مقدمه
امکانات ارتباطی که دوران معاصر و کنونی در اختیار انسان قرار میدهد امکان جا به جا شدن شمار قابل ملاحظه ای انسان را در پهنه نسبتا وسیعی ممکن کرده است و حرکت واقعی جهانگردی، جهانگردی توده ای و گروهی به سوی کشف افقهای دور دست خصوصا افق هایی که دارای فرهنگ و عاد فرهنگی اصیل و کهن میباشند از مدتها قبل شکل گرفته و اکنون در حال گسترش میباشد. اگر جابجایی جمعیت را در درون کشورها به این مسئله بیفزاییم اهمیت مسافرت بعنوان یک نیاز طبیعی، روحی، روانی، اجتماعی و ... از هر نظر بیشتر روشن خواهد شد. زمانی گردشگری معنای واقعی خود را خواهد یافت که علاوه بر تسهیل شرایط انجام آن در فضایی مطلوب اتفاق افتد.
در بسیاری از کشورها از جمله کشور ما پدیده مسافرت کردن در حال گسترش میباشد و توسعه آن نیز ضرورت دارد به دلایل مختلف از جمله جاذبههای متنوع و متفاوت در بسیاری زمینه امکان گسترش فعالیت توریستی چه داخلی و چه خارجی وجود دارد و هتل به عنوان یکی از مجموعه فضاهای توریستی اقامتی، فراغتی، اجتماعی، فرهنگی و ... اقتصادی با توجه به جلوههای متعدد و متنوع آن به عنوان زمینه طراحی معماری مورد توجه و مطالعه قرار گرفته است.
نکات مطرح شده حکایت از نگرشی جدید در زمینه فوق دارد به نگرشی که حاصل دورههای جدید حرکت توریسم جمعی و گروهی است یعنی جامعه ای کنجکاو، پرسشگر، آنسوی نگرد رو به پیش که علاوه بر طرح مسائل مختلف و توجه به آنها محیط زیست خود را نیز مطرح میکند.
بیان مسئله
با گسترش و توسعه سمع و خارق العاده وسایل و امکانات حمل و نقل هتل داری و هتل به صنعتی واقعی تبدیل گردید به طریقی که هتل به صورت هر محصول صنعتی دیگری تولید میشود، یقینا هتل و هتل داری میباید سود آوری مورد انتظار و متعارف سرمایه گذار را تامین کند، اما هتل دارای وجود دیگری نیز هست بسیار و متنوع و شگرف زیرا فضایی است که مانند دیگر فضاها به شیوه خاص خود انسان- جمعی انسان- را به صورت فردی و گروهی مورد خطاب قرار میدهد جمعی که فرد فرد آن دارای ویژگیهای خاص خود بوده و نباید در قالبی از پیش فرض شده و قرارداده شود. بنابراین میهمان خانه، هتل، هتل آپارتمان، زائرسرا، مسافرخانه، متل، فضای اقامت موقت و ... بخشی از فضای اجتماعی است که در آن برخوردهای اجتماعی باید ممکن گردد و از این منظر هتل بخشی از فضای برخورد اجتماعی و گاه آمیزش با فضای فرهنگی است که باید از اهداف صرفا تجاری فراتر رود.
فضای هتل و جو ایجاد شده توسط آن باید به استفاده کننده امکان تازه کردن نفس را بدهد و نیز عرضه کننده جزیره غنی کردن خود باشد. هتل یا آنچه در این مکان و فضا میگذرد باید امکان تجربه فردی خاطره انگیز یا زمینه ساز اتفاقات و برخوردهای مناسب انسانی، روانی، اجتماعی، فرهنگی و ... را میسر نماید. در این نگرش هتل اهمیتی ویژه مییابد که باید به کمک معماری هماهنگ و منطبق بر نیازها و حالت آن مکان و سازماندهی در خور به طیفی از امکانات دست یافته به طیفی از امکانات هم زبان، بدیع، پویا، زنده، مفرح، متنوع، ساده و به بیانی دیگر هدف و انگیزه باید تلاش در ابعاد و خلق یک فرهنگ فضا (عادت و رفتار) و عملکرد آن یعنی جمع بندی از تمامی یا اکثر خواستهها و تمایلات فرد در جمع انسانها و فرهنگ او باشد.
