دانلود مقاله پریز برق ، نیرو رسانی و کلید ها و فیوز ها

نیرورسانی (کابل کشی سیم‌کشی)

به منظور برق‌ رسانی به نقاط مختلف از سیم‌ها و کابل‌ها استفاده می‌شود که در ساختمان آنها فلزات هادی برای حمل جریان برق و عایق‌های مناسب برای جلوگیری از نشت جریان به کار گرفته شده است.

یک هادی با روکش عایق، سیم عایق‌دار نام دارد و اگر چند هادی عایق‌بندی شده در داخل یک غلاف مشترک قرار گیرند کابل ایجاد می‌شود.

سیم‌های مورد نیاز در تأسیسات برقی کارهای ساختمانی باید دارای هادی مسی با پوشش (PVC) و ولتاژ 75450 ولت باشد و یا سیم قابل انعطاف با پوشش لاستیکی (طبیعی مصنوعی و یا مخلوطی از آن دو) با ولتاژ اسمی 750450 ولت باشد و در ضمن همچنین انتخاب نوع مدارها (سیم‌کشی کابل کشی) و مشخصات آنها باید با رعایت کلیه مقرراتی باشد که در استاندارد ملی شماره 1937 (آئین‌نامه تأسیسات الکتریکی ساختمانها) ذکر شده است.

بدیهی است در صورت فقدان استاندارد ایرانی برای سیم مورد نیاز، باید مشخصات آن سیم با مقررات کمیته بین‌المللی الکترونیک (IEC) مطابقت کند.

 

ساختمان هادی در سیم‌ها و کابل‌ها

به منظور اینکه سیم‌ها و یا کابلها دارای قابلیت انعطاف برای حمل و نقل و نصب باشند، هادی را از تعداد رشته‌های یکنواخت که به صورت مارپیچ دور هم تابیده می‌شوند می‌سازند.

ساختمان دو نوع سیم رشته‌ایی در زیر نشان داده شده است:

در برخی سیمهای عایق‌دار با مقاطع کوچک که قابلیت انعطاف خیلی زیاد لازم است از تعداد خیلی بیشتری رشته‌های بسیار نازک استفاده می‌شود و آنها را به هم می‌تابند.

 

عایق‌های استفاده شده در سیم‌های عایق‌ دار و کابل های فشار ضعیف

به منظور عایق کردن سیم‌ها و کابل‌ها از کاغذ، کاغذ آغشته به روغن، لاستیک طبیعی، لاستیک مصنوعی و پلاستیک استفاده می‌شد.

امروزه پلاستیک‌های متعددی برای عایق‌بندی استفاده می‌شود که بیشتر آنها از کلرور پلی و ینیل با نام تجاری PVC است.

PVC دارای استحکام مکانیکی خوب و قابلیت انعطاف بوده، به آسانی نمی‌سوزد و رطوبت جذب نمی‌کند.

امّا در درجه حرارت نسبتاً کمی ذوب می‌شود.

عایق PVC در کابل‌های فشار ضعیف بسیار استفاده می‌شود ولی در ولتاژهای بالاتر به ندرت مورد استفاده است.

 

انواع سیم‌ها و موارد کاربرد آنها

در این بخش به معرفی مختصر تعدادی از سیم‌هایی که در تأسیسات برقی استفاده می‌شود می‌پردازیم:

1.

سیم‌های نوع NYAF, NYAB, NYA: این نوع سیم‌ها با پوشش پلاستیکی بوده و در مناطق خشک برای قرار دادن ثابت در روی کار و یا زیر کار در لوله و در نقاط مرطوب استفاده می‌شود.

2.

سیم‌های نوع NIFL, NYIFY, NYIF: (سیم‌های اصلی ساختمانها)

NYIF: سیم با عایق پلاستیکی برای ولتاژ 380 ولت است.

NYIFY: در این سیم فاصله بین سیم‌ها هم از پلاستیک پر شده است و برای سیم‌کشی ثابت، توکار و یا زیرکار و در فضای خشک به کار می‌رود.

NIFL: این سیم عایق لاستیکی دارد و برای اتصال سرپیچها و چراغانی در فضای آزاد به کار می‌رود.

3.

سیم‌های نوع NYM و NHYM:

در مقابل رطوبت مقاوم بوده و برای 500 ولت عایق پلاستیکی دارد.

از این سیم در محل‌های خشک یا مرطوب می‌توان استفاده کرد.

4.

سیم‌های NYFAZ, NYFA, NFA و N2GSA:

برای سیم‌کشی‌ های ثابت در چراغ‌ها و برای اتصال مصر‏ف‌کننده‌ های سیار استفاده می‌شود.

5.

سیم‌ های LWUA, LWUB,LWUC:

این نوع سیم‌ها با روپوش بی‌درز برای سیم کشی در هوای آزاد و در تأسیسات جریان ضعیف و قوی استفاده می‌شود.

6.

سیم‌های NAE, NBE, NE, NLC:

این نوع سیم‌ ها به عنوان سیم مخصوص نول به کار می‌روند.

NLC سیم خنثی برای سیم‌کشی روی زمین و NBE, NE برای سیم کشی در زیر زمین استفاده می‌شود.

7.

سیم‌های نوع NTK و NTSK:

سیم‌های نازک مسی تا 380 ولت چند رشته‌ایی که در مناطق خشک و برای چراغهای متحرک سن تئاترها استفاده می‌شود.

