دانلود تحقیق بزرگترین واقعیت ژتوپلتیکی ایران در قرون اخیر

مقدمه اتحادیه جماهیر شوروی و بیش از آن روسیه تزاری بزرگترین واقعیت ژتوپلتیکی ایران در قرون اخیر بوده اند به طوری که هیچ قدرت خارجی نتوانسته به ایران حمله کند وایران را شکست دهد و خاک آن را اشغال کند و قدرت خود را به آن اعمال کند مگر روسیه تزاری و هیچ کشوری به اندازه روسیه قلمروهایی از خاک ایران را به اشغال خود در نیاورده در دو قرن گذشته با گسترش سلطه طلبی روسیه مناسبات ایران با آسیای مرکزی که همواره با مناسبات فرهنگی وتاریخی همراه و هماهنگ بوده شدت محدود شده به طوری که ، اواخر قرن 19 که به فتوحات نظامی روسیه تزاری آغاز بخشهایی از خاک ایران را اشغال وتجزیه نمود به گونه ای موثر مناسبات ایران به این منطقه محدود یا مسدود شد با پایان گرفتن جنگ سرد در اوایل دهه 90 جهان شاهد تحولات شگرفی بود که تحولات عظیمی در موقعیت ژنوپلتیکی جهان بوجود آورد نقطه اوج این تحولات فرد پاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل 15 کشور جدید بود که در این میان حوزه ژئوپلنیکی در میان مازندان به جهت موقعیت جغرافیایی و ذخایر غنی نفتی و گاز واستقلال کشورهای آسیای میانه و قفقاز از همیت ویژه ای برخوردار هستند به علت شرایط خاص و کاملاً جدید این کشورها از همان آغاز برای شناخت این تغییرات در کشورهای سراسر جهان به خصوص ایران اشتیاق زیادی به وجود آمد و با اعلان استقلال کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز و انحلال اتحادیه جماهیر شوروی در سال 1991 مناسبات اقتصادی سیاسی فرهنگی ایران همسایگان شمالی وارد دوره تازه ای شد فصل اول فروپاشی جماهیر شوری فروپاشی اتحاد جماهیر شوری، باعث ایجاد یک خلاء قدرت در نظام دو قطبی جهانی و تفسیر وضعیت در نظام ژئوپلیتیکی منطقه شد این تغییر وضعیت برای ایران که در همسایگی قدرت شرق قرار داشت بسیار حائز اهمیت و شدت بیشتری بود در حال حاضر ایران به لحاظ همسایگی با قدرت متلاشی شده و نیز مجازات با آسیای میانه کرچه از لحاظ فیزیکی و موقعیت مرزها تغییری نکرده لذا به جهت تشکیل جمهوری های مستقل از حیث محتوایی دچار دگرگونی های ژئوپاتیکی زیادی شده و حیطه عمل بیشتری پیدا کرده است.

و نیز از طرفی سابق بر این به لحاظ همین همسایگی با قدرت شرق در استراتژی غرب دارای اعتبار خاصی به عنوان حلقه مهار کمونیست و شوروی بوده که پس از فروپاشی شوری این اعتبار و ارزش ژئو استراتژیک خود را از دست داده است.

به جهت عقب رفتن و دور شدن مرزهای روسیه تهدیدات ارتش روسیه نیز از مرزهای ایران برداشته شده و گرچه کماکان ایران در مقابل روسیه ضعیف است لیکن در مقابل کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز قدرتمندیه نظر می رسد که فرصتهای جدیدی به دست می دهد و دولت ایران می تواند با بهبود بخشیدن و گسترش روابط سیاسی فرهنگی اقتصادی با این کشورها موقعیت امنیتی خود را بهبود بخشیده و در راستای توسعه زیر ساختار های اقتصادی خود درصد قابل توجهی از بازار منطقه را در اختیار بگیرد که نخستین اصل در برقراری روابط سالم ودوستاه میان کشورها آشنایی آنها با توانائیها و تنگناهای اقتصادی اجتماعی و سیاسی و فرهنگی است.

