مقدمه:
وای کمرم، این شکوه معمولترین شکوه ای است که به گوش پزشکان می‌خورد. در واقع این ناراحتی به سراغ خیلی ها، از هر سن، جنس، صنف و طبقه اجتماعی که باشند می‌رود. پس باید گفت یک مشکل همگانی است.
علل کمردرد متعدد و گوناگون است، همینطور روشهای تشخیص و درمان آن. لذا این چندگونگی کم و بیش وسایل تشویش بیماران مبتلا به کمر درد را فراهم آورده و تا حدودی موجب بدبینی و ترس و هراس آنان می شود و اغلب باعث می شود بیماران پیگیر مراقبتهای پزشکی نباشند.
این برگردان اصولاً محدود است به بحث درباره مسائل مربوط به ستون مهره های کمر بزرگسالان که پی آمد آن معمولاً کمردرد است. در این بحث مرور کوتاهی خواهیم داشت به ساختمان ستون فقرات، دیسک بین مهره ای، سبب شناسی دیسک کمر، چگونگی انجام کارهای روزمره و ورزش های مناسب سنین مختلف تا کمتر دچار این مشکل بشویم.
ستون فقرات بمانند حلقه های زنجیره ای استخوانی است که بوسیله سیستمی از مفاصل بهم متصل شده و توسط دیسکها، کپسولها، لیگمانها و عضلات حفظ و مستحکم میشوند. در ضمن ستون فقرات نخاع شوکی را در داخل خود جای داده و از نخاع و اعصاب جدا شده از آنها نگهداری می کند. از خصوصیات ستون فقرات می توان گفت که بطور اختصاصی انرژی را جذب کرده و برحسب موقعیت بدن( زمان انجام ورزشهای مختلف، برداشتن اجسام سنگین . . . . ) زمانی بسیار سفت و محکم و زمانی انعطاف پذیر می شود. در طول زندگی هر فرد این ساختمان به دلایل مختلف مثل بالا رفتن سن، حوادثی مثل ضربه و سقوط از بلندی یا بیماریها دچار ضعف و ناتوانی می شوند. لذا بایستی توجه کرد چه حالت های پاتولوژیکی باعث تغییرات در سلامت این ساختمان می شود.
ستون فقرات کمری شامل پنج مهره می باشد که مجموع آنها به شکل استوانه ای کوتاه می باشد بطوریکه هر مهره را به تنهایی در نظر بگیریم بدنه در جلو و پدیکولها در عقب یک ظاهر نعل اسبی به مهره می دهد(شکل 1)
شرح مختصری از نخاع شوکی و ارتباط آن با مهره ها:
در ضمن مهره های کمری انسان قبل از چهل سالگی فشاری در حد KN 8 ( هشت کیلو نیوتن، هر کیلو نیوتن معادل 10 کیلوگرم می باشد) یعنی 80 کیلوگرم را می تواند تحمل کند که بعد از چهل سالگی حدود 50 درصد مقاومت مهره کم می شود(KN 4) پس بایستی در انجام کار و حتی ورزش برای سلامتی را در سن قبل از چهل سالگی و بعد از آنرا متناسب با گفتار فوق در نظر گرفت تا از آسیب مهره ها پیشگیری شود.
کمر دردLow Back Pain
تعداد مراجعین شاید بتوان گفت که کمر درد بعد از سرما خوردگی شایع ترین بیماری در انسان است یا بهتر بگوئیم بیشترین تعداد مراجعین به درمانگاههای روماتولوژی و ارتوپدی را کمردرد تشکیل می دهد. این مورد در همه جای دنیا جزو متداولترین ناراحتیهای انسانی بوده و در ایران هم از بیماریهای شایع و آشنا برای پزشکان است. متأسفانه تشخیص و ارزیابی آن و داروهای تجویز شده در ایران کاملاً غیر منطقی و گاهاً مضر است. در این کتاب سعی می شود کمردرد را با زبانی علمی اما ساده بیان نموده و از نظر آناتومیک به دردهایی که از قسمت پایین ستون فقرات ازL3 تا L5 و از مفاصلL1 L5 استخوان ساکرم منشأ میشوند را کمردرد بگوئیم و سایر دردهای پشت را جزء کمردردها محسوب نداریم.
مضافاً 80 درصد افراد در طول زندگی حداقل یکبار بعلت کمردرد به پزشک مراجعه می کنند. این دردها ممکن است باعث از دست رفتن ساعات کار فعال گردند اکثر دردهای کمری بهنگام کار پدید می آید. تغییرات در شیوه کار و زندگی و جابجائی در شیوع این بیماری نقش عمده ای دارد در سنین 2550 سالگی که فعالترین سالهای زندگی انسان از نظر شغلی میباشد کمردرد شایع است. کمردرد را به دو صورت حاد و مزمن از نظر کلینیکی تقسیم می نمایند یک کمردرد حاد به صورت زیر تقریباً از بین می رود:
33 درصد بیماری در عرض یکماه 70 درصد بیماران دو ماه و 86 درصد آنها در مدت 3 ماه بهبودی کامل پیدا می کنند و بقیه بیماران بصورت مزمن در می ایند.
آمار منتشره در انگلستان نشان می دهد که سالیانه در حدود دو میلیون نفر از افراد بیش از 15 سال به علت کمردرد به پزشک مراجعه می کنند. 5% از این افراد پس از یک مرتبه مراجعه بهبود نیافته و برای دفعات بعد مراجعه می کنند، 10% از این افراد جهت ادامه درمان در بیمارستان بستری شده و فقط 10% از بیماران بستری احتیاج به درمان جراحی دارند.
