انسان و موسیقی
موسیقی درمانی
خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد. رسول اکرم (ص)
ادیان و نژادها بی شمارند اما زبان و روح یکی است، زبان عشق. موسیقی نوعی زبان عشق است.
انسان و موسیقی
}کاربرد موسیقی برای درک زیبایی و سلامت زندگی اجتناب ناپذیر است{
مقدمه ای برای موسیقی درمانی
شاید تاکنون مطالبی در روزنامه ها، مجلات، محل کارتان یا در بین مردم درباره "موسیقی درمانی" خوانده یا شنیده باشید. موسیقی درمانی یک رشته جدیدی است و فقط به مدت پنجاه سال است که به عنوان یک تخصص کلاسیک و حرفه ای توسعه پیدا کرده است.
بر طبق تعریفی که "انجمن ملی موسیقی درمانی" (NAMT) ارائه داده است، موسیقی درمانی عبارتست از "کاربرد موسیقی تامین، حفظ و بهبود سلانمت جسمانی و روانی در واقع موسیقی درمانی کاربرد منظم موسیقی است، بطوریکه موسیقی درمانگر مستقیما"در یک محیط درمانی، تغییرات دلخواه را در عواطف و رفتار درمانجو ایجاد می کند...)
به طور خلاصه در موسیقی درمانی با استفاده از موسیقی، که یک رسانه هنری خلاق است، به افرادی دارای مشکلات گوناگون، به منظور دستیابی به بهداشت روانی و جسمی انان کمک می شود.
موسیقی درمانی در درمان افرادی که ناتوانی های مختلفی از جمله عقب ماندگی ذهنی، تاخیر یافتگی رشدی، معلولیت جسمی، بیماری روانی و... داشته اند، به طور موفقیت امیزی جواب داده است.
موسیقی درمانگر، اهداف و مقاصد را بر اساس نیازهای خاص درمانجو دنبال می کند.فنون مختلفی برای پیشبرد این اهداف استفاده می شود. برای مثال اواز خواندن می تواند به افراد مبتلا به بیماری الزایمر کمک کند تا حافظه دراز مدتشان را به کار اندازند، نواختن الات موسیقی با همسالان یا درمانگر می تواند مهارت های میان فردی را افزایش دهد و کارکردهای اجتماعی را بهبود بخشد. از همه مهمتر اینکه افراد احساساتشان را در روشی مطمئن و لذت بخش بوسیله نواختن موسیقی، گوش کردن به موسیقی و رقصیدن به همراه موسیقی بیان می کنند.
البته موسیقی درمانی فقط در خدمت افرادی که دارای انواع مختلف ناتوانی ها هستند به کار برده نمی شود، بلکه در شرایط مختلف پزشکی نیز سودمند است. از جمله کاهش فشار روانی یا درد،زایمان، توانبخشی بیماران سکتهای و مبتلایان به بیماری پایانه (بیماریهایی که علاجناپذیر و مرگبار هستند، مثل ایدز). مساله عمده که در اینجا برای درمانگر مطرح است کاهش درد و تحمل ان در شیوه درمان است و یا کمک به بیمار برای دستیابی به کارکردهای بهینه.
موسیقی درمانی رشد فزاینده ای در کشورهای مختلف جهان و در عرض سالهای اخیر داشته است و کارهای درمانی متعددی توسط موسیقی درمانگران صورت پذیرفته است و این امر تاکید گردیده که اساسا موسیقی در درمان اشخاص مبتلا به وضعیتهای مختلف پزشکی کارائی بسیاری دارد.
این مقاله کوتاه به شما یک دید کلی درباره این که «موسیقی درمانی چیست؟» ارائه داده است. این مقاله فقط بخش کوچکی از این رشته حرفه ای عظیم را معرفی کرده است و به عنوان یک کلیت در این باره نمی تواند نتیجه گیری شود.
موسیقی سنتی ما با اصالت و ریشه های عمیق فرهنگی قابلیت بسیاری برای گسترش و تدوین های تازهای از جانب استادان موسیقی دارد.
دکتر داریوش صفوت موسیقیدان برجسته معاصر نقل میکرد که مرحوم عبدالحسین شهبازی بیست دقیقه در کنار بستر بیماری که پزشکان از او قطع امید کرده بودند سهتار نواخته و پس از بیست دقیقه حال بیمار بهبود یافته و خطر رفع شده است. (همشهری10/8/1379)
اگر شما به این رشته علاقهمندید، میتوانید برای گرفتن اطلاعات بیشتر در اینباره با سازمانهای حرفهای به رایزنی بپردازید، یا می توانید با هر بیمارستان یا مدارس اموزش ویژه که خدمات یا برنامههای موسیقی درمانی را تدارک میبینند مشورت کنید.