خلاء قدرت ایجاد شده در منطقه ، رقابتهای مراکز قدرت جهانی را به دنبال منابع استراتژیک خود داشته است.

استان گلستان این استان با مساحتی قریب 203807 کیلومتر مربع در شمال شرقی ایران واقع شده شهرهای گرگان و گنبد از قدرت تمدن چند هزار ساله برخوردارند در طول تاریخ چندین بار مورد تاخت وتاز و هجوم اعراب مغول و تیموریان قرار گرفته است در گنبد و بندر ترکمن و گومیشان و مراوه تپه طوایف مختلف ترکمن سکونت دارند که صاحب نژاد خاصی هستند(صفوی 1379) براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 جمعیت استان بالغ بر ؟

تو می باشد؟

درصد در نقاط شهری و ؟

درصد در نقاط روستایی و ؟

درصد غیر ساکن هستند مرکز استان شهر گرگان دارای ___ تو جمعیت است.

بندر ترکم گومیشان و مراوه تپه طواف مختلف ترکمن که اکثر آنها از سر طایفه کوکلان جعفریای و آقابای می باشند سکونت دارند.

بررسی نظامی در شمال استان گلستان کشور ترکمنسات قرار دارد بیشتر منطقه صحرایی و خالی از کسنه است و هدفهای جغرافیایی مهمی وجود ندارد.

در سمت جمهوری اسلامی ایران تهران در گرگان و بندر ترکمن وسیله راه آهن سراسری ایران قرار دارد و معابر مهمی به سمت تهران سمنان و شاهرود کشیده شده است و منطقه به لحاظ کشاورزی دارای اهمیت است سه محور عمده برای نفوذ به منطقه وجود دارد./ 1) از سوی دریا: دستیابی به کرانه به علت صاف بودن سواحل چندان کار مشکلی نیست ولی تا بندر ترکمن بندگاه مهمی وجود ندارد.

2) از سمت جلگه : در منطقه جلگه به دلیل وجود رودخانه اترک و گرگان موانع نفوذ مناسبی وجود دارد و رودخانه اترک تا یارم تپه و ایشک تپه موانع خوبی محسوب می‌شود.

3) از سمت کوهستان: حرکت نظامی از سمت کوهستان از طرفین دوز و آلوم به طرف ارتفاعات کپه داغ و دامنه ارتفاعات آن و به طرف ارتفاعات سیستان با مشکلات خاصی روبرو می باشد (صفوی 1379) استان خراسان قدیمی ترین دانشمندان و نویسندگان جغرافیای تاریخی ایران خراسان را بزرگترین آبادترین مهمترین پرجمعیت ترین شهر ایران بزرگ (ایرانشهر) می دانستند و شهرهای بزرگی مانند نیشابور مرد بلخ هرات و شهرهای کوچکتر طوس و سرخش در آن قرار داشتند در زمان ساسانیان توسط یک اسپهبد که چهار مرزبان زیر نظر او بودند اداره می شد.

در سال 129 ه ق پس از قیام ابوسملم خراسانی از شهر مرو بنی عباس و بعد از آن طاهریان صفاریان سامانیان غزنویان سلجوقیان و خوارزمشاهیان در این شهر حکومت کردند در سال 617 چنگیز خان مغول به سراسر خراسان استیلا یافت در سال 1217 ه ق پس از قتل نادر میرزای افشار توسط فتح علیشاه قاجار این منطقه تحت اطاعت او در آمد در زمان سلطنت ناصر الدین شاه به علت سرپیچی والی خراسان که از طرف روس وانگلیس حمایت می شد بی ثباتی در خراسان بوجود آمد و شهرهای شمال شرقی و شرقی خراسان شامل مرو هرات بلخ بخارا و خوارزم که از آبادترین مشهورترین و پر جمعیت ترین شهرهای خراسان بودند از این کشور جدا شده قسمتی جزو کشور روسیه و قسمتی به کشور افغانستان تبدیل شد (صفوی 1379) خراسان شمالی وسعت این استان حدود ؟

کیلومتر مربع می باشد و جمهوری اسلامی ایران در شمال این استان با کشور ترکمنستان همسایهاست و این استان از شرق با خراسان رضوی از غرب به استان گلستان و سمنان و از جنوب با خراسان جنوبی هم مرز است.

براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 جمعیت استان بالغ بر ___ نفر بوده تعداد ؟

توزن و ؟

نفر مرد و ___ درصد جمعیت روستایی درصد جمعیت شهری می باشد.

مرز های نظامی خراسان از دیرباز دوازه حقیقی هندوستان و آسیایی مرکزی به شمار می رفته و موقعیت آن نیز نسبت به افغانستان و ترکمنستان و پاکستان قابل توجه است.

از لحاظ جغرافیایی ارتفاعات خراسان شمالی و خراسان رضوی در امتداد شرق به غرب گسترده یافته جمهوری ترکمنستان ترکمنستان تنها جمهوری آسیایی مرکزی است که با ایران مرز مشترک دارد و به همین جهت بیشترین رابطه سیاسی اقتصادی را با دولت جمهوری اسلامی ایران برقرار کرده است.

ترکمنستان تنها جمهوری آسیایی مرکزی است که با ایران مرز مشترک دارد و به همین جهت بیشترین رابطه سیاسی اقتصادی را با دولت جمهوری اسلامی ایران برقرار کرده است.

این کشور سرزمینی است بیابانی که حدود 80% از اراضی آن را دشتهای لم یزرع و زمینهای کویری در بر گرفته است.

شمالی ترین رشته ارتفاعات عبارتند از کوههای مزدوران قره داغ هزار مسجد الله و کپه داغ رشته ارتفاعات مزدوران از خواجه حسام الدین شروع شده تا گردونه ادامه دارد و در بلندترین نقطه ارتفاع آن به 1000 متر سی و سه و و درپشت گردنه دره آق در بند که بستر کشف رود است قرار دارد.

رشته ارتفاعات قره داغ از فراوان تا محور چهچهه هندل آمار تبادگان ادامه دارد ارتفاعات هزار مسجد که از حدود محور چهچهه هندل آباد تبادکان شروع و تا محور با گلپیران قوچان ادامه دارد .

عبور از این ارتفاعات به جز در معابر بسیار مشکل است در شمال این ارتفاعات کلات نادی قرار دارد که حصاری به طول 36 و عرض 12 کیلومتر مشرف بر ترکمنستان ایجاد کرده است.

ارتفاعات کپه داغ که امتداد ارتفاعات هزار مسجد می باشد و در حوالی چگیران به دو قسمت تقسیم شده و شاخه اول به سمت خاک ترکمسنان امتداد یافته و شاخه دوم به طرف غرب تا دشت گرگان کشیده شده و به مرور از ارتفاع و عرض آن کم می شود.

سایر رشته ارتفاعات خراسان شمالی و رضوی از ارتفاعات شمالی پست تر ودارای دره‌های متعددی هستند که عبور از این ارتفاعات نیز سهل تری می باشد و دارای درجه اهمیت کمتری می باشند.

به واسطه مسیر مشخصی که در ارتفاعات شمال خراسان وجود دارد تعدادی دهلیزهایی در منطقه ایجاد شده که دارای اهمیت زیادی هستند.

1- دهلیز مشهد شمال این دهلیز به وسیله ارتفاعات قره داغ هزار مسجد و کپه داغ به صورت دیوار عظیمی محدود شده و به دلیل موازی بودن با مرز در پرافند خراسان بسیار حائز اهمیت است و در شمال این دیوار صحرای قره قوم در جمهوری ترکمنستان قرار دارد.

2- دهلیز حمام یکی از صافه ترین دهلیزهای ایران که به صورت دشت وسیعی بین ارتفاعات شاه نشین و کرات واقع شده است.

3- دهلیز خواف این دهلیز در مجاورت مرز ایران و افغانستان فوق العاده باز و بی عارضه به نظر می رسد محور ها و معابر مهم 1) محور بجنود شمیران قوچان مشهد که شهر قوچان تقریباً در وسط این محور قرار گرفته و در داخل دهلیز مشهد قرار گرفته است.

