چکیده:
مطالب این مقاله مجموعه ای از اطلاعات درزمینه ی خانواده ی دلفین ها می باشدو دربرگیرنده ی کلیاتی پیرامون رده بندی؛ فیزیولوژی؛ بیولوژی؛ رفتارهای آنهاومعرفی بعضی گونه های این خانواده وبخصوص گونه هایی که درخلیج فارس یافت می شوندوافسانه هاواسطوره های مربوط به آنهااست.
- مقدمه:
دراولین نگاه یک دلفین بسیار شبیه یک ماهی می باشد.اما دلفین هاهمانندماپستاندار هستند؛خون گرم(HOMOEOTHERMIK) بوده وبه بچه های خودشیرمی دهند.
فیلسوف بزرگ یونانی ارسطو2400 سال قبل وال هارا جزءپستانداران معرفی کرد.ارسطوحتی دریافته بود که وال ها به بچه های خودشیر می دهندوازهواتنفس می کنند.
شباهت زیادی بین جمجمه ی کشف شده ازprosqualodon dovidi که 25میلیون سال پیش زندگی می کرد وجمجمه ی یک دلفین امروزی وجوددارد.سوراخ بینی dovidi دربالای سرش می باشد.
گروه معینی از cetaceasهاکه نامشان ازلغت یونانی ketasبه معنی هیولای دریایی گرفته شده شامل دلفین هاویورپویزهامی باشند. دلفین هابا17جنس و36 گونه بزرگترین خانواده ی وال هابوده که درهمه ی اقیانوس ها به جزآبهای سرد اقیانوس منجمد شمالی وجنوبی زندگی می کنند.
دلفینهایک جفت اندام پیشین پارویی داشته امافاقداندام های عقبی اند.دلفین ها شنا گران پر قدرتی هستند؛بابدن دوکی ودم لنگری قوی که با حرکات بالاوپایین آن حرکت می کنند.
این حرکات نیرویی را تولید کرده که به یک باره شتاب زیادی می یابندوسرعت آنها گاهی بهkm\h40می رسد. درمیان وال ها ؛ دلفین هاباله ی پشتی مشخصی دارندودراین میان دلفین های رودخانه ای باله ی پوششی کوژدارند. تفاوت جالب شاید ازفاصله ی دور دلفین هاوکوسه هاتقریبا مشابه هم باشنداماشکل دم دلفین هاوبه طورکلی نهنگ ها مسطح بوده وحرکت دم روبه بالاوپایین است درحالی که دم کوسه ماهی هاعمودی ومانندسایرماهی هاحرکت باله ی دمی آنهابه صورت جانبی است.
درجمجمه ی دلفین هامنقارکاملامشخص می باشدوهمه ی دلفین ها به استثنایrissos منقار دارند.استخوان بینی پیش فکی وفکی تاحدودی نامتقارن هستندودرهرفک تعدادزیادی دندان کوچک ونوک تیزوجوددارد که تعدادآنهادرهر نیمه فک 40تا50عددمی باشدودرفک بالامعمولاَتعداددندان هابیشتراست ودربعضی گونه هاتعداددندان هابه 260عددنیزمی رسد.فاقدمینااست وبهآنهاجوردندان یاهمودونت می گویند.
تعداددندان هاوتیزی آنهادلفین هارا برای تغذیه ازماهی هاسازگارساخته ودندان های دلفین هابرای جویدن طراحی نشده اندوآنهابا ضربه ی زبان خود ماهی رادرسته قورت می دهند.
دلفین هاگروهی زندگی می کنند وگله های بزرگی ازآنها برای شکار ماهی دورازساحل وگاهی نزدیک ساحل می شوند .مراسم شکارشان بسیاردیدنی است.
دلفین ها درمسیر امواج به دور گله های ساردین حلقه زده ویکی ازآنها ماهی هارابه طرف بقیه می فرستد وسپس جای خودرابادیگری عوض می کند.ماهی هابه هواپریده ودرست به دهان دلفین ها می افتند مراسم شکار در پایان مُد خاتمه می یابد.پوست بدن دلفین ها معمولا صاف وبرهنه است .
