مقدمه:
تنظیم خانواده مجموعه اقداماتی است که افراد و زوجها را یاری میدهد تا از داشتن فرزند ناخواسته جلوگیری کنند و فاصله بین فرزندان را خود تنظیم نمایند.
آموزش و مشاوره ، تامین وسایل جلوگیری از حاملگی و دسترسی آسان به آن و کمک به کسانی که دچار ناباروری هستند و آموزش خانواده ها درباره فرزندان از جمله خدماتی هستند که بهداشت باروری را شامل میشوند. شناخت رشهای مختلف جلوگیری ازبارداری و آکاهی نسبت به مزایا و معایب هر روش میتواند خانواده را برای انتخاب مناسب ترین روش در پیشگیری از حاملگی ناخواسته راهنمایی کند.
دفتر بنیاد جمعیت سازمان ملل متحد در سال 1990، یازدهم جولای مصادف با 21 تیر ماه را به عنوان روز جهانی جمعیت نامیده است. شعار انتخابی سال 2008 برای این روز عبارت است از: "تنظیم خانواده یک حق است، بیایید آن را به واقعیت تبدیل کنیم".
اهداف تنظیم خانواده
کاهش مرگ و میر مادران به علل ناشی از بارداری و تامین سلامت آنان
کاهش مرک ومیر کودکان از طریق جلوگیری از رشد و تکامل نابهنجار جنین و کاهش بیماریهای ژنتیکی.
جلوگیری از سوء تغذیه مادران و کودکان با فاطله گذاری مناسب بین فرزندان
پرهیز از بدنیا آمدن کودک ناخواسته که خود به خود کاهش سقط های عمدی را بدنبال دارد.
داشتن فرزند به تعداد دلخواه و تعیین تعداد آنان با توجه به شرایط حاکم بر خانواده
برخورداری خانواده از سطح زیستی معقول
برخورداری افراد از تعلیم و تربیت بهتر
بهبود وضع مالی خانواده
تضمین ثبات خانواده
تامین بهتر خدمات و تسهیلات عمومی توسط مسئولین برای افراد جامعه
افزایش مشارکت زنان در فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی
کاهش رشد جمعیت و هماهنگی آن با توسعه اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی جامعه
فواید تنظیم خانواده
الف- هیچ زنی نباید با زندگی بخشیدن، بمیرد
دسترسی به تنظیم خانواده می تواند باعث کاهش مرگ مادران شده و حدود یک سوم از مرگ کودکان راکاهش دهد. برآورد می شود که دسترسی به خدمات تنظیم خانواده می تواند زندگی 175000 زن را هر سال نجات دهد و استفاده از روشهای مدرن پیشگیری از بارداری باعث جلوگیری از مرگ 7/2 میلیون مرگ نوزاد در سال شود. افزایش فاصله بین تولدها به بیش از 2 سال می تواند از مرگ بیشتر از یک میلیون از کودکان زیر پنج سال جلوگیری کند.
نباید حق زندگی را از زنانی که در کشورهای کم در آمد و فقیر زندگی می کنند، گرفت. از 536000 زنی که در سال به علت مشکلات در هنگام زایمان و بعد از آن می میرند، 99% آن مربوط به کشورهای در حال توسعه می باشد. بیش از نیمی از این مرگها درکشورهای آفریقایی اتفاق می افتد. در کشورهای آفریقایی که شیوع بیشتری از مرگ و میر مادران را داراست، از 26 مورد حاملگی یک زن در زمان بارداری و یا زایمان فوت می کند در حالیکه در کشورهای پیشرفته یک مرگ در 7300 زن باردار است. جلوگیری از حاملگی ناخواسته موارد سقط را کاهش می دهد. سقط ها می توانند باعث ناتوانی و مرگ شوند که این حادثه می توانست با تعویق انداختن حاملگی در زنان و استفاده مؤثر روشهای پیشگیری از بارداری اتفاق نیفتد. زنان فقیر و کم درآمدآسیب پذیر ترند. 97% سقط های غیر بهداشتی در کشورهای در حال رشد اتفاق می افتد. تخمین زده می شود 19 میلیون سقط در سال صورت می گیرد که هر سال 68000 مرگ زن به دلیل سقط های غیر بهداشتی و 3/5 میلیون زن از ناتوانی رنج می برند.
ب- تنظیم خانواده برای خانواده سودمند است
خانواده های کوچکتر و سالم تر می توانند به سطح بالاتری از آموزش دست یابند و شانس بهتری برای فرار از فقر داشته باشند. تنظیم خانواده می تواند با جلوگیری از حاملگی های پشت سرهم، فرصت زندگی بهتری را به زنان داده و باعث افزایش تحصیلات و کارآمدی آنها گردد و همچنین این فرصت را به دختران جوان می دهد تا در مدرسه بمانند و مادران وقت و انرژی بیشتری برای مراقبت و بهبود وضعیت خانواده اشان بگذارندو از موقعیت اقتصادی و اجتماعی خود در جامعه لذت ببرند.
