مقدمه :
آموزش بهداشت در مفهوم کلی خود ، عبارت است : از ایجاد عادات و رفتار مطلوب ، از دگرگونی رفتارهای نا مطلوب گذشته فرد ، خانواده و جامعه است . بهداشت مدارس سعی دارد تمامی مسائل مربوط به سلامت دانش آموزان را در سطوح مختلف جسمی ، روانی ، اجتماعی ، توسط مربیا ن بهداشت مدارس و با همکاری مسئولین برآورده سازد .
بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی ، بهداشت مدارس ، شامل مجموعه اقداماتی است که به منظور تشخیص ، تامین یا حفظ ارتقاء و سلامت جسمی ، روانی و اجتماعی دانش آموزان ، والدین آنها ، معلمین ، که به نحوی در ارتباط با دانش آموزان قرار دارند تحت راهنمایی مسئولان به اجرا درمی آید .
بهداشت مدارس حاوی اهداف کلی و اختصاصی می باشد که برآورد ه ساختن این اهداف ، مستلزم برنامه ریزی وسیع ، صحیح و پیوسته می باشد تا به دانش آموزان امکان دهد که رفتارهای سالم و بهداشتی را جایگزین عادات غلط خود بکند .
هدف کلی بهداشت مدارس ، آموزش و پرورش کودکانی سالم و متعادل است که رشد و نمو طبیعی داشته باشند و هیچ گونه اختلالی از لحاظ فکری ، جسمی و عاطفی درآنها مشاهده نگردد .
به گونه ای دیگر اهداف بهداشت مدارس را می توان این گونه تعریف کرد :
1- حفظ و ارتقاء سلامت دانش آموزان والدین کارکنان مدرسه از طریق افزایش آگاهیهای بهداشتی
2- ایجاد نگرش مطلوب ، تغیر رفتار و تسهیل دسترسی دانش آموزان به خدمات بهداشتی .
3 - تاکید بر همکاریهای درون بخشی و مشارکت دانش آموزان ، معلمین و والدین دانش آموزان .
ضرورت بهداشت مدارس :
1- کثرت و انبوهی جمعیت در بر گیرندگان خدمات .
2- نزدیک به 1-4 جمعیت کل کشور در مدارس به سر می برند .
3- مراقبت از دانش آموزان از جهات مختلف بهداشتی ، از عوارض اجتماعی ناشی از مسایل گوناگون وآسیب پذیری وی پیشگیری می کند .
4- نقش حرکت و جامعه سازی حاصل از اجرای صحیح این خدمات .
5- سهولت عرضه خدمات .
هدف کلی :
توانایی انجام دادن مراقبت های بهداشتی و معاینات دوره ای دانش آموزان .
آموزش بهداشت به دانش آموزان ،والدین و کارکنان مدارس و انجام اقدامات لازم برای حفظ و ارتقاء سطح بهداشت محیط آموزشگاه ها
هدف رفتاری :
1 – پرونده بهداشتی 100 نفر از دانش آموزان را تنظیم کند .
2 – دید دور 100 نفر از دانش آموزان را با استفاده از تابلوی E بزرگ اندازه گیری کند .
3 – دید نزدیک 100 نفر از دانش آموزان را با استفاده از تابلوی e کوچک اندازه گیری کند .
4 – با استفاده از چارت خورشیدی 100 نفر از دانش آموزان را از نظر استیکماتیسم مورد آزمایش قرار دهد .
5 - 100 نفر از دانش آموزان را با استفاده ازتست پوشاندن کلور تست از نظر فوریا ( لوچی محنفی ) آزمایش کند .
6 – نوع اختلال دید را با توجه به شواهد و علائم ثبت کند .
7 – فرم ارجاع مربوط به اختلالات بنیادی را تنظیم کند .
8 – نتایج پیگیری های بعمل آمده را در پرونده دانش آموزان ثبت کند .
با استفاده از نجوا ، دیاپازون و مصاحبه ، شنوایی 100 نفر از دانش آموزان را اندازه گیری کند
9 – موارد نقص شنوایی را با استفاده از فرم های مخصوص به مراکز ذیربط ارجاع دهد .
