قوانین اساسی در برق:
1- قانون اُهم: با توجه به این که ولتاژ باعث جاری شدن جریان الکتریکی در مدار بسته می شود و مقاومت با عبور جریان مخالفت می کند رابطه بین ولتاژ جریان و مقاومت وجود دارد که اولین بار توسط جرج سیمون اهم فیزیک دان آلمانی کشف شد و به نام قانون اُهم معروف است این قانون به صورت زیر بیان می شود مقدار جریان در یک مدار جریان مستقیم با ولتاژ آن نسبت مستقیم و مقاومت آن نسبت معکوس دارد اگر شدت جریان I بر حسب آمپر A ولتاژ بر حسب ولت باشد مقاومت بر حسب اُهم (R) خواهد بود.
مثال: جریانی را که از یک مصرف کننده 3 اهمی با ولتاژ 6 ولتی عبور می کند محاسبه نماید. مقدار و ولتاژ را در حالتی جریان 2 آمپر از مقاومت 100 اهمی عبور می کند حساب کنید.
مقدار جریان در یک مدار AC با ولتاژ آن رابطه مستقیم و با مقاومت ظاهر آن (امپدانس) نسبت معکوس دارد (واحد امپدانس نیز اهم می باشد). امپدانس در یک مدار جریان متناوب که شامل یک مقاومت اهمی و یک مقاومت سلفی می باشد که به صورت سری پشت سر هم بسته شده اند از رابطه زیر به دست می آید.
دریک مدار اهم سلفی در صورتی که مقدار مقاومت های اهمی و سلفی برابر 6 یا 8 اهم باشد و این مجموع به ولتاژ مؤثر 100 ولت متصل شده باشد جریان مدار چند آمپر می شود؟
ژول W=RI22t w.sJ
2- قانون ژول: در اثر عبور جریان الکتریکی از مقاومت اهمی انرژی الکتریکی به حرارت تبدیل می شود قانون ژول می گوید که کار یا انرژی گرمائی حاصل عبور جریان در یک هادی با مقاومت الکتریکی هادی R توان دوم شدت جریان و مدت زمان عبور جریان نسبت مستقیم دارد. اگر جریانی به شدت 4 آمپر به مدت یک ساعت از کابل نازکی به مقاومت 20 اهم بگذرد چه مقدار مقاومت الکتریکی در کابل به صورت گرما اتلاف می شود؟
J 106*115/1=3600*42*20=w
قانون ولتاژ: بنابر قانون ولتاژ مجموع ولتاژها در سراسر یک مدار بسته (حلقه) برابر با صفر یا به عبارت دیگر مجموع ولتاژهای تولید شده برابر آفت ولتاژهای مدار o =–v+IR
قانون جریان: بنابر قانون جریان مجموع جریان های وارده به یک نقطه یا کره برابر با مجموع جریان های خارج شده از آن نقطه است اگر جریان های ورودی را با علامت مثبت و جریان های خروجی را با علامت های منفی مشخص کنیم می توان نتیجه گرفت مجموع گیری جریان ها در هر نقطه از مدار الکتریکی برابر صفر می باشد.
دستگاه های اندازه گیری: به منظور سنجش کمیت های مختلف الکتریکی از دستگاه های اندازه گیری متناوب استفاده می شود که در قسمت های قبل با سه دستگاه اهم متر، ولت متر و آمپرمتر و نوع نصب آنها آشنا شدیم این دستگاه ها در بازار دارای انواع مختلف می باشد. یک آمپرمتر که انواع آن عبارتند از آمپرمتر انبری یا چنگکی اصول کار این نوع دستگاه بر اساس القاء می باشد مانند ترانسفورماتور جریان عمل می کند در صورتی که یک سیم برق دار را از وسط گیره آن عبور دهیم میدان مغناطیسی اطراف سیم پیچی را در انبر دستگاه جاسازی شده قطع می نماید و در آن جریان جاری می شود سپس این جریان به داخل دستگاه منتقل شده و با یک نسبت **** مقدار جریان سیم را نشان می دهد در شبکه تک فاز برای اندازه گیری جریان توسط این دستگاه باید انبر آن در یکی از سیم ها (فاز یا نول) قرار گیرد. اگر هر دو سیم فاز و نول در داخل انبر قرار گیرد هیچ جریانی را نشان نمی دهد و در شبکه های سه فاز هر یک از فازها باید جداگانه در مسیر انبر دستگاه قرار بگیرد و در صورتی که هر سه سیم سه فاز در درون انبر قرار بگیرد باز هم هیچ جریانی در دستگاه اندازه گیری نمی شود.
نوع دوم آمپرمترها آمپرمتر روی میزی می باشد که این دستگاه معمولاً قادر است جریان های کمی را اندازه بگیرد و با داشتن یک کلید **** می توان مقادیر مختلف جریان را اندازه گیری نمود.
نوع سوم آمپرمترهای تابلویی از این نوع عمدتاً در تابلوهای برق شامل تابلوهای فرمان و توزیع استفاده می شود و چون جریان عبوری در این تابلوها زیاد است معمولاً از ترانس جریان یا (ct) نصب شده در روی شینهای تابلو استفاده می شود.
ولت مترها به طور کلی از نظر ساختمان به دو دسته آنالوگ یا عقربه ای و دیجیتال تقسیم بندی می شود همچنین از نظر نوع کاربرد دارای نوع تابلویی و رومیزی می باشد.
