دانلود مقاله طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی

چکیده برای اطمینان از عملکرد بخش بهداشت و حصول به آرمان های انسانی آن، طراحی شاخص های اقتصادی و محاسبه آن از اهمیت زیادی برخوردار است.

هدف این پژوهش طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی بخش بهداشت است.

در این پژوهش شاخص های ارزیابی اقتصادی بر چگونگی تخصیص منابع، فراهم بودن امکانات بهداشتی و درمانی ، دسترسی جمعیت های هدف به خدمات مورد نیاز و توزیع عادلانه منابع با تاکید بر کارایی منابع تاکید دارد.

نوع پژوهش کاربردی و روش مطالعه آن تطبیقی و به صورت توصیفی است .

تحلیل و انتخاب شاخص ها براساس نظریات کارشناسان ذیربط با استفاده از تکنیک دلفی انجام شده است .

نتایج این پژوهش بر مبنای راهکارها، مدل ها و اهداف طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی شامل، 92 شاخص با ذکر فرمول آنها در قالب طبقه بندی های رایج بین المللی ارائه گردیده است .

استفاده هرچه سریعتر از شاخص های طراحی شده که در حال حاضر در دستور کار وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی برای ارزیابی اقتصادی از منابع بخش بهداشت وجود ندارد توصیه و تاکید می شود.

واژه های کلیدی : طراحی شاخص ها، ارزیابی اقتصادی بخش بهداشت ، شاخص های بهره وری و عدالت مقدمه علم اقتصاد بهداشت به تحلیل و بهره وری منابع " محدود و کمیاب" و ارزیابی دقیق آنها برای استفاده مطلوب در جهت تامین ، حفظ و ارتقاء سلامت انسان ها و حفاظت از محیط زیست می پردازد.

اقتصاد بهداشت تخصیص و بهره وری مطلوب از منابع موجود، همراه با جلب مشارکت مؤثر افراد، خانواده ها، جوامع محلی، ملی و بین المللی در کلیه سطوح با رعایت کامل " عدالت " و " دسترسی و برخورداری " از خدمات بهداشتی و درمانی را بعنوان یک اصل مهم در تآمین ، حفظ و ارتقای سلامت انسان ها مورد توجه قرار می دهد.

برای اطمینان از عملکرد بخش بهداشت و حصول به آرمان های انسانی آن ، طراحی شاخص های اقتصادی و محاسبه آن از اهمیت زیادی برخوردار است (1).

روش پژوهش این پژوهش ، از نوع پژوهش کاربردی است و روش مطالعه آن تطبیقی و به صورت توصیفی و بر مبنای مستندات علمی حاصل از بانک های اطلاعاتی سازمان های کشوری و بین المللی می باشد .

روش تحلیل و انتخاب شاخص ها در این پژوهش بر اساس نظریات کارشناسان ذیربط با استفاده از تکنیک دلفی در سه مرحله برای گزینش شاخص های ارزیابی اقتصادی در قالب ویژگی های تعیین شده انجام شد.

الگو و مبنای تعیین شاخص های ارزیابی اقتصادی شاخص یکی از ابزارهای ارزیابی و ارزش گذاری برای میزان حصول به اهداف تعیین شده است (2).

برای تعیین شاخص های ارزیابی اقتصادی معیارها و شیوه هایی براساس نظر خواهی از صاحب نظران در مورد ویژگی های شاخص های ارزیابی اقتصادی به شرح زیر مد نظر قرار گرفت ویژگی های یک شاخص برای گزینش شاخص های ارزیابی اقتصادی از چهار ویژگی طبق نمودار زیر با تائید صاحب نظران استفاده شد شاخص های زمینه ای بخش بهداشت طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی بدون آگاهی از شاخص های بخش بهداشت ، مقدور نمی باشد.

