چکیده
سابقه و هدف تحقیق: هدف تحقیق حاضر بررسی میزان شیوع آژنزیس دندان مولر سوم میباشد و این تحقیق در نقاط مختلف دنیا انجام گرفته است و نتیجه آن در مناطق مختلف جغرافیائی برحسب نژاد آن منطقه مختلف بوده است و بنابراین نیاز به انجام آن در جمعیت ایرانی دیده می‌شد. اهداف دیگر این تحقیق مانند ارتباط آژنزیس دندان مولر سوم با سایر آنومالیهای فکی و دندانی و اکلوژن را شامل می‌شود.
مواد و روش‌ها:
این تحقیق یک تحقیق توصیفی بوده که مبنای آن بررسی پرونده بیماران ارتودنسی در یک مطب ارتودنسی بوده است که پرونده 700 بیمار ارتودنسی (350 پسر و 350 دختر) بررسی گردید و آژنزیس دندان مولر سوم و همچنین وجود سایر آنومالی های فکی و اکلوژن و آنومالی های شکل و اندازه دندانها و آژنزیس در سایر دندان ها مورد بررسی قرار گرفت.
یافته‌ها: در کل رادیوگرافی های پانورامیک 700 بیمار ارتودنسی در 117 نفر (%7/16) آژنزیس دندان مولر سوم مشاهده گردید که %2/18 مردان و %2/15 زنان دچار آژنزیس دندان عقل بودند.
نتیجه‌گیری: میزان شیوع آژنزیس دندان عقل در یک نمونه از جامعه ایرانی (بیماران ارتودنسی) بدست آمد که پائین‌تر از میزان شیوع آن در مناطق دیگر میباشد و ارتباط خاصی بین آژنزیس دندان عقل و مال اکلوژن‌های فکی قدامی خلفی مشاهده نگردید.
فصل اول: مقدمه
الف) بیان مسئله
(I آژنزیس دندانی
آژنزیس یک یا چند دندان یکی از شایعترین آنومالیهای تکاملی در انسان است.
آژنزیس دندانی یک نقص تکاملی می باشد که باعث عدم تشکیل یک دندان می گردد.10 سندرم های مرتبط با آژنزیس دندانی هیپودونشیا ، الیگودونشیا و آنودونشیا می باشد.15
آژنزیس دندانی ( تشکیل نشدن دندان ) می‌تواند از یک تا چندین دندان را شامل شود که هیپودونشیا نامیده می شود. Missing تعداد زیادی از دندانها الیگو دونشیا نامیده می‌شود و تشکیل نشدن تمامی دندانها آنودونشیا نامیده می‌شود.
Missing دندانی احتمالاً نتیجه چندین مکانیزم مستقل پاتولوژیک میباشد که می تواند باعث دخالت در تشکیل دنتال لامینا ، تشکیل نشدن جوانه دندانها در زمان تعیین شده ، کمبود فضا و عدم تناسب بین سایز فک و اندازه دندانها شوند.15
Missing دندانی با تشخیص و شمردن دندانهای موجود شناسایی می‌شود. البته این مسئله باید در ذهن گنجانده شود که تکامل دندانها ممکن است تأخیر داشته باشد15 .
دندانی به عنوان دندان Miss شده در نظر گرفته می‌شود که از نظر کلینیکی و رادیوگرافی وجود نداشته باشد و هیچ سابقه ای از خارج نمودن آن وجود نداشته باشد.15
بیشترین شیوع Missing دندانی در دندان مولر سوم دیده می‌شود که می‌تواند یکطرفه یا دوطرفه باشد.15
Missing یک یا تعداد بیشتری از دندانهای مولر سوم در 20% افراد اتفاق می افتد. شیوع گزارش شده در مورد بقیه دندانها غیر از دندان مولر سوم بین 6/9-6/1 میباشد.1
Missing دندان مولر سوم با افزایش شیوع missing سایر دندانها ارتباط دارد5.
وقتی یک یا تعدادی از دندانهای عقل به طور مادرزادی تشکیل نشده باشند، احتمال عدم تشکیل جوانه‌ی سایر دندانها 13 برابر افزایش می یابد و این یک کاربرد کلینیکی و تحقیقی دارد. اگر دندان عقل در یک رادیوگرافی پانورامیک وجود ندارد، باید در جستجوی missing دندانهای دیگر هم باشیم که نواحی غیر از مولرها را هم شامل می شود و این احتمال منحصر به یک ناحیه نمی‌باشد و یک منشاء ژنتیکی دارد.5و6
به نظر می‌رسد آژنزیس دندان عقل با کاهش سایز دندانهای باقیمانده و تأخیر رویش دندانهای خاصی ارتباط داشته باشد و اینها همه نشان دهنده این مسأله است که آژنزیس دندان مولر سوم یک آنومالی منحصر به خودش نیست.3
(II اپیدمیولوژی آژنزیس:
آژنزیس دندان در برخی دندانهای خاص بیشتر اتفاق می افتد و از نظر کلینیکی این مسئله یک اختلاف طبیعی است .
