مقدمه:
یکى از آثار رسانه هاى جمعى خصوصاً انواع امروزى آن سرگرم کردن مردم در کنار اطلاع رسانى و آگاهى دهى است. منتقدان رسانه هاى مدرن معتقدند که بعد سرگرمى برنامه هاى رسانه اى آن قدر پررنگ و جلا شده است که بیشتر باعث ایجاد حواس پرتى در مردم مى شود. عارضه اى که حاصل سپردن هوش و حواس خود به برنامه هایى است که از نظر محتوایى چیزى براى گفتن ندارند. این نوشتار که به نحوى مکمل بحث آغازین صفحه ارتباطات در شماره پیش است، تغییر در شیوه انتقال پیام را در گذر تاریخ و با پیدایش کاغذ، تشریح مى کند. مارسل دانسى، ضمن برشمردن روش هاى ثبت نوشته ها در دوران باستان، تاریخچه اى مختصر از پیدایش رسانه هاى جمعى را ارایه مى دهد و معتقد است که اختراع کاغذ اولین جرقه رسانه هاى ارتباط جمعى را زده است، اما به تدریج وسایل الکترونى و دیجیتالى نیز در کنار آن پدید آمدند و به زیست نسبتاً مصالحه آمیز خود با رقیبان قدیمى ادامه داده اند. پیدایش تلگراف، تلفن، تلکس، رادیو و تلویزیون از جمله وسایل مورد بحث این نوشتار است که در شماره آینده با تشریح رایانه و سایر رسانه ها ادامه مى یابد.
یکى از تمدن هایى که نوشتن پیکتوگرافیک را به عنوان وسیله اى براى ثبت عقاید، پیگیرى معاملات تجارى و انتقال دانش مورد استفاده قرار داد، تمدن چین باستان بود. براساس برخى تخمین هاى باستان شناختى، پیکتوگرافى چینى ها ممکن است قدمتى برابر با قرن پانزدهم قبل از میلاد داشته باشد. این پیکتوگرافى، به شکلى ویژه لوگوگرافیک بود، زیرا براى ارایه (بازنمایى) کلمات کامل (بدون ارجاع به تلفظ آن ها) از نمادهاى تصویرى بهره مى گرفت. سیستم پیکتوگرافیک باستانى کاملاً پیشرفته، خط میخى نامیده مى شد زیرا از نمادهاى تصویرى گوه مانند تشکیل شده بود. این نوع خط متعلق به سومرى ها- بابلى ها بود که حدود ۵۰۰۰ سال پیش به وجود آمد. سومرى ها، بازنمایى هاى خود را بر روى خشت هاى گلى ثبت مى کردند که باعث مى شد نوشته خط میخى به یک وسیله ارتباطى بسیار گران و غیرعملى تبدیل شود. به این دلیل در آغاز فقط حاکمان و روحانیان آن را مى ساختند، مى آموختند و مورد استفاده قرار مى دادند. از حدود سال ۲۷۰۰ تا ۲۵۰۰ قبل از میلاد نوع دیگرى از نوشته هاى پیکتوگرافیک به نام [خط] هیروگلیف در مصر اختراع شد. مصرى هاى براى ثبت نوشته هاى خود از پاپیروس (نوعى کاغذ اولیه که از نى ساخته مى شد) استفاده مى کردند. سیستم هیروگلیفى سرانجام در درون خود عناصر فونوگرافى را به وجود آورد. فونوگراف‌ها، اشکالى هستند که معرف بخش هایى از کلمات مانند بخش ها یا صداهاى منفرد هستند.
یک سیستم کامل براى بازنمایى صداهاى واحد، سیستم الفبایى نامیده مى‌شود. اولین سیستم الفبایى در خاورمیانه ظهور یافت و به وسیله فنیقى ها (مردمى که در منطقه ساحل شرق دریاى مدیترانه زندگى مى کردند که امروزه بیشتر آن در لبنان واقع شده است) به یونان انتقال یافت. این الفبا فقط داراى نمادهایى براى صداهاى صامت (حروف بى صدا) بود. هنگامى که به یونان رسید، نمادهاى صداهاى مصوت (حروف صدادار) به آن اضافه شد و سیستم الفباى یونانى را به اولین سیستم الفبایى تمام عیار تبدیل کرد. همان گونه که پیشتر اشاره شد، پیدایش نوشته الفبایى یک تغییر پارادایم واقعى به وجود آورد، زیرا براى جوامع امکان ذخیره و حفظ دانش به شکلى پایدارتر فراهم آورد.
