دانلود مقاله - روش تحقیق نقش ایثار در منابع اسلامی و تأثیر آن در تکامل فرد و اجتماع

مقدمه:

اکنون که از پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی با عراق سال ها می گذرد، باید ارزش ها و آرمان های اصیل و ارزش های اسلام ناب محمدی (ص) را در جامعه پیدا کنیم که این امر در زمانی انجام می پذیرد که فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه پی‌ریزی و نهادینه شود.

اصولاً یکی از مسائل مهم جامعه ای که مدعی حضور گفتگوی تمدن هاست پی بردن به اصالت تمدن ها و فرهنگ ها و انگیزه خالص و ناب شهدا است. در این عرصه تنها زمینه ای که از فرهنگ و شهادت داشتیم عنوانی بود که در طوب زندگی خود در لوح روح خود حک کرده ایم. زمینه ای که خانواده ها یا شهدا و ایثارگران دارای درک بالاتر و بهتری از آن هستند برای این موضوع ما به کتاب هایی که فلسفه ایثار و فرهنگ آن را عمیق تر بیان کرده بسیار توجه و اشاره کردیم.

مسئله دیگر که ما در این مقاله و یا تحقیق آن را مورد توجه قرار دادیم، ارزش هایی بود که در جوامع و ادیان مختلف برای نامیدن یک فرد به عنوان شهید ملاک قرار می‌گیرد. پس برای این امر ابتدا باید انگیزه های شهادت طلبی را در جوامع مختلف بررسی کردیم.

نتایج این پژوهش به ما کمک می‌کند تا هاله ای از تقدس و معنویت و روح، را فرا گیرد و در درک بهتر فرهنگ ایثار و شهادت ما را یاری دهد.

1-1بیان مسئله

مسئله مورد نظر در پژوهش حاضر بررسی جایگاه ایثار در منابع اسلامی، انواع ایثار، تذثیر ایثار فرهنگ فرد و اجتماع و عوامل گسترش دهنده و باز دارنده ایثار می‌باشد.

1-تعریف مفهومی ایثار و جایگاه آن در اسلام؟

2-بررسی انواع ایثار

3-تأثیر ایثار بر فرد و اجتماع

4-بررسی عوامل گسترش دهنده و بازدارنده ایثار

5-بررسی ایثار و شهادت در دین های مسیح و یهود

2-1- اهمیت و ضرورت مسئله:

تاریخ نهضت های اسلامی آکنده از حضور مردان و زنانی است که در عرصه جهاد، خالصانه به میدان عمل آمدند و با جان فشانی و ایثار، بی نام و نشان از خویش، حق را بر اریکه عدالت نشاندند در این نوشتار تلاش شده است تا در دو بخش مجزا پس از مقدمه، تعاریف و مفاهیم فرهنگ ایثار و مصادیق عینی و عملی آن به شکل مشروح بیان شود.

فرهنگ شهادت و ایثار، تجلی بخش هویت دینی و احیای ارزش هایی است که حیات اندیشه یک جامعه انسانی را ضمانت می‌کند و بهداشت روانی انسان را در عرصه های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی شکل می‌دهد. به دیگر سخن، شهیدان، در یک انتخاب آگاهانه، با نفی خویش به نفع جامعه و یک اندیشه همت می گمارند، و فضای رخوت و غفلت عصر خود را به فضای تلاش و بینش فرا می خوانند. آنان به کابلد بی رمق یک جامعه، روح خودباوری می دهند و حیات و حرکت ارزش هایی که در طوفان حوادث به فراموشی سپرده شده است به منصه ظهور می رسانند.

طو دو دهه اخیر انقلاب اسلامی، ملت ایران، حوادث زیادی را تجربه کرده است. انقلاب اسلامی یک پدیده منحصر به فرد در تاریخ معاصر بود و هشت سال دفاع مقدس نیز متمایزترین جدال قرن در این عرصه، ظهور و حضور مردان بزرگ و اندیشه های ناب و پاک، مفاهیم عمیق ارزش های انسانی را در جهان بشریت متجلی ساخت و مبانی فرهنگ نوین الهی و دینی را به عنوان یک هویت زنده و جاوید به صحنه کشاند. گرچه این فرهنگ ریشه در تعالیم عالیه اسلام داشت. اما در قالب جدید با مفاهیم و مصادیق نوین خود، پا به میدان گذاردند و در حوزه های گوناگون اجتماع و خانواده اثر گذارده است.

اینک پس از گذشت سال ها از حماسه به یادماندنی و به میدان آمدن نسل نوخاسته انقلاب، شاهد بروز نگرش ها، نیازها و ارزش های جدیدی در گستره سیاست، فرهنگ و اقتصاد جامعه هستیم که تأمل و تدبر متولیان فرهنگی را جلب نموده است. بی گمان راه پیشرفت جامعه اسلامی درک صحیح و روشن از فرهنگ ایثار و شهادت است و زنده نگه داشتن یاد و خاطره آنها وظیفه اقشار مختلف اجتماع است.

