خُفاش یا شبکور تنها پستاندارانی است که بال دارد و قادر به پرواز است. خفاش از راسته Chiroptera است و این نام به معنی "دست های بال مانند" است. بال های خفاش با بال های بقیه پرندگان متفاوت است و به گونه دیگری ساخته شده، اما در عوض پوست بالهای خفاش جنسی شبیه چرم دارد و دارای خاصیت ارتجاعی است که باعث می شود بالهایش در طول استخوان هایی که دست ها و انگشتان خفاش را حرکت می دهند کشیده شود. به شکل مقابل نگاه کنید و ببینید که چگونه بال ها مرتب و ماهرانه اطراف بدن خفاش پیچیده شده اند.
دو گروه خفاش وجود دارد. گروه بزرگتر، خفاشهای حشره خوار، شبها غذای خود را شکار می کنند. گروه دوم خفاشهای میوه خوار هستند که برای پیدا کردن میوه و شیره درختانی که از آنها استفاده می کنند، بینایی و بویایی خود را به کار می برد. خفاشهای میوه خوار اول صبح و تنگ غروب از میوه ها تغذیه می کنند. خفاشها جانوران اجتماعی هستند. آنها به طور گروهی و در گروههای بزرگ در غارها یا روی درختان، شب را بیتوته می کنند. خفاشها تنها پستاندارانی هستند که قادرند پرواز کنند.
کوچکترین خفاش و یکی از کوچکترین پستانداران، خفاش پوزهخوکی کیتی تایلند می باشد. طول قد این خفاش 5/2 سانت (1 اینچ) است که مساوی قد زنبوراست و وزن این خفاش 2 گرم (100/ اونس) می باشد.
خفاشهای که در شب پرواز می کنند، مسیر و محل دقیق طعمه خود را بوسلیه فرستادن امواج صوتی و دریافت بازتاب آن، پیدا می کنند. سیستم ردیابی که در کشتیها برای پیدا کردن محل زیر دریایی دشمن به کار می رود،شبیه به ردیابی خفاش است. خفاشها امواج صوتی در مسیر خود به چیزی برخورد می کند به سمت فرستنده امواج (خفاش) بازمی گردد و در آن موقع خفاش می تواند یک تصویر صوتی از مانع روبرو و محیط اطراف خود رسم کندو محیط اطراف را به خوبی ببیند. با استفاده از سیستم فوق خفاشها می توانند اجسام متحرک مثل حشرات و اجسام بی حرکت مثل درخت را تشخیص دهد.
گونهها
در حدود 1000 گونه از خفاشها وجود دارد. خفاشها در تمام نقاط جهان به استثناء قطبهای جنوب و شمال، یافت می شوند این دو گونه اختلاف و تنوع بین انواع خفاشها را نشان می دهند.
نمونه:
خفاش دابنتن
خفاش میوهخوار مصری
خفاش خونآشام
مسیریابی خفاشها
تقریبا هیچ چیز نمیتواند از دید خفاشها فرار کند. گوشهای بزرگ آنها می تواند علایمی را که منعکس می شود بخوبی جذب کند. خفاشها حتی می توانند اشیایی را که به نازکی مو هستند، تشخیص دهند. فناوری هیچ هواپیمای بی سرو صدایی نمیتواند به پیچیدگی خفاشها باشد.
آنها شبها سریع و آهسته پایین می آیند، با چشمانشان حشرات خوابیده را در جای خود پیدا میکنند و با گوشهای بزرگشان می توانند حتی صدای بهم خوردن آروارههای یک لارو پروانه را بشنوند.
این حیوانات در تاریکترین شبها حواس خود را فعال می کنند. صدای خفاش از طریق بینی با بسامد بالا و شدت کم توسط انقباض ماهیچههای حلق ایجاد می شود. بعد از این که امواج صدا با صید برخورد کرد، بازتاب پیدا می کند. این بازتابش توسط گوشهای خفاش گرفته می شود. تنها در امریکای شمالی 44 نوع خفاش وجود دارد که بسیاری از جانورشناسان تاکید بر منفعت این پستانداران از زندگی بشر دارند، زیرا آنها به مقدار زیادی از حشرات موذی تغذیه می کنند، حشراتی که هر سال میلیاردها دلار به کشاورزان و جنگلبانان ضرر می رسانند.
خفاشها همچنین در گردهافشانی گیاهان شرکت میکنند و باعث پخش و انتشار بذرها می شوند. بخصوص این نقش مهم آنها در جنگلهای بارانی بین گیاهان گوناگون وحشی مانند موز، انبه، بادام هندی، خرما و انجیر کاملا مشهود است.
یک نوع کاکتوس که مکزیکی ها از آن نوشابه تهیه می کنند، به طور طبیعی تنها یک بذر از 3000 بذر خود را آزاد می کند و اگر نقش مهم خفاشها در این میان نبود، این گونه گیاهی به سمت انقراض پیش می رفت.
فضولات دفع شده از خفاشها نیز در تنظیم زیستبوم (اکوسیستم) نقش بسیار مهمی دارند؛ چون این مواد شامل باکتری هایی هستند که می توانند مواد سمی را از زباله ها و شویندهها جدا کنند.