آلکساندر گراهام بل (Alexander Graham Bell) در سال 1847 در اسکاتلند بدنیا آمد. او پدر و مادری تحصیل کرده داشت و تحصیلات اولیه را نزد والدین خود آموخت، مادر او تقریبا ناشنوا بود و برعکس پدرش گفتار درمان. شاید به همین دلیل بود که آلکساندر از ابتدا علاقمند به مسائل صوتی بود و در باره آن بسیار تحقیق کرد. وی علاوه بر دانش صدا به هنر عمومی، موسیقی و سرودن شعر علاقه بسیار داشت. پس از انجام تحصیلات اولیه نزد والدین در انگلستان به دانشگاه رفت و در سال 1870 به ایالات متحده مهاجرت کرده از دانشگاه بوستون (Boston) درجه پروفسوری در فیزیولوژی صدا (Vocal Physiology) گرفت.
الکساندر در دانشگاههای ادینبورگ و لندن تحصیل میکرد. در سال 1870 خانواده اش به کانادا مهاجرت کرد، پدر بزرگ وی روشی را ابداع کرده‌بود که با استفاده از آن به افراد ناشنوا آموزش لبخوانی می داد. با کمک این روش، افراد ناشنوا یاد می گرفتند که با مشاهده حرکت لبها، سخنان دیگران را بفهمند. این خانواده در مورد نحوه صحبت کردن و اصوات، اطلاعات زیادی داشتند. بل نیز این کار را از پدرش آموخته بود او اوقات فراغتش را صرف ساختن دستگاهی کرد که با استفاده از آن مردم بتوانند از فاصله دور با یکدیگر گفتگو کنند. همکارش واتسن او را یاری کرد، یکی مشغول تنظیم فرستنده و دیگری مشغول تنظیم گیرنده بود. نخستین کلمات که از طریق تلفن گفته شد چنین بود: «آقای واتسن لطفاً بیایید اینجا، با شما کار دارم.
در 10 مارس 1876 الکساندر پس از سالها کار دشوار و پژوهش موفق شد مکالمه انسانها را به وسیله امواج الکترونیکی انتقال دهد. دستگاهی که او ساخت، اصلاً شباهتی به تلفن های امروزی نداشت: ساختمان بدنه تلفن از جنس چوب و گوشی آن بیشتر شبیه آسیاب دستی بود. سرانجام در ژوئن سال 1876، تلفن به شکل عمومی و رایج آن رد دسترس مردم قرار گرفت. گراهام‌بل نمونه تلفنش را در نمایشگاه جهانی فیلادلفیا به نمایش گذاشت و «پردرو دوم» پادشاه برزیل پس از اینکه گوشی تلفن را برداشت، بارنگی پریده فریاد زد: «خدای من! با من حرف می‌زند.» از آن روز همه چیز به سرعت گذشت کمتر از یکسال شهرها و به تدریج کشور ها کابل کشی تلفن شد. امروزه بیش از 750 میلیون خط تلفن در سراسر جهان وجود دارد و ما نمیتوانیم تلفن را از زندگی روزانه‌امان حذف کنیم
جمله مشهوری به اینصورت داشت : «گه گاه یک سری کاه و تکه های چوب را به هم بریزید و در آن شیرجه بزنید. مطمئن باشید که هر دفعه چیز جدید در آنها خواهید یافت که دفعه قبل آنرا ندیده بودید. چیزی که بدون شک می تواند ذهن شما را مشغول به فکر کردن بکند، همه اختراعات و اکتشافات بزرگ نتیجه فکر کردن زیاد بوده است.»
او همواره آرزوی این را در سر می پروراند که تکنولوژی ارسال و دریافت تلگراف را بهبود بخشد. هرچند امروزه همه ما می دانیم برای تبدیل صوت به جریان الکتریکی به چیزی بیش از یک سیم پیچ، یک آهن ربا و یک صفحه کاغذی بزرگ احتیاج نیست اما او کسی بود که برای اولین بار اینکار را انجام داد و در سال 1875 توانست دستگاهی بسازد که صدای انسان را به امواج الکتریکی تبدیل می‌کند. بیشتر روی آن کار کرد و خیلی زود توانست پس از گذراندن جریان الکتریکی از سیم آنرا دوباره به صوت تبدیل کند و نام آنرا «دستگاه صحبت الکتریکی» (electrical speech machine) گذاشت.