اگر بتوانیم در کنار نیازهای روزمرگی شهروندان امروز، نیاز پاسداشت این حریم را به آنان تعلیم دهیم، امنیت روانی- اجتماعی آنان را تضمین کرده ایم.

3-1 اهداف پژوهش

1)بررسی ارتباط ایثار با عقاید و باورهای دینی

2)بررسی ایثار به عنوان یکی از آموزه های ناب اسلامی

3)بررسی و تحلیل نقش ایثار در تکامل بشر و جوامع بشری

4)بررسی تأثیر ایثار در حوزه های گوناگون اجتماعی

4-1جامعه آماری

الف)منابع کتابخانه ای شامل: کتابها، جزوات، مجلات و منابع چاپی دیگر و مراجعه به سایت های اینترنتی معتبر و مرتبط

ب)دانش آموزان شاغل به تحصیل دبیرستان شاهد عصمت

5-1 نمونه و روش نمونه گیری

در تحقیق کتابخانه ای نمونه آماری شامل کتابهای مرتبط با موضوع ایثار می‌باشد.

در تحقیق میدانی نمونه مورد بررسی پس از حذف پرسش نامه های ناقص 50 نفر است که همگی از بین دانش آموزان دختر مشغول تحصیل در دبیرستان شاهد عصمت می‌باشد که همگی به طور تصادفی انتخاب شده اند.

6-1روش تحقیق

در تحقیق حاضر مطابق با اهداف تحقیق از دو روش تحقیق تاریخی (برای جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای) و روش پیمایشی برای جمع آوری نظرات دانش آموزان استفاده شده است.

ابزارجمع آوری اطلاعات: در زمینه ی تئوری و نظری خصوصاً ایثار در منابع اسلام و مباحث اسلامی و همین طور ایثار در ادیان دیگر نیز تأثیر آن در حوزه های گوناگون اجتماع از طریق مطالعات کتابخانه ای و بخشی از مطالب نیز از طریق مصاحبه با چند تن از ایثارگران در زمینه های گوناگون و نیز محیط خارج از مدرسه صورت گرفته و قسمتی دیگر که پرسش نامه می‌باشد و در درون مدرسه توسط پرسش گران پرسش شده است.

7-1 مراحل اجرای تحقیق:

مطالعات کتابخانه ای توسط اعضای گروه و با بهره گیری از منابع موجود نیز سایت‌های گوناگون اینترنتی انجام شده است. مصاحبه نیز در داخل مدرسه و خارج مدرسه توسط مصاحبه کنندگان صورت گرفته و به پرسش نامه و بعد از تهیه و تنظیم و بررسی در اختیار دانش آموزان دختر دبیرستان شاهد عصمت قرار گرفت و پس از پر شدن پرسش نامه کدگذاری شده و اطلاعات آن استخراج شد و سپس از طریق کامپیوتر نمودار بشکل نرم افزاری درآمد و درصد فراوانی ترسیم گردید.

8-1 مشکلات تحقیق:

از جمله مشکلات این تحقیق، عدم وجود کتب و تحقیقات و منابع کافی و جدید در زمینه ایثار و تأثیر قرآن در حوزه های گوناگون اجتماع بود. کتب موجود بیشتر در رابطه با ایثار و نقش آن در 8 سال دفاع مقدس ایران و نیز ایثار و شهادت طلبی بود. مشکل دیگر نیز، کمبود وقت و تعداد نمونه آماری 50 پرسشنامه (بعد از حذف پرسش نامه های ناقص) می‌باشد.

برای کسب اطلاعات جدید و نیز برای بررسی ایثار در جوامع دیگر، شناخت زیادی از سایت های اینترنتی نبود، و فقط تعداد محدودی از سایتهای موجود استفاده شده است.

9-1 ارائه پیشنهادات:

ضمن تشکر از معلم راهنمای گروه، سرکار خانم زارع پیشه و مدیریت محترم دبیرستان، سرکار خانم حسینی که در این تحقیق کمال همکاری را با ما داشتند.

از عزیزانی که تحقیق را مورد بررسی قرار می دهند، تقاضا داریم که با تحلیل همه جانبه مباحث مطرح شده را از برای نهادی کردن ایثار به عنوان یک فرهنگ در جامعه، هموار نمایند و با مطالعات و پژوهش های گسترده تر، زمینه را برای مشارکت بیشتر نوجوانان که در حدود 50% جامعه را شامل می شوند، فراهم کنند. به امید روزی که شاهد نهادی شدن تمامی ارزش های اسلامی و انسانی خصوصاً ایثار در جامعه باشیم.

