کیفیت وکمیت جمعیت
مقدمه
کیفیت وکمیت جمعیت، عوامل مهم در فرآیند توسعه صنعتی هستند، لذا پیگیری و تجزیه و تحلیل دقیق آماری مربوط به میزان جمعیت، نرخ رشد و طبقه بندی آن بر اساس گروه های سنی ، جنس، تحصیلات و مهارت، حیاتی ترین ابزا برای برنامه ریزان محسوب می شوند.
آمارهای جمعیت به برنامه ریزان امکان می دهد تا توان بالقوه منابع انسانی موجود را برآورد نمایند و با آموزش مناسب، ظرفیتهای جدیدی را برای نیازهای آینده فراهم آورند.
ژاپن از گذشته تا حال:
کشور ژاپن در حقیقت از چند جزیره کوچک و بزرگ تشکیل شده در منتهی الیه خاور دور قرار گرفته و با وسعتی کم جمعیتی بالغ بر یکصد و چهل میلیون نفر را در خود جای داده است.
پس از جنگ جهانی اول و شکست آلمان ژاپنیی ها برای صنعتی شدن و تبدیل به یک ابرقدرت منطقه یا تلاش زیادی را مصروف داشتند و با گرفتن دانش فنی از آلمان، و دیگر کشورهای اروپایی به سرعت تبدیل به یک قدرت منطقه ای از لحاظ اقتصادی، نظامی گردید که به علت سیاست آن دوران تجاوزاتی را به کشورهای همسایه نظیر کره و چین انجام دادند تا اینکه قبل از جنگ جهانی دوم به همراه همکاری تکنولوژیکی با آلمان تبدیل به متحد یکدیگر شده و پس از شروع جنگ جهانی دوم به عنوان یکی از شرکای مهم در کنار آلمان – ایتالیا در خاور دور به جنگ با متفقین وارد شدند که همانطور که همگان می دانند با انفجار دو بمب اتمی در شهرهای هیروشیما و ناکازاکی ژاپن توسط قوای آمریکایی، ژاپن بلافاصله تسلیم و با پذیرش شکست، تسلیم قراردادهای بی قید و شرط ایالات متحده آمریکا شد.
بلافاصله پس از پایان جنگ و برقراری صلح ژاپنی ها با استفاده از مدیران قوی و ایده های نو در صدد ترمیم ساختار صنعتی – اقتصادی خود برآمدند . با اعزام کارشناسان، تکنسین ها و سایر اهل فن تحت عنوان کارگران ساده به آمریکا باعث انتقال دانش فنی در اکثر زمینه ها به کشور شده، ضمن اینکه با برنامه ریزی صحیح و خصوصی سازی بجا زمینه رشد، نوآوری و توسعه همه جانبه را در کشور بوجود آوردند.
در واقع با اتکاء به صنعت کپی برداری قوی و گرفتن ایده ها و نظرات سایر کشورها بویژه ایالات متحده و تریمیم، توسعه و بهبود این طرح ها باعث توسعه روزافزون کشور شده که تا کنون نیز این سیاست را رها نکرده اند. در حقیقت یکی از ارکان توسعه کشور ابتداء، توسعه فرهنکی و بالا بردن سطح فرهنگ مردم در کلیه زمینهدها بوده است و پس از اینکه مردم به لحاظ فرهنگی در سطحی رسدند که بتوانند توسعه صنعتی – اقتصادی و تبعات آن را درک کنند. نسبت به انقلاب تکنولوژیکی و صنعتی اقدام شده است، در حقیقت در صورتی که سطح فرهنگ عمومی چندان بالا نبود اگر اقدام به توسعه صنعتی و انتقال دانش فنی می گردید روش استفاده بهینه توسط سایرین مقدور نبود.
آشنایی با جامعه ژاپن:
مردم – جامعه شناسی
پیشینه وسایل سنگی که در سالهای اخیر در ژاپن پیدا شده است به حدود 10 تا 10 تا 30 هزار سال پیش باز می گردد.
تاریخچه قبیله جومون نیز مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد مسیح است. مردم این قبیله علاوه بر ساخت لوازم سنگی، سفالگری به ماهیگیری، شکار و تهیه غذا هم می پرداختند. در سده سوم قبل از میلاد مسیح هم تمدن «یایویی» در جنوب ژاپن شکل گرفا و حدود 600 سال عمر کرد. مردم این قبیله لوازم آهنی و تسلیحات جنگی می فروختند، این مردم شیوه های کاشت برنج را نیز رونق دادند سرانجام این قبیله توانست بر همه ژاپن مسلط شود.