اپیدرمشان چند لایه بوده ودرزیردرم لایه ی هیپودرم قراردارد لایه ی چربی در همین قسمت است ضخامت این لایه گاهی تا50سانتی مترهم می رسد این لایه به حفظ گرماوشناوری آنها کمک می کند.
سوراخ بینی دلفین هاووال هادر بالای سرشان قرارگرفته که وال های دندان دار فقط یک سوراخ بینی دارند اما وال های فیلتر کننده دو سوراخ بینی دارند.
(شکل1)
هواازبینی وارد ریه های آن ها می شود وبه قفسه ی سینه ی ارتجاعی آنهاامکان تنفس های عمیق را می دهد. سوراخ بینی دلفینها به صورت هلالی بوده و تا زمانی که در حال نفسگیری است باز و زمانی که به داخل آب شیرجه میروند به وسیله نیروی ماهیچهای بسته میشود در واقع نفس خود را حبس کرده و حدود 2 ساعت نیز میتوانند زیر آب بمانند و هنگامی که دوباره برای نفسگیری به سطح میآیند به علت برخورد هوای گرم درون ششها و هوای سرد خارج فوارههایی ایجاد میشود که از فاصله دور نیز دیده میشود.
1- دلفینها هم می رقصند!
قبل از جفتگیری دلفینها؛مرحلهای برای ابراز عشق در بین آنها وجود دارد. آنها ساعتها همدیگر را دنبال کرده و به نوازش هم میپردازند به صورتی که شکمهایشان در تماس با هم میباشد در واقع میتوان گفت که دلفینها حیوانات بیبند و باری هستند آنها با هم جفت نمیشوند و در عوض هر دلفین در دفعات زیاد با یکی بعد از دیگری جفتگیری میکنند.
جفتگیری معمولاً در تابستان و یا پاییز صورت میگیرد و دوره آبستنی تقریباً حدود 10 ماه میباشد.
بیضهها به صورت کشیده و در محوطه شکمی قرار دارند. آلت تناسلی نر در جیب پوستی مخصوصی قرار دارد که در هنگام تحریک خارج میشود.
تولهها از دم متولد میشوند و بلافاصله بعد از قطع بند ناف نوزاد باید برای اولین نفس کشیدن به سطح آب بیاید. تولههای متولد شده نمیدانند چه کاری باید انجام دهند،اما مادران به تولههای خود کمک کرده و آنها را به طرف سطح هل میدهند.
تولهها که بعد از تولد 95cm طول دارند و میتوانند شنا کنند به همراه مادر خود به هر جایی میروند و از شیر پرچرب مادر خود که 10 برابر شیر یک گاو ارزش کالریک دارد مینوشند و در عرض 1 هفته دو برابر میشوند.دلفین مادر گاهی تا 1 سال و 6 ماه به توله خود شیر میدهد. تولهها زمانی که مادر شنا میکند شیر میخورند البته در این هنگام مادر آهسته حرکت میکند؛پستانهای مادر 1 جفت بوده و در ناحیه شکمی در نزدیکی مهبل در داخل جیب پوستی (pauch) قرار دارد. تنها در زمان شیردهی نوک پستانها خارج میشود و مادر برای اینکه زمان شیردهی کوتاهتر شود به مخزن مخصوص ذخیره شیر خود فشار وارد میکند ، تا توله سریعتر برای تنفس به سطح آب باز گردد.
دلفینها ی دیگر زمانی که تولهای به گلّه اضافه میشود به دقت از آن محافظت میکنند و زمانی که مادر توله به جستجوی غذا میرود دور بچه دیوار دفاعی تشکیل میدهند تا از گزند حمله کوسهها در امان باشند حتی این حس فراتر رفته و سعی در نجات تولهها از تورهای ماهیگیری نیز می کنند.