دانلود مقاله ترسیم نقشه های سیم پیچی موتور

- 1 - مشخصات لازم برای طراحی و سیم پیچی موتور:

       برای محاسبه و سیم پیچی یک موتور معلومات زیر مورد نیاز می باشد که از روی      پلاک و پوسته موتور ویا با توجه به نیاز واز طریق محاسبه بدست می آید.

الف : تعداد شیار های استاتور : که آنرا با  z   نشان داده و ازروی پوسته موتور قابل    شمارش می باشد. 

ب : تعداد فازها : موتورهایکه در صنعت استفاده می شوند معمولا بصورت یکفاز و سه فاز می باشند که تعداد فاز ها را با   m   نشان می دهند.

ج : تعداد قطب های موتور ( p 2  ) تعداد قطبهای موتور را میتوان از رابطه زیر بدست آورد.                                                                                        

و رابطه فوق    ns  دور سنکرون سیدان استاتور می باشد که مقدار آن از دور موتور     

   کnr بر روی پلاک موتور نوشته میشود کمی بیشتر است.

د : گام قطبی   y  : که عبارتست از فاصله بین مرکز و قطب غیر هم نام مجاور بر حسب تعداد شیار گام قطبی را میتوان از رابطه                   بدست آورد.

ه : گام سیم بندی  yz   : عبارتست از فاصله بین دو بازوی یک کلاف بر حسب تعداد شیار.

و : تعداد شیار زیر هر قطب مربوط به هر فاز       حداقل تعداد کلاف ها برای ایجاد یک جفت قطب در جریان متناوب به اندازه تعداد فازها می باشد اگر بخواهیم در یک ماشین تعداد قطب های از 2 بیشتر شده  و برابر با    2p  باشد در این صورت حداقل تعداد کلافهای لازم برابر با        p.m  بوده و چون در سیم پیچی یک طبقه هر کلاف دو شیار را پر می کند بنابر این حد اقل تعداد شیار های لازم برای تشکیل  2p    قطب توسط  m   فاز  برابر خواهد بود .

zmin= 2p* m                                                                     

(فرمول ها در فایل اصلی موجود است)

      همانطور که ذکر شد این تعداد شیار حداقل تعداد شیار های لازم بوده و در هر یک از قطبها یک شیار به هر فاز اختصاص می یابد اما اگر هر یک از بازوهای

کلاف ها را در چندین شیار مجاور هم پخش نموده و تعداد این شیارها را که عبارت از تعداد شیار زیر هر قطب مربوط به هر فاز می باشد.

ql نشان می دهند.

در این صورت تعداد شیارهای لازم برای تشکیل 2p قطب توسط m فاز برابر خواهد بود با :

بدین ترتیب با مشخص بودن تعداد شیار ها و تعداد قطبها، می توان مقدار q را بدست آورد.

در صورتیکه q عدد صحیح 1 و 2 و 3 و .

.

باشد سیم پیچی با شیار کامل و اگر یک عدد کسری باشد سیم پیچی با شیار کسری نامیده می شود.

ز : تعداد کلاف های لازم برای هر فاز چون در سیم پیچ های هر یک از فازهای ماشین الکتریکی، باید ولتاژهای یکسان القا شود و یا اینکه این سیم پیچ ها باید به ولتاژهای برابر اتصال یابند لذا باید تعداد کلافهای هر یک از فازها با یکدیگر برابر بوده و همچنین مجموع تعداد حلقه های کلاف هر فاز نیز یکسان می باشد.

تعداد کلافهای مربوط به هر فاز باید یک عدد صحیح مثلا 1 و 2 و 3 و .

باشد چون در سیم پیچی یک طبقه هر یک از شیارها توسط بازوی کلاف پر می شود بنابراین هر کلاف دو شیار را پر می کند لذا برای m فاز رابطه زیر برقرار خواهد بود.

که در این رابطه  تعداد کلاف های هر فاز در سیم پیچی یک طبقه بوده و برابر با عدد صحیح و بدون اعشاری  می باشد.

اگر در یک استاتور به جای سیم پیچی یک طبقه از سیم پیچی دو طبقه استفاده شود چون تعداد دور هر کلاف در این حالت نصف حالت یک طبقه بوده و در عوض هر شیار توسط دو بازوی دو کلاف مختلف پر می شود لذا تعداد کلافهای مربوط به هر فاز نیز دو برابر تعداد کلافهای در سیم پیچی یک طبقه شده و مقدار آن یعنی 2 برابر است.

