کلیات گیاه شناسی
چون اولین بار پادشاه روم بنام جنتیوس که در سالهای 167-180 قبل از میلاد حکومت می کرد بوسیله این دارو شفا یافت نام آنرا جنطیانا گذاشتند .
محمد بن زکریای رازی پزشک مشهور ایرانی نیز از این گیاه برای مداوای بسیاری از امراض استفاده می کرد .
کوشاد گیاهی است علفی ، چند ساله و بسیار زیبا ، دارای ساقه ای استوانه ای و سبز که بلندی آن به حدود 1/5 متر می رسد . این گیاه بحالت خودرو در دشت ها و کوهستانهای اروپا و آُسیا می روید . برگهای کوشاد سبز رنگ ، نوک تیز و مثلثی است که دو برگ با هم بوسیله دمبرگ کوتاهی به ساقه چسبیده اند و برگهای بالای ساقه بدون دمبرگ می باشد . گلهای آن زرد رنگ بوده که به تعداد زیاد در اواخر بهار در کنار برگهای ظاهر می شود .
از نظر طبی ریشه این گیاه قسمت مورد استفاده آن است . این ریشه ضخیم ، گوشتی و برنگ زرد تیره و یا قهو ه ای قرمز بوده که دارای طعمی بسیار تلخ و بویی نامطبوع است .
برای مصارف طبی ریشه کوشاد باید اقلا سه ساله باشد تا اثر داشته باشد .
ترکیبات شیمیایی:
کوشاد دارای ماده ای شیمیایی بنام آماروجنتین می باشد که بسیار تلخ است . بطوریکه اگر این ماده را با 5000 قسمت آب مخلوط کنیم هنوز هم طعم تلخ آن حس می شود .
ترکیبات دیگر این گیاه بشرح زیر می باشد :
جنتوپیکرین ، جنتوپیکروزید ، جنتامارین ، جتی سین ، اسید جنتی سیک و جنتونوسید . کوشاد همچنین دارای مقدری تانن ، اسانس ، پکتین و چربی می باشد.
خواص داروئی:
کوشاد از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است
1)اشتها را تحریک می کند
2)کوشاد گلبولهای قرمز و سفید خون را زیاد می کند بنابراین برای معالجه کم خونی و بیماریهای عفونی بکار می رود .
3)اثر ضد تورم درد و برای رفع آرتروز و رماتیسم مصرف می شود
4)تب بر است
5)بیماری مالاریا را برطرف می کند
6)درد نقرس را برطرف می کند
7)حرارت و رطوبت را زا بدن خارج می سازد
8)فشار خون را پائین می آورد
9)ناراحتی های کبدی را برطرف می کند
10)تقویت کننده معده و بدن است
11)اختلالات عادت ماهیانه را درمان می کند
12)گرفتگی روده ها را باز می کند
13)ادرار آور است
14)ضماد کوشا با سرکه برای از بین ژبردن لکه های پوست مفید است
15)عصاره این گیاه مسکن تمام دردها است
16)ورم طحال را برطرف می کند
17)خون را تصفیه و تمیز می کند
18)درمان کننده زردی و یرقان است
طرز استفاده:
جوشانده : مقدر 20 گرم ریشه خرد شده کوشا را در یک لیتر آبجوش ریخته بگذارید برای مدت 20 دقیقه بآرامی بجوشد ، سپس آنرا صاف کنید . مقدر مصرف این جوشانده یک فنجان قبل از هر غذا است .
دم کرده : مقدرا 5 گرم ریشه کوشاد را در یک لیتر آبجوش ریخته و بگذارید چند ساعت بمانذ . سپس آنرا صاف کرده و استفاده کنید .
تنطور : این تنطور را می توانید از فروشگاههای گیاهان دارویی و یا برخی از داروخانه ها خریدری کنید . مقدر مصرف آن 10-15 قطره همراه با آب سه بار در روز است .
مضرات :
مصرف بیش از حد کوشا ممکن است باعث تحریک معده و بوجود آوردن حالت استفراغ و دل بهم خوردگی شود . زنان باردار و مادران شیر ده نباید از این گیاه استفاده کنند .