ضمن تشکر از مدیریت محترم مدرسه، سرکار خانم حسینی و دبیر راهنما، سرکار خانم زارع پیشه که در این تحقیق با ما کمال همکاری را کردند.

از مسؤولین و عزیزان محترمی که این تحقیق را مورد بررسی قرار می دهند خواهشمندیم که تحقیقات بررسی شده به اشکال مختلف مانند کتب درسی و … در اختیار نسلهای آینده برای پیشبرد اهداف عالی آیین جمهوری که ایثار یکی از اصول آن است قرار دهید و نواقص آن را در اجتماع رفع کنیم تا شاهد پایه گذاری و نهادی شدن این اصول در جامعه به خصوص در تک تک افراد نسب آینده باشیم تا حداقل آینده ای رو به رشد امیدوار باشیم.

-تعریف ایثار

یکی از ارزش های اخلاقی که در همه جوامع از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است و آن یعنی منافع جامعه را بر منافع خود ترجیخ دادن و تجلی آن در عمل شهید در بالاتری حد است، چرا که با فدا کردن جان خویش بزرگترین فداکاری و ایثار را برای مردم انجام داده است.

ایثار، برگزیدن و فرض دیگران را به غرض خویش مقدم داشتن منفعت غیر را بر مصلحت خود مقدم داشتن و این کمال سخاوت است …دیگری را در رساندن به منفعت و دفع مضرت بر خود مقدم داشتن و آن نهایت برادری است.[1]

هم چنین تعاریف را هم برای ایثار بر شمرده اند.

خدا محوری در مقابل خود محوری

ایثار، ترجیح دادن منافع دیگران بر منافع خود (شهادت طلبی عالی ترین درجه ایثار است)

آخرت را بر دنیا ترجیح دادن

اطاعت بی چون و چرا از مقام والای ولایت تا پای جان

رجحان ارزش های انسانی بر منافع شخصی

در مسیر کمال حرکت دادن تا آنجا که (شهید نظر می‌کند به وجه الله)

صبر و استقامت در مقابل مشکلات برای نیل به اهداف عالیه

سازش ناپذیری در مقابل دشمنان

عزت نفس و زیر بار ذلت نرفتن

نترسیدن از مرگ

و مواردی دیگری را که می توان به این مجموعه افزود:

11-ابلاغ فرامین الهی در ترویج و احیای امر به معروف و نهی از منکر

12-تذهیب نفس و کسب فضایل اخلاقی در جهت اشاعه رشد معنوی انسان

13-مقدم داشتن دیگری بر خویشتن[2]

14-از خودگذشتگی که از خودگذشتگی صفات مردان شریف و کریم است و تمرین بندگی لازم داشته از ریسمان و اعتقاد ریشه دار صاحبش حکایت دارد. [3][4]

1-2 نمونه ای از آیات قرآن کریم درباره ایثار و شهادت

ایثار تجلی عاطفه انسانی است نقطه اوج سلامت روان است و اعتبار دهنده صفات عالیه آدمی نسبت به بارزترین شخصیتی که به این مفهوم عمیق و انسانی، حیات و حرکت بخشیده است، ائمه معصومین (ع) هستند که برابر نص صریح آیات نورانی قرآن کریم از ابتدایی ترین نیازهای خود به نفع دیگری چشم پوشی نمودند.

درباره ایثار و شهادت می توان به آیات ذیل اشاره کرد:

1-(انا لله و انا الیه راجعون) (بقره- آیه 156)

2-(و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله الیه امواتاً بل احیاء عند ربهم برزقون) (آل عمران- 196)

3-(ارجعی الی ربک) (فجر-28)

4-(انما اعظکم بواحده) (سبأ-46)

5-(ما عندکم ینفذو ما عندالله باق) (نحل-96)

6-(یا لیتنی کنت معکم فافوز فوزاً عظیما) (زیارت وارث و مفتیح الجنان)

قرآن کریم در ستایش انصار می فرماید:(والذین تبوأ ولدار والایمان من قبلهم یجنون من هاجر الیهم و لا یجدون فی صدرهم حاجه مما اوتوا و یؤثرون علی انفسهم و لو کانت بهم خصاصه)

و آنان که از پیش مدینه را خانه ایمان گردانیدند و مهاجران را که به سوی آنها آمدند دوست می دارند و از این که پیغمبر (ص) اموال بنی نضیر را به آنها اختصاص داد و از آن غنایم چیزی به انصار اعطا ننمود در دل خویش هیچ کینه و حسدی درباره مهاجران نمی یابند و همه چیز به چیزی نیازمند باشند مهاجران را در آن چیز به خود مقدم میدارند و آن را در اختیار آنها می دهند.[5] (حشر:9)3