شیارهای استاتور توسط کلافهای مربوط به تمام فازها پر می شوند هر چند کلاف از یک فاز با یکدیگر تشکیل یک گروه کلاف را می دهند و بازه های دو طرف هر گروه کلاف نیز در دو قطب مخالف ( در یک جفت قطب ) قرار می گیرند بنابراین تعداد گروه کلافهای مربوط به هر یک از فازها در سیم پیچ یک طبقه برابر با تعداد جفت قطبها می باشد.

به عبارت دیگر در هر جفت قطب مجموعا mn گروه کلاف و در مجموع برای 2p قطب تعداد m.p گروه کلاف لازم میب اشد.

اگر سیم پیچی یک طبقه سه فازه باشد در این صورت مجموع گروه کلافهای لازم برای سه فاز 5/1 برابر تعداد قطبها خواهد بود.

ح : زاویه الکتریکی بین دو شیار مجاور (  )

محیط یک دایره 360 درجه هندسی می باشد و چون استاتور نیز به صورت یک دایره می باشد لذا زاویه هندسی بین دو شیار مجاور هم برابر با  درجه می شود.

در یک سیم پیچی سه فازه دو قطب هر یک قسمت از گروه کلافهای مربوط به هر  محیط استاتور یعنی 60 دجه هندسی را پر می کند یا به عبارت دیگر هر قطب که 180 درجه الکتریکی می باشد به اندازه 180=60*3 درجه هندسی را در بر می گیرد اما اگر تعداد قطبها بیشتر از دو باشد زاویه هندسی مربوط به هر قطب کمتر از 180 درجه می شود مثلا اگر استاتور 6 قطب سیم پیچی شود فقط 20 درجه از محیط استاتور توسط یک سمت هر گروه کلاف هر فاز پر می شود و یا اینکه هر قطب 180 درجه الکتریکی می باشد در  محیط استاتور و یا 6 درجه هندسی جای می گیرد یعنی هر  از محیط استاتور معادل 180 درجه الکتریکی و کل محیط استاتور معادل 1080/180*6 درجه الکتریکی می باشد.

بنابراین زاویه الکتریکی محیط استاتور بر خلاف زاویه هندسی یک عدد ثابت نبوده و بستگی به تعداد قطبهای ماشین دارد بطوریکه اگر ماشین دو قطب باشد زاویه الکتریکی محیط استاتور برابر با  درجه الکتریکی خواهد بود.

( 720=180*4 ) بدین ترتیب مشاهده می شود که در هر حالت می توان زاویه الکتریکی کل را از رابطهpبدست آورد در این صورت بر خلاف زاویه هندسی بین دو شیار مجاور که همیشه ثابت است زاویه الکتریکی بین دو شیار مجاور بستگی به مقدار قطبها داشته و از رابطه زیر بدست می آید.

ط : شیار شروع فازهای R و S و T : شروع فازها در یک سیم پیچی نرمال همیشه می تواند بدون وابستگی به تعداد قطبها روی یک جفت قطب 360 درجه الکتریکی تقسیم شود.

در جریان سه فازه بین هر دو فاز 120 درجه الکتریکی اختلاف فاز می باشد لذا شروع فاز S باید از شیاری انتخاب شود که نسبت به فاز R به اندازه 120 درجه الکتریکی (  شیار ) و شروع فاز T نیز نسبت به شروع S به اندازه 120 درجه الکتریکی ( و یا نسبت به شروع فاز R به اندازه  شیار ) فاصله داشته باشد.

می توان در هر قطب تنها شروع یک فاز را نیز قرار داد مثلا می توان شروع فاز R را از شیار یک در قطب اول و شروع فاز T را از 240 درجه بعد از آن در قطب دوم شروع فاز S را نیز از 240 درجه بعد از شروع فاز T و در قطب سوم قرار داد.

ی : ولتاژ کار موتور : عبارتست از ولتاژ بین دو فاز شبکه که باید موتور به آن ولتاژ اتصال یابد این ولتاژ به همراه نوع اتصال بر روی پلاک موتور نوشته می شود و یا با توجه به محل استفاده بدست می آید و در صورتیکه بر روی پلاک موتور سه فاز نوشته شده باشد (  ) بدین معنی است که سیم پیچهای هر فاز موتور حداکثر ولتاژ 220 ولت را می توانند تحمل نمایند و در صورتیکه اتصال سیم پیچها به صورت ستاره بسته شود می توان آنرا به شبکه 380 ولتی اتصال داد.