آژنزیس دندانی فامیلی از طریق یک ژن غالب اتوزومال یا وابسته به X منتقل می گردد . اعضاء دیگر در یک خانواده اغلب اختلاف قابل ملاحظه ای از لحاظ مکان، تقارن، و تعداد دندانهای درگیر نشان می دهند.1
وقتی missing یک دندان اتفاق بیفتد به احتمال زیاد دندانهای باقیمانده از نظر سایز ، شکل یا میزان تکامل غیر طبیعی خواهند بود.
دندانهای دائمی بیشتر از شیری تحت تأثیر این آنومالی‌ها قرار می‌گیرند.
آژنزیس دندانی برای دندانهای شیری در حدود 9/0-5/0% گزارش گردیده است.8
به غیر از missing دندانی آنومالیهای دیگری نظیر دندان اضافی ، geminated teeth و fused teeth نیز در دندانهای شیری یافت می شود که این آنومالی‌ها اغلب در قدام ماگزیلا یا مندیبل اتفاق می افتد. آنومالی برخی از دندانهای دائمی نیز یک یافته شایع میباشد .
بعنوان یک قانون کلی وقتی یک دندان شیری missing داشته باشد دندان دائمی جایگزین آن هم missing دارد. وجود آنومالیهای دیگر در یک دندان شیری می‌تواند یک علامت قوی برای وقوع آنومالی در دندان دائمی جایگزین آن دندان شیری باشد هر چند که لزوماً همان نوع آنومالی نباشد. چنین رابطه‌ای بین نقص در دندانهای شیری و دندانهای دائمی جانشین شونده آنها کاربرد کلینیکی و درمانی دارد و دریافتن علت این نقص ها کمک کننده است.11و8
Missing چهار دندان یا تعداد بیشتر (غیر از دندانهای عقل) در جمعیت عمومی در %25/0 اتفاق می افتد.1
شیوع آژنزیس دندان با توجه به نوع دندان متفاوت است. دندان عقل بیشترین شیوع آژنزیس را دارد که 20% می باشد. بعد از آن بیشترین شیوع به ترتیب مربوط به دندان پرمولر دوم مندیبل (4/3%) و دندان لترال ماگزیلا (25/2%) میباشد. 1
Missing دندان مولر سوم با افزایش شیوع Missing دندانهای دیگر در ارتباط است. در صورت missing دندان مولر سوم احتمال آژنزیس دندانهای باقیمانده 13 برابر خواهد بود1.
این یک واقعیت مهم است و یک ارتباط کاربردی و یک زمینه برای تحقیق میباشد. کاهش تعداد دندانها نباید به تنهایی در نظر گرفته شود بلکه باید در ارتباط با وجود یا عدم وجود دندانهای عقل بررسی شود چون کاهش تعداد دندانهای عقل یک آنومالی دندانی مستقل نیست1.
وقتی missing دندان مولر سوم دریک رادیوگرافی پانورامیک مشاهده شد محقق باید بدنبال missing سایر دندانها بگردد. این مسأله مهم است که ببینیم آیا جوانه های دندانی سایر دندانها نیز تحت تأثیر قرار گرفته اند یا خیر1.
مسئله فوق نشان دهنده یک دلیل ژنتیکی کلی بوده که این آنومالی را بوجود آورده است و آژنزیس یک دندان قسمتی از یک آنومالی است و یک اتفاق منحصر به خودش نیست.1
همچنین به نظر می‌رسد آژنزیس مولر سوم با کوچک شدن اندازه دندانهای باقیمانده و تأخیر در تکامل دندانهای خاصی در ارتباط باشد.
در صورت missing یک مولر سوم تشکیل و رویش مولر ها و پرمولر های همان کوادران با تأخیر صورت می‌گیرد. این موضوع مخصوصاً برای دیستالی ترین دندانهای هر کلاس دندانی درست می باشد.(کلاسهای دندانی شامل اینسایزورها، کانین‌ها، پرمولر‌ها و مولرها میباشد)2.