از جنبه پزشکی هم می توان گفت ؛ خفاشها خیلی دقیق خود را تمیز میکنند و یکی از تمیزترین حیوانات بوده و در برابر بیماریهای گوناگون پایدار هستند. ضمن این که پادزیست تولید میکنند و از مواد ضدانعقاد خون که در بزاق گونههای خون آشام وجود دارد، می توان برای درمان بیماری های قلبی استفاده کرد. یک جانورشناس امریکایی در سال 1968 پژوهش و بررسی خود را روی خفاشها آغاز کرد و کوشید باور مردم را نسبت به خفاشها تغییر دهد.
به پای هزاران خفاش بند مخصوص زد و مهاجرت آنها را بررسی کرد. کشاورزان امریکایی بتازگی متوجه مفیدبودن خفاشها در نزدیکی مزرعه خودشان شده اند. هر خفاش به تنهایی می تواند 600 پشه را در یک ساعت شکار کند و گروههای بزرگ این جاندار قادر هستند تا میلیونها حشره را در طول شبانه روز بخورند. این حشرات شامل تعداد بیشماری از سوسک ها، پروانه ها و موریانه ها می شوند که زیانهای هنگفتی به اقتصاد هر کشور می زنند و به علاوه پشههای موجود در منازل را نیز از بین می برند. یک دسته 150 تایی خفاش بزرگ قهوهای می توانند سوسک های خیار را در طول تابستان در سطح کشتزار از بین ببرند و در نتیجه از رشد 18 میلیون لاروی که به ریشه ها صدمه می زنند جلوگیری کنند.
این آفت به تنهایی یک میلیارد دلار در سال به کشاورزان امریکایی خسارت می زند. باتاسیس بی.سی.آی «حفاظت بین المللی از خفاشها» و اعلام منافع آنها از سال 1982 تصورات مردم نسبت به خفاشها تغییر کرده و بهبود یافته است. بسیاری از افسانه ها در مورد کور بودن خفاشها و یا هار و دیوانه بودن آنها اغراق آمیز هستند.
آنها تنها برای دفاع از خود ممکن است مانند هر حیوان وحشی دیگری گاز بگیرند و این حیوان را فقط افراد خیلی ماهر می توانند صید کنند و از آنجا که آگاهی پژوهشگران درباره خفاشها زیاد شده و طبیعت استفاده زیادی از آنها می برد، این امر باعث حفاظت از آنها شده است.
امروزه مردم امریکا گونههای مختلفی از گونههای خفاشها را در غارها و معادن متروکه نگهداری می کنند. خفاشها بسیار حساس هستند و با کوچکترین اذیت و آزاری از بین می روند. بیشتر خفاشها غارها را برای خواب زمستانی خود از شهریور تا اردیبهشت انتخاب می کنند.
بسیاری از آنها بچههای خود را در طول تابستان در همین مکانها بزرگ می کنند. تولیدمثل خفاشها در مقایسه با پستانداران کوچک دیگر بسیار کمتر است، بیشتر ماده ها فقط یک بار در سال یک بچه به دنیا می آورند.
در زمستان حتی کاوشگران بی آزار هم باعث بیدار شدن آنها از خواب زمستانی می شوند و هر دفعه که آنها از خواب بیدار شوند چربی ذخیره شده در عرض 2 ماه خود را از دست می دهند.
بنابراین ممکن است تا بهار دوام نیاورند. هنگام شیر دادن، مادرها و نوزادان دور هم جمع می شوند و با تشکیل گروه بزرگی، هوای غار را با حرارت بدنشان گرم می کنند. متاسفانه فضای حیاتی خفاشها کاهش پیدا کرده است و آنها مجبور شدهاند از پناهگاه طبیعی خود به فضاهای مصنوعی دیگر رانده شوند.
در حدود 10 درصد معادن موجود در غرب امریکا گروههای مهم خفاشها زندگی میکنند و برای معادنی که در شمال و شرق این کشور هستند این مقادیر به مراتب بیشتر است. حفاظت از خفاشها اغلب ساده تر و کم خرج تر از حفاظت از دیگر حیوانات است. خفاشها نیاز به توجه خاص دارند که البته تامین این نیاز آنها خیلی سخت است، طبق مطالعات انجام شده توسط دانشگاه شیکاگو، دولت حدود 5میلیون دلار برای حفاظت از یک پلنگ در فلوریدا، 184 هزار دلار برای خرس و بیشتر از 1/5 میلیون دلار برای کرکس کالیفرنیایی خرج می کند و این در حالی است که در مورد خفاش خاکستری که در حال انقراض است این بودجه کمتر از 3دلار بوده است. اما با توجه به ارزش بومشناختی و اقتصادی این پستاندار، منبع سرمایه گذاری خوبی برای امور کشاورزی خواهد بود. مردم شهر 13000 نفری آستین تگزاس که در دهه گذشته از خفاشها ترس داشتند اکنون از اعضای پروپا قرص انجمن بی.سی.آی شدهاند و بتازگی غار براکن که در فاصله 60مایلی این شهر است را خریداری کردهاند تا بتوانند از 20 میلیون خفاش دم آزاد مکزیک که بزرگترین کلونی خفاشها هستند، محافظت کنند.