ک : قدرت نامی موتور : توان مکانیکی یا خروجی موتور ( P2 ) در حالت کار نامی روی پلاک موتور بر حسب کیلووات ( kw ) و یا اسب بخار ( Ps ) نوشته می شود که از روی آن می توان قدرت ورودی موتور را حساب نمود.

با توجه به قدرت ورودی ولتاژ نامی می توان جریان هر یک از سیم پیچ ها را حساب نمود و از روی آن قطر سیم را بدست آورد.

ل : جریان خط : جریان خط نیز بر روی پلاک موتور نوشته می شود و یا از طریق محاسبه بدست می آید و با توجه به آن می توان جریان هر یک از سیم پیچها را بدست آورده و همچنین وسایل حفاظتی مناسبی را برای موتور بکار گرفت.

فرم کلافهای سیم پیچی

کلافهای یک گروه کلاف می توانند در اندازه های مساوی و یا در اندازه های نامساوی پیچیده شوند که به حالت اول سیم پیچی زنجیری و به حالت دوم سیم پیچی متحدالمرکز گرفته می شود.

 2 - 1 - سیم پیچی متحدالمرکز :

سیم پیچی متحدالمرکز گام کلافهای مربوط به هر گروه کلاف با یکدیگر تفاوت داشته و هر کلاف بزرگ کلاف کوچکتر را احاطه می کند بدین ترتیب در یک گروه کلاف گام کلاف بزرگ از گام کلاف قبلی خود به اندازه دو شیار بیشتر می باشد.

شکل زیر سه کلاف را به صورت متحدالمرکز نشان می دهد.

در این شکل هر سه کلاف با یکدیگر سری شده و مجموعا یک گروه کلاف را تشکیل می دهد.

اتصال موازی کلافهای یک گروه کلاف بخاطر مساوی نبودن طول حلقه کلافها صحیح نمی باشد اما می توان گروه کلافهای یک فاز را با یکدیگر موازی نمود که از آن در موتورهای با قدرت زیاد و ولتاژ کم استفاده می شود در این نوع سیم پیچی برای پیچیدن کلافهای یک گروه کلاف باید از قالبهای نامساوی استفاده نمود.

3-1 -  سیم پیچی زنجیره ای

سیم پیچی زنجیری یا با گام مساوی به نوعی سیم پیچی گفته می شود که در آن تمام کلافهای یک گروه کلاف در نتیجه تمام کلافهایی که در داخل شیار های استاتور جای می گیرند به یک اندازه باشند برای پیچیدن این کلافها از یک قالب ( یا قالبهای یک اندازه ) استفاده می شود.

به علت مشابه بودن کلافها با یکدیگر زمان لازمبرای تهیه قالب و پیچیدن و جا زدن کلافها در داخل شیارها کمتر از حالت متحدالمرکز می باشد علاوه بر آن طول متوسط کلاف نیز در این نوع سیم پیچی کوتاه تر از نوع متحدالمرکز می باشد و به همین جهت در مصرف سیم نیز صرفه جویی شده و اقتصادی تر می باشد.

امکان اتصال موازی کلافهای هر گروه کلاف و یا هر چند کلاف با یکدیگر نیز در این حالت وجود دارد.

در سیم پیچی زنجیری پیشانی کلافهای فازهای مختلف در پیرامون استاتور از روی یکدیگر عبور نموده و برای جلوگیری از اتصال کوتاه بین آنها باید حتما بخوبی از یکدیگر عایق شوند اشکال زیر اتصال سه کلاف را به صورت زنجیری به یکدیگر را نشان می دهد. 

در سیم پیچی زنجیری پیشانی کلافهای فازهای مختلف در پیرامون استاتور از روی یکدیگر عبور نموده و برای جلوگیری از اتصال کوتاه بین آنها باید حتما بخوبی از یکدیگر عایق شوند اشکال زیر اتصال سه کلاف را به صورت زنجیری به یکدیگر را نشان می دهد.

در رسم دیاگرام گسترده این نوع سیم پیچی کلافها را به هر دو صورت می توان نشان داد.

برای سیم پیچی یک موتور باید ابتدا دیاگرام گسترده سیم پیچی را رسم نموده و سپس با کمک آن استاتور را سیم پیچی کرده برای ترسیم دیاگرام گسترده سیم پیچی روشهای متفاوتی وجود دارد که نتیجه نهایی تمام روشها یکسان بوده و به کمک آن یک سیم پیچی کاملا متقارن و یا در حد قابل قبول بدست می آید در هر یک از این روشها سعی می شود که شیارهای استاتور توسط سه دسته سیم پیچ مساوی پر شده و طریق صحیح به یکدیگر اتصال یابند تا حتی الامکان یک میدان دوار متقارن بوجود آید.