2) محور قوچان باجگیران این محور به سمت شمال از شهر قوچان امتداد پیدا کرده و به سه راهی قوچان لطف آباد امامقلی می رسد واز آنجا پس از گذشتن از گزنه توری مبلغ و تنگ داش آرامی به باجگیران می رسد.

3) محور قوچان لطف آباد این محور تا امامقلی با محور قوچان باجگیران مشترک است و بعد از آن از سه راهی امامقلی در امتداد رودخانه کوچکی به نام اینچه به دلیل برخورد با کوههای الله اکبر از شرق به سمت شمال تغییر جهت داده و ابراز پیچ و خم زیاد دارد در‌گز شده سپس به لطف آباد می رسد.

4) محور فردوران- سرخس این محور تا مسافتی امتداد کشف وود را طی می کند و به دو راهی فردوران محارسه یک شاخه از این راه به سرخس منتهی می شود این محور بسیار فوق العاده با اهمیت است شاخه دیگر به جنت آباد می رود که از معبری باز و نسبتاً بی عارضه به مرز افغانستان منتهی می شود.

5- محور مشهد نریمان تربت جام تایبار (طیبات) این محور از مشهد تا سنگ بست در دهلیز مشهد قرار گرفته و جاده فرمیان تربت جامتا در منطقه سنگ سبت از جاده اصلی مشهد تهران جدا شده ا مجاورت شهرستان تایباد به سمت جنوب شرقی متمایل و امتداد پیدا می کند (صفوی 1379) مناطق کوهستانی آن منحصر به کوههای کم ارتفاع نسبیت داغ در شرق شبه جزیره چله کن کوههای کپه داغ در مجاورت مرز ایران در امتداد کوههای هزار مسجد می باشد و ناحیه پاراپاهیز در جنوب استان مرو در افغانستان و جمعاً 13% از خاک جمهوری ترکمسنات را تشکی می دهد.

کشور جمهوری ترکمنستان در شمال شرقی ایران دارای 1205 کیلومتر جزو مشترک می باشد و بین '8 35 تا '48 42 عرض شمالی و '27 52 تا '41 66 طول شرقی قرار دارد.

بیابان قره قوم یکی از بزرگترین و گرمترین بیابانهای دنیاست و دارای شرایط خشن طبیعی، اقلیمی بسیار خشک قاره ای است.

جمیت ترکمنستان براساس آمار سال دو هزار و دو 4946000 نفر بوده که از این لحاظ یکصد و یاردهمین کشور جهان و پایتخت آن عشق آباد با 605000 نفر (1999) می باشد سایر شهرهای مهم آن عبارتند از ترکمن آباد (جارجو 203000 نفر) داش حوض 165000 نفر مرو 123000 نفر و ثبیت داغ 119000 نفر (بختیاری1382) ترکمنستان کم جمعیت ترین کشور آسیای مرکزی می باشد واز ترکمنستان خارج نیز دعوت کرده تا با دریافت تابعیت این کشور به روند رشد جمعیت کمک کنند.

ترکمنها از ترکیب دو نژاد سفید و زد مغولی به وجود آمده اند و از جمله ترکان آسیای مرکزی به شمار می روند که پس از جمله مغول نیز خصایص نژادی خود را حفظ کرده اند ترکنها از سه گروه عمده تشکیل شده اند تکه ها در مکز و جنوب یموت ها در غرب و ارازی ها (آرساری) جنوب شرقی ترکمنستان ساکن هستند سایر قبایل عبارتند از گوکلان چاو دور سالور و ساریق و نخور.

قوم ترکمن خود را صاحبان اصلی و نژاد برتر سرزمین می دانند و در گذشته در بین قبایل ترکمن بنا به عوامل سیاسی اجتماعی واقتصادی منازعاتی وجود داشته و دولت در سالهای اول استقلال تلاش زیادی در راستای ناسیونالیسم ترکمنی و ملی گرایی انجام داده است.