فهرست تعدادی از شاخص های بخش بهداشت که در این مطالعه جمع آوری و مورد بررسی قرارگرفت به شرح زیر است( 5و4،3) شاخص های فراهم بودن امکانات بهداشتی( نسبت پزشک به جمعیت، نسبت جمعیت به مراکز بهداشتی و درمانی، نسبت جمعیت به مامای محلی و نظایر آن) ، شاخص های مصرف و پوشش( نسبت نوزادانی که بطور کامل بر علیه 6 بیماری هدف واکسینه شده اند، نسبت زنان باردار که مراقبت های دوره بارداری را دریافت کرده اند و یا زایمان آنها تحت نظر فرد دوره دیده انجام شده است )، میزان اشغال تخت بیمارستان ، متوسط اقامت بیمار در بیمارستان ، دفعات پذیرش بیمار به یک تخت بیمارستانی ، روزهای هدر رفته بین ترخیص یک بیمار تا پذیرش بیمار بعدی )، شاخص های معلولیت ، نوع حادثه ، امید به زندگی ، شاخص های نوع مشخص مانند محدود شدن حرکت ، محدود شدن فعالیت ( بعنوان مثال ، براساس اندکس سولیوان1 سالهای زندگی عاری از معلولیت حدود 9/70 سال در امریکا است که حدود 10 سال کمتر از امید به زندگی از بدو تولد است )، شاخص های میرایی 2 ( میزان مرگ خام ، میزان میرایی کودکان زیر یک سال و ...) شاخص های ابتلاء ( میزان های بروز و شیوع بیماری؛الگوی مراجعه و ...) شاخص های تغذیه ای ( شیوع سبک وزنی به هنگام تولد، فراهم بودن کالری سرانه و ...) شاخص های بهداشت روانی( میزان آسیب شناسی روانی و اجتماعی ، اعمال خشونت ها و جنایت ها، ناسازگاری ها ، خشونت های خانوادگی ،سندروم های ضرب و شتم کودک و زوجه و ...) شاخص های محیطی ( میزان آلودگی هواو آب ، اشعه ، فضولات جامد، سرو صدا ، قرارگرفتن در معرض مواد زیان آور و نظایر آن )، شاخص های اجتماعی ( میزان افزایش جمعیت، درآمد سرانه، سطح اشتغال، نسبت سرباری، میزان باسوادی به ویژه در زنان، بعد خانوار، مسکن و تعداد افراد ساکن بر حسب اتاق، فراهم بودن کالری سرانه و ....) شاخص های اقتصادی ( نسبی از درآمد خانوار که برای خدمات بهداشتی و درمانی هزینه می شود ، بخشی از درآمد ملی که در فعالیت های مرتبط با بهداشت هزینه میشود درآمد سرانه و...) ، بهسازی مسکن ، توسعه جامعه ، شاخص تعهد سیاسی ، تشکیل خانوارها، مسک و محیط آن ، خدمت فرهنگی و آموزشی ، امنیت عمومی و ایمنی ، فعالیت های کسب ، گذران اوقات فراغت ، مصرف و پس انداز ، فعالیت های فرهنگی ، تامین اجتماعی و خدمات رفاهی ، طبقات اجتماعی و تحرک افقی و عمودی ، شاخص های کیفیت زندگی که از ترکیب سه شاخص درست شدهاند: مرگ کودکان زیر یک سال ، امید به زندگی از بدو یک سالگی و میزان با سوادی – شاخص های مربوط به سرانه تولید ناخالص داخلی و یا سرانه هزینه بهداشت و درمان و سالهای زندگی بدون معلولیت و رنج را نیز میتوان به برای اندازه گیری دقیق شاخص کیفیت زندگی مورد نظر قرار داد).

تنوع شاخص های ارزیابی اقتصادی سلامت و اقتصاد آن مقوله ای تک بعدی نیست که بتوان با یک شاخص و یا ترکیب چند شاخص مورد ارزیابی اقتصادی قرارداد.

مقوله اقتصاد سلامت دارای ابعاد متعددی است که هر بعد آن قسمتی از کارکردهای بهش بهداشت و مصرف منابع را مورد سنجش قرار می دهد.

در این مطالعه پس از نظر خواهی از صاحب نظران 92شاخص برای ارزیابی اقتصادی بخش بهداشت گزینش شد سلامت و اقتصاد آن مقوله ای تک بعدی نیست که بتوان با یک شاخص و یا ترکیب چند شاخص مورد ارزیابی اقتصادی قرارداد.

در این مطالعه پس از نظر خواهی از صاحب نظران 92شاخص برای ارزیابی اقتصادی بخش بهداشت گزینش شد.

شاخص های مرحله ای ارزیابی اقتصادی یکی دیگر از دیدگاه هایی که در این پژوهش مبنای طراحی شاخص ها قرارگرفت ؤ " مراحل و دلایل ارزیابی " با استفاده از شاخص های اقتصادی در بخش بهداشت بود.