گاهی می توان با بکارگیری چند قاعده ساده و یا با استفاده از یک جدول به این هدف دست یافت اما گاهی نیز باید از روشهای خاصی استفاده نمود و دیاگرام گسترده مطلوب را رسم نمود.

4-1- روش استفاده از جدول شیارها 1-4-1- موتورهای با شیار کامل یک طبقه در صورتیکه تعداد شیارهای هر فاز زیر هر قطب یعنی q عدد صحیح و بدون اعشاری ( 1 و 2 و 3 و .

) باشد سیم پیچی با شیار کامل نامیده می شود.

در سیم پیچی یک طبقه تعداد کلافهای بکار رفته در موتور و تعداد کلافهای مربوط به هر فاز برابر با و تعداد گروه کلافهای مورد استفاده برای هر سه فاز یک و نیم برابر تعداد قطبها می شود که باید در شیارهای استاتور به طور صحیح جای گیرند.

محل قرار گرفتن گروه کلافهای مربوط به هر یک از فازها را می توان با استفاده از جدول شیارها بدست آورد.

مثال : استاتوری دارای 24 شیار بوده و باید بصورت سه فاز 4 قطب یک طبقه سیم پیچی شود برای تر سیم دیاگرام گسترده این استاتور به روش زیر عمل می کنیم .

در سیم پیچی یک طبقه کلافها به صورت متحدالمرکز یا زنجیری می توانند پیچیده شوند در هر صورت گام قطبی برابر است با : سپس هر شش شیار تشکیل یک قطب را می دهند و باید توسط سه فاز پر شوند بنابراین : چون q عدد صحیحی است بنابراین سیم پیچی با شیار کامل می باشد در اینجا q=2 بدین معنی است که هر گروه کلاف از دو کلاف تشکیل شده است.

یک روش ساده برای پیدا کردن شیارهای مربوط به شروع هر فاز استفاده از زاویه الکتریکی بین هر دو شیار می باشد در این مثال زاویه الکتریکی بین دو شیار مجاور برابر است با : اگر شروع فاز R از شیار یک باشد شروع فاز S از شیار و شروع فاز T نیز از شیار خواهد بود.

شروع فازها از شیارهای دیگر که در قطبهای مخلتف قرار گرفته باشند نیز می توانند باشد مثلا شروع فاز R از شیار یک و شروع فاز T از شیار 9 و شروع فاز S از شیار 17 ( 240 – درجه بعد از فاز T ) باشد.

بدین ترتیب در مورد فاز R چون تعداد شیارها زیر هر قطب مربوط به هر فاز برابر با 2 می باشد بنابراین شیار شماره 1 و 2 باید توسط بازوی کلاف مربوط به فاز R پر شود.

دو شیار ابتدای قطب بعدی یعنی شیارهای 7=6+1 و 8=6+2 نیز مربوط به فاز R می باشد به همین ترتیب دره ر قطب باقی مانده نیز شیارهای مربوط به فاز R عبارت خواهند بود از شیارهای 13=6+7 و 14=6+8 در قطب سوم و شیارهای 19=6+13 و 20=6+14 در قطب چهارم پس شیارهای ( 2-1 ) و ( 8-7 ) و ( 14-13 ) و (20-19 ) متعلق به فاز R می باشد.

شروع فاز S نیز همانطور که توضیح داده شد از شیار شماره 5 بوده و شیارهای مربوط به آن در هر چهار قطب عبارتند از : (6-5 ) ، ( 12-11 ) ، ( 18-17 ) ، ( 24-23 ) در مورد فاز T نیز که شروع آن از شیار 9 می باشد می توان شیارهای مربوط به آنرا به ترتیب ( 10-9 ) ، ( 16-15 ) ، ( 22-21 ) ، ( 4-3 ) نوشت .

با مشخص شدن شیارهای مربوط به هر سه فاز می توان آنها را مطابق جدول زیر مرتب نمود.

باکمی دقت در اعداد جدول مشاهده می شود که اگر محل ستون مربوط به فاز S را با ستون مربوط به فاز T عوض نمائیم به راحتی می توانیم جدول فوق را که شیارهای مربوط به هر یک از فازها را مشخص می کند تنها با داشتن q=2 به ترتیب از یک تا 24 بصورت زیر بنویسیم.

