مقدمه
آموزش و پرورش کلید فتح آینده است و تنها مرکبی است که در هیات آینده ای روشن وپر امید است .
هر گاه می خواهید فرداها را ببینید کافی است به طور عمیق به مدرسه بنگرید .
مردان و زنان فردا آنجا هستند و آنهایند که کلید فتح آینده رادر دست دارند .( صداقت ، 1374 ،ص 496)
در این میان مدرسه بیشترین سهم را بر عهده دارد و سرانجام این مسئولیت خطیر به عهده مسلمین واگذار می شود وآنها هستند که باید بتوانند دانش آموزان را به درتی تربیت و آنان را انسانهای سالم ، خلاق متعال ورشد یافته بار آورند .
از مسائل مهمی که همواره همراه آموزش و پرورش بوده است تکلیف شب است .
تکلیف شب از جمله مسائل مهم در امور آموزش و فرآیند تعلیم و تربیت است ، با توجه به این ضرورت و حساسیتی که این موضوع در امر یادگیری و آموزش دارد ،متاسفانه در کتب درسی مراکز تربیت معلم و دانشکده ها ی علوم تربیتی کمتر به آن توجه شده است .
در این زمینه تعداد مقالات و تحقیقات کمتر است .
هریس کویر تکلیف شب را چنین تعریف می کند : وظیفه ای که توسط معلمان برای دانش آموزان معین می شود تا در ساعاتی خارج از مدرسه توسط دانش آموز انجام گیرد .
در مورد تکلیف شب نظرات متعدد ومتفاوت است .
عده ای آن را عامل فعالیت – تمرین و تثبیت خلاقیت آموزشی تلقی کرده و بعضی آن را مصیبت تربیتی وگروهی عامل تضاد والدین و تزلزل خانواده و دسته ای راه افراط پی گرفتند و آن را در عصر کامپیوتر به شکل یک هیولای تربیتی می بینند که ضایع کننده تمایلات ، رغبتها و استعدادهاست .(http:///www.roshdmag.org )
تنبلی در نوشتن تکلیف موضوعی است که در بین اکثر دانش آموزان وجود دارد .
این یک واقعیت است که هیچ کس حتی شما هم نمی توانید به همه کارهایی که باید انجام دهید برسید و آن را تمام کنید .
برای همین ضروری است که هنگامی که در انجام برخی از کارها تنبلی کنید .
یکی از دلایل تنبلی در انجام کارهای بزرگ و مهم آن است که هنگامی که برای اولین بار با آنها مواجه می شویم بسیار بزرگ و سخت به نظر می رسند ( طارمی ، کوروش ، 1342 ، پاییز 82 ،ص 162 )
از دیگر عواملی که نقش بسیار مهمی در ایجاد تنبلی دانش آموز دارد ، خانواده و کیفیت مناسبات این واحد کوچک اجتماعی است .
وحدت موجود در ارتباط اولیاء یا برعکس ، ناسازگاری پدر و مادر و همچنین ناهماهنگی بین سلیقه و رفتارهای تربیتی پدر و مادر و احساس ایمنی کودک تاثیر می گذارد .
همچنین سلامت حواس کود ک عامل مهمی در سازش یا ناسازگاری محیط محسوب می شود .
عامل دیگر ضعف و ناتوانی دانش آموز است .
کودک ضعیف و ناتوان کم حوصله است و تنبلی می کند .
از دیگر مواردی که باید در این زمینه مورد توجه قرار گیرد نیازهای بدنی شامل آب ، غذا و استراحت و ....
است .
از دانش آموزانی که شبها استراحت کافی ندارند و یا روزانه غذای کافی و مناسبی دریافت نمی دارند نباید انتظار داشت که منظم و سر وقت تکالیف درسی خود را تمام و کمال در اختیار معلم قرار دهند.
بیان مسئله
در بیان مسئله باید توجه داشت که چه عامل یا عواملی باعث تنبلی دانش آموزان در نوشتن تکلیف می شود و چه انگیزه هایی در این امر دخیل است ؟
آیا بوجود آمدن چنین طرز تفکری از عوامل درون دانش آموز ایجاد می شود یا عوامل بیرونی مانند : سطح توقعات معلم و خانواده از دانش آموز و یا عدم تناسب تکالیف با شرایط دانش آموز ؟
از آنجایی که مشق شب یا تکلیف و تنبلی در انجام دادن آنها از مسائل خاص کودکان دبستانی است .
ذهن محققان را به خود مشغول کرده و موجب شده است که نظرات گوناگون و متفاوتی ارائه دهند .
