دانلود تحقیق تاریخچه مطالعه کار و زمان

مشهور است  که زمان سنجی از کارگاه کمپانی فولاد سازی میدوال ((Midvale در سال 1881 میلادی توسط فردریک تیلور آ غاز گشته است.

گر چه تیلور بعنوان پدر زمان سنجی شنا خته شده است لیکن قبل  از او زمان سنجی در اروپا نیز انجام شده است ودر سال1760 یک فرا نسوی بنام پرونت (Prronet) مطالعه زمانی گسترده ای برای تولید پین انجام داد و بمدت 60 سال یک اقتصاددان انگلیسی بنام بابگ(Babbage) اینکار را ادامه داد.

-استخدام تیلور در این مؤ سسه باعث شد، سیستم موجود به فرم مورد علاقه اش تغییر جهت دهد.در نتیجه او به سرعت به سمت سرپرستی کارگران رسید وتصمیم گرفت تلاشی در جهت تغییر مدیریت انجام دهد.

به این ترتیب که"بجای مغایرت،منافع کارگران ومدیران،انها را همسو کند".و ازاین رو بیان داشت که"بزرگترین مانع بین همکاری کارگران ومدیریت در اینست که مدیریت تصور درستی از مقدار کار روزانه کارگر ندارد".

تیلور به رئیس کمپانی میدوآ ل چنین معروض داشت که"بجای خست زیاد در نحوه خرج پول می توان مطالعه علمی در زمینه زمان سنجی برای حل بسیاری ازکار هاومشکلات در این زمینه ( صرفه جوئی) انجام داد"و مدیریت به منظور مطالعه دقیق و علمی جهت تعیین زمان لازم برای انجام کار های مختلف بودجه ای در اختیار تیلور قرار داد.

تیلور مطالعات خود را با استخدام دو کارگر قوی اغاز کرد، انها مزد دو برابر می گرفتند وکاملا تحت نظر وکنترل بودند.

تیلور اظهار داشت که :"هدف ازاین مطالعه آ ن نیست که بدانیم حداکثر کاری که یک نفر در جزئی از یک روز ویا در طی چند روز، ولی بطور کوتاه مدت انجام می دهد چه میزانی است ، بلکه هدف اینست که بدانیم چه  چیزی باعث میشود تا یک فرد نیرومند یک روز خوب پر کار داشته باشد.

ومنظور از یک روز کاری خوب عبارت از روزی است که یک فرد بتواند میزان کار آ ن روز را بطور مداوم در طول سال انجام داده وبا عارضه خاصی نیز روبرو نشود."تیلور امیدوار بود که بتواند مقدار کاری را که یک نفر در روز انجام میدهد محاسبه نماید .

و همچنین می خواست مشخص کند که چه نسبتی از نیروی کار یک شخص بکار گرفته می شود.

- تیلور در سال 1883 با روش سیستماتیک مطالعه کار توانست یک کار مشخص را به عناصری تقسیم کرده وتک تک این عناصر را بررسی کند .به هر حال مطالعات او و سایر تجربیات تیلور باعث شد که کشف کند رابطه مستقیمی  بین قدرتی که یک شخص بکار می برد وخستگی نا شی از کار وجود ندارد.تیلور دریافت که  در هر کار سنگینی، عواملی که مقدار کار فرد را در یک روز مشخص می کنند عبارتند از:

1- در صدی از روز که کارگر مشغول کار بوده است.

2- در صدی از روز که کارگر استراحت کرده است.

3- طول و فرکانس پریود های استرا حت

- بخاطر اهمیت این نظریه بود که تیلور در ایجاد وگسترش زمان سنجی با کرونومترسهم بزرگی پیدا کرد.

کرد.

تیلور اظهار داشته که: زمان سنجی یک عنصر در مدیریت علمی است که می تواند مهارمدیریت را از مدیران به افراد انتقال دهد.

همانگونه که گفته شد یکی از کار های مهم تیلور بنیان گذاری زمان سنجی است.