در این جدول اعداد به ترتیب از یک تا 24 در چهار سطر ( 2p=4 ) نوشته شده اند هر یک از این سطرها مشخص کننده یک قطب می باشد.

به عنوان مثال اگر سطر اول و سوم نشان دهنده قطب N باشند سطرهای دوم و چهارم نشان دهنده قطب S خواهند بود.

با توجه به ستون مربوط به R در جدول مشاهده می شود که در شیارهای 2-1 و 14-13 باید جهت جریان هم جهت و مثلا به سمت بالا و در شیاهای 8-7 و 20-19 به سمت پایین باشد تا قطب N و S تشکیل شود.

در مورد بقیه فازها نیز به همین ترتیب شیارهای هم جهت مشخص می شود و می توان با ترسیم بازوها در شیارها و مشخص کردن جهت جریان در آنها قطبها را مشخص نمود ترسیم کلافها نیز با توجه به نوع گروه کلاف یعنی متحدالمرکز بودن یا زنجیری بودن آنها انجام می گردد برای این منظور می توان پس از مشخص کردن جهت جریان در شیارها دو بازوی غیر هم جهت نزدیک به هم مربوط به یک فاز را به طریقی به یکدیگر وصل نمود که گروه کلاف متحدالمرکز یا زنجیری ایجاد شود و در عین حال پیشانی کلافها نیز در طبقات کمتری قرار بگیرند و حتی الامکان گروه کلافهای هر سه فاز دارای اندازه یکسانی باشند.

در شکل صفحات بعدی ابتدا اولین گروه کلاف را در شیارهای ( 2-1 ) و ( 8-7 ) به طریقی رسم می کنیم که کلاف کوچکتر در شیارهای ( 7-2 ) و کلاف بزرگتر در شیارهای ( 8-1 ) واقع شوند پس از آن گروه کلاف دوم را در شیارهای ( 16-9 ) و ( 15-10 ) که مربوط به فاز سوم T می باشد مجاور گروف کلاف اول ترسیم نموده و به همین ترتیب گروه کلاف سوم را در شیارهای ( 24-17 ) و ( 23-18 ) که مربوط به فاز دوم S می باشد در مجاورت گروه کلاف دوم رسم می نائیم بدین ترتیب سه گروه کلاف به اندازه مساوی در مجاورت یکدیگر رسم شده و پیشانی این سه گروه کلاف نیز در یک ردیف ( یک طبقه ) قرار می گیرند.

برای ترسیم بقیه دیاگرام نیز باید گروه کلافها را به طریقی در 12 شیار باقی مانده قرار دهیم که گام آن مشابه گام کلافهای قبلی بوده و کوتاهترین مسیر نیز طی شود.

برای این منظور باید یک طرف چهارمین گروه کلاف را در شیار ( 6-5 ) و طرف دیگر همان گروه کلاف را در شیارهای ( 12-11 ) قرار دهیم.

برای پنجمین گروه کلاف نیز شیارهای ( 14-13 ) و ( 20-19 ) و برای ششمین گروه کلاف تمام شیارهای استاتور مانند شکل b صفحات بعد پر شده و باید پس از آن کلافها را سربندی نمود در هنگام سیم پیچی موتور نیز باید به همین ترتیب که ذکر شد کلافها را در داخل شیارهای استاتور قرارداد همان طوری که در شکل b دیده می شود سه گروه کلاف اول در اندازه کوچک و سه گروه کلاف دوم با بازوی بزرگتر ترسیم شده اند در سیم پیچی موتورهای کوچک از سیم های لاکی با مقطع گرد وقطر کم استفاده می شود بهتر است که گروه کلافها نیز در دو اندازه کوچک و بزرگ پیچیده شوند و اگر این گروه کلافها در یک اندازه پیچیده شوند.

مشکلی پیش نخواهد آمد و درما شینهای بزرگ که در آ«ها بجای سیمهای با مقطع گرد از شمشهای دی استفاده می شود گروه کلافها مطابق شکل صفحه بعد در اندازه کوچک و بزرگ خواهند بود و چون بر خلاف سیمهای گرد و با قطع کم نمی توان این تسمه ها را به سادگی به فرم دلخواه در آورده لذا قبلا در خارج از ماشین آنها را فرم داده و سپس در داخل شیارها قرار می دهند در سیم پیچی نوع زنجیری نیز اگر ازهادی تسمه ای استفاده شود باید قبلا تسمه ها را در خارج ماشین فرم داده و سپس مانند شکل صفحه بعد در داخل شیارها جای داد.

