سیستم مدیریت زیست محیطی ISO 14000
توجه به محیط زیست (آب، هوا، خاک) از سه یا چهار دهه قبل به صورت جدی مدنظر قرار گرفت و از همان زمان تعدادی از مدیران، متخصصان و کارشناسان صنایع، داوطلبانه به کنترل تاثیرات فرایندها و محصولات تولیدی خود بر محیط زیست همت گماردند و به تدریج نیز سازمان های ملی و بین المللی با تعیین ضوابط ، مقررات و قوانین برای حفاظت از محیط زیست به کمک آنان آمدند و در واقع حفاظت از زیستگاه بشر اهمیت ویژه ای یافت.
در سال1992 و در کنفرانس ریودوژانیرو، شورای BCSD بر این نکته تاکید کرد که سازمان های تولیدی و خدماتی باید فعالیت ها و عملکرد خود و تاثیر آنها را بر محیط زیست مورد توجه قرار داده و تحت کنترل بگیرند.
در همین سال از سازمان بین المللی استاندارد (ISO) درخواست شد تا در راستای تدوین استانداردهای مدیریت زیست محیطی فعالیت گسترده تری را انجام دهد. بر پایه این درخواست ، سازمان بین المللی استاندارد یک گروه مشورتی با عنوان SAGE متشکل از نمایندگان بیست کشور جهان ، 11 سازمان بین المللی و بیش از 100 متخصص مدیریت و محیط زیست تشکیل داد و به بررسی موارد زیر پرداخت :
- تشویق سازمان ها در جهت ایجاد یک رویکرد عمومی در زمینه مدیریت زیست محیطی
- تقویت قابلیت سازمان ها جهت بهبود طرق اندازه گیری عملکرد زیست محیطی پیشگیری از آلودگی
- بهبود بخشیدن به مبادلات تجاری در سطح بین المللی و حذف موانع تجاری از طریق ایجاد استانداردهایی جهت ارزیابی عملکرد زیست محیطی سازمان ها
- پیش بینی مشکلاتی که تدوین استانداردهای بین المللی مدیریت زیست محیطی می تواند ایجاد نماید.
نتایج این بررسی ضرورت تدوین استانداردهای بین المللی را نمایان ساخت. سازمان بین المللی استاندارد در سال1993، یک کمیته فنی تحت عنوان مدیریت زیست محیطی (ISO/TC 207) تشکیل داد تا تدوین استانداردهای مدیریت زیست محیطی را آغاز کند و بر این پایه در آکوست سال 1996 مجموعه ای مشتمل بر شش استاندارد از سری ایزو 14000، پس از بحث و بررسی های علمی گسترده انتشار یافت.
استاندارد ISO 14001 نیازهای یک سیستم مدیریت زیست محیطی را بیان می کند ، تا بتواند هماهنگ با سایر استانداردهای مدیریتی مثل سری استانداردهای ISO 9000 برای مدیریت کیفیت و استانداردهای ایمنی و غیره در شرکت به کار گرفته شود . در این استاندارد چارچوب هایی به عنوان مبنای حرکت شرکت تعیین شده است و این مسئولیت شرکت ها و سازمان های به کار گیرنده است که با توجه به نوع و شکل فعالیت های خود این چارچوب ها را در مورد فعالیتشان بررسی کرده و زمینه های لازم را در برپایی سیستم مدیریت زیست محیطی خود به کار گیرند .
استانداردهای ISO 14001 به طریقی نگارش یافته تا در مورد کلیه سازمان های بزرگ و کوچک که از نظر شرایط جغرافیایی ، فرهنگی و اجتماعی همسان نمی باشند هم کاربرد داشته و قابل اجرا باشد
موفقیت اجرای نظام مدیریت زیست محیطی بر مبنای این استاندارد بستگی به تعهد کلیه افراد سازمان به خصوص مدیریت ارشد شرکت دارد.
به طور کلی هدف از برپایی سیستم نظام مدیریت زیست محیطی بر مبنای استاندارد بین المللی ISO 14001 تحکیم حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از آلودگی در توازن با نیازهای اجتماعی و اقتصادی جامعه می باشد.
باید توجه داشت که نیازها و چارچوب های مطرح شده در استاندارد 14001:1996 کلیه موارد مربوط به موضوعات زیست محیطی را پوشش نمی دهد. این بدان معنی است که دو سازمان با فعالیت های مشابه می توانند دارای اجزای زیست محیطی متفاوتی باشند ولی درعین حال هر دو سازمان با نیازهای استاندارد مطابقت داشته و گواهینامه را دریافت کنند.
چرا یک سیستم مدیریت زیست محیطی را به اجرا درمی آوریم؟
شاید به دلایل زیر:
- نیاز داخلی شرکت
- روابط خوب باخریدار به عنوان یک تامین کننده محصولات یا خدمات
- انطباق و عملکرد بهتر سازمان با قوانین زیست محیطی
- کاهش ریسک فعالیت ها در شرکت
- بهبود مدیریت داخلی سازمان
- فشار از طرف عوامل داخلی
- همسایه خوبی بودن
- بهبود رابطه به دولت
- روش های بهتر کاری
- بهبود اجرای اقدامات زیست محیطی
- بازاریابی
- روابط عمومی
هیچ گاه یک سیستم مدیریت زیست محیطی را تنها به خاطر این که مجبور هستید، بر پا و اجرا نکنید، مگر این که واقعاً بخواهید این کار را بکنید.
سیستم های مدیریت زیست محیطی
خط مشی زیست محیطی
این خط مشی باید توسط بالاترین مقام شرکت و یا سازمان مشخص شود و در برگیرنده تمام موارد زیر باشد :
- مرتبط با نوع فعالیت ها و تاثیرات زیست محیطی فعالیت شرکت باشد .
- تعهد شرکت به پیشرفت مستمر .
- تعهد شرکت به مطابقت با قوانین زیست محیطی و یا هر قانون دیگری که شرکت ملزم به رعایت آن می باشد .
- در رابطه با هدف های خرد و کلان زیست محیطی شرکت باشد .
- مکتوب بوده ، به اجرا درآمده و به اطلاع کلیه پرسنل برسد .
- در دسترس عموم باشد .
برنامه ریزی:
تعیین جنبه های زیست محیطی فعالیت های شرکت: شرکت باید نسبت به شناسایی تاثیرات زیست محیطی کلیه فعالیت های خود اقدام و مواردی را که مهم و بارز هستند و بر محیط زیست تاثیرات سوء دارند مشخص کنند.
جنبه های زیست محیطی بارز (مهم) باید مکتوب و در اختیار عموم باشد. این جنبه ها عبارتند از:
- قوانین زیست محیطی
- شناسایی و مطابقت با قوانین زیست محیطی
- تعیین هدف های خرد و کلان زیست محیطی
هدف های زیست محیطی یک شرکت با توجه به جنبه های زیست محیط بارز شرکت، قوانین حاکم، نوع تکنولوژی موجود، وضعیت مالی و اجرایی شرکت که در راستای خط مشی زیست محیطی و تعهد به جلوگیری از آلودگی باشد.
برنامه های زیست محیطی شرکت: برای رسیدن به هدف های زیست محیطی لازم است که شرکت برنامه هایی را در این رابطه در نظر گرفته و به اجرا درآورد که شامل تعیین مسئولیت های اجرا در هر بخش از سازمان و زمان و دوره انجام آنها می باشد