که بدنبال مطالعات سیستماتیک بر روی مسائل مؤ ثر در عملکرد چندین کارخانه فراهم آ مد.تیلور دریافت که به میزان اهمیت مسایل مواد وماشین الات ،باید به مسایل انسانی نیز توجه داشت، از این ررو تحقیقاتش را با توجه به
جنبه های روا نشناسی انسان ادامه داد.تیلور در ارزیابی چگونگی استفاده مؤثر از تلاش نیروی انسانی در صنعت سهم بزرگی دارد از این رو مطالعه کارهای او در این زمینه سودمند است.تیلور هنگامیکه در کارخانه فولاد سازی میدوا ل رئیس گروه بود با این مسئله روبرو شد که چه روشی بهترین راه انجام کار است ؟

ویا چه چیزی یک روز کاری را تشکیل مید هد ؟

تیلور به کارش اهمیت می داد و انتظار داشت که افراد  زیر دستش کارشان را به خوبی انجام دهند .او برای خودش مطالبی تنظیم نمود تا بتواند بهترین روش انجام کار را پیدا کند .مجموعه مطالب تنظیم شده خود را به کارگران تعلیم میداد و همه شرایط را طوری ایجاد میکرد که کارگران بتوانند کارشان را به روش پیشنهادی او انجام دهند .همچنین تعداد محدودی زمان استاندارد برای انجام برخی کارها تعیین کرد و سپس به کارگرانی که کار را به شکل تعریف شده انجام می دادند، جایزه و پاداش می داد.

- تیلور تشخیص داد که تعیین بهترین روش انجام کار ، یکی از مهمترین کارهای مدیران است.او بیان کرد که یکی از وظایف مهم مدیریت اینست که ( یک روش علمی برای تمام کارهای ا نسان تدوین کند .) او در این راستا با هر مسئله جدیدی با روش علمی بر خورد می کرد.

- تیلور در طی کارش در صنعت بررسیهای زیادی در تعیین بهترین روش انجام کار بعمل آ ورد ،و اطلاعات مخصوص را جهت استاندارد کردن کارها جمع اوری نمود .مثلا تیلور پس از 3.5 سال کار مطالعاتی و بررسی بر روی کار کار گرانی که ذغال سنگ با چرخ دستی حمل می کردند توانست کاری را که 600-400 نفر انجام می دادند را با 140  نفر در همان محوطه انجام دهد و هزینه حمل و نقل مواد را از 7تا 8 سنت  به 3 تا 4 سنت در هر تن کا هش دهد.

- بر اساس نظریات تیلور ، همانگونه که مدیران صنعتی امروز معتقد هستند ، مطالعه ی کار از یک طرف موجب افزایش کارایی در کارخانه و ازطرف دیگر موجب افزایش حقوق کارگران بوده ودر عین حال کا هش قیمت تمام شده را نیز به همراه دارد .

- تجزیه و تحلیل حرکات یا فن صرفه جویی در حرکات یکی از نتایج مکتب علمی فردریک تیلور است .

تیلور با بررسی های مداوم و علمی خود در کار خانه های صنعتی امریکا ، متوجه گردید که مقدار قابل توجهی از انرژی و وقت کارگران صرف حرکات بیهوده و تلاشهای غیر مفید می شود .به نظر وی ، علت اساسی همین امر آ شنا نبودن با نحوه صحیح حرکت دادن دست ، پا و بدن  هنگام انجام کار بود ، او عقیده داشت که مدیران هر سازمان باید با بررسی و تجزیه و تحلیل حرکات دست ، پا و بدن کارگر ، حرکات لازم برای انجام هر کار را به حداقل تقلیل دهند و بدین ترتیب  ضمن جلوگیری از خستگی کارگر ، سطح کارایی و راندمان کار را نیز افزایش دهند.

- امروزه از تجربیات تیلور در سنجش زمان به منظور بالا بردن را ندمان کار یک کارخانه و تشویق کارگران با فراهم اوردن مزایا و حقوق با لاتر و بالاخره تحویل دادن محصول با تمام مشخصات لازم با هزینه کمتر بر خوردار می باشیم .

توسعه فعا لیت های مطالعه روش تو سط گیلبرت ها:

بدنبال نظریات تیلور مبنی بر لزوم تجزیه و تحلیل حرکات فرانک گیلبرت و همسرش لیلیان گیلبرت  کو ششهای فراوانی صرف پایه گذاری و توسط روش علمی تجزیه و تحلیل حرکات کردند و در این زمینه موفقیت های بزرگی بدست آ ورده اند.در اثر تلاشهای تیلور ، فرانک و لیلیان گیلبرت ، تجزیه و تحلیل حرکات بعنوان یکی از فنون ساده کردن کار و یکی از ملزومات اندازه گیری کار شناخته شد .

-در سال 1885 میلادی که گیلبرت یک جوان هفده ساله بود به استخدام یک شرکت ساختمانی در آ مد واز آ غاز  کارش در کار های ساختمانی در یافت که هر کارگر در انجام کارش روش خاصی دارد و دو کارگر هرگز کار خود را به روشهای کاملا مشابهی و با استفاده از یک مجمو عه حرکات مشابه انجام نمی دهند .

