چکیده :
در هر نظام سیاسی ، فرایند سیاست از توانمندی و قدرت تصمیم گیری ساختارهای درونی نظام شکل می گیرد . شناخت آسیبهای امنیتی سیاست خارجی موجب می شود تا در مواجه با چالشهای سیاسی موجود در صحنه بین المللی با دیدی باز و اقدامی به موقع به حل مسائل بپردازیم ؛ و موجبات تحکیم امنیت ملی خویش را فراهم سازیم .
با توجه به مسائل فوق سوال اصلی این پژوهش این است که :
مهمترین منابع تهدید امنیتی ج . ا . ا د حوزه سیاست خارجی چیست ؟
پژوهشگر سعی بر آن دارد تا با ارائه این فرضیه آمریکا در سطح بین المللی و اسرائیل را در سطح منطقه ای از مهمترین منابع تهدید امنیتی سیاست خارجی ج . 1 . ا معرفی نماید .
پژوهشگر با طرح سوالهای فرعی
1-راهکارهای مقابله با تهدید آمریکا چه می باشد؟
2-علت حمایت ایران از گروههای جهادی در فلسطین چیست؟
3-جهانی شدن چه تأثیری بر امنیت خارجی ایران دارد؟
و با پاسخگویی به این مسائل به دنبال راهکارهای مطلوب جهت مقابله با تهدیدات امنیتی ایران بپردازد .
روش تحقیق در پژوهش حاضر ، زمینه ای می باشد .
کلید واژه : امنیت ، سیاست خارجی ، استراتژی ، رواط بین الملل ، جهانی شدن
کلید واژه معادل لاتین :
security , foreignpolicy , strategy , International relations , Golbalization
مقدمه :
سیاست خارجی همچون دیپلماسی واژه ایست که دارای تاریخی غنی است . در میان آثاری از توسیدید ، سپس ماکیاول و آنگاه گووسیوس نشانی از سیاست خارجی به چشم می خورد .
در کنار توسعه علوم مربوط به روابط بین الملل و با مطرح شدن اقتصادی سیاسی بین المللی ، سیاست خارجی نیز بعنوان بخشی از روابط بین الملل به توسعه خود ادامه داد.
کتابهای کلیدی همچون ایجاد سیاست خارجی ، از ژوزف فرانکل و قربانیان فکر گروهی از ایروینگ جانیس و بوراشتهای درست و نادرست سیاست بین الملل از رابرت جرویس راه را برای تفکر و تدقیق بیشتر در زمینه سیاست خارجی بوجود آورند .(1)
مطالعات مربوط به سیاست خارجی در ایران به قبل از انقلاب به مرکز مطالعات عالی بین الملل بر می گردد و پس از انقلاب و با تأسیس دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل ادبیات مربوط به سیاست خارجی در جامعه گسترش یافت .
اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
مهمترین منبع برای شناخت اهداف سیاست خارجی ایران ، قانون اساسی ج . ا . ا می باشد . و مجموعه اصول حاکم بر سیاست خارجی با توجه به قانون اساسی عبارتند از
اول : تفوق حاکمیت ملی در اعمال سیاست خارجی
دوم : ائتلاف و همزیستی بین المللی که به موضوع برقراری روابط و همکاری کشورها با یکدیگر و راهکارهای ائتلاف و همبستگی جهانی اشاره دارد .
سوم : حمایت های انسان دوستانه در سطح بین الملل است که ایران بعنوان یکی از اعضای جامعه جهانی متعهد به اعمال چنین سیاستهایی است .
مجموع اهداف سیاست خارجی ایران با بررسی قانون اساسی موارد زیر است :
سعادت انسان در کل جامعه بشری - استقلال کشور ، ظلم ستیزی و عدالت خواهی و طرد نظام سلطه در جهان و حمایت از مبارزه مستضعفین ، تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان ، ائتلاف و اتحاد ملل مسلمان و وحدت جهان اسلام و نیز دفاع از حقوق مسلمانان جهان ، نفی هر گونه ستمگری و ستم کشی و نفی هر گونه سلطه گری و سلطه پذیری و عدم تعهد در برابر قدرتهای سلطه گر ، طرد کامل استعمار و جلوگیری از نفوذ اجانب و حفظ تمامیت ارضی و نیز نفی و اجتناب از پیمانهایی که موجب سلطه بیگانه بر منابه طبیعی و اقتصاد کشور ، فرهنگ وارتش گردد .