در این پژوهش شاخص های اقتصادی بخش بهداشت از دیدگاه ارزیابی به دو مرحله تقسیم شد (6).

ارزیابی مرحله ای یا تکوینی1 ( به سنجش نتایج مختلف یک برنامه ، که در دست تهیه است ، می پردازد که از آن برای تصحیح و بهبود برنامه در زمان اجرا استفاده می شود).

ارزشیابی نهایی یا پایانی 2 ( به تعیین تآثیر برنامه یا طرح بر جامعه هدف می پردازد).

منبع اطلاعات شاخص های ارزیابی اقتصادی معمولا دو نوع منبع اطلاعاتی برای شاخص های ارزیابی اقتصادی وجود دارد1- داده های از پیش گردآوری شده3 ( داده هایی که برای اهدافی سوای اهداف مطالعه ارزیابی اقتصادی گردآوری شده اند مانند اطلاعات مندرج در پرونده های پزشکی بیماران و 2- داده های اصل4 ( داده هایی که اختصاصآ برای ارزیابی اقتصادی یا مطالعه خاص ، گردآوری می شوند) معمولا ترکیبی از دو روش پیش گفت در طراحی و تعیین شاخص های ارزیابی اقتصادی مد نظر قرارگرفت .

شاخص های سلامت برای همه در این پژوهش شاخص های " سلامت برای همه " با توجه به مدارک و مستندات سازمان های بین المللی و مذاکره با صاحبنظران به شرح زیر طراحی و مبنایی برای تعیین شاخص های ارزیابی اقتصادی قرارگرفت (5).

نمودار گروه بندی شاخص های سلامت برای همه طراحی شاخص ها بر مبنای مدل داده- ستاده در هر فعالیت یا برنامه ای در مقابل مصرف منابع و هزینه های آن ( دروندادها ) می توان از اصطلاحات مختلفی مانند پیامد Consequence، حاصل Outcome، برونداد output، منفعت Benefit، نتیجه Result، حاصل نتیجه Impact و اثر بخشی استفاده کرد.

این اصطلاحات به یکدیگر شباهت دارند ولی نباید آنها یکسان تلقی نمود و به جای هم به کار برد.

بعنوان مثال اختلاف بین دو واژه " منفعت" و " اثر بخشی " که منفعت منحصرآ شامل نتایجی است که با واحد پولی اندازه گیری می شود در حالی که اثر بخشی بر نتایجی دلالت دارد که با مقیاس غیر پولی سنجیده می شود (7).

یکی از دیدگاه ها برای تعیین شاخص ها ارزیابی اقتصادی بخش بهداشت براساس "مدل داده – ستاد: بود که خود بر چهار محور : ارزیابی درون دادی1 ، ارزیابی فرآیندی 2 ، و ارزیابی بروندادی 3، و ارزیابی پیامدی 4 طبق نمودار و به شرح زیر استوار است .

بازتاب و پیش تاب (Feed Back & Feed) الف – شاخص های درون دادی : تعیین شاخص هایی است که مقدار درون داده های یک یا چند سیستم را مورد ارزیابی قرار می دهد.

ب – شاخص های فرآیندی : شاخص های فرآیندی در حقیقت نوعی کنترل برنامه ها و فعالیت ها است و در مقایسه با ارزیابی پیامدی کار ساده تری است .

اشکال عمده ارزیابی فرآیند.

در این است که اغلب اوقات فرض می شود که برنامه ها موفقیت آمیز است ، حتی اگر تمام فعالیت ها در زمان تعیین شده به مرحله اجرا در نیاید و لذا با طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی بخشی از این محدودیت ها بر طرف می شود .

پ- شاخص های بروندادی : شاخص هایی است که نتایج بروندادها را قبل از پیامدهای آن مورد اندازه گیری قرار می دهد.

دو نوع برونداد عبارتند از برونداد خدمتی4 ( که کفایت نظام ارائه خدمات را اندازه گیری می کند ) و بهره برداری خدمتی ( که وسعت استفاده از خدمات را مورد اندازه گیری قرار می دهد).

ت – شاخص های پیامدی : شاخص های پیامدی تعیین کننده نتایج برنامه ها و فعالیت های انجام شده است که تعدادی از شاخص های طراحی شده در این پژوهش به این امر اختصاص دارد.