سودمندی زمانی افزایش می یابدکه میلیونها زن بتوانند روش مناسبی برای خانواده و زندگیشان داشته باشند، فاصله بین تولدها برای سلامت مادرو نوزاد مفید است و مادران را قادر می سازد توجه بیشتری به فرزندانشان داشته باشند و همچنین خطر مرگ و عدم توانایی ناشی از بارداری و زایمان را کاهش می دهد. تاکید بر این منافع می تواند به پذیرش و هدایت هر چه بیشتر گروهها به طرف تنظیم خانواده کمک نماید.
ج- تنظیم خانواده به روند رو به کاهش جمعیت کمک می نماید
جلوگیری از افزایش رشد جمعیت فشار اقتصادی به جامعه راکاهش می دهد وابستگی اقتصادی کمتر و رشد اقتصاد بیشتر خواهد شد رابطه محکمی بین تنظیم خانواده و کاهش باروری و کاهش رشد جمعیت وجود دارد. به گفته سازمان ملل اگر افزایش جمعیت در کشورهای در حال توسعه رشد کمی داشته باشد 5/2 بیلیون نفر تا سال 2050 به جمعیت کره زمین اضافه خواهد شد و جمعیت از 7/6 بیلیون نفر به 2/9 بیلیون نفر در سال 2050 خواهد رسید و اگرمیزان حاملگی روند رو به کاهش نداشته باشد و به همین روند صورت گیرد 5 بیلیون به جمعیت کره زمین اضافه خواهد شدو جمعیت در سال 2050 به 12بیلیون نفر خواهد رسید.
تنظیم خانواده برای مبارزه با فقر ضروری است اما هنوزموفق نشدیم نیاز تهیدستان را فراهم کنیم. وقتی نتوان تعداد خانواده را انتخاب کنید فقر شدید و مشکلات محیطی غلبه می کند. امروزه جلوگیری از حاملگیهای ناخواسته یکی از بهترین راههایی است که می تواند ما را از محیط اطرافمان محافظت نماید. سرمایه گذاری برای تنظیم خانواده یکی از مؤثرترین راه مبارزه با فقر است.
د- دسترسی به روشهای پیشگیری از بارداری از جوانان جامعه حفاظت می کند
یکی از کشنده ترین علت مرگ دختران 19-15 سال در کشورهای در حال رشد به دلیل عوارض حاملگی و زایمان می باشد. بالاترین میزان انتقال عفونتهای جنسی در جهان در بین جوانان 24-15 سال است تقریباً روزانه 000/500 نفر روزانه به این عفونت مبتلا می شوند. بیش از نیمی از موارد جدید HIV در بین جوانان 24-15 ساله اتفاق می افتد. افزایش سن ازدواج وادامه تحصیل دختران وافزایش دسترسی به استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری ومسائل جنسی وبهداشت باروری باعث پیشگیر ی از بیماری HIV خواهد شد و معمولاً جوانان دسترسی جداگانه و محرمانه به خدماتی که نیاز داشته ندارند و اغلب آنها به این اطلاعات و خدمات نیاز دارند.
ه- ارائه خدمات تنظیم خانواده از HIV جلوگیری می کند
آگاهی از تنظیم خانواده وسرویسهای بهداشتی بطور قابل توجهی از ازدیاد HIV جلوگیری می کند. عفونت HIV یک خطر عمده در قبل و بعد از دوران حاملگی محسوب می شود. در تمام این دوران دسترسی به کاندوم یک ضرورت است. برای جلوگیری از عفونت HIV و بارداری می بایست از کاندوم استفاده کرد. تنظیم خانواده به زنانی که عفونت HIV دارند تا زمانی که بخواهند آنها را از باردار شدن محافظت می نماید. مطالعه ای در روستای اوگاندا انجام شد که نشان می دهد 90% زنانی که HIV دارند نمی خواند فرزند بیشتری داشته باشند.
تخمین زده شده است که ارائه خدمات تنظیم خانواده در جلوگیری از عفونت HIV به نوزادان مؤثرتر از داروهای درمانی بوده است چون این روش از نظر هزینه مؤثرتر است. تحقیقات نشان می دهد موفقیت ارائه خدمات تنظیم خانواده برای جلوگیری از انتقال HIV از مادر به کودک در 14 کشوری که شیوع بالایی داشتند، توانسته است از شیوع موارد HIV که از مادر به نوزاد منقل می شود، کم کند.