در اینجا لازم است چند تعریف را ارئه دهیم :
تکلیف شب : در لغت عبارت است از چیزی از کسی خواستن بطوریکه او را از آن رنج رسد ،زیاده از اندازه طاغت کار فرمودن به کسی ، فرمان کار دادن و حکم به اجرای امری کردن و زحمت دادن .
منظور از تکلیف موظف ساختن دانش آموزان به انجام دادن فعالیتهایی است که از طرف معلم تعیین می شود .
( دهخدا ، علی اکبر ، لغت نامه دهخدا ، حروف الفبا ( ت) صفحه 879 )
تنبلی : پشت گوش انداختن انجام کارهایی که گاهی ضروری هستند به دلیل خستگی ، بی حوصلگی و عادت و ...
اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش
هر کسی اسم دانش آموز را می شنود و یا دانش آموزی را می بیند بی درنگ به یاد مشق و تکلیف شب می افتد گویی که اسم دانش آموز با این عبارت عجین شده و از او جداشدنی نیست .
هنگامی که دانش آ«وزی ساعت آخر به دنبال معلم خود می گردد تا ببیند از کجا مشق بنویسد و یا التماس می کند که زیاد است این سوال پیش می آید که به راستی چرا مشق شب نتوانسته جایی را در دل دانش آموزان برای خود باز کند تا آنها بتوانند تکالیفشان را با علاقه انجام دهند .
با توجه به ا ینکه اهمیت و ضرورت نوشتن تکلیف بر کسی پوشیده نیست و با این توضیح که در مدارس ما دیدگاه روشنی نسبت به لزوم یا عدم لزوم تکیف شب ، میزان حجم ،نوع ، تناسب بادرس ، زمان لازم ، تصحیح و ارزشیابی و سایر مسائل مربوط به آن وجود ندارد .
( مصطفی عسگریان ، سازمان و مدیریت آموزش و پرورش ، انتشارات امیر کبیر ، 1366 ،ص 75 )
آیا واقعا لزومی با نوشتن تکلیف در منزل هست ؟
اگر لازم نیست و فایده ای ندارد چرا بچه ها را ملزم به نوشتن و انجام آن می کنند وباعث بی حوصلگی و تنبلی آنها نسبت به درس و مدرسه می شوند .
به نظر شما چه کسانی باعث شده اند مشق شب که می تواند به صورت شیرین و مفید باشد به صورت هیولا درآید و دانش آموزان و بعضی از خانواده ها را در رنج و عذاب نگه دارد .
( دکتر مصطفی نهضت ، بررسی مسائل مربوط به تکالیف درسی خارج از مدرسه دانش آموز ،1365 ، ص 63 )
بسیاری از صاحب نظران ، معلمین ووالدین دانش آموزان درباره این موضوع به اظهار نظر پرداختند و برای اصلاح و حل این مشکل چاره جویی نمایند .
دکتر سیف استاد دانشگاه علامه طباطبایی درباره حجم تکالیف اینگونه اظهار نظر می نماید ، حجم تکالیف باید در درجه معقول و متناسب با تواناییهای دانش آموزان باشد .
در سالهای اوول مدرسه باید حتی المقدور تکالیف را محدود کرد و در شرایطی که امکانات اجازه می دهد ، بچه ها بیشتر تکالیفشان را در مدرسه و تحت نظر معلم انجام دهند .با بالا رفتن سطح تحصیلات بتدریج نیاز به کار خارج از کلاس ( تحقیق و کارهای ابتکاری ) بیشتر می شود تا جایی که در مقطع دانشگاهی بخش عمده‌ی فعالیتهای مربوط به یادگیری به عهده‌ی دانشجو است نه معلم .
برخی از معلمان چنین می پندارند که هرچه بر حجم تکالیف داده شده به دانش آموز بیفزاید ، موجبات یادگیری بهتر را برای او فراهم نموده اند اما آنان باید بدانند تکالیف کوتاهی که با درایت تعیین می شوند همان تاثیر و کارایی را در یادگیری دارند که تکالیف مفصل دارند .
( http:// www.roshdmag.org )
حجم معین تکلیف می تواند باعث بوجود آمدن نظم و ترتیب و کاهش تنبلی گردد .
چنانچه روزانه و یا در روزهای خاصی از هفته برای او حجم معینی تکلیف مشخص شود ، دانش آموز نیز هر روز مدت معینی و زمان خاصی را برای انجام تکالیفش در نظر می گیرد .
انجام تکالیف به عنوان یکی از مراحل یادگیری باید در شرایط خاصی صورت گیرد تا اهداف مورد انتظار تامین گردند .
یکی از این شرایط ، زمان انجام تکالیف است .
