دانلود مقاله مروری بر کاربردهای مواد جانبی حاصل از کارخانجات چرم و سالامبور در تغذیه طیور گوشتی

مروری بر کاربردهای مواد جانبی حاصل از کارخانجات چرم و سالامبور در تغذیه طیور گوشتی

ترجمه و گردآوری
اکرم قره‌داغی- آرش جوانمرد
بخش تحقیقات علوم دامی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی
پست الکترونیکی: Tabriz-anrc@sonar.net

چکیده:
با توجه به افزایش سریع جمعیت سالهای اخیر و تغییر در الگوی مصرف گوشت در کشور، تقاضا برای مصرف گوشت مرغ در کشور رشد فزاینده‌ای را نشان می‌دهد.

علم تغذیه نقشی اساسی را در موفقیت این صنعت بر عهده دارد.

از افقهای جدید موجود برای فرمولاسیون اقتصادی جیره، استفاده و اختصاص دادن درصدی از جیره به خوراک غیر متداول می‌باشد.

از جمله خوراک غیر معمول موجود، ضایعات حاصل از کارخانجات چرم‌سازی است.

با توجه به آمار کشتارگاههای کشور، روزانه از هر جلد پوست به طور متوسط 5/1-1 کیلو ضایعات خام باقی می‌ماند که تا حدود دارای ترکیبات مواد مغذی و اسید آمینه های مناسبی بوده و کاربرد آن در جیره طیور علاوه بر صرفه‌های اقتصادی، کاهش دهنده آلودگی محیط زیست می‌باشد .ضایعات حاصل از مراحل چرم‌سازی شامل تراشه های نرم پوست، سرپشم حیوانی، کلاژن می‌باشند.

این ضایعات، ترکیباتی نزدیک به پودر ماهی را دارند ولی میتونین، لیزین و هیستیدین آنها کمتر می‌باشد، ‌کاربرد ضایعات چرم‌سازی را تا 4%‌ در جیره های جوجه‌های گوشتی در مرحله رشد و پایانی توصیه کردند.
‌در مورد ضایعات سرپشم حیوانی حاصل از فرآیند کردن چرم،‌ این مقدار تا 7 الی 8 درصد جیره می‌باشد.

همچنین نتایج آزمایشات متعدد حاکی از این است که کاربرد ضایعات چرم در تغذیه جوجه‌های گوشتی، هیچگونه اثر بیماری زایی در کیفیت گوشت تولیدی، ایجاد نمی‌کند و از لحاظ اقتصادی در بعضی از جیره‌ها به علت افزایش مصرف خوراک و کاهش تلفات و قیمت تمام شده جیره، توجیه اقتصادی دارد.

طراحی پروژه‌های تحقیقاتی مشابه در ایران برای دستیابی به اطلاعات جامع‌تر، توصیه می گردد.

بهرحال آنچه نهایتاً می‌توان نتیجه گیری نمود این است که ضایعات چرم می‌تواند جایگزین مناسبی به جای پودر ماهی در جیره‌های بر پایه ذرت و سویا باشد.

کلمات کلیدی:‌
ضایعات،‌تغذیه طیور، چرم و سالامبور
مقدمه:
با توجه به افزایش سریع جمعیت سالهای اخیر و تعبیر در الگوی مصرف گوشت در کشور، تقاضا برای مصرف گوشت مرغ در کشور، رشد فزاینده‌ای را نشان می‌دهد.

همچنین برگشت سریع سرمایه در صنعت مرغداری، موجب جذب سرمایه‌های هنگفت به این صنعت شده است.

علم تغذیه نقشی اساسی در پرورش طیور دارد.

تولید کنندگان معمولاً برای خود دارای فرمول غذایی معینی می‌باشند.

به طور کلی وضعیت تغذیه در حال حاضر مشکلات زیادی را برای مرغداران ایجاد کرده است.
اغلب مرغداران در برنامه‌های غذایی طیور، فراوانی و کمیابی مواد اولیه را در فصول مختلف سال رعایت نمی‌کنند.

کارخانه‌های تولید دان طیور اصولاً به دلیل فقدان نگرش بازار گردانی، نتوانستند برا ی تامین منابع مورد نیاز تولید دان، افق های جدیدی را باز نمایند.