مثلایک کارگر اجر چین وقتی سریع یا کند کار می کند دو روش مختلف و دو مجموعه حرکات متفاوت را بکار می گیرد و علاوه بر این هنگامی که کار را به دیگران اموزش می دهد از روش سومی استفاده می کند .این مشاهدات گیلبرت را به سمت شروع بررسی برای یافتن "بهترین روش " اجرای کارها سوق داد و تلاشهای وی بسیارمفید و مثمر ثمر بود

گر چه تکنیک تجزیه و تحلیل حرکات ابتد ا در امور ساختمانی و صنعتی بکار برده شد .

ولی طو لی نکشید که ضرورت استفاده از این تکنیک در امور دفتری نیز محسوس گردید .

امروزه فن صرفه جویی در حرکات بعنوان یکی از فنون ساده کردن کار در امور اداری ، بازرگانی و صنعتی شناخته شده است .

- گیلبرت عناصر اصلی حرکت را پایه گذاری کرد و گفت که ما در حین انجام کارهای مختلف 18-17 حرکت مفید بیشتر نداریم و ما بقی حرکات زائد هستند و حذف این حرکات زائد موجب کاهش زمان و افزایش کارائی و سرانجام سوددهی بیشتر میشود .و بدین وسیله علم حرکات سنجی بنیان گذاری شد .

مطالعه حرکات جز ئی (:(Micro motion study

اگر چه گیلبرت در بررسیهای مطالعه روش ، استفاده زیادی از عکسهائی که از کارگران در حین کار برداشته بود میکرد، ولی وقتی برای ثبت حرکات کارکران از دوربین فیلمبرداری استفاده کرد ، در واقع بزرگترین کمک و خدمت را به مدیریت صنعتی انجام داد .

در واقع تکنیک " مطالعه جزئیات حرکت (حرکات خرد )"که او و همسرش خانم لیلیان گیلبرت تدوین کرده بودند ، تنها با استفاده از فیلمبرداری امکان پذیر بود .

فن مطالعه جزئیات حرکات که او اولین بار توسط گیلبرت در سال 1912

در واقع تکنیک " مطالعه جزئیات حرکت (حرکات خرد )"که او و همسرش خانم لیلیان گیلبرت تدوین کرده بودند ، تنها با استفاده از فیلمبرداری امکان پذیر بود .

فن مطالعه جزئیات حرکات که او اولین بار توسط گیلبرت در سال 1912 میلادی استعمال شد ، بطور مختصر بدین شرح است : "مطالعه جزئیات حرکات عبارتست از بررسی اجزاء اساسی یا حرکات جزئی یک عمل با استفاده از دوربین فیلمبرداری و یک وسیله اندا زه گیری زمان بطوریکه فواصل زمانی دقیق را روی فیلم مشخص نماید تا بدین ترتیب امکان بررسی حرکات جزئی ثبت شده درفیلم و اختصاص زمان به آ نها فراهم گردد " گیلبرت از زمان سنجی با کرنومتر استفاده کمی کرد .

در واقع او و همسرش با تمرکز در یافتن بهترین روش انجام کار در صدد تعیین کمترین زمانی که در طی آ ن انجام کار امکان پذیر است ، بودند آ نها بررسیهای خود را در مورد بهترین کارگران در دسترس وبا استفاده از وسایل اندازه گیری زمان ، بطور دقیق انجام دادند .

مطالعه مسیر حرکات بدن با استفاده از فیلم ((Cyclograph and chronocyclograph گیلبرت دو تکنیک ، سایکلو گراف و کرنو سایکلوگراف را نیز برای بررسی مسیر حرکات کارگر طرح وتدوین نمود .با نصب لامپ های الکتریکی به انگشتان دست یا سایر قسمت های بدن کارگر و سپس فیلمبرداری از کارگر در کار ثبت مسیر حرکات کارگر پیدا می شود ، در این روش در واقع مسیر حرکت لامپهای ریز در حک حرکت در فضا ثبت می گردد که به این روش در ثبت حرکات "سا یکلو گرافی " گفته می شود .

- چنانچه در مدا ر لامپهای الکتریکی که به بدن کارگر وصل می شود یک وسیله برای قطع و وصل جریان قرار داده شود ، به نحوی که لامپ ها به سرعت روشن و به آ هستگی خاموش شود ، در این صورت مسیر حرکت لامپ ها بصورت نقطه چین ثبت می گردد .