جمعیت امروز ژاپن را بیشتر ژاپنی های اصیل و عده کمی کره ای و چینی تشکیل می دهند.
طبق آمار سال 1998، فقط 16 درصد از جمعیت کشور را افراد بالای 65 سال تشکیل می دهد. ولی با این وجود تدابیر اقتصادی و اجتماعی زیادی برای رفاه این قشر جامعه نیز درنظر گرفته شده است.
ژاپن یکی از پرجمعیت ترین کشورهای جهان است و اکثر جمعیت آن در مناطق توسعه یافته سواحل جنوب غرب زندگی می کنند جایی بین هیروشیما و توکیو.
مردم - زبان
زبان رسمی این کشور ژاپنی است. زبان ژاپنی از نظر تلفظ شباهت چندانی به زبان چینی ندارد ولی از همان لغات ساخته شده و از نظر نوشتاری شباهت های زیادی با زبان چینی دارد.
نشانه هایی آوایی زبان ژاپنی به دو دسته تقسیم می شوند: هیراگانا و کاتاکانا
زبان انگلیسی در همه مدارس متوسطه آموزش داده می شود و در بعضی مراودات بازرگانی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
مردم – دین
شینتو و بدائیسم دو دین عمده این کشور به شمار می روند ولی دین عامل چندان مهمی نیست و مردم الزامی در پیروی از آن ندارند و اکثراً پیرو آمیخته ای از چند عقیده هستند.
شینتو مذهبی است که پیروان آن به عناصر و پدیده های طبیعی همچون آسمان، خورشید و زمین عقیده دارند. شینتو از ابتدا در ژاپن طرفدارانی داشته است ولی بودائیسم در قرن ششم به ژاپنی ها معرفی شد. مسیحیت نیز در قرن 16 میلادی به این مردم معرفی شد ولی طرفداری از آن بیش از 2 سال بطول نیانجامید و در قرن 19 دیگر طرفداری نداشت. البته امروزه باورهیا مسیحیت نیز در عقاید مردم رسوخ کرده است.
آداب و رسوم – ازدواج و خانواده
سن ازدواج جوانان 20 تا 30 سالگی است. البته سن ازدواج مردان بالاتر از زنان است. مراسم ازدواج معمولاً جشن هایی مجلل است که در هتل ها برگزار می شود. عروس و داماد لسته به سنت های محلی بپوشند مهمانان هدایایی (گاهی پول) برای عروس و داماد هدیه می آورند.
اعضای خانواده برای یکدیگر احترام زیادی قائلند و بسیار مسئولیت پذیر هستند و مردم شخصیت و طرز برخورد هرکس را متاثر از خانواده او می دانند.
در خانواده های ژاپنی پدر سرپرست خانواده است و مادر مسئولیت اداره خانه را بر عهده دارد. درنتیجه افزایش هزینه های زندگی، تعداد خانواده هایی که با هم زندگی می کنند روز به روز در حال کاهش است.
خانه ها در مناطق پرجمعیت کوچک هستند و اکثر مردم در آپارتمان زندگی می کنند.
وضعیت اجتماعی:
کشور ژاپن که یکی از هفت کشور صنعتی جهان است پیشرفت خود را مدیون اهمیت دادن به نیروی انسانی متخصص و کاردان می داند که با ارتباط با سایر کشورهای پیشرفته بالاخص ایالات متحده و آلمان زمینه را برای توسعه روزافزون تکنولوژی و مهارت خاص تکنیمی فراهم آورده است.
از نظر اجتماعی ژاپن دارای یک جمعیت سالخورده نسبتاً بالایی است که این به دلیل سیاست های تنظیم جمعیت مربوط به سالهای پس از جنگ دوم جهانی است و در حال حاضر این جمعیت مسن مشکلاتی را برای دولتمردان این کشور بوجود آورده است. ولی بدلیل توزیع نسبتاً عادلانه ثروت بین طبقات اجتماع و برخورداری از حداقل امکانات میزان جرائم و جنایت در این کشور نسبتاً پائین است. ضمن اینکه خانواده های ژاپنی ضمن حفظ ارزش ها و سنت های اصیل خود پذیرش تکنولوژی و توسعه را به عنوان یک اصل ملی قبول کرده اند.