10 – نتایج پیگیری افرادی را که به علت نقص شنوایی ارجاع شده اند را ثبت کند .
11 – محل نشستن دانش آموزان را که دارای نقص شنوایی یا بینایی هستند در کلاس درس تعیین کند .
12 – دهان و دندان 90 نفر از دانش آموزان را از سن 5 تا 14 سالگی برای هر سن 10 نفر تعیین کند .
13 – پوسیدگی های دندان ها و سایر ناهنجاریهای مربوط را ثبت کند .
14 – اقدامات لازم برای پیشگیری از بیماریهای واگیردار ، بازدید سر صف ، جداسازی بیماران را انجام دهد .
15 – 100 نفر از دانش آموزان را از نظر ضایعات فیزیکی بدن مورد معاینه قرار دهد .
16 - 100 نفر از دانش آموزان را از نظر اختلالات تغذیه ای مورد معاینات بالینی قرار دهد .
17 – قد و وزن 100 نفر از دانش آموزان را از سن 6 تا 11 سالگی برای هر سن اندازه گیری کند
18 – با استفاده از جدول رشد قد و وزن اندازه گیری شده را با استاندارد ها مقایسه کند .
19 – حداقل 6 مورد کمک های اولیه برای دانش آموزان یا پرسنل مدرسه انجام دهد .
20 – برای هر بازدید یک لیست پیشنهادی به منظور رفع علل حوادث و مشکلات بهداشتی مدارس تنظیم کند
21- 10 برنامه آموزش بهداشت را بطور رسمی در مورد تغذیه و بهداشت مواد غذایی ، بهداشت محیط ، بیماری های شایع واگیردار ، بهداشت فردی و روانی هر کدام دو نوبت اجرا کند .
22 – از نحوه اجرای هر یکگ از برنامه های آموزشی بهداشت خود ارزشیابی کند .
23 – چک لیست ارزشیابی از آموخته های دانش آموزان را تهیه کند .
24 – یک برنامه آموزشی برای خانواده دانش آموزان که به یکی از اولویت های بهداشتی مدرسه اختصاص دارد اجرا کند .
25 – دو نوبت فرم گزارش ماهانه و یک نوبت فرم سالانه را بر اساس فعالیتهایی را که دانش آموزان در صول مدت آموزش عملی انجام داده است تنظیم و تکمیل کند .
26 – مسائل و مشکلات عاطفی و روانی 5 نفر از دانش آموزان را با استفاده از پرسشنامه تهیه شده را تکمیل کند .
27 – دو نمونه از دانش آموزان را که دارای اختلالات رفتاری یا روانی دارند مورد مشاهده قرار داده و نتیجه مشاهدات خود را ثبت کند .
28 – برای دانش آموزانی که اختلالات روانی ، عاطفی دارند شرح حال تنظیم کند .
29 – با والدین دانش آموزانی که مشکلات جسمانی و روانی دارند مصاحبه و مشاوره کند .
30 – یک مورد بازدید منزل را به همراه مربی خود انجام دهد .
31 – خاصیت واکسیناسیون 100 نفر از دانش آموزان را با استفاده از کارت واکسیناسیون و یا فرم مراقبت های بهداشتی دانش آموزان ارزیابی کند .
32 – نتایج بازدید از بهداشت محیط را پس از ارزیابی گزارش کند .
شرح کارورزی :
کنفرانسها :
در طول کارورزی کنفرانس هایی که ارائه دادم ، شامل : الف ) شب ادراری ب ) پدی کلوزیس ج ) اوریون د ) ایدز
آموزش ها :
آموزشهایی که در طول کارورزی ارائه دادم ، شامل : الف ) گروهی ب ) چهره به چهره
آموزش های گروهی :
1 – بهداشت دهان و دندان ( برای دانش آموزان کلاس چهارم )
2 – آموزش بهداشت روان ( برای دانش آموزان پیش دبستانی)
3 – بیماریهای شایع « آنفولانزا » ( برای دانش آموزان کلاس سوم )
4 – تغذیه ( برای دانش آموزان کلاس پنجم )
آموزش های چهره به چهره :
در زمانی که معاینات را انجام دادم ، شامل : مسواک زدن ، شستن موها به طور مرتب ، ناخن جویدن ، شستن دستها و کلسیم .