در آمریکا در بین بیماریهائی که باعث ناتوانی از کار و مرخصی ناشی از آن در افراد کم تر از 45 سال می گردد کمردرد در درجه اول قرار دارد. در افراد بین 4564 سال بعد از بیماری های قلبی و آرتریت روماتوئید کمردرد در درجه سوم قراردارد.
با شیوع فراوان بیماری و علل متعددی که برای آن بیان می شود کمردرد هنوز یکی از معماهای پزشکی است.
شاید بتوان گفت که هنوز علت بیشتر کمردردهای مزمن( بیش از سه ماه از آن گذشته باشد) مشخص نشده است.
تعدادی از این بیماران علیرغم نوع درمانی که برای آنها انجام میگیرد کمردردشان بهبود می یابد. در حالیکه تعدادی از آنها هرگز بهبود نمی یابد.
ضایعات در مهره آخر کمری و نسوج نرم اطراف آن منشأ قسمت اعظم دردهای کمر است.
کمردرد علل مختلف دارد که شایع ترین آن بیماریهای ارتوپدی هستند. البته بیماریهای دیگری مثل بیماریهای دستگاه ادراری، دستگاه تناسلی زنان، آبستنی و بیماریهای داخلی و متابولیک و بالاخره ناراحتی های روانی نیز باعث کمردرد می شوند، که بحث درباره آنها مربوط به این کتاب نمی باشد.
شایعترین بیماریهای ارتوپدی که باعث کمردرد می شوند عبارتند از: ناهنجاریهای مادر زادی، وارد شدن فشار بیش از حد تحمل به ستون فقرات، پارگی دیسک بین مهره ای، استئوآرتریت مهره های کمری، اسپوندیلوئیستزی، و بندرت بیماریهای دیگر مانند عفونت ها( سلی و غیر سلی)، آرتریت روماتوئید، آرتریت نقرسی، اسکولیوز، تومورهای استخوانی و عصبی و بالاخره یکسان نبودن طول اندام های تحتانی( بحث درباره هر یک بطور جداگانه در قسمت های دیگر کتاب آمده است در زیر به ذکر شایع ترین علل کمردرد می پردازیم).
طبقه بندی علل کمردرد:
علل مادرزادی
خارجی شدن پنجمین مهره کمری و کمری شدن اولین مهره خارجی
نامتقارن بودن مفصل های بین مهره ای
لغزش مهره
تومورها
تومور خوش خیم مانند تومور ریشه اعصاب و پرده های نخاع( نوروم
یا منژیوم)
تومور بدخیم مانند تومور اولیه استخوانی(فنیلوم متعدد):
تومور اولیه عصبی.
تومور متاستازی مهره ها( از پستان، پروستات، شش، کلیه و تیروئید).
ضربه ها
رگ به رگ شدن(Strain) حاد یا مزمن مهره ها
شکستگیهای جسم مهره ای و یا زائیده های عرضی
نیمه در رفتگی سطح مفصلی(Facet Syndrome)
لغزش مهره
پارگی دیسک بین مهره ای
مسمومیت
مسمومیت با فلزات سنگین مانند رادیوم
بیماریهای متابویک
استئوپروز
استئومالاسی
بیماریهای التهابی
آرتریت روماتوئید
اسپوندیلیت آنکیلوزان
بیماریهای دژنراتیو
استئوآرتریت و فتق دیسک بین مهره ای
عفونت
عفونت حاد فضای بین مهره ای و استئومیلیت حاد
سل، استئومیلیت مزمن، عفونت قارچی و در ایران بروسلوز
بیماریهای ناشی از اختلال جریان خون
انوریسم آئورت شکمی و نارسائیهای سیاهرگی
عوامل مکانیکی
عوامل داخلی مانند کم بودن قوام عضلات، فشار در اثر بد قرار گرفتن وضع بدن در حالت نشسته و ایستاده دردهای مربوط به عضلات و نیامها و ناپایداری ستون مهره ای
عوامل خارجی مانند فیبروم رحم، تومورها و عفونت های درون لگن، بیماریهای مفصل ران، بیماریهای پروستات.
بیماریهای مفصل خارجی خاصره ای و اسکولیوز ستون مهره ای که درمان نشده باشد.
عوامل روانی
مثل هیستری و تمارض
بیماریهای گوناگون قسمت های مختلف ستون فقرات که باعث کمردرد می شوند شرح داده شد، در زیر بذکر ضایعات احشائی که باعث کمردرد می گردد می پردازیم:
دردهای کمری ممکن است به علت ضایعات و بیماریهای مهره ها و دیسک بین مهره ای نبوده و از نقاط دیگر به کمر انتشار یابند. پزشک معاینه کننده باید این بیماریها را در نظر داشته باشد تا با بیماریهای کمری اشتباه نگردند. شایع ترین این ضایعات عبارتند از:
بیماریهای دستگاه گوارش مثل پانکراتیت مزمن، پارگی خلفی زخم معده و غیره.
انسداد تدریجی و پیشرونده آئورت و شریان ایلیاک ممکن است باعث درد کمر، کفل و اندام تحتانی گردد.
تومورهای نخاع شوکی، تومور ناحیه دم اسب، تابس و سیرنگومیلی.
بیماریهای دستگاه تناسلی زنان مثل تومورهای رحم، برگشتن رحم به عقب(Retroversion) و اندومتریوز.
بیماریهای دستگاه ادراری مثل تومورها و عفونت پروستات، ضایعات کلیه ها و حالب ها
بیماریهای تب دار مثل آنفلونزا، حصبه
گرچه بیماریهای فوق باعث کمردرد می گردند ولی درد این بیماران در اثر عوامل مکانیکی مثل خم شدن، بلند کردن اشیاء سنگین، سرفه کردن و غیره تشدید نمی یابد.