معماری یک هتل میتواند ایجاد حس تعلق به آن فضا و محیط را تسهیل کند و در نتیجه باعث حس امنیت و اطمینان شود. پس میتواند چنین پنداشت که هتل قابل زنجیره شدن و تکرار مشابه از این مکان به آن مکان با تشابهات اغراق آمیز حتی در جزئیات و ابراز آن یعنی فضای مدل هویت خاص نمیباشد بلکه فضایی است مانونس که میتوان به آن احساس تعلق کرد.
اهداف پروژه:
شهر مشهد به عنوان یکی از شهرهای زیارتی ، با منابع طبیعی و باستانی بی شمار هر ساله جماعت زیادی را به سمت خود جذب میکند.
بنابراین برنامه ریزی جهت آسایش مسافران و حتی ساکنان خود شهر مشهد ضرورت پیدا میکند.
جهت طراحی روی این پروژه سایت هتل ؟ لاله بنابر دلایلی که در طول مطالعات ذکر خواهد شد انتخاب شده است.
یکی از اهداف طراحی این پروژه ایجاد اقامتگاه جهت مسافران میباشد.
مسافرانی که جهت سیاحت و زیارت به شهر مشهد سفر میکنند و در نزدیکی مجتمع تفریحی کوهسنگی ساکن میشوند.
هدف دیگر از این پروژه اسکان مسافرانی است که به همراه بیماران خود از شهرستانها به بیمارستانهای واقع در خیابان کوهسنگی از قبیل بیمارستانهای 17 شهریور- قائم – مهر و ... و حتی امام رضا مراجعه میکنند.
اما شاید اصلی ترین هدف پروژه بالا بردن سطح فرهنگ عمومی و غنی کردن آن میباشد. بوسیله ایجاد اقامتگاه موقت جهت مسافرانی که در محدوده کوهسنگی اتراق کرده، درکناراستخر آن آشپزی میکنند، بساط خود را پهن کرده و در کنار خیابان شب را به صبح میرسانند.
ایجاد اقامتگاه مناسب جهت این شمار از کسانیکه به مشهد مسافرت میکنند و چهره زیبای کوهسنگی را کمرنگ میکنند.
اوقات فراغت:
اوقات فراغت فراغت از کارهای روزانه است که شخص همان را انجام میدهد که میخواهد، تفریج برای تجدید نیرو و کاستن از یکنواختی زندگی حرفه ای ضروری است. اولین کارکرد اوقات فراغت ایجاد استراحت جهت کاستن از هیجانهای دائم است، دیگر کارکرد آن تفریح میباشد که کسالت ناشی از زندگی را از بین میبرد و آخرین کارکرد آن رشد شخصیت افراد است. از نکات قابل توجه در امر گذراندن اوقات فراغت در نظر گرفتن مسئله جنسیت است و دنیاهای متفاوتی که از اولین روزهای زندگی هر فرد شکل میگیرد حتی بررسی رفتارها و بازیهای کودکان هم این نکته را مشخص میکند.
اوقات فراغت را میتوان به شرح زیر تقسیم بندی کرد:
اوقات فراغت روزانه که شامل چند ساعت فراغت از کارهای روزانه است که از نمونههای نحوه گذراندن آن تماشای تلویزیون ، گردش و پیاده روی، ورزش و ... را نام برد.
ایام فراغت یک روز شامل تعطیلات آخر هفته و یا تعطیلات مختلف یک روزه در طول سال که اکثر در نواحی خارج از شهر و در دامان طبیعت سپری میشود.
ایام فراغت چند روزه که علاوه بر گذراندن این روزها به طرق قبلی، سفر عمده ترین شیوه گذراندن این ایام است.
جهان گردی:
یکی از راههای مفید گذراندن اوقات فراغت جهانگردی است. جهانگردی موقعیتهایی را فراهم میکند که میتواند جوابگوی یک سلسله نیازهای فردی و اجتماعی باشد. تحولات صنعتی شرایطی را به وجود آورده که از جمله دستاوردهای آن اشاعه جهانگردی فردی و گروهی و انبوه است که در اثر بالا رفتن موقعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حاصل میشود به زبان ساده تر
1- جهانگردی موقعتی برای گذراندن اوقات فراغت به منظور بازیابی انرژی از دست رفته است.