فرکانس متر: این دستگاه قادر است فرکانس جریان متناوب را اندازه گیری کند که این مقدار در شبکه ایران 50 هرتز در ثانیه می باشد. فرکانس به طور موازی نصب می شود دارای انواع مختلفی می باشد.
الف) نوع عقربه ای و ب) نوع ارتعاشی یا تیغی و ج) نوع دیجیتالی کسینوس فی متر
ضریب توان سنج: دستگاهی است که اختلاف فاز بین ولتاژ و جریان مدار را نشان می دهد. هرچه عدد این دستگاه نشان می دهد به یک نزدیک تر باشد مدار از نظر مصرف توان غیرمفید و فعلیت برتری دارد. این دستگاه دارای دو نوع آنالوگ و دیجیتال می باشد. کسینوس فی مترها در بازار به دو نووع 3 فاز و تک فاز پیدا می شود.
کسینوس فی مترها چنانچه در نوع عقربه ای عقربه در جهت نادرست و در نوع دیجیتال فلش جهت نادرست مشخص شود یا نمایان شود می توان با عوض کردن دوسر بولبین جریان این اشکال را برطرف نمود.
کنتورها: دستگاه هایی هستند که برای سنجش توان الکتریکی به کار می روند و قادر است هم توان اکتیو و هم توان راکتیو را اندازه گیری نمایند. از نظر تعداد فاز به 3 فاز و تک فاز و از نظر تعداد تعرفه به یک تعرفه و چندتعرفه تقسیم بندی می شود.
در کشورما تا کنتورها دو تعرفه موجود می باشد همچنین از نظر ساختمان دارای سه نوع می باشد. نوع آنالوگ دارای دیسک یا شماره انداز نوع دیجیتال که فاقد دیسک و شماره انداز است و نوع سوم ترکیبی 2 کنتور می باشد هم به صورت آنالوگ و هم دارای صفحه دیجیتالی در کنتور مادوطرفه آنالوگ اعم از اکتیو و راکتیو تعرفه توسط ساعت کنتور عوض می شود.
انوع کلیدها در صنعت برق: کلیدها از نظر نوع عملکرد به دو دسته کلیدهای دستی و کلیدهای اتوماتیک تقسیم بندی می شوند.
انواع کلیددستی عبارتند از: کلید تیغه ای یا اهرمی که کلید فیوزهای دستی را شامل می شود و کلیدهای گردان مانند کلیدهای زبانی و غلتکی که کلیدهای غلتکی به دلیل فرسایش بیشتر از کلیدهای زبانی استفاده می شود کلیدهای زبانی مانند کلیدهای مانند صفریک تک فاز و سه فاز کلیدولت کلید چپ گرد و راست گرد کلید ستاره مثلث و کلید دلاندر هر میله خودکار یا اتوماتیک شامل کنتاکتور که از راه دور فرمان می گیرد: از مزایای استفاده از این کلید این است که در هنگام قطع شدن برق مدار قطع نموده و پس از وصل مجددداً برق از روشن شدن بی موقع دستگاه یا مدار جلوگیری می کند.
کلیدهای قدرت دیژنکتور: علاوه بر اینکه یک کلید قطع جریان می باشد در مقابل اتصال کوتاه و جریان اضافی از خود واکنش نشان می دهد و مدار را قطع می کند دیژنکتورها دارای انواع مختلفی می باشد.
دیژنکتور روغنی: که روغن عایق سازی بین دو کنتاکها خفه کردن بین جرقه گیرها ناشی از کلیدزنی استفاده می شود.
دیژنکتور مجهز به خلع: در این نوع کلید عوامل بین کنتاکها خالی از هوا می باشد بنابراین در هنگام کلیدزنی با توجه به اینکه وجود هوا باعث ایجاد جرقه می گردد و محفظه این کلید فاقد هوا است جرقه بسیار ناچیزی رخ می دهد و از آسیب شدن کلید جلوگیری می شود.
در این نوع کلیدها یک کپسول هوا فشرده است در زیر کنتاک کلید قرار دارد که در هنگام قطع و وصل کلید هوا با فشار از این کپسول به محفظه کلید وارد شده و جرقه ایجاد شده را سریعاً پراکنده می کند.
کلید گازی: که معمول ترین نوع کلیدهای قدرت می باشد در این کلید از گاز هگزافلور گوه گرد در محفظه کلید استفاده شده است خاصیت این گاز بی رنگ و بی بو می باشد این است هرچه درجه حرارت افزایش یابد درصد عایقی آن بالا می رود و از ایجاد جرقه در کلید جلوگیری می نماید.
مدارهای سه فاز: با توجه به اینکه انرژی تولید شده در کشور ما توسط مولدهای سه فاز تولید می گیرد ژنراتور نصب شده در نیروگاه ها همه به صورت اتصال ستاره است بنابراین تحلیل مدارهای سه فاز از اهمیت بسیار برخوردار می باشد تمام مصرف کننده هایی که توسط برق سه فاز تغذیه می شوند عمدتاً با دو اتصال ستاره و یا مثلث کار می کند.
قدرت یک مصرف کننده در حالت ستاره نسبت به حالت مثلت یک سوم می باشد روابط به دست آوردن توانهای اکتیو و راکتیو ظاهر در هر دو اتصال ستاره و مثلث مشابه یکدیگر می باشد و از همان روابطی که قبلاً در مورد محاسبه این توان ها گفته شده است به دست می آید.