البته در شرایط کنونی به علت نفوذ فرهنگ غربی بعضی از این سنت ها در حال فروپاشی است نظیر ازدواج زوجین با تایید والدین آنها و بازدیدهای فامیلی، حفظ آداب اجتماعی و اخلاقی و …
اقتصاد و صنعت ژاپن در حدود 1955
گفته می شود که اقتصاد ژاپن در خلال دهه مابین سالهای 1945 یعنی زمانی که جنگ جهانی دوم پایان پذیرفت و سال 1955 که مرکز بهره وری ژاپن تأسیس شد، تقرباً به سطح قبل از جنگ رسیده بود. با این وجود، شرایط کلی اقتصادی هنوز به دلیل اثرات بعد از جنگ ناخوشایند و بسیار دشوار بود.
بیش از هر چیز، ژاپن به دلیل جدایی دراز مدت از ملل غربی و ویرانی های ناشی از جنگ و نیز عدم داشتن فن آوری کافی، مواد خام، سیستم مدیریت علمی، مبادلات خارجی و مهمتر از همه به علت روابط نامناسب کارگر و مدیریت، دور از شرایط مطلوب بود.
هرچند تراز پرداختهای تجاری ژاپن در سال 1953 دارای کسری 2 میلیارد دلاری بود، اما روند بهبود که در سالهای بعد نمود بیشتری یافت، آغاز شده بود. با این وجود تولید ناخالص ملی سرانه هنوز بسیار اندک، یعنی 270 دلار بود و مردم به سختی قادر به سیرکردن خود وبدند.
برخی صاحبان صنایع و دانشگاهیان شروع به صحبت پیرامون بهره وری نمودند و چنین استنباط کردند که استقلال اقتصادی ژاپن تنها با افزایش بهره وری صنعتی حاصل خواهد شد.
انرژی در ژاپن:
* مصرف انرژی پایه در ژاپن، بین سالهای 2000 و 2030 بطور میانگین 8/0 درصد رشد خواهد کرد. آهنگ رشد مصرف در دهه نخست سریعتر از میانگین خواهد بود ولی در دهه پایانی بواسطه کند شدن آهنگ رشد اقتصادی، گرایش مستمر به فعالیتهای سبک که نیاز کمتری به انرژی دارند، کاهش شدید نرخ رشد جمعیت، و اثرات اشباع انرژی در بخش های حمل و نقل، خانگی و بخش خدمات، نرخ رشد مصرف انرژی نیز کاهش آشکاری خواهد شد.
در این کشور طی سه دهه آینده سهم گاز طبیعی، انرژی هسته ای و انرژیهای تجدیدپذیر افزایش و سهم نفت و زغال سنگ کاهش خواهد یافت. این روند تا حدودی تحت تاثیر اقدامات دولتها در جهت تشویق سوختها و انرژیهای پاکیزه با تراکم کربن کمتر شکل خواهد گرفت. با وجود این، منطقه مذکور در سال 2030 بیش از 92 درصد نفت مورد نیاز خود را از طریق واردات تامین خواهد کرد.
با وجود اقدامات فوق الذکر، میزادن انتشار دی اکسید کربن در نتیجه تولید و مصرف انرژی در این کشور در دهه نخست دوره پیش بینی، پیوسته افزایش خواهد یافت و اجازه نخواهد داد که این کشور تعهدات خود در چارچوب پروتکل کیوتو را تحقق ببخشند، مگر آنکه سیاستهای جدیدی طی این دوره اتخاذ شود.
تحلیل تاریخی جمعیت ژاپن
جمعیت ژاپن دربین سالهای 1720 و 1850 بین 28 تا 30 میلیون نفر باقی ماند. دلائل اصلی رکود جمعیت در طی این دوره عبارتند از:
وضعیت بد اقتصادی در سطح حداقل معیشت، وجود امراض و بیماریهای مسری مانند حصبه و وبا و حوادث مرگ بار از مهمترین دلایل سکون جمعیت بودند، یا چنانکه لاک وود (Loickwood) می گوید «خشکسالی، زمین لرزه، سیل، سوء تغذیه، امراض مسری و سقط جنین در سطح وسیع از عوامل اصلی جلوگیری از افزایش جمعیت در این دوره بودند».
به اجرا گذاشتن سیاست کنترل داوطلبانه جمعیت توسط دولت قدرتمند توکوگاوا به دلیل محدودیت عرضه مواد غذایی در این دوره اثر تعیین کننده ای داشته است، به طوری که محدودیت زاد و ولد در جوامع روستایی به صورت یک عرف و عادت فرهنگی درآمد و در طول دوره میجی این روند ادامه یافت.