اجرای ارزیابی پیامدی سخت تر و مشکل تر از اجرای ارزیابی فرآیندی است .

1- تعیین جمعیت هدف و نیازهای آنان ؛ 2- فعالیت ها و برنامه ها برای پاسخگویی به نیاز جامعه هدف در قالب چشم اندازها، رسالت ها و اهداف تعیین شده ؛ 3- تشکیلات سازمانی ؛ 4- نیروی انسانی ؛ 5- تآمین بودجه ، امکانات فیزیکی و فن آوری ها؛ 6- بازاریابی خدمات و کالای بهداشتی و درمانی در جامعه ؛ 7- روند انجام فعالیت ها و زمانبندی فرآیندها؛ 8- ارزیابی با لحاظ کردن بازتاب ها و پیش تاب ها در هر مرحلهای از کار.

9- پیشنهاد برای تجدید نظر در چشم انداز ها، رسالت ها ، اهداف ، برنامه ها ، فعالیت ها و بهبود روشها شاخص های سنجش کارایی هزینه ها در طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی در دو شیوه متفاوت ولی وابسته به یکدیگر در مورد هزینه ها استفاده شده است .

شیوه اول : هر قدر سهم هزینه در طبقهای زیادتر باشد ، معمولا امکان صرفه جوئی در آن طبقه بیشتر است .

در این پژوهش برای سنجش کارایی منابع مصرف شده ، تعیین بالاترین میزان هزینه ، نقطه شروع بسیار مناسبی است که در تعیین شاخص ها مورد نظر قرارگرفته است .

شیوه دوم : مقایسه هزینه در واحدهای مشابه است .

وجود اختلاف قابل توجه در هزینه تمام شده واحدهای مشابه نشان میدهد که برای تجدید ساختار بعضی از این واحدها و بهبود کارایی آنها باید اقدام کرد .

مانند مقایسه هزینه ها واحدهای مشابه در نظام بهداشت کشور که در طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی مورد توجه قرارگرفته است .

مقیاس های اندازه گیری شاخص های ارزیابی اقتصادی بخش بهداشت در حقیقت مقیاس های اندازه گیری درجه حصوی به اهداف است .

انواع مقیاس های رایج در اندازه گیری شاخص ها در این پژوهش ، مقیاس های اسمی ، ترتیبی ، فاصله ای و نسبی است (8).

ارزیابی اقتصادی و سنجش عدالت دیدگاه دیگر در مورد طراحی شاخص های ارزیابی اقتصادی ، برقراری عدالت و توزیع عادلانه سلامت بر اساس نیاز است .

منظور از عدالت در بخش بهداشت و درمان ، برابری در استفاده از خدمات بهداشتی و درمانی برابر نیا ز و پرداخت به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم برابر توانایی مالی است (9).

در این پژوهش به شاخص های ارزیابی اقتصادی جهت اندازه گیری و برقراری عدالت پرداخته شده است .

هر گاه هدف یک برنامه این باشد که مراجعین مبلغی بعنوان حق سرانه و فرانشیز پرداخت کنند، باید توجه شود که دریافت وجه از مراجعین برای برقراری عدالت باید با توانایی بیماران در پرداخت هماهنگی داشته باشد .

زمانی که در جریان بررسیها معلوم شود که برای یک برنامه واحد در یک شهرستان دو برابر شهرستان دیگر ( که ترکیب سنی و جنسی و جمعیت تقریبآ یکسانی دارد) هزینه می شود ، توزیع بهتر منابع برای برقراری عدالت ، ضرورت می یابد .

بعنوان مثال سرانه هزینه برای تحلیل عدالت در برخورداری از خدمات بهداشتی بعنوان گام نخست تلقی می شود.

شاخص های سنجش اولویت ها در طراحی شاخص ها، سنجش اولویت ها از اهمیت زیادی برخوردار است .

معمولا ارزش منابع محدود و کمیاب بخش بهداشت که به برنامه اختصاص می یابد ، معیار سنجش اولویتی است که در سطح کشوری به یک برنامه داده می شود.

برای مدیر هر برنامه ، اطلاع از آنچه مصرف می شود ضرورت دارد تا بتواند آن را با مخارج برنامه های دیگر با اعمال ضریب های خاص ، مقایسه کرده و مشخص نماید که آیا نتایج به دست آمده با اولویت های اعلام شده و لحاظ کردن ضریب های خاص ، قابل مقایسه است .