8.

سیم 2: این نوع سیم مخابراتی برای ارتباط بین دستگاههای مخابراتی، مراکز تلفن خودکار و سیم‌کشی تلفنی به کار می‌روند.

اصول و روش‌های سیم‌ کشی

در این بخش به معرفی اصولی که در سیم‌کشی تأسیسات الکتریکی باید رعایت شود می‌پردازیم:

کلیّه سیم‌کشی‌ های داخلی ساختمان ها (روکار یا توکار) باید در داخل لوله‌های مخصوص سیم‌کشی انجام شود و سیم‌های مدارهای مختلف الکتریکی حامل ولتاژهای متفاوت باید از لوله‌های جداگانه عبور کند.

ـ کلیّه سیم‌کشی‌های داخلی ساختمانها (روکار یا توکار) باید در داخل لوله‌های مخصوص سیم‌کشی انجام شود و سیم‌های مدارهای مختلف الکتریکی حامل ولتاژهای متفاوت باید از لوله‌های جداگانه عبور کند.

لوله‌های قابل استفاده در سیم‌کشی + = مجاز - = غیرمجاز ـ اندازه لوله‌ها با توجه به قطر داخلی آنها باید با احتساب تعداد سیم‌ها و قطر آنها و طول لوله‌ و تعداد خم‌های موجود در آن انتخاب شود برای این منظور باید نسبت قطر داخلی لوله به قطر دسته سیم‌ها حداقل برابر 3/1 باشد.

ـ مدارهایی که در زیر کفها قرار می‌گیرد باید فقط با استفاده از لوله‌های فولادی یا پلاستیکی صلب اجرار شوند.

ـ در طول هر قسمت از لوله‌کشی که بین دو جعبه تقسیم و یا وسیله‌ایی مشابه قرار دارد نباید بیش از 4 خم 90 درجه وجود داشته باشد.

ـ مجاری سیم‌کشی (ترانکینگها) اعم از فلزی یا پلاستیکی، توکار یا روکار، باید مجهز به جعبه تقسیم‌ها، جعبه انشعابها، قطعات اتصالی و انتهایی و انواع زانوها (داخلی و خارجی) و سه راه و چهار راه مناسب به خود باشند.

مجاری سیم‌کشی که از داخل آن علاوه بر سیم‌کشی‌های مربوط به قدرت، سیم‌کشی‌های تأسیسات فشار ضعیف نیز عبور می‌کند، باید حداقل به یک دیواره جدا کننده دو نوع سیم‌کشی مجهز باشد.

مجاری فلزی باید به پیچهای مخصوص پیوستگی الکتریکی بدنه مجهز باشند و در سراسر سیستم بدنه‌ها به طور کامل به هم متصل و همگی به هادی حفاظتی تابلوی مربوطه وصل شوند.

ـ سیم‌های استفاده شده در سیم‌کشی‌ها باید تا مقطع 2mm10 از نوع مفتولی با عایق PVC، و از این مقطع به بالا سیم‌ها می‌توانند چند مفتولی باشند.

ـ سطح مقطع سیم‌ها برای مدارهای مختلف الکتریکی باید به شرح زیر تعیین شود.

الف) سطح مقطع سیم‌ها برای مدارهای سیستم روشنایی نباید از 2mm5/1 کمتر باشد.

ب) سطح مقطع سیم‌ها برای مدارهای سیستم پریزها نباید از 2 mm5/2 کمتر باشد.

ج) سطح مقطع سیم‌ها برای مدارهای سیستم تلفن نباید از 2mm6/0 کمتر باشد.

د) سطح مقطع سیم‌ها برای مدارهای سیستم دربازکن برای انشعاب اصلی نباید از 2mm1 و برای انشعاب فرعی از 2mm5/0 کمتر باشد.

هـ) سطح مقطع سیم‌ها برای مدارهای سیستم مادر ساعت نباید از 2mm5/1 کمتر باشد.

و) سطح مقطع سیم‌ها برای مدارهای سیستم اعلام و اطفاء حریق نباید از 2mm5/1 کمتر باشد.

ز) سطح مقطع سیم‌ها برای مدارهای سیستم صوتی نباید از 2mm1 کمتر باشد.

(نحوه محاسبه در قسمت‌های بعدی توضیح داده می‌شود.

ـ کلیّه سیم‌هایی که در داخل لوله‌های برق قرار می‌گیرد باید یک تکه و بدون زدگی باشد.

ـ سیم نول هر مدار فیوز باید به طور مجزا تعیین شود و استفاده از یک نول مشترک مجاز نمی‌باشد.

ـ لوله‌های فلزی و پوشش‌های فلزی سیم‌های عایق‌دار نباید به عنوان سیم نول یا سیم حفاظت مورد استفاده قرار گیرد.

ـ سیم‌ها باید در مقابل گرمای زیاد با وسایل خودکاری که بستگی به مقدار جریان و درجه حرارت دارد محافظت گردند.

ضوابط طراحی سیستم سیم‌کشی سیستم توزیع نیرو و اتصال زمین مورد استفاده در تأسیسات برقی کارهای ساختمانی اکثراً سیستم TN از نوع TN-C-S و در مواردی خاص به علت توسعه وضع موجود یا علل دیگر از سیستم TT و IT استفاده می‌شود.