معاینات :
معایناتی که در طول کارورزی انجام دادم : 1 – بینایی 2 – شنوایی 3 – دندان 3 – پدی کلوزیس 4 – کلسیم 5 – کم خونی 6 – انگشت مکیدن 7 – ناخن جویدن 8 – نجوا 9 – قد و وزن 10 – BMI
کمک های اولیه :
در طول کارورزی پیش نیامد .
بررسی وضعیت بهداشت محیط مدرسه :
مدرسه در داخل یک میلان بود که از خیابان دور بود . یک طرف مدرسه سه طبقه و طرف دیگر دو طبقه بود . کلاسهای دبستان در یک طرف مدرسه و پیش دبستانی در طرف دیگر مدرسه بود . در حیاط مدرسه 3 عدد سطل زباله داشت که بدون درب بود . حیاط دارای دو کف شور بود سمت چپ مدرسه پله های خطرناک بود که به پایین می رفت و حفاظ نداشت و برای دانش آموزان خطرناک بود . چراغ تو حیاط پایین بود که از تو دیوار آمده بود و سیم لخت دیده می شد و چراغ هم شکسته بود . کنتر برق در گوشه مدرسه بود و سیم های کنتر پایین بود و کنتر قاب یا حفاظ نداشت . جعبه کمک های اولیه در کنار حیاط مدرسه و پایین بود دانش آموزان می توانستند به راحتی آن را باز کنند . در جعبه کمک های اولیه پنبه ، چسب زخم و قرص نداشت . گاز استریل ، بتادین و باند هر کدام یک عدد بود که برای تعداد دانش آموزان کافی نیست .
آزمایشگاه :
با توجه به محدودیت وقت ، نتوانستیم محیط آزمایشگاه را بررسی کنیم .
کتابخانه :
در فضای باز و گوشه حیاط مدرسه بود . روی قفسه های کتاب پلاستیک کشیده بودند . میز و صندلی برای نشستن در کتابخانه نداشت . محل آرام و بی سر و صدایی نبود . سطل زباله نداشت . و کتابخانه غیر استاندارد بود .
نمازخانه :
نمازخانه اتاق کوچکی بود که فضای کرفته ای داشت تخته و گچ داشت که بچه ها به راحتی به گچ دسترسی داشتند پ نجره ها بالا و بسته بود و اتاق فضای خفه کنندهه ای داشت که در طبقه پایین قرار داشت به خوبی تمیز نمی شد .
اتاق بهداشت :
در مدرسه اطاقی به عنوان اتاق بهداشت نبود و نمازخانه را اتاق بهداشت کردیم و برای معانتات دانش اموزان وسایل کافی نبود که بتوانیم استفاده کنیم خودمان باید وسایل را می بردیم وآنجارا به عنوان اتاق بهداشت درست می کردیم .
بوفه :
گوشه ای از حیاط مدرسه بو د واز یک یخچال به عنوان بوفه مدرسه استفاده می کردند . اتاقی برای بوفه نداشت . خوراکیهای غیر مجاز هم داشت مثل : »ژله ،کرم کارامل ، کیک کاکائویی ، شکلات های رنگی ، ومسولی نداشت که کارت سلامت داشته باشد .
آبدارخانه :
گوشه ای از حیاط مدرسه بود و یک اتاق کوچک که کنار دستشوئی قرار گرفته و آبگرم کن که دانش آموزان دسترسی به آبگرم کن داشتند جای مناسبی برای ظرفشوئی نبود و بیشتر از یک نفر درآنجا قرار نمی گرفت وسایل ضد عفونی برای شستن لیوان ها نبود و برای بچه ها آ بگرمکن خطرناک بود .
دفتر مدرسه :
دفتر مدرسه در طبقه اول قرار داشت اتاق بسیار نامناسبی بود سیم برق کنار بخاری بود و شلنگ گاز از این طرف دیوار به آن طرف دیوار وصل شده بود و پایین قرار داشت و برای بچه های پیش دبستانی خطرناک تر بود . دور بخاری حفاظ آهنی کشیده شده بود سقف اتاق میله داشت که زنگ زده و رنگ نداشت تهویه نداشت پنجره یک عدد داشت و اصلا جای مناسبی برای دفتر اولیا مربیان نبود .