مشاهده می شود که برخی از دانش آموزان اندکی پ از مراجعت از مدرسه علی رغم خستگی به انجام تکالیفشان مشغول می شوند تا اضطراب ناشی از فشاری را که در این زمینه احساس می کنند کاهش دهند .
اما گروه قابل توجهی از دانش آموزان نیز تکالیفشان را پس از چند ساعت فعالیتهای جسمی ، تماشای تلویزیون و امثالهم انجام می دهند و یا به دلیل خستگی و بی حوصلگی اصلا انجام نمی دهند .
اغلب معلمن با مشکلات ناشی از بی علاقگی و تنبلی و انگیزه نداشتن به نوشتن تکالیف مواجه هستند .
مسلما هر معلمی در جست و جوی راه حلی برای برطرف کردن این مشکل است .
برای اینکه انگیزه در دانش آموزان ایجاد شود و برای برطرف کردن بی علاقگی آنها ، باید علتها و موجبات تنبلی را در آن ها جت و جو کرد .
( رشد معلم ، سال بیست و دوم ، آذر 1382 ، ص 62 )
ولی انسان موجود پیچیده ای است و این کار ، کاری بس دشوار است .
با وجود این ، آشنا شدن معلم با نیازهای انسان ه طور کلی و آشنایی او با نیازهای گروه های مختلف سنی به خصو ص ، به او کمک می کند در طراحی آموزشی خود و انتظاراتی که از دانش آموزان دارد ، نکاتی را در نظر بگیرد و از این راه بتواند در ایجاد انگیزه در آن ها موثر واقع شود .( رشد معلم ، سال بیست و دوم ،آذر1382 ،ص 62 )
برای مواجهه با این مشکل می توانید :
برای مواجهه با این مشکل می توانید : دانش آموز را از اهمیت تالیف درسی آگاه کنید و در برنامه روزانه او این مهم را به عنوان مهمترین اولویت قرار دهید .
شرایط را برای دانش آموز مهیا کنید .
نقش خود را در مقام یک کمک کننده و نه یک شخص فعال و انجام دهنده تکالیف تشخیص دهید .
گاهی اوقات ممکن است برای جستجوی راههایی جهت موفقیت فرزندانمان زحمت زیادی متحمل شویم و به او کمک اضافی برسانیم .
اما باید مطمئن بشویم که خود او کارش را انجام می دهد .
کمک پیش از حد به کودک باعث می شود که او با خیال آسوده تکالیف خود را به بزرگترش واگذار کند.که این تنبلی را در کودک تشدید میکند .
تاکید کنید که انجام دادن تالیف ، وظیفه اوست و نه شما .
در برابر این وسوسه که در کنار او بنشینید و تکالیف را با هم انجام دهید ، مقاومت کنید و فقط زمانی که واقعا نیاز داشت ،یاری اش دهید .
به سعی و تلاش کودک خود اهمیت دهید و فقط نتیجه نهایی را در نظر نگیرید .
کودکان باید اهمیت سخت کوشی را یادبگیرند .
انجام دادن تکالیف این فرصت را برای شما فراهم می آورد که پشتکار او را برای انجام دادن کارهایش تقویت کنید .
برنامه ای با موفقت یکدیگر تنظیم کنید و ساعات انجام دادن تکالیف را در آن مشخص سازید و حتما به آن عمل کنید .
تکالیف را به قسمتهای کوچک تقسیم کنید .
قسمت بندی تکالیف به ابعاد کوچک معمولا برای کودکانی که در پی گیری کارها کم حوصله اند یا برای توجه به مطالب تمرکز کمی دارند یا باری انجام دادن درست کارها زیادی نگران اد ، موثر است .
بهتر است به کودکان یاد دهیم که قسمتی اکار را در زمان معین انجام دهد ودر پایان هر قسمت ، استراحت کوتاهی بکنند .
اگر حجم قسمتها بیشتر شود در اعتماد به نفس کودک موثر است و کودک کمتر خسته می شود .( http://www.Farzand.com ) هدف کلی هدف کلی در این پژوهش بررسی علل و عوامل موثر بر تنبلی دانش آموزان در انجام دادن تکالیفی است که برای وی معین شده است و نیز ارائه پیشنهاداتی به مسئولان در رابطه با نحوه‌ی ارائه و تقاضای تکلیف شب از دانش آموزان .
اهداف جزئی 1- بررسی تاثیرات عوامل فردی برروی تنبلی دانش آموزان در نوشتن تکلیف .
2- بررسی تاثیرات عوامل آموزشی بر روی تنبلی دانش آموزان در نوشتن تکلیف .
3- بررسی تاثیرات عوامل مربوط به معلم برروی تنبلی دانش آموزان د رنوشتن تکلیف .