در طراحی مدارهای توزیع (D) و مدارهای نهایی (F)، حداکثر افت ولتاژ مجاز باید مطابق مقادیر جدول زیر باشد.

حداکثر افت ولتاژ مجاز در مدارهای توزیع و مدارهای نهایی استفاده از ضرایب همزمانی فقط در مواردی مجاز است که مصرف‌کننده‌های غیر همزمان در مدار یا مدارهای تابلو وجود داشته باشد.

در مورد مدارهای انفرادی نهایی مثل روشنایی، پریز، موتور و ...

نباید ضریب همزمانی اعمال شود (این گونه مدارها، بار کامل باید در نظر گرفته شوند.) هادی‌های برق‌دار باید در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه به کمک یک یا چند وسیله که به طور خودکار مدار تغذیه را قطع کند حفاظت شوند این وسایل عبارت است از فیوزها و کلیدهای خودکار توأم با فیوز.

در مواردی که طول مدار جریان مجاز هادی‌ها به خاطر تغییر در سطح مقطع یا نوع هادی‌ها یا طرز ساختمان یا نحوه نصب آن کم شود یا از آن انشعاب گرفته شود باید یک وسیله حفاظت در برابر اضافه جریان متناسب با جریان مجاز مقطع کوچکتر پیش‌بینی شود مگر: 1) حداکثر طول مدار یا انشعاب با مقطع کوچکتر، 3 متر باشد.

2) وسیله حفاظتی در شروع مدار اصلی مناسب برای مدار یا انشعاب مقطع کوچکتر هم باشد.

در انتخاب سطح مقطع هادی خنثی در مدارهای سه فاز، باید دقت کافی شود و در صورت لزوم سطح مقطع این هادی برابر هادی‌های فاز انتخاب شود.

تعیین مقاطع سیم‌های عایق‌دار و کابلها مقاطع سیم‌های عایق‌دار و کابلها توسط جریان مجاز و حداکثر افت ولتاژ مجاز تعیین می‌شود.

البته از پارامترهای دیگر مثل حداکثر دمای مجاز، تنش‌های الکترومکانیکی که ممکن است در اثر اتصال کوتاه ایجاد شود، تنش‌های مکانیکی که ممکن است در هادی‌ها ایجاد شود، می‌توان یاد کرد.

الف) تعیین سطح مقطع سیم‌ها و کابل‌ها براساس جریان مجاز: همانطور که می‌دانیم جریان برق در عبور از سیم‌ها و کابل‌ها ایجاد حرارت می‌کند که باعث افزایش درجه حرارت اجزای تشکیل دهنده سیم می‌شود.

اگر این افزایش درجه حرارت ادامه یابد موجب خرابی عایق می‌شود، بنابراین برای حفاظت عایق‌ها لازم است در حالت تعادل درجه حرارت آنها از حداکثر مجاز بیشتر نشود.

برای تعیین سطح مقطع براساس جریان مجاز لازم است ابتدا جریان مصرفی بار تعیین شده و سپس با جریان مجاز بدست آمده از جداول که در ضرایب کاهش جریان در اثر درجه حرارت، همجواری و محل قرارگیری کابل، ضرب شده، مقایسه شود و سطح مقطع مورد نظر یافت شود.

تعیین جریان مصرفی (Ib) برای تعیین جریان مصرفی لازمست ابتدا جریان نامی (In) مصرف‌کننده‌های مشابه را یافته بعد در ضرایب گفته شده در ذیل ضرب کرده و در پایان همه جریانها را با هم جمع کنیم تا جریان مصرفی کل یافت شود.

الف) ضریب بهره‌برداری (Ku) ب) ضریب همزمانی (KS) ج) ضریب توسعه (Ke) که In از موارد گفته شده قبلی درباره روشنایی و موتورهای تکفاز و سه فاز و ...

یافت می‌شود.

تعیین جریان مجاز هادی (Iz) برای کابلهای پرتو در، کاغذی، لاستیکی، پلاستیکی، گازی و روغنی و همچنین خطوط هوایی مختلف برای شدت جریان مجاز، جداولی وجود دارد که ما در اینجا از گفتن آنها صرفنظر می‌کنیم و فقط جدول جریان مجاز در هر سیم مسی با عایق لاستیک یا پلاستیک در دمای 25 درجه را ذکر می‌کنیم.

قابلیت بار مجاز سیمهای مسی عایقدار و سطح مقطع‌های مربوط چند فاکتور روی جریان مجاز تأثیر می‌گذارد که ما به سه مورد آنها اشاره می‌کنیم.

1) ضریب کاهش جریان مجاز در اثر افزایش درجه حرارت: که در آن و ، همچنین TL دمای عایقی یا حرارت مجاز هادی است که در عایقهای PVC برابر با 70 درجه سانتیگراد و برای XLPE، 90 درجه سانتیگراد است.

همچنین T1 حرارت محیط استاندارد و T2 دمای محیط طراحی یا دمای کار است و حرارت اضافی مجاز است.

2) ضریب همجواری: در مواقعی که بیش از یک سیستم (سه کابل تک سیمه و یا یک کابل سه سیمه) در زمین قرار می‌گیرد، میدان‌های ناشی از جریان‌های عبوری از کابل‌ها بر یکدیگر تأثیر می‌گذارد و شدت جریان مجاز را کاهش می‌دهد که آنرا با K نمایش می‌دهیم.