ارزیابی اقتصادی و پیش بینی هزینه ها اطلاع از هزینه های یک برنامه از نظر پیش بینی مخارج آتی مفید است ، از محاسبه هزینه های واقعی یک برنامه میتوان برای پیش بینی هزینه های احتمالی برنامه های جدید نیز استفاده کرد.

شاخص های محاسبه هزینه ها از نقاط مثبت برای تعیین شاخص های ارزیابی اقتصادی در این پژوهش است .

شاخص ها و توجه به بازیابی هزینه ها سهم مصرف کنندگان خدمات بعنوان بخشی از منابع تامین مالی در بخش بهداشت است .

قطعا باید هزینه برمبنای فعالیت (ABC) و یا بااستفاده از روش های دیگر ، محاسبه و روشن باشد تا بتوان سهم مصرف کنندگان براساس توانایی پرداخت را مورد توجه قرار داد.

در این مطالعه شاخص های تسهیم و بازیابی هزینه نیز مدنظر قرار گرفته است .

مفهوم کنترل با شاخص های ارزیابی اقتصادی کنترل ، فعالیتی منظم و مستمر است که در آن عامل ، فرد یا نظام کگنترل کننده ، ضمن تعیین نتایج مورد انتظار در قالب اهداف ، معیارها ، شاخص ها و با استاندارهای خاص ، سیستم دریافت اطلاعات را طراحی نموده و از طریق اطلاعات بدست آمده ، عملیات پیش بینی شده ( برنامه ریزی شده ) را با عملیات انجام شده ( وضع موجود ) مقایسه می کند .

اصول کنترل از طریق شاخص های اقتصادی به شرح زیر می باشد (10).

شاخص های ارزیابی اقتصادی ماهیتی دو طرفه دارد و همواریه عامل ، فرد ، کروه و سیستم را در مقابل عامل فرد، گروه یا سیستمی دیگر مورد کنترل قرار می دهد.

شاخص ارزیابی اقتصادی روح هدایت گری و راهنمایی دارد.

شاخص های ارزیابی اقتصادی باید فراوری کنترل کننده و کنترل شونده قرارداده شود تا عملیات در هر مرحله ای براساس شاخص های ارزیابی اقتصادی کنترل شود.

شاخص های ارزیابی اقتصادی، برنامه ها و عملیاتی را که در قالب هدف ها ( باید ها) برنامه ریزی شده است در مقابل " هست ها: قرار میدهد تا ارزیابی دقیقتر تحقق پذیر گردد.

شاخص های ارزیابی اقتصادی تکنیک های علمی برای اندازه گیری دقیق میزان انحراف از معیارها و استانداردها است .

اطلاعات شاخص های ارزیابی اقتصادی از دیدگاه علمی از صحت و دقت لازم برخوردار است ویژگی های شاخص های ارزیابی اقتصادی برای کنترل در این پژوهش ویژگی ها و معیارهای زیر برای شاخص های ارزیابی اقتصادی در زمینه نظارت بر سیستم و اطمینان از کارکرد آن در نظر گرفته شده است .

1-دقت ( شاخص ارزیابی اقتصادی همان چیزی را ملاک و مورد سنجش قرار دهد که مورد نظر است )؛ 2- به موقع بودن ؛ 3- هدف و برنامه ( شاخص های ارزیابی اقتصادی بیانگر میزان حصول به اهداف و اجرای صحیح برنامه ها است ) ؛ 4- نکات کلیدی ( نکاتی است که کنترل آنها ، موجب کارایی و اثر بخشی بیشتری می شود)؛ 5- انعطاف ( با تغییرات و دگرگونی ها منطبق باشد )؛ 6- مقرون به صرفه ( هزینه جمع آوری داده ها و محاسبات شاخص های ارزیابی اقتصادی به مراتب کمتر از فواید حاصل از آثار آنها است )؛ 7- تناسب ( شاخص های ارزیابی اقتصادی تناسب بین کارایی و اثر بخشی را با میزان مصرف منابع نشان می دهند).

8- مقبولیت ( آسان و موثر بودن آموزش شاخص های ارزیابی اقتصادی به کارشناسان و مسئولین ذیربط مد نظر قرار گرفته است ).