بی توجهی به پس مانده‌های تولیدی کشتارگاه های کشور، اعم از کشتارگاههای دام و طیور و کارخانه‌های تولید کنسرو ماهی، کارخانه‌های تولید لبنیات و غیره می‌تواند از دلایل این امر باشد.

به دلیل وابستگی شدید کشور به دان مرغ، تا زمانی که نتوان با استفاده از ابزار تحقیق و توسعه به فرمولهای مناسبی دست یافت، به نظر نمی‌رسد که بتواند در این صنعت در عرصه صادرات موفق گردد.

خوراک معمول و متداول مورد استفاده در تغذیه طیور عمدتاً به دلیل مصارف انسانی و محدود بودن سطح کشت محصول، همواره با نیاز مرغداران تطابق نداشته و همیشه مشکل آفرین بوده است.

در عصر حاضر با پیشرفتهای فنون علمی، ‌استفاده از ضایعات یک سیستم تولیدی، به عنوان ماده خام برای سیستم جدید دیگر، امکانپذیر شده است که علاوه بر بازیافت اقتصادی ضایعات حاصل، ‌سودمندیهای جنبی نیز همانند کاهش آلودگی‌های محیط زیست را به همراه داشته است.

مقادیر زیادی از ضایعات وجود دارند که می‌توانند به عنوان مواد خام، مستقیم یا بعد از فرآوری، به مصرف تغذیه دام و طیور شوند.

موفقیت در این امر عمدتاً به شکل منابع و چگونگی به کارگیری آنها بستگی دارد.

از منابع غیر معمول می‌توان به ترکیبات پتروشیمیائی، ضایعات کراتینی، زباله‌های خانگی و شهری، فضولات حیوانات مزرعه و اخیراً ضایعات کارخانجات چرم و سالامبور اشاره نمود.
گاو بومی ایران با جمعیت 7/6 میلیون رأس حدود 5/31 درصد تولید پروتئین حیوانی در داخل کشور را به خود اختصاص داده است.

سهم تولید گوسفند با جمعیت 51.4999.000 رأس خود حدود 44 درصد کل گوشت قرمز تولیدی کشور می‌باشد.

از هر جلد پوست سنگین در کارخانجات چرم و سالامبورسازی بطور 5/1-1 کیلو ضایعات خام باقی می‌ماند که فساد پذیری سریعی داشته اما ارزش پروتئین خام آن بالا می‌باشد.
این مقاله سعی دارد که در یک نگرش اجمالی، کاربرد مواد خام حاصل از کارخانجات چرم و سالامبور را تغذیه طیور گوشتی مورد بررسی قرار دهد.

مواد خام حاصل از چرم سازی:
پوست
پوست، بزرگترین عضو بدن را تشکیل می‌دهد و چون قشر نازکی کلیه سطح بدن را پوشانده است وزن پوست حدود 7 درصد وزن بدن می‌باشد از سه لایه ابیدرم، ‌کوریوم و بافت زیر پوستی تشکیل شده است.

طی روند چرم‌سازی، اپیدرم همراه بامواهای زبر به طریق واکنش شیمیائی Na2S و Ca(OH)2 جدا می‌شود.

کوریوم لایه‌ای از پوست است که برای تولید چرم به کار می‌رود.

بافت زیر پوستی شامل کلاژن و بافت چربی است.

40% پوست قابل تبدیل به چرم می‌باشد و بقیه پوست به عنوان ضایعات محسوب می‌شود.

ضایعات ناشی از فرآیند مربوط 25-20% فرآیند مکانیکی 15-10%‌ضایعات ناشی از صاف کردن پشم (تقریباً15% می‌باشد)

این ضایعات، ترکیباتی نزدیک به پودر ماهی را دارند ولی میتونین، لیزین و هیستیدین آنها کمتر می‌باشد، ‌کاربرد ضایعات چرم‌سازی را تا 4%‌ در جیره های جوجه‌های گوشتی در مرحله رشد و پایانی توصیه کردند.

‌در مورد ضایعات سرپشم حیوانی حاصل از فرآیند کردن چرم،‌ این مقدار تا 7 الی 8 درصد جیره می‌باشد.

بهرحال آنچه نهایتاً می‌توان نتیجه گیری نمود این است که ضایعات چرم می‌تواند جایگزین مناسبی به جای پودر ماهی در جیره‌های بر پایه ذرت و سویا باشد.