3) محل قرار گیری کابل: که در داکت، زیر کار یا توکار و ..

است که اینهم به صورت ضریبی ضرب می‌شود.

در پایان با ضرب همه این فاکتورها در جریان مجاز نامی (Ir) شدت جریان مجاز (Iz) به دست می‌آید.

می‌بینیم که یک راه تعیین سطح مقطع پیدا کردن جریان مصرفی و مقایسه آن با جریان مجاز خواهد بود.

ب) تعیین سطح مقطع با استفاده از جریان اتصال کوتاه: در اینحالت سطح مقطع با فرمول زیر یافت می‌شود، که در زمانهای قطع کمتر از 5 ثانیه معتبر است: که در آن K1 برای حالت‌های مختلف به صورت زیر در نظر گرفته می‌شود.

برای هادی مسی با عایق PVC: 112 برای هادی مسی با عایق XLPE: 4/139 برای هادی آلومینیومی با عایق PVC: 76 برای هادی آلومینیومی با عایق XLPE: 94 ج) تعیین سطح مقطع با استفاده از افت ولتاژ مجاز: وسایل الکتریکی برای ولتاژ معینی ساخته شده‌اند اگر ولتاژ تغییر کند نقطه کار و در نتیجه عمر، بهره و راندمان تغییر قابل توجهی می‌یابد، پس یک هادی وقتی از نظر عبور جریان مورد تأیید قرار گرفت باید افت ولتاژ مجاز نیز مورد تأیید قرار گیرد.

پس هم جریان و هم ولتاژ نباید از حدی تجاوز کنند، همچنین توان تلف شده نیز نباید از حد معمولی بیشتر شود.

بنابراین دو راه برای محاسبه سطح مقطع وجود دارد: الف) افت ولتاژ یا افت توان را داده فرض کرده و سطح مقطع را محاسبه می‌نمائیم (برای مسیرهای طولانی) همچنین باید سطح مقطع محاسبه شده با جریان مجاز مقایسه شود و مورد تأیید قرار گیرد.

ب) مقطع سیم‌ها را با توجه به شدت جریان مورد نیاز و مجاز هادی انتخاب کرده و افت ولتاژ را می‌یابیم (برای مسیرهای کوتاه).

خلاصه فرمولهای مربوطه در زیر آمده است (که در این فرمولها U ولتاژ اوّلیه خط است و در شبکه‌های ولتاژ پایین این ولتاژ را با تقریب خوب برابر ولتاژ نامی خط می‌گیریم و است.) برای جریان متناوب (AC) تکفاز: الف) شبکه شعاعی بی‌انشعاب: ب) شبکه شعاعی انشعاب‌دار: که در این فرمول میانگین تمام ضریب قدرت‌های مصرف کننده‌های مختلف است.

و Li فاصله هر انشعاب از شین اصلی و Ii جریان هر انشعاب است.

برای جریان متناوب (AC) سه فاز: الف) شبکه شعاعی بی‌انشعاب: ب) شبکه شعاعی انشعاب‌دار: ـ توجه کنیم که در این فرمولها اگر شبکه متقارن باشد شبکه چهار سیمه با سه سیمه تفاوتی نخواهد داشت همچنین جریانها، جریانهای خط هستند و افت ولتاژها نیز افت ولتاژ خط هستند و X برای هادی مسی برابر 56 است و برای هادی آلومینیومی برابر 35 است و آنگاه A بر حسب mm2 خواهد بود.

در مواردی که سیم نول جریان دارد (بار نامتقارن) باید ابتدا جریان سیم‌های بارهای سه فاز یا تکفاز وصل به شینه را بیابیم و همچنین جریان نول را نیز می‌یابیم.

سپس سطح مقطع سیم اصلی سه فاز با توجه به ماکزیمم این جریانها یافته و سپس با استفاده از طولانی‌ترین انشعاب افت ولتاژ ماکزیمم را می‌یابیم.

ـ همچنین در مورد شبکه‌های دو سو تغذیه باید نقاط ژرف یافت شده و با استفاده از جریانهای مرده سطح مقطع را برای دو شبکه یکسو تغذیه باز شده از نقطه ژرف یافته و ماکزیمم سطح مقطع را بیابیم.

که به دلیل طولانی شدن مطالب از گفتن آنها صرفنظر می‌نمائیم.

ـ توجه کنیم در همه موارد گفته شده بعد از یافتن سطح مقطع با استفاده از فرمولها، باید نزدیکترین سطح مقطع استاندارد را برای کابل مورد نظر انتخاب نمائیم.

کابلهای فشار ضعیف در یک سیستم جریان متناوب، ولتاژ اسمی سیم یا کابل باید حداقل برابر با ولتاژ نامی سیستمی باشد که سیم یا کابل کار در آن در نظر گرفته شده است.

در یک سیستم جریان مستقیم ولتاژ نامی سیستم نباید بیش از 5/1 برابر ولتاژ اسمی سیم یا کابل باشد.

طبقه‌بندی کابل‌ها کابل‌ها براساس نوع و موارد مصرف به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند.

کابل‌های هوایی کابل‌های زمینی کابل‌های زیرآبی کابل‌های مخصوص به منظور تعیین جریان مجاز کابل با ولتاژ کار یک کیلوولت بین هادیها می‌توان از جدول 1 استفاده کرد.