آبخوری :
آ بخوری با دستشویی یکی بود .
توالت ها :
9 عدد توالت برای دانش آموزان و یک عدد برای معلمان که پهلوی هم قرار داشت . در کنار توالت ها بخاری با لوله و شیلنگ قرار داشت و برای دانش آموزان خطرناک بود امکان زمین خوردن بچه ها زیاد بود شیلنگ شیر توالت ها روی زمین افتاده بود. تهویه هوا نداشت و تنها یک پنجره در آنجا برای ورود و خروج هوا بود .
دستشویی :
دستشویی ها در توالت قرار داشت تعداد شیرهای دستشویی 15 عدد بود که 4 عدد شیر بالا و 11 عدد شیر پایین آن قرار داشت . اندازه شیر ها متناسب با قد دانش آموزان بود مایع دستشویی به اندازه کافی وجود نداشت .
وضعیت سالن و پله ها :
یک سالن در طبقه اول وسالن دیگر در طبقه دوم قرار داشت .در آنها کپسول اطفای حریق قرار داشت ، اما مشخص نبود که تاریخ انقضا آن به پایان رسیده یا نه و یا پر است یا خالی . پله ها خیلی تیز بود لا به لای پله ها از همدیگر باز بود و پای دانش آموزان به آن گیر می کرد امکان زمین خوردن بچه زیاد بود .
مستخدم مدرسه :
تقریبا سنش پیر بود . توان تمیز نگهداشتن توالت ها را نداشت و خوب نمی توانست تمیز کند . با توجه به سنش حوصله دانش آموزان را نداشت و آنها را دعوا یا سرشان جیغ می کشد .
بازدید وضعیت کلاسها به طور جداگانه
پیش دبستانی :
الهام جون : فاصله تخته کلاس تا اولین نیمکت استاندارد بود دارای سطل اشغال و جالباسی بود نیمکت ها سه نفره بود و بچه ها راحت نمی توا نستند راحت بشینند کلاس پنجره و پرده داشت.
نسیم جون : فاصله تخته کلاس تا اولین نیمکت مناسب بود سطل زباله گوشه کلاس بود پنجره و پرده داشت . تخته کلاس وایت برد بود . ارتفاع زمین تا سقف کلاس کم بود .
فرناز جون : کف کلاس موزاییک بود . نیمکت ها 3نفره بود و دانش آموزان جای کافی نداشتند . کلاس دارای پنجره و پرده بود . نور آن مکان کافی بود . سطل زباله داشت .
آرزو جون : فاصله تخته کلاس تا اولین نیمکت استاندارد بود . پنجره و پرده داشت اما نور آنجا کافی نبود جا لباسی داشت . سطل زباله در گوشه کلاس بود . نیمکت ها 3 نفره بود و استاندارد لازم را نداشت .
سوم دبستان :
سوم 1 : فاصله تخته سیاه تا اولین نیمکت کم بود و روبروی بچه ها نصب شده بود . فاصله بین تخته و دانش اموزان استاندارد نبود . کلاس پنجره داشت اما پرده بر ر وی آن نصب نشده بود . نور کافی و سطل زباله در کلاس بود .
سوم 2 : پنجره نداشت نور کافی نبود از نور مصنوعی استفاده می شد فاصله تخته تا اولین نیمکت استاندارد نبود تخته روبروی بچه ها نصب شده بود .
سوم 3 : پنجره نداشت ، نور کافی نبود ، از نور مصنوعی استفاده می شد . یک عدد جالباسی داشت، سطح کلاس موزائیک بود پنکه سقفی استاندارد نبود سطل آ شغال داشت .
سوم 4 : تخته کلاس وایت برد و فاصله اولین نیمکت تا تخته کلاس مناسب نبود . سطل زباله در گوشه کلاس قرار داشت . کلاس از نور کافی برخوردار نبود .