سهم روشنایی از کل مصرف الکتریسته خصوصاً در زمان اوج مصرف چشمگیر است به عنوان مثال در ایران حدود۳۰ درصد از کل انرژی مصرفی و حدود۴۵ تا ۵۰ درصد از مصرف پیک صرف تأمین روشنایی میشود. در دو دهه اخیر پس از ظهور لامپهای کممصرف تعداد زیادی از دولتها و شرکتهای تأمینکننده انرژی، با مشاهده فاصله قابل ملاحظه هزینه احداث تأسیسات تولید و شبکههای برقرسانی و هزینه نسبتاً کم جایگزینی لامپهای رشتهای با کممصرف، ۵۰ تا ۹۶ درصد از بهای لامپها را به صورت یارانه پرداخت نمودهاند. با جایگزینی لامپهای مذکور میتوان با هزینه احداث و تولید یک کیلووات حدود۲۶ کیلووات از ظرفیت تولید و ۱۶ کیلووات از ظرفیت شبکه توزیع برق صرفهجویی کرد.
در کشورهای غربی با اینکه ظاهراً مشکلی برای تولید انرژی الکتریکی وجود ندارد، لامپهای کممصرف جانشین لامپهای معمولی گردیده و با پیکسایی مناسب و در نتیجه کاهش سرمایهگذاری برای احداث نیروگاهها سود زیادی بدست آمده است. (کاهش آلودگی محیط زیست نیز از فواید جنبی این جایگزینی است)
فواید جایگزینی لامپ کممصرف با لامپ رشتهای و لامپ مهتابی :
۱ انرژی مصرفی در لامپ کممصرف حدود ۲۰ درصد لامپهای رشتهای است.
۲ طول عمر متوسط لامپهای رشتهای حدود ۹۰۰ ساعت و طول عمر لامپهای کممصرف ۱۰۰۰۰ ساعت است (حدود ۱۱ برابر طول عمر لامپهای رشتهای)
۳ لامپ کممصرف در مقابل تغییرات ولتاژ برق ورودی حساس نیست ( با ولتاژ ۷۰ تا ۲۵۰ ولت بدون تغییر محسوس در کیفیت نور کار میکند)
۴ افزایش ولتاژ در طول عمر لامپ کممصرف اثر چندانی ندارد ولی در لامپ رشتهای باعث کم شدن طول عمر آن میشود.
۵ میزان نوردهی لامپ کممصرف و لامپ رشتهای تقریباً برابر است.
۶ افت نوردهی لامپ کممصرف در اواخر عمر به مراتب کمتر از لامپ رشتهای است.
۷ لامپهای کممصرف در اثر کار گرم نمیشوند، درمقابل سرما و تغییرات درجه حرارت مقاوم بوده (تا ۳۰ درجه زیر صفر به خوبی کار میکند) و در اثر ریزش باران نمیشکند
۸ ضریب قدرت لامپ کممصرف ۹۶/۰ ولی در لامپ مهتابی ۵/۰ میباشد.
۹ مصرف انرژی الکتریکی لامپ کممصرف ۳۰ درصد کمتر از لامپ مهتابی است.
۱۰ عمر لامپ کممصرف حدود ۵۰ درصد بیشتر از لامپ مهتابی است.
۱۱ لامپ کممصرف نیازی به اتصالات متعدد نداشته و حجم لامپ مهتابی را ندارد.
توصیه هایی درموردانتخاب لامپ مناسب
هنگام خرید لامپ توجه داشته باشیم که لامپهای رشتهای معمولی بیش از 3 برابر لامپهای فلورسنت معمولی مهتابی و حدود 5 برابر لامپهای کممصرف برق مصرف میکنند. عمر لامپهای رشتهای نیز که حدود 1000 ساعت است، بسیار کمتر از لامپهای مهتابی و یا لامپهای کممصرف میباشد.
بطور کلی لامپهای مهتابی وکممصرف برای کار یا مطالعه مناسبتر از لامپهای معمولی هستند و در خانه میتوان ترکیبی از دو لامپ آفتابی و مهتابی کممصرف استفاده کرد.
انتخاب لامپ و میزان نور آن بستگی به نوع فعالیتی که انجام میدهیم دارد. باید دانست که برای انجام کار به خصوص اگر کار ظریفی انجام میدهیم، نور بیشتری مورد نیاز است تا سایه روشنها بهتر دیده شوند و سرعت دید افزایش یابد. از این گذشته سن افراد نیز در نوری که استفاده میکنند مؤثر است، افراد مسن نیاز به نور بیشتری دارند. لازم به ذکر است که در اغلب این موارد بهتر است به جای افزایش روشنایی سقف، از نورهای موضعی چراغ مطالعه، آباژور، و... استفاده کرد.
بطور کلی اگر مبنای خود را یک میانگین بگیریم، بنا بر محاسبات انجام شده، بهترین نور برای هر متر مربع و در یک فضای عادی با رنگآمیزی معمولی، حدود 10 وات است، بنابراین یک سالن 20 متری را میتوان با دو لامپ 100 وات یا 3 لامپ 60 وات رشتهای و یا دو لامپ 18 وات کممصرف روشن کرد.