9- توجه به اهداف سازمانی ( شاخص ها بر مبنای هدف های بخش بهداشت طراحی شده است )؛ 10- اطلاعات مفید ( شاخص های ارزیابی اقتصادی ، ابزاری مفید برای تصمیم گیرندگان است )، 11- کشف کنندگی ( شاخص های ارزیابی اقتصادی کاشف انحراف ها از معیارها و استاندارد است ) طبقه بندهای دیگری در زمینه شاخص های ارزیابی اقتصادی و کنترل به شرح زیر در این پژوهش مورد نظر قرار گرفته است .

- شاخص های ارزیابی اقتصادی و کنترل الهی و بشری ، - کنترل سازمانی از طریق شاخص های ارزیابی اقتصادی ارزیابی اقتصادی و کنترل نتیجه گرا و روند گرا ؛ شاخص های ارزیابی اقتصادی از نظر کنترل زمانی ؛ شاخص های ارزیابی اقتصادی و کنترل کمی و کیفی ؛ شاخص های ارزیابی اقتصادی و نظام کنترل شاخص های ارزیابی اقتصادی و بهره وری الف – ارزیابی ارزیابی یک جریان ، باز خورد نتیجه فعالیت ها و مقایسه آن با استانداردها و معیارهای تعیین شده است .

با این که ارزیابی مربوط به مقطع معینی از زمالن در گذشته و یا حتی حال است .

اما تاثیر گذاری آن متوجه زمان آینده است .

ب- بهره وری بهره وری به معنی قدرت و توانایی تولید کردن است .

محاسبه بهره وری از طریق خارج قسمت بازده به یک یا مجموعی از عوامل تولید است .

بهره وری عالبا ترکیبی از کارایی و اثر بخشی می باشد .

هدف از بهره وری استفاده حداکثر از منابع مادی ، نیروی انسانی و سایر عوامل تولید است .

به این ترتیب شاخص های طراحی شده در این پژوهش بر مبنای هریک از عوامل تولید و یا استفاده از عوامل تولید طراحی شده است .

از سوی دیگر ، ارزیابی به سنجش مستمر و مداوم نتایج فعالیت ها و برنامه ها از نظر تناسب ، تکافو ، پیشرفت ، کارایی و اثر بخشی در جهت اهداف تعیین شده در این پژوهش مورد نظر قرارگرفت .

کاربرد شاخص های ارزیابی اقتصادی کاربرد شاخص های ارزیابی اقتصادی بخش بهداشت در هفت مرحله و به شرح زیر است (9).

1 - سیاست گذاری (Policy Making) 2- برنامه ریزی کلی (Macroplanning ) 3 - برنامه ریزی تفصیلی یا برنامه ریزی خرد(Microplanning or Detaialed Planning ) 4-اجرا (Implementation ) 5-پایش (Monitoring ) 6- ارزشیابی (Evaluation ) 7- تجدید نظر در برنامه (Reprogramming ) بهره گیران از پژوهش از نتایج این پژوهش ، سازمان ها ، افراد و نهادهای مختلف به شرح زیر می توانند بهره برداریکنند.

وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ؛ 2- پژوهشگران و طراحان سیستم های اطلاعات ارزیابی اقتصادی بخش بهداشت و درمان ؛ 3- سازمان مدیریت و برنامه ریزی جهت ارزشیابی و پایش خدمات و برنامه هایی که بودجه آن را تامین کرده اند؛ 4- نمایندگی سازمان های بین المللی و سایر سازمان ها جهت ارزیابی فعالیت ها و مقایسه آن با کشورهای دیگر بر حسب مورد و یا برای پروژه هایی که بودجه آن را تامین کرده اند.

یافته های پژوهش شاخص های ارزیابی اقتصادی بر مبنای راهکارها، مدل ها و اهدافی که مورد طراحی شاخص های مذکور به آن اشاره شد، با نظر خواهی از صاحب نظران ذیربط و آگاه به بخش بهداشت و درمان ، 92 شاخص با ذکر فرمول آنها در قالب طبقه بندی های زیر ارائه گردید.