در ضمن به این ترتیب نقطه ها به شکل گلابی ریز است و جهت حرکت را نشان می دهد .فاصله نقاط در این منحنی (خاموش و روشن شدن لامپها ) بستگی به سرعت حرکت کارگر دارد ، چنانچه حرکت سریع با شد فاصله نقاط زیاد و چنانچه حرکت کند باشد ، نقاط بهم فشرده خوا هد بود .

با استفاده از این منحنی امکان اندازه گیری دقیق زمان ، سرعت ، شتا ب و شتاب منفی حرکات و نشان دادن جهت و مسیر حرکت در سه بعد ، فراهم می گردد .اینگونه ثبت حرکات " کرنو سایکلو گرافی " نامیده می شود ، با کمک این تکنیک امکان تجسم ا لگوی دقیق مسیر حرکات وجود دارد .

- گیلبرت از این موضوع در بهبود روشها ، نشان داد حرکات صحیح و اموزش کارگران جدید استفاده کرد .

پایه ریزی مهندسی روشها توسط مینارد : در دهه 1930 بود که مهندسی روشها توسط مینارد پایه گذاری شد .وی عقیده داشت که برای بالا بردن راندمان کاری نباید حرکات ، استانداردها ، پاداشها و ...را بصورت مجزا مورد بررسی قرار داد بلکه آ نها رابه صورت یک مجموعه با روشهای علمی باید مورد تجزیه و تحلیل قرار داد .

–مهندسی روشها مسئولیت طراحی کارهایی که کارگران باید انجام دهند را به عهده دارد و تعیین میکند که کجا باید از نیروی انسانی در جریان تولید بهره گرفت و چگونه به بهترین راندمان دست یافت .

روش و مراحل انجام کارها را مشخص کرده وچگونگی به کارگیری ابزار و مواد را به بهترین صورت تعیین می کند .

مطالعه تو أ م حرکات و زمان: در اوا سط قرن بیستم بررسی دو جا نبه ا ی هم در زمینه حرکت و هم زمان انجام شد و از ترکیب این دو روش بنام " مطالعه حرکت و زمان " ، به وجود امد که به دلیل تغییرات سریعی که بتازگی در این زمینه پدیدار گشته است ، امروز ، واژه ی (motin and time study )به معنای وسیعی این اصطلاح را در بر گرفته است و تغییراتی هم در زمینه علمی شکلهای ابتدایی این روش پیدا کرده است – این روش شامل طرح سیستمهای کار و متد های مهندسی است .

مقدمه انسان از دیر باز ، در اندیشه استفاده مفید و کارا و ثمر بخش از تواناییها ، امکانات و منابع در دسترس خود بوده است .

محدودیت منابع در دسترس ، افزایش جمعیت و رشد نیازها و خواسته های بشر باعث شده که دست اندرکاران عرصه ی اقتصاد ، سیا ست و مدیریت جامعه و سا زما نها ،ا فزایش بهره وری را در اولویت برنامه ها ی خود قرا ر دهند .اصطلاح بهره وری برای افراد مختلف معا نی متفاوتی دارد و در جایگاه مصرف کننده تعریف دیگری در ذهن دارد .

تاریخچه بهره وری آ شنا یی ا نسان با مفهوم بهره وری امری جدید و بدیع نیست و به حق باید پیدایش این برداشت ذهنی را ، هر چند به گونه ای مبهم و نا روشن ، از نظر قدمت باعمر انسان بر زمین خاکی متقارن دا نست.

ا ما تاریخ آغاز پژوهش ها ی منظم علمی و آ ماری درباره بهره ور ی با زمان ما فاصله ا ی بعید ندارد .

نخستین تلاشهای توأ م با برداشت علمی نسبت به مفهوم بهره وری از قرن هیجدهم اغاز می شود.

" ادام اسمیت "در سال 1776 در کتاب خود به نام " پژو هشی در ما هیت و ریشه های ثروت ملل 1" موضوع " تقسیم کار " را به عنوان " کلید افزایش کارا یی " مطرح کرد.

واژه " بهره وری " برای نخستین بار به وسیله فرا نسو ا کنه ریاضیدان و اقتصاد دان طرفدار مکتب فیزیو کراسی (حکومت طبیعت ) به کار برده شد .

"کنه " با طرح جدول اقتصادی ، اقتدار هر دولتی را منوط به افزایش بهره وری در بخش کشاورزی میداند .

گفته شد که تاریخ آ غاز پژوهش های منظم علمی و آ ماری درباره موضوع بهره وری با زمان ما فاصله بعید ندارد .اولین تحقیق اماری درزمینه بهره وری منتسب به " رایت 2" می باشد .