کلمات کلیدی:‌ ضایعات،‌تغذیه طیور، چرم و سالامبور مقدمه: با توجه به افزایش سریع جمعیت سالهای اخیر و تعبیر در الگوی مصرف گوشت در کشور، تقاضا برای مصرف گوشت مرغ در کشور، رشد فزاینده‌ای را نشان می‌دهد.

به طور کلی وضعیت تغذیه در حال حاضر مشکلات زیادی را برای مرغداران ایجاد کرده است.

اغلب مرغداران در برنامه‌های غذایی طیور، فراوانی و کمیابی مواد اولیه را در فصول مختلف سال رعایت نمی‌کنند.

از منابع غیر معمول می‌توان به ترکیبات پتروشیمیائی، ضایعات کراتینی، زباله‌های خانگی و شهری، فضولات حیوانات مزرعه و اخیراً ضایعات کارخانجات چرم و سالامبور اشاره نمود.

گاو بومی ایران با جمعیت 7/6 میلیون رأس حدود 5/31 درصد تولید پروتئین حیوانی در داخل کشور را به خود اختصاص داده است.

از هر جلد پوست سنگین در کارخانجات چرم و سالامبورسازی بطور 5/1-1 کیلو ضایعات خام باقی می‌ماند که فساد پذیری سریعی داشته اما ارزش پروتئین خام آن بالا می‌باشد.

این مقاله سعی دارد که در یک نگرش اجمالی، کاربرد مواد خام حاصل از کارخانجات چرم و سالامبور را تغذیه طیور گوشتی مورد بررسی قرار دهد.

مواد خام حاصل از چرم سازی: پوست پوست، بزرگترین عضو بدن را تشکیل می‌دهد و چون قشر نازکی کلیه سطح بدن را پوشانده است وزن پوست حدود 7 درصد وزن بدن می‌باشد از سه لایه ابیدرم، ‌کوریوم و بافت زیر پوستی تشکیل شده است.

ضایعات ناشی از فرآیند مربوط 25-20% فرآیند مکانیکی 15-10%‌ضایعات ناشی از صاف کردن پشم (تقریباً15% می‌باشد) 1- تراشه های نرم پوست و سرپشم حیوانی: بخشهای از پوست که از بخش کوریوم در طی فرآیند کردن پوست جدا می‌شوند تحت عناوین تراشه‌های نرم پوست( جدا شده توسط ماشین فلشینگ)،‌سرپشم حیوانی ( جدا شده توسط دست) نامیده می‌شود.

محتوای مواد مغذی سرپشم حیوانی عبارت از 6/29% ‌ماده خشک، 3/61% پروتئین خام و 5/21% چربی در ماده خشک می‌باشد.

جدول1) میزان اسیدهای آمینه ترکیبات ازت دار تراشه نرم پوست،‌ سرپشم حیوانی و تراشه‌های کرومی را نشان می‌دهد (منبع2) جدول1) میزان اسیدهای آمینه ترکیبات ازت دار تراشه نرم پوست،‌ سرپشم حیوانی و تراشه‌های کرومی جدول یکبه خوبی نشان می‌دهد که میزان لیزین تراشه‌های نرم پوستکمتر از پروتئینهای گوشت است، میزان پائین تریپتوفان به علت محتوی کم بافت ماهیچه‌ای و رگهای خونی و همچنین غدد چربی و عرق است.

میزان گلایسین تراشه های نرم پوست بالاست از آنجائی که گلایسین بسهولت متابولیزه می‌شود وقتی مقدار زیادی از آن به حیوان خورانده می‌شود مشکلی بوجود نمی‌آورد.

2- ضایعات ناشی از تولید چرم کروم: ضایعات ناشی از چرم سازی کرومی عمدتاً شامل تراشه های زیر پوست.

تراشه‌ها، تکه‌های رنگی می‌باشد.

مقدار پروتئین خام این ضایعات 85-80% می‌باشد و ترکیب چرم‌نهایی متفاوت است.

تراشه‌های ناشی از چرم سازی کرومی از نظر میتونین، ایزولوسین، لوسین و بعضی اسیدهای آمینه دیگر فقیر می‌باشد.