تاریخچه پیدایش
قدمت استفاده از موسیقی به منظور تحت تاثیر قرار دادن سلامت و شیوه رفتاری حداقل به زمان ارسطو و افلاطون برمیگردد. اما در قرن بیستم استفاده از ویژگیهای درمانگرانه موسیقی به طور ابتدایی به دوران جنگ جهانی اول مربوط میشود. زمانی که موسیقیدانان حرفهای و اماتور برای هزاران بیمار بستری در بیمارستانهای ارتشی، که از جراحات روحی و جسمی ناشی از جنگ رنج میبردند، برنامه اجرا کردند. عکسالعمل قابل توجه بیماران به موسیقی، پزشکان و پرستاران را تشویق کرد از مسئولین بیمارستان بخواهند تعدادی نوازنده استخدام کند، اما به زودی متوجه شدند که موسیقیدانی که بخواهد به چنین کاری مشغول شود نیازمند تعلیم و تربیت خاصی خواهد بود.
مراکز آموزشی و انجمن های اولیه
در 1944 دانشگاه ایالتی میشیگان (MICHIGAN STATE UNIVERSITY) به این نیاز پاسخ داد و اولین برنامه تحصیلی موسیقی درمانی جهان را پایه گذاری نمود. در 1950، انجمن موسیقی درمانیNATIONAL ASSOCIATION FOR MUSIC THERAPY یاNAMT به طور رسمی به کار مشغول شد.
در 1971 انجمن موسیقی درمانی امریکا (AMERICAN ASSOCIATION FOR MUSIC THERPY) یا AAMT ایجاد شد که امروز دارای بیش از 5000عضو از درمانگران، اعضای حقوقی و اعضای انجمن های وابسته در سطح جهان است. هدف AMTA، بالا بردن سطح اگاهی افراد از مزایای موسیقی درمانی و افزایش امکان دسترسی هرچه بیشتر به مراکز موسیقی درمانی مجهز در جهان است. وضع شاخص استانداردهای تحصیلی و اموزشی نیز، از جمله فعالیت های این انجمن بوده است.
در سال 1985 ، فدراسیون جهانی موسیقی درمانی یا (WFMT) برای ترویج موسیقی درمانی در سطح بین المللی، به ثبت رسید.
موسیقی و درمان
از ابتدای تاریخ، بشر از موسیقی برای شفای بیماران استفاده کرده است. برای مثال، ریتم طبل ها در مراسم شفا بخش جادوگران و درمان گران نقش مهمی داشته است.
ارسطو می گوید: از موسیقی می توان در بسیاری از شئون زندگی، تربیت، سرگرمی، درمان، خوشگذرانی و تعدیل احساسات و عواطف استفاده کرد. (منتهی تصریح می کند که گرچه پرکردن اوقات فراغت، امری لازم است، لیکن باید با نوعی از موسیقی مفید و تعالی بخش پر شود).
فارابی موسیقی را به سه خاصیت مطرح می ساخت : احساس انگیز، نشاط انگیز، خیال انگیز و یا تحت شرایطی هر سه خصوصیت را دارا می باشد.
نغمه های موسیقی بر حسب ترکیب فواصل و ریتم دارای ارتعاشات خاصی هستند که با تحریک ارتعاشات سلول های عصبی احساس و انگیزهای را تقویت، تضعیف و یا منتقل می سازند. اگرچه فواید درمان با موسیقی از دوران های قبل مطرح بوده است، اما تا قبل از این که در قرن اخیر به عنوان یک رشته تخصصی شناخته شود خوب معرفی نشده است.
امروزه از تاثیر و فواید موسیقی در مراحل مختلف رشد و زندگی انسان (از دوره جنینی تا سالمندی) گیاهان و جانوران سخن به میان میآید، و از تغییرات ان بر روی سیستمهای حسی حرکتی، هیجانی- عاطفی، ترشح غدد، هوشیاری و آگاهی و شناخت فرد بحث میشود.
به گفته پژوهشگران مرکز پزشکی نیویورک، شنیدن موسیقی های کلاسیک و حتی موسیقی مجاز موجب کاهش اضطراب و افزایش تحمل درد بیماران میشود. (تنسی ویلیامز)
از بدو خلقت انسان، نیازهای متنوعی (اعم از جسمی و روانی) با او همراه بوده که برای براورده ساختن این نیازها سازگاری با محیطش به ابزارهایی نیاز داشته است.
هنر به عنوان یکی از وسایل اولیه سازگاری بشر در خدمت نیازهای کمال جویی و زیبا طلبی و از طرف دیگر، آرامبخش ناراحتی ها و سختی های زندگی او بوده است. موسیقی شکلی از هنر است که احساس، عاطفه، ادراک و شناخت انسان را بدون نیاز به تکلم و زبان منتقل میکند.