در این جدول جریان مجاز کابل‌های برق برای حداکثر درجه حرارت هادی 70 و با عمق کار در خاک 70 سانتی‌متر و درجه حرارت محیط در خاک 20 و درجه حرارت محیط در هوای آزاد 30 برای بار روزانه 10 ساعت با بار کامل و حداقل 10 ساعت با 60 درصد بار کامل ارایه شده است همچنین فاکتورهای تصحیح در صورت تغییر درجه حرارت محیط آورده شده است.

کابل‌های زمینی کابل زمینی کابلی است که مستقیماً در زیر زمین یا در کانال پیش ساخته یا لوله قابل نصب باشد.

انواع کابل‌های زمینی: 1) کابل‌های زمینی دارای عایقبندی پلاستیکی 2) کابل‌های زمینی دارای عایقبندی پلی‌اتیلین مستحکم با ولتاژ اسمی 1/6/0 کیلوولت 3) کابل‌های زمینی دارای عایقبندی با ولتاژ اسمی 1/6/0 کیلوولت نکاتی در رابطه با روشها و اصول نصب کابلهای زمینی 1ـ حداقل فاصله بین کابل‌های فشار ضعیف یا فشار قوی و یا جریان ضعیف زیرزمینی از لوله‌های گاز، بخار، آب و سوخت باید 30 سانتی متر باشد.

2ـ در مواردی که کابل با کابل دیگر (مخصوصاً با فشارهای متفاوت) یا لوله‌های گاز و آب و ...

تقاطع داشته باشد باید از یک لوله محافظ با قطر متناسب با قطر کابل و طول حداقل 1 متر استفاده شود و کابل از داخل این لوله محافظ عبور کند.

3ـ کلیه کابل‌های داخل ساختمان و خارج ساختمان باید یک تکه بوده و از کاربرد مفصل دو راهی در وسط خط خود داری شود.

(مگر در موارد استثنایی) 4ـ در مواردی که لوله‌کشیها و مجاری کابل در نقاط انتهایی خود در معرض تغییرات زیاد درجه حرارت قرار می‌گیرند (مثل تأسیسات سردخانه‌ها یا تجهیزات حرارتی که در دمای بالا کار می‌کنند) باید قسمت مناسبی از مجاری کابل به نقطه تبدیل اختصاص داده شود.

اتصال‌های انبساط باید برای جبران انبساط یا انقباض حرارتی، پیش‌بینی شود.

کابل‌های زیرآبی کابلی است که می‌توان آنرا مستقیماً در داخل آب قرار داده و از آن برای انتقال برق استفاده کرد.

کابل‌های مخصوص کابل‌هایی هستند که در شرایط خاص از قبیل محلهایی که امکان تماس با مواد سوختی یا شیمیایی وجود دارد، محیطهای قابل انفجار یا محیطهای در معرض بادهای زیاد، قابل نصب و بهره‌برداری هستند.

کابلشوها ـ برای اتصال هادی‌های کابل‌های فشار ضعیف به کلید ـ فیوز ـ جعبه اتصال ماشین‌آلات ـ پمپ‌ها ـ وسایل اندازه‌گیری ـ ترمینال‌ها و ...

از کابلشوهای استاندارد استفاده می‌شود.

ـ برای اتصال کابلهای افشان از مقطع یک میلیمتر مربع به بالا و کابلهای مفتولی از مقطع 10 میلیمتر مربع به بالا باید از کابلشو استفاده کرد.

ـ از نظر فنی و استقامت، استفاده از کابلشو پرسی نسبت به پیچی و کابلشوی پیچی نسبت به لحیمی ارجحیت دارد.

سرکابل‌ها برای انتخاب سرکابل‌ها باید دقت شود که مشخصات الکتریکی آن با مشخصات کابل مورد اتصال یکسان باشد.

برای اتصال کابلهای فشار ضعیف با ولتاژ اسمی حداکثر 1000 ولت (به جزء کابلهای روغنی) در داخل ساختمان نیازی به استفاده از سر کابل نیست و می‌توان از کابلشوهای پرسی، پیچی یا لحیمی استفاده کرد.

برای اتصال کابلهای فشار ضعیف با ولتاژ اسمی حداکثر 1000 ولت در فضای آزاد، باید از سر کابل مخصوص فضای آزاد و از نوع روکش P.V.C نرم استفاده کرد.

در مواردی که سیستم انتقال نیرو از کابل به سیستم دیگری تغییر می‌یابد باید از سر کابل استفاده شود.

مفصل‌ها برای حفاظت کابلها در محل اتصال به هم باید از مفصل‌های کابل استفاده شود.

مفصل کابل باید در مقابل نیروی کششی حفاظت شود، لذا مفصل نباید در امتداد کابل قرار گیرد و محورهای کابل و مفصل باید در حدود 5/0 تا 1 متر از همدیگر فاصله داشته باشند.

برای پرکردن مفصل چدنی باید از قیر مخصوص آن مفصل استفاده کرد.