یا فته های پژوهشی رایت که اساسا متوجه سنجش بهره وری مرتبط به کار یدی و کار با ماشین بود، در سال 1898 در گزارش سالانه وزارت کار ممالک متحده امریکا منتشر شد .

در سال 1883 فرانسوی دیگری به نام " لیتره "، بهره وری را دانش و فن تولید تعریف کرد .با شروع دوره نهضت مدیریت علمی در اوایل سالهای 1900،فردریک وینسلو تیلور وفرانک ولیلیان گیلبریت به منظور افزایش کارایی کارگران، درباره تقسیم کار ، بهبود روشها و تعیین زمان استاندارد ،مطالعاتی را انجام دادند.

به عنوان نسبتی از زمان واقعی انجام کار به زمان استاندارد از پیش تعیین شده تعریف شد .

به طور مثال اگر از کارگری در 8 ساعت کار انتظار تولید 100 واحد محصول را داشته باشیم اما در عمل کارگر مزبور 96 واحد تولید کند گفته می شود کارایی آ ن کارگر 96 در صد است .نویسندگان غالبا کارایی را بیشتر در مورد وسایل مکانیکی ، مسایل مهندسی و نیروی کار مورد استفاده قرار داده اند مثلا اگر ماشینی 90 در صد از انرژی ورو دیش را به کار مفید تبدیل کند گفته می شود ان ماشین با 90 در صد راندمان یا با زدهی یا کارایی عمل می کند بعدها کارایی را درباره هر یک از عوامل تولید استفاده کردند .

اما واژه ای که به تدریج جنبه عمومی تر و کلی تر پیدا کرد و در ادبیات مدیریت رایج گردید ، " بهره وری " بود .

در سال 1950 سازمان همکاری اقتصادی اروپا به طور رسمی بهره وری را چنین تعریف کرد " بهره وری حاصل کسری ا ست که از تقسیم مقدار یا ارزش محصول بر مقدار یا ارزش یکی از عوامل تولید بدست میاید .

بدین لحاظ میتوان از بهره وری سرمایه ، مواد اولیه و نیروی کار صحبت کرد ." سازمان همکاری اقتصادی اروپا (( OEEC، در دهه شصت میلادی به شدت در گیر در توسعه و ترویج اندیشه بهره وری بود .در دهه شصت نیز بسیاری از کشور های آ سیائی و اروپایی ، مراکز و شورا های بهره وری ایجاد کردند بهره وری در امریکا عملا از سال 1970 شکل گرفت و ا ولین کمیسیون بهره وری در این سال در این کشور تشکیل شد .

در سال 1955 " مرکز بهره وری ژاپن"(JPC) به عنوان هسته مرکزی حرکت بهره وری در بخش خصوصی در ژاپن با این شعار تاسیس شد :"دیدگاه بنیادین بهره وری شا مل ا حترام به مردم ، به منظور ترویج و پیشبرد رفاه سازمانی خواهد بود ." هنگام آ غاز جنبش بهره وری در سال 1955 در ژاپن ، به منظور تبلور ا ندیشه ها و اهداف – و به عنوان پایه ای برای پیشبرد آ ن – سه اصل برای آ ن ، به عنوان یک ضابطه و معیار رفتاری ، بنیان گذاری شد .

این سه اصل عبا رتند از : 1 - بهبود بهره وری در نهایت موجب افزایش امکان اشتغال می شود در دوره انتقالی ، برای کنترل سطح بیکاری و تقلیل آ ن به پایین ترین حد ممکن ، کارگران مازاد به سایر بخشها انتقال داده خواهند شد .

2- مدیریت و کارگران ، روشهای عملی بهبود بهره وری را مورد مطالعه قرار خواهد داد و در این زمینه به بحث و مذاکره خواهند پرداخت .

3- نتایج حاصل از بهبود بهره وری منتشر و توزیع خواهد شد و همگان از آ ن منتفع خواهند گردید .

طی حدود 40 سالی که از اغاز نهضت بهره ری در ژاپن می گذرد ، سه اصل مذکور همواره به عنوان یک دستور العمل مورد استفاده قرار گرفته است و تلاش ژا پن بر آ ن است که سه اصل مزبور را در زمان حاضر و آ ینده در سر لو حه کار خود قرار دهد .