فرضیه بین میزان خستگی ( متغیر مستقل ) و تنبلی دانش آموزان ( متغیر وابسته ) درنوشتن تکلیف رابطه وجود دارد .
خستگی از تکلیف اکراه در تکلیف بین میزان اکراه دانش آموز ان از تکلیف وتنبلی (متغیر وابسته) آنها در نوشتن تکلیف رابطه وجود دارد.
بین حجم زیاد تکالیف (متغیر مستقل) وتنبلی دانش آموزان (متغیر وابسته ) در نوشتن تکلیف رابطه وجود دارد .
بین مشکل بودن (متغیر مستقل )تکالیف وتنبلی داتش آموزان (متغیر وابسته ) درنوشتن تکلیف رابطه وجود دارد.
حجم زیاد تکالیف مشکل بودن تکلیف بین میزان تنبید (متغیر مستقل ) از طرف معلم و تنبلی دانش آموزان (متغیر وابسته ) در نوشتن تکالیف رابطه وجود دارد .
بین میزان بی اعتنایی(متغیر مستقل) در کلاس از طرف معلم وتنبلی دانش آموزان (متغیر وابسته) در نوشتن رابطه وجود دارد.
تنبیه بی اعتنایی تعریف نظری : تنبلی: کاهلی وتن پروری – سستی کردن.
بی اعتنایی : اعتنا نکردن بقصد تحقیر به کسی.
خستگی : جراحت – ریش.
تکلیف : تکلیف در لغت عبارتست از چیزی ازکسی خواستن بطوریکه اورا ازآن رنج رسد زیاده از اندازه ی طاعت کار فرمودن به کسی فرمان کار دادن وحکم به اجرای امری کردن وزحمت دادن.
اکراه:به ناخوته وستم برکاری داشتن- به کار خلاف میل واداشتن کسی را- فارسان به معنی کراهت وسماجت استعمال نمایند- ناخوش داشتن – ناپسند داشتن- ناخواست – فشار – زور- عدم رضایت –عدم میل وعدم رغبت- مشکل : دشواری وسختی وزحمت .
حجم : ستبری – هنگفتی – ضخامت- جسامت-برآمدگی چیزی- حجم اطلاق می شود برآنچه مرا ورا اندازه ومقداری باشد خواه جسم باشد وخواه نباشد .
آن مقدار از فضاکه در تصرف جسم باشد.
تنبید : بیدار گردانیدن وواقف کردن برچیزی – آگاهانیدن- هوشیارکردن- آگاهی پس از غفلت- دراصطلاح علم معانی آنچه از مجملی به اندک تامل فهمیده شودوگفته اند تنبید حکمی است که اثبات آن محتاج بدلیل نیاشد بلکه تنها ملاحظه اطراف حکم یا تمثیل مز یل خفا آن را اثبات کند.
دلالت کردن به چیزی که از آن غافل باشد.
تعریف عملیاتی : تنبلی : منظور از تنبلی دراین تحقیق پشت گوش انداختن کارهایی است که گاهی ضروری هستند دراین تحقیق منظور ننوشتن تکالیف است.
بی اعتنایی: منظور بی اعتنایی دراین تحقیق مهم نبودن ننوشتن تکلیف برای معلم است.
خستگی : منظور احساسی است که به هر دلیلی دردانش آموزایجاد شده ومانع انجام ندادن تکلیف می شود.
تکلیف: منظور فعالیتهایی است که دانش آموز درخارج ارساعات درس کلاسی ودرزمان فراغت موظف به انجام آن است.
اکراه : منظور ناخشنودی دانش آموز از نوشتن تکالیفش است وبا زور باید تکالیفش راانجام دهد.
مشکل : منظور از مشکل دراین تحقیق دشوار بودن مسائل وتکالیفی است که بر عهده دانش آموز گذاشته می شود وتیاز به فکر زیاد دارد.
حجم تکالیف : منظور مقدارتکلیفی است که هر شب یا بعضی از شبها دراختیار دانش آموز گذاشته می شود.
تنبید:منظور سرزنش وخشنونت و...
است کهمعلم به دلیل انجام ندادن به موقع تکالیفبه دانش آموزان اعمال می کند.
اثرات منفی :1- بیزار شدن 2- دخالت اولیه 3- تقلب بطور کلی دربین پژوهشهای متعدد ی کهدر یکی دودهه اخیر درخصوص ضرورت اهداف واثرات تکلیف شب بر پیشرفت تحصیلی یا نگرش دانش آموزان انجام گرفته است به این نتیجه می توان رسید که تحقیقات فوق به نودرت برسودمندی این تکلیف شب تاکید دارد بلکه اثرات منفی آن را مورد توجه قرار داده اند.درعین حال محقیقان ازافزایش تکلیف شب براساس سن دانش آموزان وسطح توانایی آنان حمایت مس کنند وبرسودمندی این وظیفه آموزش واثر آن دربهبود عملکردتحصیلی دانش آموزان سالهای بالای دبیرستان باشد تاکید می ورزند.