جدول 1: جریان مجاز کابلهای برق با ولتاژ اسمی 1 KV فاکتور تصحیح در صورت تغییر درجه حرارت محیط تجهیزات سیم‌کشی (کلیدها ـ پریزها) الف) کلیدها: کلیدهای فرمان روشنایی مورد مصرف در تأسیسات برقی ساختمانها (مسکونی ـ اداری ـ آموزشی ـ بهداشتی ـ صنعتی و غیره) که ولتاژ اسمی آن از 250 ولت برای یک فاز و 500 ولت برای دو فاز و سه فاز، و جریان اسمی آن از 25 آمپر تجاوز نمی‌کند و جعبه‌های مربوط به آنها، باید با مشخصات مندرج در آخرین اصلاحیه استاندارد شماره 462 (موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران) ساخته شده باشد.

طبقه‌بندی کلیدها به طور کلی کلیدهای برق به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شود: 1) برحسب نوع جریان: ـ کلیدهایی که فقط برای جریان متناوب (AC) به کار می‌روند.

ـ کلیدهایی که برای جریان مستقیم (DC) به کار می‌روند.

ـ کلیدهایی که برای هر دو جریان AC و DC به کار می‌روند.

2) برحسب درجه محافظت در برابر رطوبت: ـ کلیدهای معمولی ـ کلیدهای محافظت شده در برابر چکیدن قطرات آب ـ کلیدهای محافظت شده در برابر پاشیده شدن آب ـ کلیدهای غیرقابل نفوذ در مقابل آب 3) برحسب نوع اتصال: الف) کلیدهای یک جهته: ـ یک قطبی (یک فاز) ـ دو قطبی (دوفاز یا فاز و خنثی) ـ سه قطبی (سه فاز) ـ سه قطبی و خنثی (سه فاز و خنثی) ب) کلیدهای چند جهته: ـ دو جهته با حالت خاموش ـ دو مداره ـ تبدیل ـ صلیبی 4) برحسب روش به کار انداختن: ـ کلید گردان ـ کلید شستی ـ تکمه فشاری ـ کلید کششی 5) برحسب روش نصب: ـ کلید روکار ـ کلید توکار ـ کلید تابلویی موارد کاربرد برخی از انواع کلیدهای برق 1ـ کلید یک پل، یک راه، و یک خانه: برای قطع و وصل سیم فاز در چراغهای روشنایی و مصارف مشابه کاربرد دارد.

2ـ کلید یک پل، یک راه، و دوخانه: برای قطع و وصل دو مدار به کار می‌رود.

3ـ کلید دوپل: این نوع کلید در حقیقت دو کلید در یک جعبه است و می‌توان از آن برای قطع و وصل دو فاز و یا یک فاز و یک نول استفاده کرد.

4ـ کلید سه پل: برای قطع و وصل سه انشعاب از یک نقطه به کار می‌رود.

همچنین برای قطع و وصل موتورهای سه فاز نیز کاربرد دارد.

5ـ کلید دو راه یا تبدیل: این کلید در واقع مدار را تبدیل یا عوض می‌کند برای قطع و وصل دو فاز یا فاز و نول و یا برق ایزوله از دو نقطه مختلف استفاده می‌شود.

6ـ کلید دوراه یا تبدیل دوپل: این کلید، دو مدار را تبدیل یا عوض می‌کند و برای قطع و وصل دو فاز یا فاز و نول و یا برق ایزوله از دو نقطه مختلف استفاده می‌شود.

7ـ کلید صلیبی: کلید صلیبی به همراه دو کلید تبدیل برای کنترل مدار چراغها از سه نقطه و یا بیشتر به کار برده می‌شود و نحوه قطع و وصل به صورت تغییر مدار (ضربدر یا موازی) است.

نکاتی در مورد اصول و روشهای نصب کلیدها ـ جزء در مواردی که استاندارد ساخت کلید به نحوی دیگر مشخص کرده باشد، جریان اسمی کلیدها، با توجه به نوع باری که قطع یا وصل می‌کنند، باید برابر یا بزرگتر از مقادیر زیر باشند.

الف) برای بارها با ضریب قدرت واحد (لامپهای رشته‌ای و نظایر آن): جریان مصرفی.

ب) برای بارها با ضریب قدرت راکتیو (موتورها و نظایر آن): 25/1 برابر جریان مصرفی ج) برای بارها با ضریب قدرت خازنی (کاپاسیتیو) و مواردی مثل لامپهای گازی با خازنهای تصحیح ضریب قدرت و موتورهای با راه‌اندازی خازنی: 2 برابر جریان مصرفی ـ کلیدهای کنترل مدارها (از جمله چراغها) باید هادی فاز را قطع و وصل کنند.

قطع و وصل هادی خنثی برای کنترل مدار ممنوع است.

ـ کلیدهای روشنایی باید براساس موارد استفاده، شرایط محل نصب، ولتاژ مورد لزوم و محاسبه مقدار جریانی که از آن عبور می‌کند از انواع توکار، روکار، یک پل (یک خانه یا دو خانه) دوپل ـ سه‌پل ـ صلیبی و تبدیل و در صورت لزوم از انواع محافظت شده در برابر رطوبت و نفوذ آب، یا ضد جرقه و یا ضد حریق انتخاب شود.

این نوع کلیدها در سیستم برق یک فاز (V220) باید حداقل V250 و A10 باشد.

ـ کلیدها اصولاً باید سیم فاز را قطع و وصل کنند مگر اینکه از کلید دوپل برای قطع و وصل کردن فاز و نول استفاده شود و همچنین کلیدهای سه فاز و خنثی که سیم نول نیز به کلید آورده می‌شود.