مکاتب تیلو ریزم و استخا نویزم که در دو قطب کاملا متضاد اقتصادی – یکی در محیطی سرمایه گرا و دیگری در جوی جامعه گرا – کوششهای همسانی را در راه " عقلائی کردن تولید " اغاز کردند و نگرشهای مشابهی را ارائه دادند ، از بهره وری که این دو مکتب در نهایت به دنبال یک هدف بودند و آ ن افزودن بر " پدیده ای "بود که ما آ ن را " بهره وری " می نامیم .

تیلوریزم و استخانویزم هر دو بر مواردی مشابه در جریان تولید تأ ثیر می گذارند : طرز قرار گرفتن تجهیزات و چگونگی کار با آ نها ، جلو گیری از معطل ماندن عامل کار و اتلاف وقت کارگر ، بهبود کمی و کیفی ادواتن و ابزار فنی ، استفاده صحیح از مواد و کاهش ضایعات ، مسلط ساختن عقل و منطق بر کلیه عوامل مؤثر در جریان تبدیل مواد به محصول ، و درست تحقیق همین موارد است که موجب می شود از مقدار معینی " د ا ده" محصول (ستاده )بیشتری عاید گردد ، یا با کاهش "داده " میزان محصول (ستاده ) ثابت بماند .

این برداشت در تعبیر مکاتب یاد شده " عقلائی 1" کردن تولید بود و به تعبیر امروزی " افزایش بهره وری ".

استقرار سازمانهای مستقل مسئول مطالعات مرتبط با بهره وری از پایان جنگ بین المللی دوم ، نخست در اروپا و سپس در آ سیا ، آ غاز شد .

در اروپا این جنبش با تأ سیس " آ ژا نس بهره وری اروپایی 2 " شروع شد ودر آ سیا با تأ سیس " سازمان بهره وری آ سیائی 3" ژاپن در سال 1955 مرکز بهره وری خود را به وجود آ ورد و در هند شورای ملی بهره وری در سال 1958 بر پا شد .متعاقبا بسیاری دیگراز کشور های آ سیایی نیز به همین ترتیب مراکز بهره وری خودرا طی پانزده سال بر پا کردند .

در کنگره بهره وری آ سیایی که در سال 1970 در توکیو انعقاد یافت ، " سابووواوکیتا " سرپرست مرکز پژوهشهای اقتصادی ژاپن ضمن ایراد خطابه افتتا حیه اظهار داشت : "...

آ شکار است که بدون افزایش بهره وری ،هیچ جامعه و هیچ اقتصادی نمی تواند انتظار اعتلای سطح زندگی را داشته باشد ..." مفهوم بهره وری (بهره وری هم یک مفهوم است و هم معیار ارزیابی عملکرد نظامها با نسبتی از مطلوبیت های حاصله یا ستانده در برابر آنچه که برای به دست آوردن آن مصرف می شود یا داده ها .

این مفهوم در قرن حاضر برای ارزیابی عوامل تولید ( کار- سرمایه - مواد و انرژی ) در اقتصاد به کار گرفته شده است و در دهه های اخیر حرکت برای ارتقاء آن یا جنبش بهره وری در کشور های مختلف مطرح و فعالیت های گسترده ای به وسیله سازمان های بهره وری ملی و منطقه ای انجام شده است .

) ( یکی از موارد کاربرد بهره وری مقایسه چند نظام تولیدی در یک زمان واحد یا مقایسه یک نظام در طول زمان است که در واقع عملکرد آن نظام را مورد ارزیابی قرار می دهد و از این دید ابزار تطبیقی بسیار مهمی است که به مدیران ، مهندسین صنایع، اقتصاد دانان ،برنامه ریزان و سیاست گزاران کمک می کند تا هر نوع عملکردی را در سطوح مختلف ( فردی ، سازمانی ،بخشهای ملی و بین المللی)مورد ارزیابی قرار داده و تشخیص دهند که تا چه حد از منابع موجود به درستی استفاده شده و چگونه می توان بهره وری را بالا برد) حال به مقایسه بهره وری و ثمر بخشی(Effectiveness) می پردازیم : کارایی: عبارت است از نسبت تولید کالاها یا خدمات نهایی به منابع به کار رفته در آن .در اینجا کارایی تنها به افزایش کمی تولید و عملکرد توجه دارد .با این حال این مفهوم بهره وری و شیوه اندازه گیری و میزان دستیابی به هدف مطلوب یا مورد نظر را اندازه نمی گیرد .

ثمر بخشی :بر خلاف کارایی روشی است که چگونگی تحقق اهداف را می سنجد.

این مقیاس اثرات برنامه را بر جامعه کم کرده و مشخص می کند که آیا برنامه از نهاده هایا منابع برای نایل شدن و اهداف استفاده بهینه کرده یا خیر.