3- گلوتین: گلوتین پودر خاکستری حاصل از تجزیه و به دنبال آن خشک نمودن ضایعات چرم سازی می‌باشد.

حداقل میزان پروتئین خام آن 12% و حداکثر میزان خاکستری 12% است چربی آن از 1% تجاوز نمی‌کند.

4- پروتئینهای حاصل از ضایعات محلولهای موبر این بخش، ضایعات ناشی از پوست آهک خورده حاوی پروتئینهای استخراج شده از پوست است.

مقدار چربی این بخش معمولاً متغیر بوده ولی اکثر محققان میزان ان را 6% دانسته‌اند.

مقدار عناصر کم نیاز بخش پروتئین مایع آهکی در جدول شماره 2 آورده شده است.

جدول 2- مقدار عناصر کم نیاز (میلی گرم در هر کیلوگرم) در پروتئینهای مایع آهکی 5- مواد تجزیه شده حاصل از ضایعات چرم: فرآورده های ناشی از این ضایعات ناشی از فرآوری جیر می‌باشد که از مواد حائز اهمین کار آگلوتین می‌باشد که بخصوص در چرمهای با منشاء گوسفندی تولیدی می‌شود.

در چرم با منشاء خرگوش ماده دیگری به نام تونامین تولید می‌شود که حائز اهمیت تر از کاراگلوتین می‌باشد.

آزمایشات مختلف گزارش کردند که تونامین جهت تغذیه دام مناسبتر از کار اگلوتین می‌باشد.

آزمایشات تغذیه‌ای ضایعات چرم در طیور گوشتی در یک آزمایش جایگزینی کلاژن حاصل از عمل‌آوری قلیایی تراشه‌های زیر پوست ناشی از چرم‌سازی کرمی به جای کنجاله با دام زمینی در جیره‌رشد جوجه‌های گوشتی مورد استفاده قرار گرفت تیمارهای آزمایش حاوی صفر، 4/6، 6/2، 18/28،‌کلاژن جایگزین شده بادام زمینی بودند نتایج تجزیه و تحلیل آماری به خوبی نشان داده که اختلاف معنی داری بین ارزش بیولوژیکی پروتئین خام وجود ندارد (05/0 3- Bideman et al.

1972.

A technical economic evoluation of Rour hid curing methods.Agricultural Economic Report.

No16.

4- Highberger.

J.H.

1956.

The chemistry and Technology of leather.

Vol 1.

.

Pp55-193.

5- Cawecki,K.

Lipinska.

1981.

Meal from residues of the tanning and meat industries in feeds for fattening chickenes.

Roczniki Naukowi zootechniki.

G(1)185-92.

6- Yeh.y.y.

and levielle.

G.A.

1969.

effect of dietary protein on hepatic lipogeneses in the growing chic.

J.

Nutr.

98,356-66.

7- Boushy and A.Vanderpoel.

1998.

poultry feed from waste processing and use.

ISBN.

792364.

گردآوری کننده: اکرم قره‌داغی کارشناس پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجانشرقی طرحهای در دست اجرا: 1) تعیین صدمات و آسیبهای وارده بر چرم و سالامبور (مجری) 2) پنیرهای صنعتی و سنتی آذربایجان (همکار) 3) استحضار چربی پشم از گوسفندان و کارخانجات پشم شوئی (مجری) 4) شناسائی انگل ماهیان حوزه ارس (همکار) 5) تعیین کانونهای آلودگی شیر خام از دوسش تا تحویل به کارخانه (همکار) اسیدهای آمینهمیانگین تراشه‌های نرم پوستمیانگین سرپشم حیوانیمیانگین تراشه‌های کرومیپروتئینهای مایع آهکیلیزین4/1413/6012/403/94آرژنین7/583/383/679/02هیستیدین1/167/138/731/20تریپتونان0/230/720/57-تریونین2/04--5/73والین2/511/631/686/04لوسین3/052/493/328/65ایزولوسین23/212/024/43متیونین1/031/181/240/25سیستین0/81-0/627/09فنیل آلانین2/31-1/595/09تیروزین1/042/392/526/12گلایسین21/471/731/693/88پرولین11/5816/5212/61-هیدروکسی پرولین9/8216/5212/61-آلانین8/22--3/34 کرومآهنمنگنزرویمس0/190/390/0863/250/09