ـ کلیدها باید طوری تعبیه شود که رو به پایین روشن و رو به بالا خاموش باشد.

ارتفاع نصب کلیدها ـ کلید روشنایی: برای اطاق‌های مسکونی، اداری یا کار، آشپزخانه و اماکن صنعتی و مانند آن cm110 از کف تمام شده و برای اطاق‌های عمل cm155 از کف تمام شده.

ـ کلید راه انداز موتور cm120 از کف تمام شده ـ کلید کنترل هواکش cm120 از کف تمام شده ـ در مواردی که از کلیدهای چند فاز متناسب با مورد کاربرد استفاده می‌شود باید علامت مخصوصی زیر هر فاز نصب شود و نوع فاز را مشخص کند و همچنین علامت «خطر 380 ولت» نیز زیر روکش قید شود.

طبقه‌بندی پریزها و موارد کاربرد آنها 1) طبقه‌بندی با توجه به تعداد فاز که شامل پریزهای تک فاز و سه فاز می‌شود.

پریزهای فوق شامل پریزهای مجهز به اتصال زمین و پریزهای بدون اتصال زمین می‌باشد.

پریزهای با اتصال زمین به منظور اتصال وسایل برقی خانگی و اداری مثل یخچال، کولر، لباسشویی، ظرفشویی و غیره به کار می‌رود.

این گونه وسایل الکتریکی به دلیل امکان اتصالی جریان برق به روی بدنه و قسمتهای خارجی آن، باید از طریق کنتاکتهای اتصال به زمین به سیستم زمین متصل گردد.

2) طبقه‌بندی با توجه به شرایط نصب: شامل نصب روکار و نصب توکار 3) طبقه‌بندی برحسب درجه محافظت در برابر رطوبت و نفوذ آب: شامل پریزهای معمولی ـ حفاظت شده در برابر ترشح آب IP 44 ـ حفاظت شده در برابر پاشیده شدن آب با فشار IP 45 4) سایر انواع پریزها: ـ پریزهای قفل‌شو (طوری طراحی شده‌اند که هنگام برقدار بودن کنتاکت‌های اتصال، دوشاخه را نمی‌توان در پریز قرار داده یا از آن خارج کرد) ـ پریزهای بی‌خطر (طوری طراحی شده است که اتصالهای آنها بعد از کشیدن دو شاخه از پریز بی‌برق یا کاملاً پوشیده می‌شود) ـ پریزهای صنعتی (که برای مصارف صنعتی کاربرد دارند) جدول: هادیها با مقاطع گوناگون جهت سیم‌کشی ثابت با توجه به نوع پریز نکاتی درباره اصول و محلهای نصب پریز 1ـ ارتفاع نصب پریزها: پریزهای برق باید cm30 از کف تمام شده فاصله داشته باشند.

پریزهای برق باید در آشپزخانه، موتورخانه، تعمیرگاه و گاراژ باید cm110 از کف فاصله داشته باشند.

پریزهای تلفن باید cm30 از کف تمام شده فاصله داشته باشند.

پریزهای آنتن تلویزیون باید cm30 از کف تمام شده فاصله داشته باشند.

2ـ پریزهای سه فاز برحسب مورد چهارشاخه و یا پنج شاخه می‌باشند.

3ـ لوازم برقی مثل کلید ـ پریز ـ دیمر باید در لوله‌کشی توکار از نوع توکار و در لوله‌کشی روکار از نوع روکار باشند.

4ـ در تأسیسات برق ساختمان، اگر سیستم برق یک فاز 220 ولت استفاده شود پریز باید حداقل 250 ولت، 16 آمپر و اتصال زمین دار باشد.

5ـ و اگر سیستم برق سه فاز 380 ولت باشد پریز باید حداقل 500 ولت، 16 آمپر و اتصال زمین دار باشد.

6ـ اگر از سیستم برق 60 ولت و پایین‌تر استفاده شود از پریزهای مخصوص بدون اتصال زمین استفاده می‌شود.

7ـ در پریز یک فاز و نول باید سیم فاز سمت راست و سیم نول سمت چپ فردی باشد که روبروی پریز قرار می‌گیرد.

8ـ برای وسایل برقی (فریزر ـ یخچال ـ لباسشویی و ...) یک پریز جداگانه در نظر گرفته شود.

9ـ هر مدار پریز نباید بیش از 10 پریز مربوط به مصارف عمومی (غیرمشخص) را تغذیه کند.

10ـ در یک اتاق یا فضای مشخص، کلیه پریزها باید فقط از یک مدار معین تغذیه کنند، مگر اینکه خط واصل دو پریز وصل شده به دو مدار مختلف 5 متر یا بیشتر باشد.

11ـ کلیه مدارهای نهایی، اعم از روشنایی و پریز باید شامل هادی حفاظتی باشند.

12ـ در مواردی که برای سیم‌کشی مدار پریزها از سیستم حلقه‌ایی (رینگ) استفاده می‌شود، باید هر دو سر هادی برقدار به ترمینال فیوز حفاظتی 30 آمپر، هر دو سر عادی خنثی به ترمینال نول و هر دو سر سیم اتصال زمین به ترمینال سیم زمین متصل شود.