بنابراین چگونگی تحقق مجموعه ای از اهداف مبین ثمر بخشی است:در حالیکه چگونگی به کار گیری منابع جهت تحقق این اهداف را کارایی می نامیم .

بهره وری ترکیبی از کارایی و ثمر بخشی است زیرا ثمر بخشی با عملکرد مرتبط است در صورتیکه کارایی با استفاده مفید از منابع ارتباط دارد .

بهره وری = اثر بخشی +کارایی بهره وری = انجام کارهای درست + انجام درست کارها با توجه به مطالب فوق می توان گفت :بهره وری عبارت است از نسبت نتیجه به ثمر رسیده به نهاد به کار رفته در آن بهره وری = ستاده – چه کالا و چه خدمت- عبارتست از محصول نهایی یک فرایند .

نهاده ها منابعی هستند که در تولید کالا یا ارائه خدمت به کار می روند .

منابع اصلی نهاده عبارتند از :نیروی کار(منابع انسانی) و سرمایه (ماشین آلات و تجهیزات) بهره وری معادل تولید نیست ،تولید یعنی کل ستاده به دست آمده .

در حالی که بهره وری یعنی کل ستاده تولید شده به ازای هر واحد نهاده به کار رفته .

بهره وری تنها به معنای تلاش برای افزایش کارایی نیست .

دلایل این مطلب عبارتند از : ممکن است موجب شود تا مدیران کارگرانشان را به انجام کار شدید تر وادارند یا اینکه برخی از آنان را به بهانه افزایش بهره وری از کار بر کنار کنند .

افزایش بهره وری ممکن است به قیمت کاهش کیفیت تمام شود .

افزایش به دست آمده در بهره وری ممکن است با نیازهای مشتری اعم از داخلی و خارجی هماهنگ نباشد .

کاربردی ترین تعریف بهره وری از نظر سازمان ملی بهره وری ایران : به حداکثر رساندن استفاده از منابع ،نیروی انسانی،تسهیلات و ...به طریقه علمی ،کاهش هزینه های تولید ، گسترش بازار ،افزایش اشتغال و کوشش برای افزایش دستمزدهای واقعی و بهبود استانداردهای زندگی ، آنگونه که به نفع کارکنان ، مدیریت و جامعه باشد.

علی عسگری بهره وری را چنین تعریف می کند " بهره وری بیانگرنوعی ارتباط میان محصولات تولید شده و عوامل به کار رفته در تولید آ ن محصول می باشد ، به عبارت دیگر بهره وری ارتباط بین داده ها و ستاده ها را مشخص می سازد .

این تعریف نوع ارتباط را مشخص نمی نماید .

همین منبع سعی نموده به کمک نمودار، مسئله بهره وری را تشریح نماید .

نمودار مقدار تولید روی محور عمودی و مقدار عامل کا ر روی محور افقی درج شده است .

منحنیA وضعیت تابع تولید را قبل از تغییر بهره وری و منحنیB وضعیت تابع تولید را بعد از افزایش بهره وری نشان می دهد .

ملاحظه می شود که برای مقدار تولیدOq1 با تابع تولیدA به اندازهOl1 و یا تابع تولیدB به اندازه Ol2نیروی کار لازم است .

در نتیجه مقدار L1L2صرفه جویی در نیروی کار صورت می گیرد .

بدیهی است با مقدار نیروی کارOl1 با تابعA به اندازهOq1 و با تابع تولیدB به اندازهOq2 تولید صورت می گیرد .

افزایش تولید به میزان q1q2بر اثر افزایش بهره وری می باشد .

در هر نقطه از منحنی تولید کل ، شیب منحنی برابر بهره وری یا تولید نهایی است .

نمودار فوق افزایش بهره وری و نتیجه این افزایش بهره وری را که صرفه جویی در عوامل تولید است به خوبی نشان می دهد .

معهذا جای یک تعریف جامع از بهره وری خالی باقی می ماند .

با توجه به مباحث طرح شده به بیان چند نکته مهم در مورد بهره وری می پردازیم: 1- ماهیت بهره وری به معنای هوشمندانه کارکردن است نه سخت تر کارکردن .

بهبود بهره وری واقعی با کار سخت حاصل نمی شود .

علت آن است که جسم انسان محدودیتهایی دارد و فراتر از توان جسمانی نمی توان کار کرد .

2- بهره وری تنها خاص نیروی انسانی نیست بلکه به معنای استفاده مؤثر و مفید از تمام منابع از جمله سرمایه ، زمین ، مواد ، انرژی ، اطلاعات و نیروی انسانی است .پس بهره وری پدیده ای چند بعدی است .