از میان این تحقیقات می توان به تحقیقات زیر اشاره کرد.
1-فرایز 1979Frisen 2-استر وتر strother1989 3- میریو 1988meiriew 4- کوپر cooper1989 (نادر قلی قورچیان ) از تکلیف شب به صورتهای مختلفی یاد می شود.
بعضی آرا عامل کوشش تمرین تثبیت وظاقیت آموزشی میدانند برخی آن رایک مصیبت وعده ای نیز آن را عامل ضایع کننده تمایلات رغبتها واستعدادها می دانند .بهطور کلی دررابطه باسابقه تحقیق درخصوص تکلیف شب درجهان باید گفت : تحقیق نظری دراین رابطه به سال 1842 .م درانگلستان وقدمت تجربی دراین خصوص به شال 1904.م باز می گردد.
درذیل به تحقیقاتی که دراین خصوص درجهان انجام گرفته وپژوهشگر حاضر به آنها دسترسی یافته است به اختصاراشاره می گردد.
پیشینه نظری در شرایطی که امکان پرسش و پاسخ در کلاسها محدود است تکلیف شب می تواند برای معلمان وسیله ای جهت شناخت تواناییهای درسی شاگردان باشد .
بر خلاف آنچه ظاهرا به نظر می رسد درس حاضر کردن کار آسانی نیست و بسیاری از دانش آموزان نمی دانند چگونه درس بخوانند .
بنابراین لازم است معلمان شاگردان را با روشهای مختلف درس حاضر کردن ، چگونگی انجام تمرینات درسی ، مرور یک مطلب برای امتحان و برنامه ریزی برای انجام تکالیف آشنا کنند .
برای تضمین موفقیت تحصیلی شاگردان نباید روی درس خواندن آنان در خانه و کمک اولیاء تکیه کرد .
بله ، تکلیف شب در شرایط فعلی مدارس ما امری لازم به نظر می رسد اما تکلیفی که طولانی و خسته کننده نباشد ، انگیزه انجام آن در شاگردان بوجود آمده باشد وبا توانایی آنان از نظر جسمی و ذهنی مطابقت کند .
معلمانی که در اول سال تحصیلی درباره تکالیف مورد انتظار ، نحوه اجام و زمان ارائه آن با دانش آموزان و اولیاء‌آنان مشورت می کنند و به شاگردان اختیاراتی در انجام تکالیف و نحوه ارائه آن می دهند ، معمولا در دریافت ، کیفیت مناسب تکالیف و جلب رضایت شاگردان موفقیت بیشتری دارند .
( زهرا بازرگان ، « تکلیف شب – مساله همیشگی دانش آموزان و اولیاء‌آنان » پیوند شماره 145- آبان ماه 1370 ، ص 36 ) یکی از مهمترین مسائلی که بسیاری از خانواده ها با آن مواجه هستند ایجاد عادات مطلوب مطالعه و یا انجام تکالیف درسی است .
بعضی از اولیاء‌بسیار علاقه مند هستند به محض اینکه فرزندشان از مدرسه به خانه می آید ، ابتدا همه تکالیف خودش را انجام دهد تا خیالشان به اصطلاح راحت شود .
چنین انتظاری نه تنها معقول نیست بلکه موجب می شود که دانش آ«وز بدون آنکه به اندازه کافی استراحت کرده باشد با عجله و شتاب که خود آفت دقت و ادراک است ، تلاش نماید و تکالیفش را تمام کند .
( دکتر غلامعلی افروز ، « نگرشی دوباره به مشقهای شب با تکالیف درسی » پیوند شماره 149 ،اسفند 1370 ، ص 7 ) لذا توصیه شده است زمانی که دانش آموزان می خواهند تمرینات درسی متعددی را انجام دهند ، نمی بایست با عجله و شتاب همه سعی خودشان را صرف کنند که در یک فاصله کوتاه و فشرده آن را به خاطر سپرده و یا تمام نمایند ، بلکه شایسته است به تناسب تکالیف ، زمان بیشتری را اختصاص دهند و با فاصله زمانی مطلوب ، با دقت و توجه و بدور از هرگونه تعجیل و شتاب مشغول انجام آن گردند .
لذا از مهمترین مسائلی که در ارتباط با مشق شب یا تکلیف درسی مورد نظر است ، در کنار میزان و تناسب آن ، نحوه یا چگونگی انجام آن است .