در صورتیکه بخواهیم سیم پیچی به صورت زنجیری یا با کلافهای یک اندازه پیچیده شود می توانیم برای ترسیم دیاگرام سیم پیچی و یا برای قرار دادن کلافها در داخل شیارها مانند شکل صفحه بعد کلافها یک گروه کلاف را به ترتیب در کنار یکدیگر جا زده و یا اینکه بدون توجه به تعداد کلافهای یک گروه کلاف به ترتیبی که بعدا توضیح داده می شود کلافها را در شیارها به صورت یک در میان جا زده و سپس آنها را سربندی نمود.

در مورد اول باید پس از جا زدن اولین گروه کلاف شیارهای مربوط به گروه کلاف دوم را خالی گذاشته و سومین گروه کلاف را در شیارهای مربوطه جا زد و عمل را به همین ترتیب ادامه داد تا تمام شیارها پر شوند.

در مورد دوم نیز باید مطابق شکل صفحه بعد کلافها را در شیارها به صورت یک در میان جا زد بطوریکه بازوی سمت چپ کلافها که معمولا در دیاگرام بلند تراز بازوی سمت راست کشیده می شود در شیارهای فرد و بازوی سمت راست در شیارهای زوج قرار گیرد تا سیم بندی یک حالت متقارن بخود بگیرد.

برای اینکه این حالت بدون اشکال انجام گیرد باید گام سیم پیچی عدد فرد باشد در صورتیکه گام قطبی زوج باشد می توان با کم کردن یک شیار از آن گام را فرد نموده و دیاگرام سیم بندی را با توجه به گام فرد ترسیم کرد.

در این حالت شروع سیم بندی از شیار 2 می باشد در صورت استفاده از گام کوتاه شده در مصرف سیم صرفه جویی شده و در پیرامون شیارها نیز فضای کمتری برای پیشانی کلافها لازم خواهد بود.

همانطوری که توضیح داده شد طریقه محاسبه پارامترهای مورد نیاز ( بجز گام سیم پیچی ) و نوشتن جدول در مورد سیم پیچی زنجیره ای و سیم پیچی متحدالمرکز یکی می باشد و برای آشنایی بیشتر با توضیحات داده شده بذکر دو مثال سیم پیچی زنجیری می پردازیم.

2-4-1- سیم پیچی دو طبقه موتورهای سه فازه در سیم پیچی دو طبقه هر شیار استاتور و بازوی مربوط به دو کلاف مختلف قرار می گیرند اگر دو بازوی یک کلاف به اندازه یک گام قطبی از یکدیگر فاصله داشته باشند در این صورت دو بازوی واقع در یک شیار حتما مربوط به یک فاز خواهند بود اما اگر این فاصله برابر با گام قطبی نباشد در این صورت دو بازوی واقع در یک شیار می تواند مربوط به دو فاز مختلف نیز باشد یک چنین سیم پیچی را سیم پیچی با گام کوتاه شه یا با گام کسری می نامند سیم پیچی دو طبقه که در آن گام کلافها برابر با گام قطبی باشد ( گام کوتاه نشده ) به ندرت در عمل پیش می آید و معمولا سیم پیچی دو طبقه با گام کوتاه شده ( گام کسری ) مورد استفاده قرار می گیرد.

این نوع سیم پیچی در ژنراتورها و موتورهای با قدرت کم تا قدرتهای بالا مورد استفاده قرار می گیرد موتورهایی که دارای سیم پیچی و طبقه یا گام کوتاه شده باشند دارای مزایای زیر می باشند.

الف : با کوتاه کردن گام سیم پیچی پیشانی کلافها کوتاه تر شده و مصرف سیم کمتر می شود مخصوصا در موتورهای دو قطب که گام سیم پیچی یا گام کامل انتخاب می شود این موضوع بهتر دیده می شود .

ب : در یک سیم پیچی دو طبقه با شیار کامل می توان کلافهای سیم پیچی را به اندازه 2p مرتبه با یکدیگر موازی اتصال داد که این موضوع یکی از مزایای آن می باشد زیرا در ماشینهای بزرگ با اختلاف سطح کم و جریان زیاد که باید سطح مقطع ها دیهای آن زیاد باشد باعث کم شدن سطح مقطع ها دیها می شود.