3- بهره وری تنها بر کمیت بازده تأکید ندارد بلکه کیفیت بازده را نیز مهم می داند .

برای بالا بردن کیفیت ، وجوه اجتماعی ،روانی و اقتصادی بسیاری باید مورد توجه قرار گیرد و مسائلی مانند کیفیت محیط کار ، رعایت شغلی و ....

اهمیت پیدا می کند .

4- کاهش هزینه ، همیشه بهره وری را بالا نمی برد .

به ویژه برخی هزینه ها از جمله آموزش و پژوهش که در دراز مدت باعث افزایش بهره وری می شود و ممکن است آثار کوتاه مدت نداشته باشد .

پس کاهش هزینه باید با توجه به درجه اهمیت هر کدام از عوامل موثر در بهره وری صورت گیرد .

5- درست نیست که تصور کنیم مفهوم بهره وری را تنها می توان در تولید صنعتی یا کشاورزی به کار برد .

بهره وری در هر نوع نظام و سازمانی چه آموزشی ، خدماتی ، تولیدی ، یا اطلاعاتی کاربرد دارد .

6- مفهوم بهره وری به طور روز افزونی باکیفیت پیوند یافته است .

از عوامل مؤثر در کیفیت نیز نیروی کار ، مدیریت آن و شرایط کار است .

امروزه نگرشهای تازه ای در مدیریت مطرح شده که بیشتر از الگوی کنترل کیفیت ژاپنی ها الهام گرفته است که با مشارکت دادن کارکنان در برنامه ریزی ، بهره وری افزایش می یابد .

زیرا نوع مشارکتها باعث افزایش رضایت شخصی می شود که بر بهره وری اثر می گذارد .

به طور کلی نسبت به بهره وری باید بینش فراگیر و جامع اتخاذ شود ; زیرا بهره وری کل جامعه را در بر می گیرد .

در واقع بهره وری معیاری است که موارد زیر را شامل می شود : 1- میزان تحقق ا هداف 2- چگونگی استفاده کارا از منابع جهت ایجاد تولید مفید 3- آنچه به دست آمده در مقایسه با آنچه امکان داشته 4- مقایسه عملکرد بهره وری دیدگاههای مختلف درباره بهره وری تحلیل ا ندیشه بهره وری بهره وری نسبت بین ارزش ستاده و ارزش داده در امر تولید است که به صورت میزان ستاده در مقابل هر واحد داده ظا هر می شود .نسبت ارزش ستاده به داده نیروی کار ، بهره وری نیروی کار نامیده می شود .

در عمل مکرراً مشاهده می گردد که مفهوم بهره وری در نظر افراد مختلف با توجه به تخصص ها ، مطالعات ، تجربیات و علائقی که دارند یکسان نیست .

بدیهی است همگانی شدن مفهوم واقعی بهره وری می تواند خدمت بسزایی در جهت اشاعه فرهنگ بهره وری و آگاهی بیشتر نسبت به اهمیت بهره وری و رشد آن باشد.

بهره وری از دیدگاه گروههای اجتماعی - بهره وری از دید کارکنان عبارت است از کار در محیطی پاکیزه ، با شرایط کاری مساعد ، فضایی همراه با آرامش حاصل از امنیت شغلی و اقتصادی ، با توجه به پرورش مهارتها و استعداد ها و پرداخت حقوق و پاداش متعادل با کار انجام شده .

- بهره وری ازدید تولید کنندگان عبارت است از بهره وری در سرمایه گذاری مناسب و تولید بیشتر ، رقابت در عرضه محصولات بهتر ، کیفیت مر غوبتر ، فروش بیشتر و سود آوری بالاتر .

- بهره وری از دید مصرف کنندگان عبارتست از دسترسی به کالای ارزانتر ، فراوان و مرغوب.

- بهره وری از دید دولتها عبارتست از عمران و آبادانی بیشتر ، افزایش سطح اشتغال ، کاهش تورم و توزیع عادلانه ثروت.

- بهره وری از دید ملتها عبارتست از رفاه و آسایش و زندگی بهتر ، فرصتهای شغلی مناسب ، امکان دسترسی به کالاها و خدمات ارزان .

تعریف بهره وری از دیدگاه سیستمی بهره وری از دیدگاه سیستمی طبیعت پیچیده تری داشته و در کل سیستم مطرح می گردد .

بهره وری عبارتست از نسبت بین مجموعه خروجیهای یک سیستم به ورودیهای آن .