چکیده
به کارگیری و استقرار موفقیتآمیز تجارت الکترونیک به وجود یک برنامه و استراتژی مدرن و مشخص نیازمند است. بدون وجود استراتژی مناسب تجارت الکترونیک ممکن است کلیه تلاشهای شرکت در راستای استقرار تجارت الکترونیک با شکست مواجه شده و ضمن اتلاف منابع مالی، انسانی و زمانی حتی بقای سازمان نیز با تهدید روبهرو شود. گام اولیه و اساسی تدوین استراتژی بدون شک تدوین و طراحی اهداف استراتژیک تجارت الکترونیک در چارچوب سلسله مراتب اهداف یعنی چشم انداز، رسالت و اهداف بلندمدت و کوتاه مدت سازمانی است. در این مقاله برمبنای فرایند برنامه ریزی استراتژیک، اهداف استراتژیک این فرایند در چارچوب چشماندازها، رسالت و اهداف برای فعالیت در محیط الکترونیک تشریح می شود. تحولات پرشتاب در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات تغییرات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی گسترده ای را موجب شده است. جهانی شدن در حقیقت ثمره پیشرفتهای شگفت انگیز در بخش فناوری اطلاعات است.
به گفته کارشناسان علم مدیریت، شرکتهایی می توانند در عصر حاضر در بازار امروز به رقابت بپردازند که با زبان و ابزارهای آن آشنا باشند. به گفته مایکل پورتر، اینترنت توانسته نقش گذشته استراتژی و رقابت را دگرگون سازد. به این منظور شرکتهایی که بخواهند در تجارت الکترونیک موفق باشند داشتن ویژگیهای بازاریابی در محیط الکترونیک الزامی است و قطعاً در عصر جدید آنها برای حضور چشمگیر در بازارهای پررقابت امروز باید به دیدگاهها و پارادایم های جدید دست یابند.
مقدمه
موج تجارت الکترونیک تقریبا همه شرکتها را در تمامی اقتصادها تحت تاثیر قرار داده است و این شرکتها ناگزیر از ورود به عرصه تجارت الکترونیک هستند. گام اولیه و اساسی تدوین استراتژی بدون شک تدوین وطراحی اهداف استراتژیک تجارت الکترونیک است. اهداف استراتژیک تجارت الکترونیک همانند یک چراغ راهنما، تمامی تلاشها و اقدامات را در راه استقرار مناسب تجارت الکترونیک و کسب مزیت رقابتی در عرصه دنیای الکترونیک را تسهیل می کند.
تحقیقات بازاریابی (MARKET RESEARCH)یکی از مراحل مهم در فرایند بازاریابی است . در تحقیقات بازاریابی ارتباط بین مصرف کنندگان ، خریداران ، عامه مردم و مدیران بازاریابی ازطریق تبادل اطلاعات فراهم می شود و از تجزیه وتحلیل اطلاعات به دست آمده می توان فرصتها و یا تهدیدهای بازار را شناسایی کرد. با استفاده از این تحقیقات می توان اطلاعات مختلفی مانند کیفیت محصولات ، رنگ ، اندازه ، نوع بسته بندی ، زمان تحویل ، روش قرارداد، مزایای تولیدات و خدمات رقبا، ارزیابی قبلی از تولید محصولی جدید و خدمات پس از فروش را جمع آوری و باتوجه به نظر مصرف کنندگان می توان تغییرات لازم را در فرایندهای مختلف شرکت اعمال کرد. مصاحبه ، استفاده از پرسشنامه کتبی حضوری یا غیرحضوری و مصاحبه تلفنی روشهایی هستند که به طور رایج برای جمع آوری نظرات مشتریان بالقوه یا بالفعل درباره کیفیت محصولات یا خدمات شرکتها وسازمانها مورداستفاده قرار می گیرند.
1- اما با توجه به امکانات ارتباطی جدید در شبکه اینترنت ، امروزه تکنیک جدیدی برای جمع آوری نظرات افراد مورداستفاده قرار می گیردکه < تحقیق پیمایشی الکترونیکی > نام دارد.
2- در این تکنیک نظرات افراد درباره محصولات یا خدمات از طریق فرم پرسشنامه ای که بااستفاده از محیط وب (WEB) درشبکه اینترنت به وجود آمده است اخذ گردیده و سپس مورد تجزیه وتحلیل قرار می گیرد.این تکنیک هم توسط شرکتهایی که دارای فعالیتهای موازی در شبکه اینترنت و هم شرکتهایی که صرفا به صورت الکترونیکی فعالیت می کنند مورداستفاده قرار گرفته است .
به نظر می رسد که تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی نیز در شرایط کنونی بازارجهانی و روند جهانی شدن اقتصاد باید توجه بیشتری به تحقیقات بازار داشته و از این رو< تحقیق پیمایشی الکترونیکی > می تواند باتوجه به پوشش وسیع شبکه اینترنت وگسترش روزافزون آن ، ابزاری قوی و کم هزینه برای دستیابی به اطلاعات بازارهای مختلف باشد.
تعریفی جامع از تجارت الکترونیک
شاید بتوان ادعا کرد به اندازه پژوهشگرانی که روی این موضوع پژوهش یا مطالعه کردهاند، تعریفی از تجارت الکترونیک یافت. تعریف سادهتر «انجام امور تجارت بهوسیله ابزارهای الکترونیک» است. ضعف این تعریف در این نکته است که برخی افراد ممکن است دچار این اشتباه شوند که تنها تجارتی، تجارت الکترونیک است که کاملاً به وسیله ابزارهای الکترونیک انجام شود.
سازمان توسعه و همکاریهای اقتصادی (OECD)، تجارت الکترونیک را چنین تعریف کرده است: « انجام تجارت کالاها و خدمات از طریق تار جهان گستر، چه آن دسته از کالاها و خدماتی که قابلیت ارایه و تحویل از طریق تار جهان گستر را دارند و خواه آنهایی که این قابلیت در آنها وجود ندارند» (Janathan Coppel 2000).
در تعریفی دیگر تجارت الکترونیک خرید و فروش کالاها، خدمات و اطلاعات با استفاده از شبکههای رایانهای از جمله تار جهان گستر ارایه شده است. (Turban , 2002) «ونیستون کالاکاتا»(Whinston , Kalakata) تجارت الکترونیک را از چهار منظر زیر تعریف می کند:
1- دیدگاه ارتباطی: تجارت الکترونیک ارایه دهنده اطلاعات، محصولات / خدمات یا پرداختها از طریق خطوط تلفن، شبکههای رایانهای و یا هر وسیله الکترونیک دیگر است.
2- دیدگاه فرایند کسب و کار: تجارت الکترونیک کاربردی از فناوری در خودکار کردن معاملات تجاری و جریانهای کاری است.
3- دیدگاه خدماتی: تجارت الکترونیک ابزاری است که علایق و خواستههای شرکتها، مشتریان و مدیریت را مخاطب قرار داده و اداره میکند، از هزینههای خدمات می کاهد، کیفیت کالاها را بهبود میبخشد و سرعت تحویل کالا را افزایش میدهد.
4- دیدگاه برخط: تجارت الکترونیک ظرفیتی برای خرید و فروش محصولات و اطلاعات و همینطور سایر خدمات پیوسته بر تار جهان گستر را فراهم میسازد.
واضح است که تجارت الکترونیک در بسیاری از زمینهها قابل توصیف است. اما شاید مفیدترین توصیف آن با تجارت ارتباط پیدا میکند: تجارت الکترونیک