ساختار تصمیم گیری در سیاست خارجی ج . ا . ا .
در جمهوری اسلامی ایران گروههای سیاسی ،فرهنگی ، مذهبی و اقتصادی وجود دارند که در اعمال سیاستهای متخذه ارگانهای رسمی ذی نفوذ بوده و عکس العمل نشان می دهند .
از جمله می توان از بیوت آیات عظام ، اتمه جمعه ، احزاب سیاسی ، جامعه روحانیت مبارز ، مجمع روحانیت مبارز ، نهادهای انقلاب حوزه های علمیه ، رسانه ها و بویژه مطبوعات را نام برد . اما تصمیم گیری در سیاست خارجی دارای سلسله مراتب و نظام معینی است . تدوین سیاست خارجی در ایران و اجرای آن عمدتاً در حوزه اختیارات رهبری ، قوه مقننه و قوه مجریه است که هر کدام دارای اختیارات محدود در این زمینه می باشد :
مقام رهبری ، ریاست جمهوری ، هیأت دولت ، مجلس شورای اسلامی ، شورای عالی امنیت ملی ، شورای نگهبان ، مجمع تشخیص و قوه قضائیه (بطور غیرمستقیم)
پروسه تصمیم گیری در سیاست خارجی
بطور کلی دو دیدگاه راجع به سیاست خارجی ج . ا . ا وجود دارد که ریشه در دیدگاه این دو گروه نسبت به حکومت ایران و آنهم خود به اساس نگرش به حکومت از دیدگاه اسلامی و یا ایرانی دارد .
گروه اول هویت اصلی ج . ا . ا را برخاسته از انقلاب اسلانی با هدف بازگشت به ارزشهای اسلامی می دانند . این دسته برای بقای نظام پیشنهاد می نمایند(1)
1-حفظ توده های مسلمان در کشورهای اسلامی 2-ایجاد روابط نزدیک با کشورهای اسلامی 3-اجتناب از مذاکره با آمریکا
گروه دوم : بر این باورند که ایران یک ملت - دولت مانند دیگر واحدهای سیاسی در جهان امروزی است .(3)
عوامل تهدید امنیت ملی در حوزه سیاست خارجی
منابع ناامنی ایران هم داخلی هستند و هم خارجی که سطح خارجی به دو سطح منطقه ای و بینالمللی تقسیم پذیر تواند بود . این سطوح رابطه دو سویه دارند و در بسیاری از مواقع ، سطح منطقه ای به شدت از سطح بین المللی متأثر می باشد . (حضور امریکا در افغانستان ، عراق و خلیج فارس) با این حال مسائل منحصراً منطقه ای نیز وجود دارد که منابع بین المللی بدان دامن می زنند (اختلافات میان کشورهای منطقه) .(4)
سطح داخلی و بین المللی تهدید علیه ج . ا . ا هر یک دارای چهار بعد می باشند که عبارتند از :
1-بعد اقتصادی 3-بعد نظامی
2-بعد سیاسی 4-بعد فرهنگی
این چهار بعد هم دارای روابط متقابلی هستند . برای مثال ، دستیابی به اهداف سیاسی مستلزم پشتوانه بالای اقتصادی است .
منابع تهدید ایران در سطح بین المللی
شناخت نظام بین الملل و درک قواعد بازی در آن از عناصر مهم سیاست خارجی کشورها برای رسیدن به اهداف موردنظر و تأمین امنیت ملی می باشد . در این میان عوامل تأثیرگذاری بر سیاست خارجی کشورها ، ساختار نظام بین الملل است که بدون توجه به آن سیاست خارجی هیچ کشوری نمی تواند موفق باشد .(5)