ج : در سیم پیچی دو طبقه تعداد حلقه های هر کلاف نصف تعداد حلقه های کلاف سیم پیچی یک طبقه بوده و یک بازوی کلاف در کف شیار و بازوی دیگر در بالای شیار قرار می گیرد.

بدین ترتیب سیم پیچی دو طبقه بهتر از سیم پیچی یک طبقه تهویه و خنک می شود و بنابراین توان ماشین افزایش می یابد به علاوه بر این چون تلفات اضافی ماشین در اثر تضعیف ها رمونیکها کاهش پیدا می کند در نتیجه سیم پیچی دو طبقه با گام کوتاه شسده در مقابل سیم پیچی یک طبقه معمولی مشابه دارای افزایش قدرت حدود 10% می باشد که در این مطلب در صورت تعویض سیم پیچی موتورهای یک طبقه قدیمی و تبدیل آن به دو طبقه باید در نظر داشت.

با کوتاه نمودن گام سیم پیچی ، ضریب ولتاژ سیم پیچی نیز کاهش می یابد.

مثلا در صورت استفاده از ضریب برای گام کلافها ( مقدار کوتاهی گام به اندازه گام کامل )باید تعداد حلقه های کلاف را به اندازه 5% زیادتر پیچید تا نسبت های مغناطیسی ثابت باقی بماند و در صورت استفاده از ضریب برای گام کلافها باید مقدار افزایش حلقه را 15% انتخاب نمود بنابراین اگر چنانچه بخواهیم در هنگام تعویض سیم پیچی یک موتور سوخت گام سیم پیچی آن را تغییر دهیم باید این موضوع را مورد توجه قرار داده و در صورت کوتاه نمودن گام تعداد دور سیم پیچ را نسبت به حالت اول افزایش و در صورت زیاد کردن گام تعداد دور سیم پیچ را نسبت به حالت اول کاهش دهیم بدین ترتیب دیگر افزایش جر یان بی باری موتور که علت آن برعکس شدن جریان لحظه ای بازوی کلافهای واقع در بعضی از شیارها بخاطر فشردگی گام می باشد نیز پدید نخواهد آمد.

برای انتخاب گام سیم پیچی از ضریب استفاده می شود که مقدار آن معمولا بوده و با ضریب آن در y گام سیم پیچی yz بدست می آید.

y yz = با کوتاه نمودن گام در سیم پیچی و طبقه دو بازوی قرار گرفته و پاره ای از شیارها مربوط به دو فاز مختلف بوده و بنابراین بازوهای واقع در هر شیار بایستی بخوبی از یکدیگر عایق شوند.

تعداد کلافها در سیم پیچی دو طبقه و برابر تعداد کلافها در سیم پیچی یک طبقه بوده و تعداد گروه کلافها نیز سه برابر تعداد قطبها و یا اینکه برابر با 6p می باشد.

روابطی که برای سیم بندی یک طبقه موتورهای سه فازه گفته شد در اینجا نیز صادق می باشد تنها همانطور که توضیح داده شد در موتورهای دو طبقه گام سیم بندی از رابطه y yz = بدست می آید طریقه قرار دادن کلافها در داخل شیارها نیز فرق می کند و باید کلافها را در داخل شیارهای استاتور به ترتیب و پشت سر هم طوری جا زد که یک بازوی کلاف در زیر و بازوی دیگر کلاف در بالای شیار قرار گیرد تا فرم ظاهری سیم پیچی ها زیباتر شده و علاوه بر آن در هنگام سر بندی نیز امکان اشتباه کمتر شود.

ترسیم دیاگرام گسترده سیم پیچی دو طبقه به روشهای مختلف امکان پذیر می باشد که در اینجا بذکر متداولترین روش آن می پردازیم.

روش استفاده از جدول : برای بررسی بهتر این روش با ذکر یک مثال به شرح آن می پردازیم.

مثال : مطلوبست دیاگرام گسترده سیم پیچی یک موتور سه فازه 36 شیار 4 قطب به صورت دو طبقه : برای ترسیم دیاگرام گسترده ابتدا y حساب می کنیم.

با مشخص شدن شروع فازها از شیارها 1 و 7 و 13 خواهد بود.

گام سیم بندی در صورتیکه انتخاب شود برابر خواهد بود با : چون گام بدست آمده عدد صحیح نیست لذا می توان سیم بندی را برابر با (7) یا برابر با (8) انتخاب نمود.

برای ادامه سیم پیچی گام سیم بندی را برابر با (7) انتخا ب می نمائیم در این صورت از کوچکتر خواهدبود.