جهان گردی بعنوان موقعیتی است در جهت اعتلای رشد فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی
در برخی از موارد جهانگردی از الگوهای مصرفی تبعیت میکند در این شیوه جهانگردی موقعیتی است برای نمایش قدرت خرید واقعی یا کاذب افراد. این نوع از جهانگردی اغلب از طریق انتخاب مناطق لوکس، نمایش لباس و ملزومات، مسابقات ورزشی و ... متجلی میگردد.
جهانگرد: شخص جهانگرد عامل جهانگردی است که تقاضای بازار را شکل میدهد:
جاذبههای جهانگردی:
کلیه عواملی که میل به سفر را بر میانگیزد جاذبههای جهانگردی گویند این جاذبهها سرمایه جهانگردی کشور میباشد و از لحاظ اقتصادی جزو سرمایههای ملی محسوب میگردد و معمولا به سه دسته زیر تقسیم میشود:
الف- جاذبههای جهانگردی مهیا: عبارت است از عواملی که بهره وری از آنها مستلزم هیچ نوع خرج اضافی برای خود سرمایه نیست از قبیل آب و هوا، مناظر زیبا، دریا، شکار، کوه و ...
ب- جاذبههای جهانگردی نامهیا: عناصری که بهره برداری از آنها مستلزم سرمایه گذاری در تجهیز آنها میباشد مانند آثار تاریخی، آبهای معدنی، موزهها و ...
ج- جاذبههای کمکی: جاذبه هایی هستند که فرد در کنار استفاده از آنها از جاذبههای مهیا مثل آب و هوا و ... هم استفاده میکند در جاذبههای کمکی مانند مکانهای تفریحی و ... نیاز به ساخت و ساز میباشد.
انواع جهانگردی:
از نظر طول مدت اقامت:
الف) اقامت بلندمدت که طول مدت اقامت بیشتر از یک ماه است.
ب) کوتاه مدت که طول مدت اقامت کمتر از یک ماه است.
2- فردی یا گروهی:
از جهانگردی فردی منظور این نیست که فرد بدون داشتن همراه یا خانواده و به تنهایی سفر کند بلکه غرض این است که مسافرت اعم از اینکه به تنهایی یا به اتفاق عده ای دیگر صورت گیرد به طور مستقل انجام شود بدین معنی که مسافرت طبق یک برنامه قبلی نبوده و هزینههای مربوط به کالاها و خدمات مورد نیاز جهانگرد در طول سفر مستقیما به عرضه کننده کالاها و خدمات پرداخت گردد. از طرف دیگر جهانگردی دسته جمعی نه تنها باید به صورت جمعی و گروهی و معمولا در وضعیت یک راهنمای آشنا به زبان مادری جهاگردان صورت پذیرد بلکه معمولا یک شرکت حمل و نقل یا آژانس مسافرتی با ترتیب دادن گردشهای دسته جمعی برای بازدید یک یا چند کشور خاص کلیه هزینه جهانگردی را یکجا از جهانگردان وصل میکند و برنامه ای خاص برای مسافرت جهانگردان ترتیب میدهد.
جهان گردی داخلی و جهان گردی خارجی
جهانگردی بین المللی هنگامی مصداق پیدا میکند که جهان گرد از مرز کشور محل اقامت خود عبور کرده و وارد کشوری دیگر شود از نقطه نظر اجتماعی بین جهانگردی بین المللی و داخلی وجه تمایز عمیقی وجود ندارد بدین معنا که اصل ایجاد تفاهم بین ملل مختلف و آشنایی با سنن و فرهنگهای نواحی دیگر و بالا رفتن وسعت دید انسان در نتیجه آشنایی با طرز زندگی مردم مناطق دیگر کم وبیش در هر دو نوع جهانگردی وجود دارد با این تفاوت که در جهانگردی بین المللی اصول مزبور جهانگردی آن کشور را تشکیل میداده و از نظر اقتصادی تمایز خاص بین ایندو عبارت است از تاثیر جهانگردی بر روی موازنه ارزی و تراز پرداختهای کشور.