اغلب دیدهایم که بعضی از خانوادهها در خانه یا آپارتمان خود از لوسترهای بزرگ با شاخههای متعدد استفاده میکنند و از این گذشته بعضاً در هر لوستر از لامپهای پرقدرت استفاده میکنند، استفاده از چنین لوسترهایی نه فقط سبب بالا رفتن بیرویه مصرف برق میشود، بلکه فشار زیادی نیز بر سیمکشی داخلی منزل ما وارد میآورد.
مثالی میآوریم تا این موضوع روشنتر شود. خانوادهای را در نظر بگیرید که در سالن نشیمن و سالن پذیرایی خود از دو لوستر 10 شاخه که بر هر شاخه آن یک لامپ 60 وات تعبیه شده استفاده میکند و به علاوه 4 یا 5 لامپ 100 وات دیگر نیز در خانه روشن کرده باشد، در چنین حالتی ما فقط برای روشنایی محل سکونت خود نزدیک به 2 کیلووات ساعت برق یعنی تقریباً معادل مصرف یک یخچال - فریزر در طول یک شبانهروز نیاز داریم. با این حال چنین مصرفی ممکن است چندان به نظر نیاید و در مقایسه با مصرف برق یک بخاری برقی توجه ما را چندان جلب نکند. بنابراین بهتر آن است که در صورت استفاده از لوسترهای با شاخههای متعدد، از لامپهای کممصرف ویژه لوستر استفاده کنیم و از این نوع لوسترها تنها در اتاق پذیرایی استفاده کنیم و در عین حال فقط به بکارگیری لامپهای کممصرف اکتفا نکنیم، بلکه با نصب کلیدهای متعدد یا دیمر امکان روشنایی جزئی را نیز فراهم آوریم.
همانطور که گفته شد به جز لامپهای رشتهای و مهتابی، در چند سال گذشته تولید و استفاده از لامپهای کممصرف نیز رواج زیادی پیدا کرده است. این نوع لامپها که از لحاظ شکل و اندازه شبیه لامپهای رشتهای هستند، 8 برابر بیشتر از لامپهای رشتهای عمر میکنند و گرچه قیمت آنها نسبت به بقیه لامپها بیشتر است اما با توجه به عمر زیاد و مصرف کمی که دارند، بویژه برای مصرفکنندگانی که بیشتر از 1000 کیلووات ساعت در ماه مصرف میکنند، مقرون به صرفه هستند. در حال حاضر لامپهای کممصرف 18 ، 20 ، 26 ، 40 و 50 وات در بازار موجود میباشد بطور مثال یک لامپ 26 وات کممصرف معادل 130 وات نوردهی دارد و 8000 ساعت کار میکند که معادل عمر 8 لامپ رشتهای که هر کدام 1000 ساعت عمر میکنند، میباشد.
نکاتی چند در رابطه با مزایا و استفاده از لامپ های کم مصرف
از آنجایی که روشنایی ؛ بخش عمده ای از مصرف برق بخش خانگی را شامل می شود؛ استفاده از لامپهای کم مصرف توسعه زیادی پیدا کرده است و سه هدف اصلی را دنبال می کند:
کاهش صورتحساب مصرف کنندگان
کاهش میزان سرمایه گذاری جهت تأمین تاسیسات تولید و توزیع برق
کاهش آلودگی زیست محیطی
مزایای استفاده از لامپهای کم مصرف :
میزان نوردهی هر لامپ کم مصرف ۱۸ وات؛ برابر نور حاصل از یک لامپ رشته ای معمولی ۱۰۰ وات می باشد.
مصرف انرژی الکتریکی هر لامپ کم مصرف حدود ۲۰ درصد مصرف برق لامپ رشته ای مشابه است.
طول عمر متوسط یک لامپ کم مصرف؛ حدود ۱۰ برابر عمر متوسط بهترین نوع یک لامپ رشته ای می باشد.
امکان انتخاب رنگ نور آفتابی ؛ مهتابی ؛ رنگی بر اساس کاربرد و نیاز مصرف کنندگان.
کاهش هزینه های تعویض لامپ به واسطه عمر طولانی لامپهای کم مصرف.
کاهش مصرف برق دستگاههای سرمایشی خودکار کولر گازی و .. به دلیل عدم تولید گرمای مزاحم.
ایجاد نور کاملاً یکنواخت و بدون لرزش به علت فرکانس کار بالا و در نتیجه خستگی کمتر چشم.
برای نصب لامپهای کم مصرف الکترونیکی حتماً از سرپیچهای سالم و مرغوب و دارای نشان استاندارد ملی ایران استفاده نمایید.
لامپهای کم مصرف جدید؛ به صورت یکپارچه است و بالاست آن از لامپ جدا نمی شود؛ لذا از کشیدن لامپ به منظور جداسازی؛ خودداری نمایید.
برای جلوگیری از اعمال فشار غیرعادی به قسمت شیشه ای لامپ جهت هر نوع جابجایی و نصب ؛ بدنه پلاستیکی لامپ را در دست گرفته و سپس آن را داخل سرپیچ بپیچانید.
باید توجه داشت که امکان بکارگیری دیمر الکترونیکی برای تنظیم شدت نور و کم سو سازی این نوع لامپ کم مصرف الکترونیکی وجود ندارد و موجب صدمه به آن خواهد شد.
لامپهای کم مصرف ضد آب نمی باشند و چکیدن یا نفوذ آب یا بخار آب به آن آسیب جدی می رساند؛ بنابراین فقط در فضاهای سرپوشیده و یا زیر سقف باید از آن استفاده شود.