شاخص های هزینه ای بخش بهداشت سهم بخش دولتی ، خصوصی ، تعاونی ، خیریه و کمک های بین المللی از هزینه های بخش بهداشت ؛ شاخص هزینه های سطوح مختلف مراقبت های پیشگیری در بخش بهداشت و درمان ؛ شاخص هزینه های بخش بهداشت و درمان برحسب منطقه جغرافیایی یا محل اقامت گروههای هدف ؛ سهم هزینه های بخش بهداشت و درمان برحسب هزینه متغییر و ثابت ؛ شاخص هزینه های بخش بهداشت و درمان بر حسب نوع خدمت ؛ سهم هزینه های جاری و عمرانی یا سرمایه ای بخش بهداشت و درمان ؛ شاخص هزینه های بخش بهداشت و درمان برحسب گروههای سنی ؛ سهم هزینه های بخش بهداشت و درمان بر حسب جنس ؛ سهم هزینه های بخش بهداشت و درمان بر حسب میزان یا سطح تحصیلات ؛ سهم هزینه های بخش بهداشت و درمان بر حسب نوع سازمان ؛ سهم هزینه های بخش بهداشت و درمان بر حسب برنامه ؛ سهم هزینه های بخش بهداشت و درمان برحسب نوع منابع ؛ سهم هزینه های بخش بهداشت و درمان برحسب نوع فن آوری ها ؛ شاخص هزینه های بخش بهداشت و درمان برحسب نوع واحد عرضه کننده خدمت ؛ سرانه هزینه های بخش بهداشت و درمان .

شاخص قیمت در بخش بهداشت شاخص قیمت و سنجش تورم و اثر آن بر سلامت ؛ نمونه ای از شاخص قیمت تعرفه های پزشکی ؛ تعرفه های مصوب ؛ ویزیت پزشکان ؛ مقایسه شاخص قیمت خرده فروشی کالاها و خدمات و تعرفه ویزیت پزشکان ؛ شاخص کیفیت زندگی و عدالت در بخش بهداشت شاخص سال های زندگی سالم ؛ سال های زندگی سالم ( بدون ناتوانی و مرگ زود رس ) ؛ شاخص دالی ؛ محاسبه شاخص دالی ؛ بار بیماری ؛ دیدگاه جدید ارزش انسان سالم و مولد؛ شاخص های عدالت در بخش بهداشت ؛ بیکاری نیروی انسانی در بخش بهداشت شاخص بیکاری در بخش بهداشت ؛ فرمول کلی و عمومی نرخ بیکاری در جامعه ؛ فرمول نرخ بیکاری پزشکان ؛ انواع بیکاری در بخش بهداشت در مقایسه با سایر بخش ها؛ عوامل موثر بر اشتغال و بیکاری در بخش بهداشت .

شاخص های هزینه ای برحسب طبقه بندی کلی شاخص هزینه نیروی انسانی ؛ شاخص هزینه کالاها و تجهیزات بادوام ؛ شاخص هزینه فضاهای فیزیکی و زمین ؛ شاخص هزینه های مواد مصرفی و قراردادها؛ سایر شاخص ها محاسبه خطر قابل انتساب به جمعیت ؛ مشارکت در پرداخت ؛ شاخص تعادل در درآمد و هزینه های ( نقطه سر به سر ) ؛ شاخص وابستگی بخش بهداشت و درمان به خارج از کشور .

بحث و نتیجه گیری - نتایج حاصل در مورد هزینه ها نشان میدهد که حقوق و مزایای پرداختی به نیروی انسانی قابل توجه بوده و ضروری است به مسئله آموزش نیروی انسانی در زمینه به کارگیری شاخص های ارزیابی اقتصادی برای کنترل هزینه ها توجه ویژه مبذول شود.

- بکار گماری کارشناسان ارشد اقتصاد بهداشت و درمان برای به کارگیری شیوه ها، مدل ها و شاخص ها ی ارزیابی اقتصادی در واحدهای ستادی و اجرایی بخش بهداشت ؛ - کاهش تعداد روزهای از دست رفته کاری یا کاهش مشارکت اقتصادی از دست رفته افراد در بخش بهداشت بعلت عدم بکار گیری و اجرای دقیق شاخص های ارزیابی اقتصادی .

- برقراری سیستم های تشویق و تنبیه در جهت افزایش بهره وری از منابع با به کار گیری شاخص های ارزیابی اقتصادی در واحدهاب بهداشت و درمان کشور.

با بکار گیری صحیح و به موقع شاخص های ارزیابی اقتصادی می توان نتایج و آثار زیر را برای بخش بهداشت و درمان انتظار داشت.