جهانگردی داخلی کلیه مسافرتهایی است که در چارچوب تعریف جهانگردی در داخل کشور صورت میگیرد و کلیه کشورها با تهیه واجرای برنامههای مختلف تبلیغاتی و فراهم آوردن تسهیلات لازم برای جهانگردان داخلی افراد کشور را تشویق به مسافرت در داخل کشور مینماید زیرا جهانگردی در داخل گرچه بر خلاف جهانگردی بین المللی موجب انتقال ارزهای خارجی از یک کشور نمیشود معهذا نباید تصور کرد که تاثیر آن در توسعه اقتصادی داخلی قابل توجه نیست زیرا توسعه مسافرت مردم در داخل کشور به هر نحوی که صورت گیرد منجر به افزایش مصرف داخلی است و از جایی که جهانگردی فعالیتی است که مستلزم استفاده از خدمات و کالاهای متنوع داخل است لذا مصارف جهانگردان داخلی در حقیقت به صورت در آمد تولید واحدهای تولید مختلفی که کالاها و خدمات آنها مورد نیاز جهان گردان میباشد، بین آنها توزیع میگردد و شکی نیست که این امر علاوه بر اینکه موجب افزایش درآمد ملی میشود زمینه را برای سرمایه گذاری بیشتر بخش خصوصی و دولت در زمینه توسعه واحدهای عرضه کننده خدمات و کالاهای جهانگردی فراهم میسازد.
انگیزههای جهانگردی:
انگیزههای جهانگردی، انگیزه هایی هستند که انسان به خاطر آنها سفر میکند و این انگیزهها میل به سفر را در انسان بر میانگیزانند.
انگیزههای جهانگردی به موارد زیر تقسیم میشود:
جسمانی و کالبدی: در رابطه با استراحت و کسب آرامش جسمانی و سلامتی، شرکت در فعالیتهای ورزشی، تفریح در سواحل دریا- استفاده از چشمه آب معدنی و حمام درمان کننده و ...
فرهنگی: شناخت اقوام مختلف، آشنایی با فرهنگهای مختلف، آشنایی با موسیقی و آداب و رسوم و سنتها، نقاشیها، ادبیات، اعتقادات و زبان جوامع دیگر. استفاده از موزهها و مراکز فرهنگی و فرهنگسراها و...
ارتباط فردی: میل به ملاقات با اقوام و آشنایان، دیدار با کسانی که مدتها از آنها دور بوده ایم، یافتن دوستان جدید و...
علمی: در راه کسب علم، شرکت در مجامع علمی، کنفرانسها، استفاده از محضر عالمان و ....
تجارتی: به منظور انجام معامله و تامین معاش و کسب شغل
مقام و موقعیت اجتماعی: کمال طلبی، کسب موقعیت اجتماعی و کاری و پیشرفت شخصی
سفرهای مذهبی و زیارتی: سفر برای صله ارحام، کارهای خیر، سفرهای جهادی، فرار از جامعه ظلم و سفر به فرمان خدا و پیامبر و ...
تاثیرات جهانگردی:
جهانگردی برای بالا بردن سطح معلومات عمومی و اجتماعی و تکامل تکنولوژی و پیشرفت اقتصادی نقش ارزنده ای دارد. رفت و آمد و حشر و نشر انسانها غیر از اینکه موجب تبادل فرهنگی میان آنها و آشنایی با سنن مختلف میشود، موجب آشنایی با دیگر فرهنگها و آداب و رسوم ملتهای دیگر و در نتیجه موجب رشد و ارتقاء سطح دانش عمومی میشود. همچنین تاثیرات روحی و روانی مثبت در جهانگردان دارد و موجب نشاط و سرحالی آنها میشود. طبق آمار به دست آمده سفر اشتیاق به کار را افزایش و امر طلاق را کاهش داده است.
اهمیت صنعت توریسم:
اهمیت صنعت توریسم به دلایل زیر میباشد:
تجارت و سودآوری: پایداری و ثبات آن در برابر نوسانهای اقتصادی، درآمدهای ارزی و ...
اشتغال زایی در رفت و آمد، نیاز جهانگردان به مکانهای اقامتی و ...)
تنها صنعت توریسم در دنیا بدون آلودگی است.