جدولی که برای تشخیص شیارهای مربوط به هر فاز نوشته می شود باید به طریقی باشد که بتواند نمایانگر بازوهای رو و زیر واقع در هر شیار نیز باشد بدین منظور جدولی را به صوت زیر تکمیل می کنیم.

تعداد سطرهای جدول برابر با تعداد قطبهای موتور یعنی 4 میباشد اعداد را مانند روش قبلی که توضیح داده شد از یک تا 36 با توجه به اینکه q=3 می باشد در جدول می نویسیم هریک از این اعداد مشخص کننده بازوی رویی یک کلاف نیز می باشد.

بازوی دیگر هر کلاف باید به اندازه yz=7 شیار با طرف اول آن فاصله داشته باشد.

شیاری که بازوی دوم کلاف در آن واقع می شود را با توجه به گام سیم بندی در پهلوی همان عدد قبلی مربوط به بازوی اول کلاف و به صورت پر بردار می نویسیم تا جدول سیم پیچی مطابق زیر کامل شود.

با دقت در جدول مشاهده می شود که در اعداد پریم دار که مشخص کننده بازوهای زیر کلاف هستند نیز به ترتیب و پشت سر هم مانند جداول قبلی نوشته شده است.

دیاگرام گسترده این مثال در صفحه بعد ترسیم شده است.

ترتیب سربندی گروه کلافهای هر فاز مانند روشهای قبلی با توجه به جهت جریان در بازوهای رویی می باشد در اینجا نیز برای هر فاز انتهای گروه کلاف به انتهای گروه کلاف بعدی و ابتدا به ابتدای گروه کلاف بعدی متصل می شود.

با کمی دقت در دیاگرام ملاحظه خواهید کرد که بین هر دو قطب در دو شیار مجاور هم جهت در جریان لحظه ای بازوهای واقع در هر شیار بر عکس یکدیگر می باشد.

پس از رسم دیاگرام گسترده باید دقت نموده که این شیارها از نظر مکانی متقارن باشند تعداد این شیارها بستگی به مقدار کوتاهی گام داشته و در هر منطقه قطبی از رابطه y-yz بدست می آید.

اگر گام سیم بندی را برابر با yz=A انتخاب می کردیم در این صورت تنها یک شیار در بین هر دو قطب این خاصیت را پیدا می نمود.

این موضوع باعث افزایش جریان بی باری موتور شده و برای رفع آن باید همانطور که گفته شد تعداد دور سیم پیچی را افزایش داد.

محاسبه تعداد دور و قطر سیم پیچک ها : در بعضی مواقع جهت تغییر دور با جهت تغییر ولتاژ با نبودن سیمهای معیوب برای مقاصد دیگر لازم می شود تعداد دور سیم پیچ و قطر سیم جدید محاسبه شود.

1 – محاسبه تعداد دور پیچک ها با کلافها بر اساس فرمولی که در الکترومغناطیس و ماشینهای الکتریکی محاسبات تعداد دور سیم پیچها انجام می دهیم و خواهیم داشت E نیروی محرکه و حداکثر فلوی مغناطیسی ایجاد شده توسط یک قطب و f فرکانس و شبکه و N تعداد دور کل سیم پیچی می باشد : (1) نیروی محرکه از ولتاژ تغذیه در استاتور به اندازه افت ولتاژ در آن کمتر است اگر افت ولتاژ را به نشان دهیم برای E خواهیم داشت را معمولا به درصد بیان می کنند : U ولتاژ تغذیه فازی می باشد و با Vph آنها را نشان خواهیم داد .

(% -1) E=Vph فرمول 1 را به صورت زیر جهت محاسبه N می توان نوشت .

N تعداد کل دور سیم پیچی (2) را برای قطبهای مختلف می توان از جدول زیر حدود آنرا تعیین کرد.

Vph ولتاژ فازی تغذیه که با مقدار ولتاژی است که در اتصال ستاره با مثلث هر سیم پیچی ( هر فاز ) آن را به خوبی تحمل می کند.

F فرکانس شبکه و مقدار ثابت می باشد در فرمول شماره 2 و و اگر محاسبه کنیم از قطر تئوری تعداد کل دور بدست می آید.

سطح محاصره شده از استاتور توسط یک قطب و Bm اندو کسیون ماکزیممم می باشد.

(3) اگر طول استاتور را به La و قطر آنرا به Da نشان دهیم سطح جانبی استاتور برابر است سطح جانبی استاتور سطح محصور – بین یک قطب از استاتور