پیشینه تحقیق ( نظری ) دیدگاههای متخصصین معاصر در خصوص تکالیف درسی ، از فلسفه و روشهای تعلیم و تربیتی که در طول قرنها متداول بوده اند ، تاثیر پذیرفته است .
سالیان دراز ، حفظ کردن ، به عنوان تنها تکلیف درسی و حتی یادگیری محسوب می شود .
علمای آ«وزش وپژوهش معتقد بودند که حفظ کردن بهترین برای آموختن و نیز برای پژوهش قوای ذهنی است .
معلمین نیز با استناد به این نظریه و به امید حصول یه یادگیری بهتر و سریع تر ، تکالیف درسی دشوار و ناخوشایندی را با تاکید بر به خاطر سپردن مطالب تعیین می کردند .
در نتیجه‌ی همین بینش ناکامیهای تحصیلی دانش آموزان را صرفا به ناتوانی آنها و به روشهای آموزشی نسبت می دادند .
یکی دیگر از عواملی که در به وجود آمدن دیدگاههای جدید تعلیم و تربیت موثر واقع شد ، تشخیص درجه اهمیت « فعال » نمودن شخص دانش آموز بود .
اغلب بینش های معاصر ، به تحریک ، قدرت ابتکار و مسئولیت پذیری محصل در امر یادگیری بها می دهند و بر این هدف تاکید می کنند که دانش آموز هر چه بهتر و موثرتر از اوقات خارج از مدرسه اش در جهت یادگیری بهره برد .
بنابراین ،تاریخ آموزش و پرورش نشانگر این امر است که تکلیف همواره به عنوان یکی از عوامل مهم در تحقق یادگیری مطرح بوده است .
( روبرت م .
گانیه ،شرایط یادگیری ، جعفر نجفی زند ، تهران ، انتشارات رشد ، 1386 ص 10 ) به همین دلیل از تکالیف خانه به عنون تمرینی جهت تثبیت توانایی کسب شده استفاده می گردد و تکلیف خانه به آن دسته از فعالیتهای درسی اطلاق می شود که در ادامه یادگیری کلاسی جهت انجام دادن در خارج از مدرسه برای دانش آموزان کافی می دانند .
تکلیف خانه یکی از مهمترین مراحل و برنامه های دانش آموزان است .
در این میان ،برخی دیگر از متخصصین تکلیف را ضروری دانسته اند ، اما بر میزان و نوع آن توجه و دقت خاص دارند .( ( فرزانه نجاریان ، « تکلیف خانه از دیدگاه متخصصین تعلیم و تربیت » رشد معلم ، شماره 1 ( مهرماه 1370 ) ص 36 ) با اینکه در بسیاری از کشورها به علت شرایط مطلوب یادگیری در کلاسها ، وجود معلمان ورزیده ، کلاسهای کم جمعیت و غیره مساله تکلیف شب لااقل در دوره ابتدایی کنار گذاشته شده است و جای خود را به انجام فعالیتهای خلاقانه و مورد علاقه کودکان داده است ، در کشورهایی مانند کشور ما که به علت رشد سریع جمعیت و در نتیجه کلاسهای پرحجم ، کمبود معلمان ، مدارس چند نوبته و ....
دانش آموزان وقت محدودی را در مدرسه می گذرانند و لذا شرایط آموزش و پرورش مورد انتظار به دلیل مشکلات فوق نمی تواند فراهم باشد ، لازم است کودکان آنچه را که در مدرسه آموخته اند در خانه تمرین و تکمیل کنند .
پژوهشها نشان می دهد که ازنظر قدمت تاریخی انجام تکلیف شب باآموزش آغاز گردید سیمای تکلیف دراوایل قرن بیستم جهت خاصی پیدا کند وآن بدان جهت بود که ذهن انسان رابه مثابه عضله ای فرض می کردند که می تواند بوسیله تمرین های ذهنی ویا حفظ کردن تقویت شود وازآن جا که حفظ کردن می تونست در منزل صورت گیرد بنابراین تکالیف مدرسه بعنوان موضوع مثبت تلقی می شد.
بدین ترتیب تکلیف شب با پشتوانه علمی راهی مدارس شد وجزلاینفک آن گردید .
در سال 1913 میلادی پژوهشی توسط جمله خانمهای خانه دار صورت گرفت که در این پژوهش با مدیران اداری ، پزشکان و والدین در خصوص اثرات تکلیف شب در کشور آمریا مصاحبه و نظرخواهی شد و نتایج آن در جمله درج گردید که تکلیف شب باید در مدارس دولتی موتوقف شود .
در سال 1929 کتاب مشهور دیویی تحت عنوان « منابع علم تعلیم و تربیت » چاپ و در اختیار عموم قرار گرفت .