بهره برداری مناسب از اوقات فراغت و تاثیرات مثبت روحی- روانی
بررسی توریسم در ایران:
تا قبل از جنگ جهانی دوم توریسم در ایران رونق نداشته و پس از آن به علت ایجاد راههای ارتباطی به ویژه راههای زمینی و وسایل مسافرت. کشور ما به صورت یکی از ممالک پذیرای جهان گردان درآمد. از این برای اولین بار در سال 1314 در وزارت کشور اداره امور جهانگردی به وجود آمد فعالیت این اداره محدود به چاپ نشریاتی به صورت کتابچههای کوچک راهنمای سیاحان و جهانگردان و معرفی ایران از نظر جغرافیایی، سیاسی و اجتماعی بود.
در سال 1342 سازان جلب سیاحان تاسیس شد و یک واحد آماری به منظور مطالعه خصوصیات جامعه جهانگردان خارجی و بازارهای جهانگردی تشکیل داد و سعی در فراهم آوردن تسهیلات گوناگون و آموزش لیزری شاغل در زمینه مربوط به امور جهانگردی کرد و شناسایی و بهره برداری از جاذبههای کشور را آغاز کرد.
اینک صنعت جهانگردی در ایران دوران فتوت خود را پشت سرگذاشته و با بذل توجه مسئولین به درآمدهای غیرنفتی و اهمیت توریسم در اقتصادی کشور گامهای مقدامتی در جهت توسعه توریسم برداشته شده است.
اما متاسفانه به توریسم داخلی به دیده اغماض نگریسته شده است یکی از دلایل این امر را باید روشن نبودن استراتژی توسعه توریسم داخلی دانست همچنین توسعه توریسم داخلی و مسائل مربوط به آن از توریسم خارجی تفکیک نشده است.
همچنین به دلیل نرخهای بالای آژانسهای سیاحتی داخلی، استقبال چندانی از سری مردم صورت نپذیرفته است. باید به این امر توجه داشته جهانگردی خارجی بدون توام یافتن سیاحت داخل پیشرفت نخواهد کرد چون آنجایی که مردم یک مرز و بوم از وضع و آثار و نحوه زندگی هموطنان خود آگاهی ندشاته باشند چگونه میتوانند کشور خود را به خارجیها بشناسانند.
بررسی توریسم در خراسان:
ایران با وسعت بسیار زیاد و آب و هوای متنواع و گوناگون از لحاظ جاذبههای توریستی یکی از 10 کشور بزرگ جهان محسوب میشود.
منابع و جاذبههای توریستی خراسان به دلیل گسترش جغرافیایی و آب و هوای متنوع و نیز اماکن مذهبی و موقعیتهای ویژه دارای پتانسیلهای بالفعل و بالقوه است. جاذبههای طبیعی این استان کم نظیر است. جاذبه هایی همچون منابع آبی، مناطق ییلاقی، چشمهسارها، آبشارها، دریاچه بزنگان و ... که در صورت بهره برداری مناسب تبدیل به مناطق جاذب توریست میشود. همچنین جاذبههای تاریخی و باستانی چون بازماندههای کاروانسراها، کلات نادر، بقعه هارونیه، مساجد قدیمی و غیره. در کنار این جاذبهها جاذبههای مذهبی نیز وجود دارد. مانند حرم مطهر امام رضا(ع)، امامزادهها و ... بنابراین در سطح استان خراسان اماکن مذهبی و متبرکه، بازارها، کاروان سراها، کتیبهها و نقاط دیدنی و گردشگری باستانی، تاریخی و طبیعی بسیاری وجود دارد که درامر برنامه ریزی توسعه توریسم باید مورد توجه خاص قرار گیرد.
بررسی تورسیم در مشهد:
مشهد بزرگترین مرکز شهری در شرق کشور با جمعیت زیادمی باشد وجود مرقد مطهر امام رضا نه تنها زیارتگاه ایرانیان بلکه زیارتگاه ایرانیان بلکه زیارتگاه کل شیعیان جهان میباشد و سالانه جمعیت زیادی به این شهر مسافرت میکنند که باعث رونق اقتصادی شهر مشهد و حتی سایر مناطق استان بوده است بنابراین نباید بدان بی توجهی نمود همچنین جاذبههای توریستی شهر مشهد از قبیل طرقبه، شاندیز، باغ وکیل آباد، کلات نادری و کوهسنگی و ... سالانه جمعیت زیادی را به سمت خود میکشاند.