کشف انحراف ها و نقاط ضعف در واحدهای بهداشتی و درمانی ؛ اطمینان از صحت عملکرد مطابق اهداف ، برنامه ها ، شاخص ها، معیارها و استانداردهای از قبل تعیین شده ؛ تصحیح انحرافات و اصلاح برنامه ها ، تصمیم ها و اقدامات مدیریت ، جلوگیری از اتلاف منابع ( مالی ، انانی ، فیزیکی و اطلاعاتی ) و افزایش بهره وری منابع ، اصلاح رفتارهای نامطلوب کارکنان ، مطابق خواست ها و اهداف سازمانب بر مبنای شاخص های ارزیابی اقتصادی ؛ تامین به موقع اطلاعات و گزارش های مورد نیاز کلیه کارکنان در سطوح مختلف ؛ برقراری نظام تشویق و تنبیه کارکنان از طریق شاخص های ارزیابی اقتصادی ؛ افزایش اثر بخشی فعالیت های سازمان و رضایت مشتریان ؛ اجرای صحیح قوانین و مقررات اقتصادی سازمانی ؛ دستیابی به اهداف و تحقق برنامه های سازمان ؛ توانایی انجام ارزیابی عملکرد اقتصادی در سطوح مختلف و کل سازمان ؛ دستیابی به راه حل های جدید ؛ افزایش دقت با به کارگیری شاخص های ارزیابی اقتصادی ؛ اطمینان از صحت انجام امور با انجام کنترل از طریق شاخص های ارزیابی اقتصادی ؛ منطقی کردن هزینه ها و افزایش بهره وری ؛ کمک به توسعه اهداف سازمانی بر مبنای شاخص های ارزیابی اقتصادی ؛ اجرای آزمایشی شاخص های ارزیابی اقتصادی به منظور آزمودن کاربرد این شاخص ها در تصمیم گیری مدیران و مسئولین بخش بهداشت .

طراحی شاخص های سنجش اثر بخشی ؛ ارزیابی اقتصادی و حذف استراتژی های هزینه بر و کم اثر با آزمودن از طریق شاخص های ارزیابی اقتصادی با لحاظ کردن موارد زیر.

راه حلی که با اعتبارات قابل دسترسی مقدور نیست ؛ روشی که برمبنای برآورد هزینه ها و اثرات آن ، آشکارا فاقد کارایی است ؛ راهی که از نظر فنی و سیاسی ، عملی به نظر نمی رسد؛ راه حلی که تحلیل آن دشوار ، هزینه آن سنگین و تاثیر آن بر تصمیم گیران جای تردید دارد؛ اراده سیاسی(باید زمینه آن را فراهم کرد) برای اجرای شاخصهای ارزیابی اقتصادی در سطح ملی و در تمامی زمینه ها پژوهش حاصر عمدتا به طراحی و تعیین شاخص های ارزیابی اقتصادی در بخش بهداشت و درمان پرداخته است .

این مطالعه از نظر اهداف و دامنه پژوهش، با محدودیت های خاص خود روبه رو بوده است که نیاز به انجام پژوهش های دیگری می باشد برای این منظور در ارزیابی اقتصادی بخش بهداشت در زمینه توزیع بهینه منابع ، حداکثر بهره وری از منابع موجود در واحدهای اجرائی استانها نیز پیشنهاد می شود.

فهرست منابع 1-Sorkin, Alan L.,” Health Economics in Developing Countries,” (D.c.Health and Company,Lexington,Massachusetts,1976).

2- Drummond Michacl F.

et al.

Methods for Economic Evaluation of Health Care programmes 2nd ed.

(New York: Oxford University Press, 1977).

3- WHO: Commission on Macreconomics and Health : investing in health for economic development Geneva 2001.

4- The World Health Report 2002, Reducing risks, promoting Healthy Life, Geneva, October 2002.

5- The World Health Organization, The World Health Report, 2003.

6- Getzen, T.e.Health Economics Fundamentals And flow of Funds, John Wiley And Sons Ins., USA, 1997.

7- Karimi Iraj, Application of Cost – Effectiveness Analysis & Resource Allocation Techniques in family planning programs, the Jogn Hopkins University, 1984.

8- سازمان جهانی بهداشت ، روش تحقیق در سیستم های بهداشتی ، معاونت پژوهشی وزارت بهداشت درمان آموزش پزشکی ، تهران 1376.

9- Who, Health program Evaluation: Gjiding principles, WHO, Geneva, 1981( Health for All Series, No .

5 amd 6 ).