استفاده بشر از موسیقی، امری اسان و قابل دسترس بوده است، چون ریتم و ملودی، به عنوان دو رکن اساسی موسیقی، در سرشت انسان وجود داشته و از طرفی اواگریها و حرکات ریتمیگ نیز نیازی به تکلم نداشته است. از این رو در بیشتر قبایل ابتدایی مراسم و ایینهای مختلف موسیقایی که وسیله ای برای ابراز همبستگی جمعی و از بین بردن ترس ها و غم ها و ایجاد ارامش و شادی و اراده در بین افراد قبیله بوده برگزار میشده است.
موسیقی زبان ارزوها، انتظارها و عواطف بشری است و هر قوم و ملتی بر حسب ویژگی های عاطفی و فرهنگی خود، موسیقی خاصی دارد. با درک موسیقی، عواطف زیبا، همدردی و تفاهم بیشتر قلبی میسر خواهد شد.
پژوهشگران توصیه می کنند که والدین روزانه یک ساعت برای فرزندان کوچک خود موسیقی پخش کنند. این عمل موجب بهتر شدن وضعیت تغذیه، خواب و افزایش وزن انها می شود. (تله تکست شبکه دو سیما)
موسیقی درمانی به استفاده مستقیم و غیر مستقیم از موسیقی برای بازیافت، نگهداری و قدرت بخشیدن به سلامت روحی، جسمی، احساسی و درونی گفته می شود که توسط فرد متخصص تجویز شده باشد. این تعریف کوتاه تمام عناصر اصلی موسیقی درمانی را در بر گرفته است و ما در این جا به توضیح هر یک از این عناصر می پردازیم.
1-موسیقی درمانی باید توسط اعضای تیم درمانگر شخص تجویز شود. اعضای این گروه می توانند شامل پزشکان، متخصصین خدمات اجتماعی، روان شناسان، معلمین، مددکاران یا والدین باشند.
2- موسیقی ابزار درمانی عمده این شیوه درمان است. درمانگر از موسیقی برای رسیدن به حس اعتماد متقابل استفاده می کند، سپس برای بهبودی بخشیدن به شرایط روحی و جسمی بیمار، یک سری فعالیت های بدقت برنامه ریزی شده را تجویز می کند.این فعالیت ها می توانند مواردی مانند اواز خواندن، شنیدن موسیقی، نواختن ساز، اهنگ سازی و انجام حرکاتی ورزشی یا رقص با موسیقی باشند.
3- موسیقی تحت نظر یک موسیقی درمانگر تعلیم دیده برای بیمار در نظر گرفته می شود. موسیقی درمانی، رشته گسترده ای است و درمان های موسیقایی که توسط این اشخاص انجام می گیرد بر پایه دانش وسیع انها از تاثیرات موسیقی بر رفتار، نقاط قوت و ضعف بیمار و اهداف درمانی، بنا شده است.
4- موسیقی درمانی برای رسیدن به اهداف خاص درمان شناسی به کار می رود. این اهداف شامل : بهبودبخشیدن به مهارت های ارتباطی، علمی، حرکتی، احساسی و اجتماعی است. باید توجه داشت که ممکن است بیمار در طی دوران درمان به مهارت ها و دانش تازه ای در موسیقی دست یابد اما برای درمانگر، کسب این مهارت ها چندان اهمیت ندارد. انچه مهم است تاثیر موسیقی بر سلامت روح و جسم بیمار است.
موسیقی درمانی: موسیقی درمانی چیست؟
در یونان قدیم ارتباط نزدیکی بین موسیقی و شفا وجود داشت. این همبستگی به یکی از خدایان یونان «آپولو» شخصیت و شکل داده است. آپولو هم خدای موسیقی و هم خدای طب بود. یونانیان معتقد بودند که امراض نتیجه عدم هارمونی در وجود فرد است وموسیقی با قدرت روحی و اخلاقی خود میتواند با برگرداندن هارمونی و نظم در بدن سلامتی را برای فرد مورد استفاده به ارمغان آورد. پژوهشهای انجام شده نشان میدهد که غده تالاموس به عنوان مهمترین غده در مغز انسان محرک های صوتی را به وسیله سیستمهای عصبی دریافت و در کنار حافظه و تخیل به آنها پاسخ میدهد. غده هیپوفیز نیز که از غده تالاموس فرمان دریافت میکند به محرکهای صوتی موزون پاسخ میدهد موجب بروز ترشحاتی میشود که نتیجه آن آزادسازی ماده آرامبخش به نام آندروفین خواهد بود