نتیجه گیری
بنابراین هر ساله جمعیت بسیار زیادی به مشهد مسافرت میکنند که باید برای افزایش جمعیت که در تابستان و دوره تعطیلات بیشتر و در فصلهای دیگر کمتر ولی باز هم غیر قابل چشم پوشی است برنامه ریزی هایی انجام داد بخصوص از نظر اسکان مسافران، ایجاد هتلها و مهمانپذیرهایی با کیفیت خوب و قیمت مناسبت حائز اهمیت میباشد.
اماکن اقامتی:
اماکن اقامتی به مکانهایی گفته میشود که مسافران و جهانگردان مدتی بیش از سه روز و کمتر از یک ماه را در آن برای گذراندن اوقات فراغت و تعطیلات و استراحت به دور از هیاهوی شهری سپری میکنند و شامل هتلها و مکانهایی است که در مقابل پرداخت وجه دو سرویس غذا و جا را ارائه میدهند اماکن اقامتی شامل هتلها، متلها، کمپینگها، هتل آپارتمانها، پلاژها و غیره میباشند و در راستای تامین نیاز جهانگرد و جذب توریست میبایست تاسیسات و امکانات مختلفی را داشته باشند که از آن جمله امکانات اطلاع رسای سریع و درست و حمل و نقل مناسب و پیشرفته، امکانات و تاسیسات اقامتی، رفاهی مناسب و ... میباشد.
مراجعین به اماکن اقامتی:
بعنوان اولین پارامتر سطوح در طراحی پروژه به موضوع اقامت اشاره میکنیم که یکی از مهمترین موضوعات این طرح را تشکیل میدهد.
همانطور که میدانیم مراجعه کنندگان به اماکن اقامتی به چند دسته تقسیم میشوند که بسته به نیازها به میزان متفاوتی از نظر زمانی در این مجموعه به سر میبرند همچنین شرایط اقتصادی مراجعه کنندگان نیز عامل دیگر وجود تفاوت بین فازهای قابل طراحی برای آنهاست.
مراجعین کوتاه مدت که قصد عبور از کنار این مجموعه را دارند و فقط مدت کمی در آن سپری میکنند بنابراین ایجاد فضاهای اقامتی در حد سرپناه مانند پلاژ یا فضاهای پیک نیک میتواند در رفع نیاز این گروه موثر باشد.
افراد بومی و ساکن در منطقه که امکانات تفریحی و ورزشی پروژه میتواند جوابگوی نیازهای آنها باشد
مراجعین بلندمدت: گروه دیگری هستند که قصد اقامت چندروزه را دارند به انواع مختلفی از نظر جمعیت و وضعیت اقتصادی تقسیم میشود گروه اول این گروه شامل جوانان و یا خانوادههای کم درآمد میباشد که میتوان به ایشان یک سری کمپینگ بنابراین سادگی عدم تجمع در محل اقامتشان مطابق با روحیه ایشان میباشد.
گروه دوم شامل خانواده هایی با جمعیت زیاد و درآمد متوسطتر میباشد که قصد اقامت چند روزه را دارند این گروه به اماکن اقامتی با امکانات رفاهی مناسب تر نیاز دارند.
گروه سوم شامل خانوادههای مرفه میباشند و شامل بعضی مقامات و توریستهای خارجی که فضای مناسب برای این گروه به صورت یک هتل لوکس قابل طراحی میباشد این هتل میتواند امکانات رفاهی مختلفی را دارا باشد. تا در سطح مجموعه قابلیت سرویس دهی داشته باشد.
در زیر به اختصار در مورد انواع تاسیسات اقامتی که از مهمترین بخشهای تاسیسات جهان گردی به شمار میرود صحبت میکنیم.
انواع تاسیسات جهانگردی به سه بخش تقسیم میشود:
تاسیسات جهانگردی ارزان شامل هتلهای یک ستاره، کمپها، اقامتگاه جوانان، رستورانها، چایخانهها و ... میباشد.
تاسیسات جهانگردی متوسط که شامل هتلهای 2 ستاره، کنار چشمههای آب معدنی، مراکز تفریحی ویلایی سدها و رودخانهها میباشد.
تاسیسات جهانگردی تجملی: شامل هتلهای 3 ستاره و بیشتر مراکز جهانگردی کشور