چکیده:
حوضه مصیر در محدوده سیاسی شهرستان فریدونشهر بخش پشتکوه از سرشاخه های حوضه دز می باشد. راه دسترسی به حوزه به صورت کوهستانی و صعب العبور بوده و از نظر زمین شناسی در زون زاگرس واقع گردیده است.
از نظر چینه شناسی قدیمی ترین رخساره های منطقه شامل واحد سنگی ژوراسیک بوده و سپس واحدهای کرتاسه شامل بعد از آن واحدهای اتوسن و اولیگو – میوسن EO و سپس واحدهای کوارتزنر ختم می گردد. ازلحاظ فرسایش پذیری سازندهای مارنی ائوسن بیشترین و واحد های کمترین میزان فرسایش پذیری را دارا هستند و واحد های کوارترنر دارای فرسایش پذیری نسبی زیادی هستند.
از لحاظ نفوذپذیری واحدهای کوارترنر بیشترین و واحدهای ائوسن کمترین نفوذپذیری را دارا هستند.
یکی از مباحث با اهمیت در حوزه وجود زمین لغزشهای فراوان در این حوزه می باشد که عامل شیب و بارندگی از عوامل اصلی آن می باشند.
از خصوصیات هیدرودینامیکی سازندها می توان به آهکهای اوربیتولین دار اشاره نمود که با توجه به شکستگی و کارستی بودن از منابع آب خوبی هستند.
از لحاظ منبع قرضه ریزدانه و درشت دانه و همچنین قرضه سنگی مشکلی نیست ولی شن و ماسه دارای کیفیت کمی می باشد.
از لحاظ مورفولوژی بیشترین بخش حوزه، کوهستانی می باشد در حقیقت این حوزه دارای دو رشته کوهستان به موازات هم بوده که در وسط آنها یک دره قرار دارد و تیپ و ریخت کلی حوزه را تشکیل داده است.
کلیات
1-1- موقعیت طبیعی و جغرافیایی حوضه مورد مطالعه:
حوضه آبخیز مصیر در غربی ترین نقطه استان اصفهان و محدوده سیاسی شهرستان فریدونشهر در بخش پشتکوه مرگوئی در مختصات با طولهای تا و عرضهای و قرار دارد.
این حوضه از سرشاخه های حوزه سد دز می باشد که با شکل کشیده و روند شرقی غربی در منطقه ساختاری زاگرس واقع شده است. از سوی شمال به ارتفاعات شاهان کوه و دره غول، از غرب به ادامه ارتفاعات فردان کوه، از جنوب به کوه فردان و از شرق به ادامه کوههای شاهان کوه محدود می شود. مرتفع ترین بخش حوضه با ارتفاع 4038 متر در نزدیکی کوه شاهان واقع در شمال حوضه و پست ترین بخش حوضه با ارتفاع 1800 متر در نزدیکی کوه فردان واقع در جنوب غرب قرار دارد.
شیب حوضه ا زشمال به جنوب کاهش یافته و کلیه روانآبهای جاری بر سطح حوضه توسط شبکه آبراهه های پراکنده در سطح حوضه در نزدیکی تنگ هورو در بستری تنگ و کوهستانی به یکدیگر پیوسته و به خارج تخلیه می گردند. این حوضه دارای جریانات سطحی دائمی بوده و بطورکلی حوضه ای کوهستانی می باشد. آبادیهای مهم حوضه شامل پشندگان، حومه و مصیر می باشند.
1-2- تقسیم بندی سیاسی و راههای دسترسی:
از نظر تقسیمات اداری و کشوری محدوده مطالعاتی در قلمرو استان اصفهان و شهرستان فریدونشهر قرار دارد.
دسترسی به حوضه به شرح نقشه کروکی شماره(3) از جهت غرب و شرق توط دو جاده میسر می باشد.
1) مسیر جاده اصفهان – فریدونشهر – قلعه سرخ(میدانک) – پشتکوه که تا قلعه سرخ آسفالته درجه یک و سپس بقیه آن خاکی می باشد. این مسیر از سمت شرق وارد حوضه می گردد.
2) مسیر جاده فریدونشهر – اسلام آباد- پشتکوه تا اسلام آباد آسفالته بوده و تا پشتکوه خاکی وکوهستانی می باشد. این مسیر از سمت غرب وارد حوضه می گردد.
1-3- زمین ساخت منطقه:
زون زاگرس یکی از واحدهای اصلی و عمده ای است که درجنوب و جنوب غربی ایران قرار دارد. با توجه به گسترش سازند های دوران اول تا عهد حاضر در این زون بررسیهای ساختاری منطقه مذکور بطور خلاصه به شرح زیر مورد بحث قرار می گیرد.
در پرکامبرین پسین، کوهزائی بایکالین یا کاتانگائی اتفاق افتاده است. که اثرات آنرا می توان در سنگهای دگرگون شده ملاحظه کرد.