در آنجا دیویی بر جنبه های پویایی و تداوم امر تعلیم و تربیت تاکید ورزیده و جنبه های مکانیکی را مطرود دانست و زمینه حاکمیت روشهای علمی رادر مدارس بوجود آورد که یکی از نتایج آن کمرنگ شدن انجام تکراری تکالیف شب و جانشین شدن روش حل مسئله بوده است .
تصور عامه بر این بود که انجام تکالیف می توانست موجب تسریع کسب دانش گردد و بدین ترتیب مجددا نهضت بازگشت به تکلیف شب تقویت گردید و مانند اوایل قرن بیستم فشار بیهوده ای توسط افکار عمومی بر انجام تکلیف شب در منازل رایج گردید که از آن می توان بعنوان رنسانس اول یا تجدید حیات در امر تکلیف شب یاد کرد که موجبات افزایش تکلیف شب در مدارس و بالارفتن استانداردهای پذیرش دانشجویان در دانشگاهها گردید .
(تکلیف شب در فرآیند یاددهی – یادگیری ، دفتر آموزش راهنمایی تحصیلی زمستان 1378 ) هریس کوپر در سال 1989 میلادی پس از اینکه 100 مقاله و 100 گزارش مربوط به تکلیف شب را مطالعه کرده اثرات مثبت و منفی تکلیف شب را در حوزه های زیر ارائه نمود .
اثرات مثبت : 1- پیشرفت و یادگیری سریع 2- اثرات تحصیلی بلند مدت 3- اثرات غیر تحصیلی انتخاب صحیح نوع تکلیف متناسب با همان درس به تنهایی کافی نیست و باید به حجم آن نیز توجه داشت .
علت اینکه هر معلمی به دلخواه تکالیفی رابا حجم های متفاوت تعیین می کند ،عدم آگاهی او از اهداف تدریس هر درس است .
اگر اهداف هر درس و نکات مهم آن برای آموزگار مشخص شود ،او ، هم تدریسش را بهتر انجام می دهد و هم می داند که در تکالیف بر چه نکاتی باید تاکید کند .( فرزانه نجاریان ،« تکلیف خانه از دیدگاه متخصصین تعلیم وتربیت » رشد معلم ، شماره 2 ( آبان 1370 ص 35 ) زیرا اگر مثلا برای درس فارسی ، چندین صفحه رونویسی تعیین گردد ،به علت خستگی ناشی از حجم زیاد کار ، از دقت دانش آموز کاسته می شود و نتایج یادگیری مطلوب نخواهد بود .
متوسطمدت انجام تکالیف برای دانش آ«وزان پایه اول تحصیلی بیست دقیقه است .
این زمان برای پایه های تحصیلی بالاتر به تدریج افزایش می یابد تا جایی که برای دانش آموزان سالهای آخر دبیرستان تا دو ساعت هم می رسد .
یکی دیگر از توصیه هایی که پیرو نتایج حاصله از تحقیقات انجام شده به معلمین یادآوری گردیده رعایت تنوع در تکالیف روزانه ست .
برای یادگیری هر درس ، یک نوع خاص از تکلیف لازم ا ست .
مزیت دیگر تنوع تکالیف ، جلوگیری از کسالت محصل ات .
دانش آموزی که روزانه یکی دو ساعت صرف رونویسی از دروس فارسی ، علوم و غیره می کند بدیهی است که سریع تر از محصلی که همان مدت زمان را صرف انجام تکالیف متنوع می نماید ، خسته می شود .
بخش عمده یادگیری باید در کلاس انجام شود و فعالیتهای درسی خارج از مدرسه باید مکمل یادگیری و فعالیتهای مدرسه باشد .