در این سیستم سطح مقطع سیم‌ها حداقل 5/2 میلیمتر مربع خواهد بود و هریک از مدارهای فرعی رینگ، که در محلهای مسکونی و مشابه آن استفاده می‌شود نباید سطحی بیش از 100 مترمربع را پوشش دهد.

تعیین تعداد انشعابها برای تغذیه پریزها به دلیل اینکه غالب بارها که از پریزها تغذیه می‌شوند کوچک هستند و به طور همزمان بارها به همه پریزها متصل نمی‌شوند برای کاهش هزینه سیم‌کشی می‌توان تعدادی از پریزها را روی یک انشعاب قرار داد.

قراردادن 12 پریز روی یک انشعاب 5/2 بلامانع است.

چون در آشپزخانه‌های امروزی وسایل برقی زیادی استفاده می‌شود.

بهتر است که حداقل یک انشعاب برای تغذیه پریزهای آشپزخانه در نظر گرفته شود.

در سیم‌کشی ساختمانهای کوچک باید علاوه بر مدار جداگانه برای اجاق برقی و آبگرم‌کن برقی و ...، یک مدار برای روشنایی و یک مدار برای پریز و یا دو مدار، هریک برای روشنایی و پریز باهم پیش‌بینی شود.

کلیدهای فشار ضعیف پرقدرت برای قطع و وصل مدارهای مختلف الکتریکی و همچنین برای حفاظت سیم‌ها، تأسیسات و مصرف‌کننده‌های بزرگ در تأسیسات فشار ضعیف از کلیدهای فشار ضعیف استفاده می‌کنند.

تقسیم بندی این کلیدها 1ـ کلید دستی: الف) کلید تیغه‌ایی ب) کلید پاگو (کلید گردان) ج) کلید فیوز د) کلید غلتکی 2ـ کلید خودکار 3ـ کلید محافظ موتور 4ـ کلید مغناطیسی (کنتاکتور) الف) کلیدهای دستی 1) کلید تیغه‌ای: این کلید به سادگی و ارزانی به خصوص همراه فیوز استفاده می‌شود.

این کلید در تأسیسات روباز برای جریانهای 100 تا 4000 آمپر و تا 1 KV به کار می‌روند.

مزایا 1) قطع کنتاکت ‌های کلید حتی از فاصله نسبتاً زیاد به آسانی آشکار است.

2) رساندن برق از یک شین به شین دیگر را ممکن می‌سازد (کلید تیغه‌ای دو طرفه) این کلید مخصوصاً برای برق رسانی موتورهای یکفاز و وسایل برقی جریان دایم بسیار مناسب است.

از کلیدهای تیغه‌ای می‌توان به عنوان کلید بار و یا کلید بدون بار در شبکه فشار ضعیف و برق‌رسانی از یک تابلو به تابلوی دیگر استفاده کرد.

جدول زیر جریان نامی و استقامت الکتریکی اتصال کوتاه کلیدهای تیغه‌ای بدون بار را نشان می‌دهد.

2) کلید پاگو (گردان، زبانه‌ای یا کلید سلکتور): این کلید برای آمپرهای کم (تا 100 آمپر) است یک کلید قابل قطع زیر بار است بنابراین هریک از کنتاکت‌های جریان‌رسان مربوط به یک قطب در یک محفظه عایقی مخصوص نصب شده است.

به طوری که هر محفظه جرقه‌گیر با کنتاکت خود یک عنصر مستقل (یک کنتاکتور) را می‌سازد.

می‌توان با نصب تعداد زیادی از این کنتاکت دهنده‌ها روی یک محور، انواع اتصالی‌ها و برق‌رسانی‌های ممکن را ایجاد کرد.

جدول مشخصات کلید پاگو ـ با استفاده از کلید پاگو می‌توان کلیدهایی نظیر؛ ستاره مثلث، چپ گرد راستگرد، دالاندر، کلید ولتمتر، دوسرعته و ...

را طرح نمود.

3) کلید فیوز برای جلوگیری از خطرات در موقع تعویض فیوزها در شبکه فشار ضعیف بهتر است از کلید فیوز به جای کلید و فیوز استفاده شود و همچنین وقتی که جریان اتصال کوتاه شبکه یا مصرف کننده پشت فیوز خیلی زیاد باشد (تا KA100) اجباراً باید از کلید فیوز استفاده کرد.

انواع کلید فیوز: کلید فیوز بدون بار ـ کلید قابل قطع در زیر بار کلید فیوز نسبت به کلید خودکار ارزانتر و از نظر جایگیری و ابعاد کوچکتر است.

لذا موارد استعمال آن در تأسیسات فشار ضعیف بسیار زیاد است.

4) کلید غلتکی در این کلیدها با حرکت استوانه عایق کنتاکت‌های ثابتی به هم وصل یا از هم قطع می‌شوند.

این کلیدها دارای عمر مفید کمی هستند.

ب) کلیدهای کنترل اتوماتیک: 1) کلید خودکار (MCCB) مزایای کلید خودکار: 1ـ کلید خودکار پس از قطع مدار در اثر جریان زیاد و یا بار زیاد و یا هر تماس دیگری بلافاصله مجدداً آماده برای بهره‌برداری است.

2ـ با کمک کنتاکت‌های فرعی که در آن تعبیه شده می‌توان وضعیت کلید را در هر حالت (قطع یا وصل) توسط سیگنال تعیین کرد و در اطاق فرمان منعکس کرد.