دگرگون شدن تشکیلات پرکامبرین دگر شیبی در قاعده رسوبات اینفراکامبرین، پیدایش پلاتفرم چسبیده ایران و عربستان قطعه قطعه شدن پلاتفرم ایران و عربستان، ایجاد گسل ها و ریفت های قاره ای ناشی از پیآمد حرکات کوهزائی و متمرکز شدن آتشفشانهای اسید و آلکالن در طول ریفتهای فوق الذکر می باشد. از گسلهای مهم که بر اثر این کوهزائی حادث شده است، می توان به گسل زاگرس اشاره نمود.
حرکات کالدونین را در ایران از نوع حرکات خشک زائی می دانند. در این مرحله قسمت اعظم ایران از آب خارج بوده است. در زاگرس چین خورده، رسوبات مربوط به اردویسین فوقانی سیلورین یا نبود چینه شناسی همراه بوده و این وضع تا کروبونیفر ادامه داشته به نحوی که رسوبات پرمین بطور دگر شیب برروی اردویسین قرار دارد.
( باستثنای کوههای فراغون و کهگم در شمال بندرعباس که جزء ساختمان زاگرس مرتفع است.)
اشتوکلین، فاز هرسینین را در ایران از نوع حرکت خشکی زائی می داند. در این فاز، در جنوب ایران شکاف جدیدی که بنام اقیانوس آلپی زاگرس مرتفع نامیده شده است، پدید می آید.
در حرکات سیمربن پیشین، رسوبگذاری دریای پرمین تا ترباس میانی که در اثر نقاط ایران کم و بیش وجود دارد، در تریاس بالائی قطع شده و در تمام ایران( بجزء زاگرس) دگرشیبی در زیر رسوبات ترباس فوقانی و ژوراسیک زیرین مشاهده می شود، که در پاره ای از نقاط ایران با دگرگونی و ماگماتیسم مهمی همراه است.
حوزه زاگرس که رسوبگذاری آن در تریاس با رسوبات تخریبی و کم عمق شروع شده بود تا اواخر تریاس بطور مداوم در حال فرونشینی بوده است.
بعد از این فاز تکتونیکی به گودالی تبدیل گردیده است که در طی دوران دوم و ترشیری در حال فرونشینی و رسوبگذاری بوده است. در اواخر ترشیری تحت اثر چین خوردگی شدید واقع می شود.
بربریان وگینگ وجود گدازه های عدسی شکل دوره پرمین زاگرس را نشانه ای از موقعیت ریفتی این قسمت از ایران می دانند.
آثار حرکات سیمرین در زون زاگرس وجود دگرشیبی های مشخص است که در قاعده رسوبات کرتاسه در اکثر نقاط ایران به چشم می خورد. حرکات مذکور در روند رسوبگذاری زاگرس تغییراتی را بوجود آورده، بطوریکه رسوبات تبخیری قرمز و سنگ های تبخیری این زمان بر روی رسوبات قبلی گذاشته شده و نشاندهنده بالاآمدن کف حوزه رسوبی بوده است.
در زاگرس، درکرتاسه پایانی، عقب نشینی عمومی دریا موجب تشکیل رخساره های کم عمق گردیده و فرسایشی شدید ناشی از کوهزائی این دوره، موجب تشکیل رسوبات تخریبی فلیش های ایران به سن کرتاسه پایانی- پالئوسن در نواحی لرستان گردیده است.
این فلیش ها در پاره ای از نواحی زاگرس از قطعه سنگهای رادیولاریت و برخی خرده
سنگهای افیولیتی تشکیل شده اند. در حرکات پاسادنین، فشارهای ناشی از این کوهزائی رسوبات زاگرس را چین داده است.
فرسایش بعد از کوهزائی ارتفاعات در طی دوره پلیوسن، رسوبات کنگلومرایی خاص بنام کنگلومرای بختیاری را در زاگرس و ایران مرکزی بوجود آورده است.
براثرکوهزائی فلات ایران شکل امروزی خود را بدست آورده است و حوادث ناشی از عملکرد این فاز در زاگرس، چین خوردگی نهائی و رسوبات حوزه زاگرس می باشد.
1-4- روش مطالعه
کلیات روشهای اتخاذشده جهت بررسی بخش های مختلف این مطالعه به شرح ذیل است:
- دریافت نقشه های توپوگرافی و عکس های هوایی منطقه با مقیاس و نقشه های زمین شناسی با مقیاس
- فتوژئولوژی عکس های هوای بمنظور تفکیک واحد های سنگی، عناصر ساختاری اشکال ژئومورفولوژیک متداول در حوزه و تعیین محدوده گسترش آنها.
- تشخیص ابهامات و سئوالات مربتط با موضوعات مورد بررسی و برنامه ریزی جهت پاسخگویی به آنها از طریق مراجعه به منابع موجود و انجام عملیات صحرایی.
- انجام عملیات صحرایی بمنظور ارزیابی و کنترل نتایج بدست آمده از فتوژئولوژی عکس های هوای و رفع ابهامات و سئوالات مطروحه
- تهیه نقشه های نهایی، زمین شناسی، ژئوموروفولوژی، حساسیت و نفوذپذیری از طریق انعکاس اطلاعات برداشت شده از عکس های هوایی برروی نقشه پایه.