در شرایطی ، توضیحاتی که در کلاس درس داده می شود ، برای یادگیری بعضی دانش آموزان کفایت میکند اما باری بعضی دیگر ممکن ات چنین نباشد و لذا نیاز به تمرین و مروری بیشتر داشته باشد که د ر این صورت می توان با دادن تکالیف متناسب با نیاز هر دانش آموز او را در این امر یاری کرد ( نجاریان ، 1371 ، ص 38 ) پرس من ثابت کرده است که تعیین تکلیف خانه فرصت یادگیری مهمی برای فراگیرنده ایجاد می کند ( اقازاده ، 1375، ص 20 ) پژوهش ها نشان می دهد که از نظر قدمت تاریخی انجام تکالیف شب با آموزش آغاز گردیده است ، پروفسور گوردن می نویسد : تکلیف شب به عنوان یک موضوع تربیتی در سال 1842 مورد مباحثه متخصصان علوم تربیتی در انگلستان قرار گرفت و در سال 1892 در نخستین دایره المعارف تعلیم و تربیت آمده است که بچه های کمتر از 9 سال آماده نیستند که تکالیف را در خانه انجام دهند ( پروفسور گوردن ) اگر مدتی از اوقات فراغت خویش را به گفت و گو با گروهی از والدین و مادران سری کنید ، بدون تردید ماجراهایی درمورد بیم و هراس از مشق شب به گوشتان خواهدرسید گویی برای دوری گزیدن بچه ها ا زانجام ندادن تکالیف درسی یا تبدیل آن به رویدادی توان فرسا و خشم آور ،پایانی متصور نیست ،پس نقش پدر و مادر در این میان چیست ؟
( امیر دیوانی ، 1381، ص 24 ) لیندا اسونا روان شناس بالینی و نویسنده کتاب « طرح تکلیف مدرسه » عقیده دارد : تکلیف درسی ، علی رغم ویژگی تنفر آمیز و تنش زای خود ، پی آمد نیکویی دارد .
تکلیف درسی به بچه ها یاد می دهد که از رهنمود ها پیروس کنند ، مهارتهای پژوهشی را به کار گیرند وتمرکز حواس داشته باشند .
تکلیف مدرسه سبب ایجاد مهارتهایی می گردد که برای چیرگی دشواری های زندگی ضرورت دارد .
محققین در رابطه با ( در چه شرایطی دانش آموزان تکالیف را خوب انجام می دهند) در سال 1998 توسطخانم بودزنیپسکی ، آقای راقالو ، خانم السن ویرلی و دبوره ولفلین انجام شده نتایج تحقیقات نشان می دهد در صورتی دانش آموزان تکالیف خود را خوب انجام می دهند که : بادانش آموزان رابطه نزدیک برقرار کنید و آنها را بشناسید هنگامی که به آنها احترام بگذارید .دانش آموز بداند مثل یک انسان به او احترام گذاشته می شود نه فقط مثل دانش آموز ، هنگامی که دانش آموز بفهمد و بداند که معلم اورا دوست دارد و به او علاقه دارد .
هنگامی که بداند معلم مراقب تکالیف اوست و به او توجه می کند و تکالیف بررسی می شود تکالیف متنوع باشد و به اصل تکلیف توجه شود نه به عنوان وسیله ای سرگرم کننده هنگامی که از خود دانش آموز نظر بخواهیم یعنی نظر خودش را برای تعیین تکلیف و سهیم شدن او بخواهیم پیشینه علمی با توجه به نتایج بدست آمده بیشترین پاسخها مثبت می باشد پس می توان با احتمال گفت : هنگامی که تکالیف به طور مستمر و مداوم ارزشیابی شوند دانش آ«وزان تکالیف خود را با دقت بیشتر انجام می دهند .
( مطالعه و بررسی نگرش معلمین دوره ابتدایی در خصوص تکلیف شب در ناحیه 2 شهر مقدس مشهد ، استاد راهنما : آقای محمد باقر غفاری محقق : زهرا رمضانی بهار 1377 ) روش تحقیق : با توجه به اینکه موضوع تحقیق ( بررسی علل تنبلی دانش آموزان در نوشتن تکلیف ) است .
روش مورد ستفده هم بستگی – هم خوانی است .
زیرا رابطه این متغیرها را مورد بررسی قرار می دهد .
با توجه به تحقیقی که خانم ها فاطمه خضری و خورشید کریمی انجام داده اند فرضیه های زیر مورد بررسی قرار گرفته اند : بین حجم زیاد تکالیف و تنبلی دانش آموزان در نوشتن تکلیف رابطه وجود دارد این فرضیه تا حد متوطی بر میزان خستگی موثر است .
از این نکته شاید بتوان چنین استنباط کرد که اگر تکالیف داده شده به دانش آموزان متناسب با وقت و حجم درس و علایق فرایران باشد ،تاثیر آن بر خستگی در جهت افزایش کمتر خواهد بود .
وضعیت ظاهری معلم با توجه به نتایج حاصله می توان گفت ، وضعیت ظاهری معلم بر میزان تنبلی موثر است .
معلمان باید با ظاهری آراسته و مناسب در کلاس حضور یابند به گونه ای که ظاهر آنان عاملی در جهت ایجاد خستگی نباشد .
آگاهی های معلم ز تفاوتهای فردی این فرضیه تا حد نسبتا بالایی مورد قبول است .
عدم توجه به تفاوتهای فردی در کلاس درس از عوامل مهم بروز تنبلی فراگیران است ک معلم باید در کار با دانش آموزان ویژگی های هر کدام از آ»ها را مد نظر داشته باشد .