طی دهه های اخیر از مهاجرین روس در ترکمنستان کاسته شده و ترکیب نژادی ترکمنستان طبق آمار سال 1997 عبارت بود از ترکمن 77% از یک 2/9% روس 7/6% قزاق 2% و سایر نژادها شامل تاتواره آذرنها آلمانیها و اوکراینی ها 1/5% می باشد (بختیاری1382) جمعیت زنان بیش از مردان بوده و در سال 1996 مردان 700/2256 نفر و زنان 600/299/2 نفر بوده و 45% جمعیت در شهرها و 55% درروستاها زندگی می‌کنند.

در یالهای 1979 و 1989 نیز سرشماری جمعیت به عمل آمده که جمعیت کل شهری جمعیت روستایی و درصد شهری و روستایی در جدول آمده است.

ساختار جمعیت ترکمنستان را جمعیتی جوان تشکیل می‌دهد به طوری که جمعیت زیر 14 سال 3/14% از کل جمعیت را تشکیل می‌‌دهد که در کشورهای آسیای مرکزی در رتبه اول از نظر جوانی جمعیت را دارد.

زبان ترکمنی از گروه زبانهای ترکی جنوب غرب محسوب می‌شود و با ویژگیهای امروزی در ترکمنستان ایران و افغانستان و تاجیکستان تکلم می‌شود علت استیلای روسیه در این سرزمین تا بیش از استقلال زبان اصلی کشور زبان روسی بود و تا دهه نود در ادارات و اماکن عومی در محاورات کاربرد وسیعی داشت اکنون پس از گذشت چند سال از استقلال ترکمنستان زبان ترکمنی فراگیر شده به تدریج زبان روسی به فراموشی سپرده شده است زبان ترکمنی تا سال 1929 به خط عربی نوشته می شد از این سال خط لاتین جایگزین خط عربی شده و سپس در سال 1940 خط کریل به عنوان خط رایج از سوی دولت شوروی تعیین شد و مجدداً پس ازاستقلال با همکای فرهنگی ترکیه حرکتی در جهت تغییر خط ترکمنی از کریل به لاتین آغاز شده است.

در مدارس که کتب آموزشی به خط جدید تدوین گشته و طرح جایگزینی بیشتر به واقعیت پیوسته است درحال حاضر نام دول ترک زبان به تشویق ترکیه الفبای لاتین را انتخاب کرده‌اند تا این الفبا خط مشترک تمام کشورهای ترک زبان باشد.

قوی‌ترین گرایش اعتقادی در ترکمنستان دین اسلام است و 87% ازمردم را مسلمانان و 8% بقیه شامل ارتدوکس روسی 7/6% و سایر ادیان شامل مسیحی (ارمنی) یهودی و فرقه صاله بهائیت می‌باشند مطالعه گذشته فرهنگی ترکمن‌ها که در ابتدا به نام آغوز شناخته می‌شدند قورقوت آنا با الهام از تعالیم متعالی دین اسلام قوی خود را به پذیرش آیین اسلام دعوت کرد و سپس ساختار فرهنگی اجتماعی ترکمنها به مبنای آموزشهای اسلامی شکل گرفت به طوری که این اعتقادات در احیای فرهنگ ترکمن‌ها تاثیر مهمی و جدایی ناپذیری داشته است.

شیعیان در مناطق مرزی با ایران زندگی می‌کنند لذا آمار دقیقی از آنان دردست نمی‌باشد.

به طور کلی تعداد آنان تا 50 هزار نفر پیش‌بینی می‌شود که در عشق‌آباد و روستای باقر که در نزدیکی عشق‌آباد قرار دارد ساکن هستند.

افراد فرقه صاله بهائیت در اوایل دوره مشروطه از ایران رانده شده و منزوی و مطرود بودند و بالاجبار در ترکمنستان ساکن شدند در سال 1900 بهائیان دارای پایگاه و مذهبی بودند و بیشتر دارای مسجد بودند که در زلزله 1948 ویران شده و تاکنون دولت درخواستهای آنان را مبنی بر ساخت مسجد به بعد موکول نموده این فرقه صاله توانسته 2500 نفر از اهالی ترکمنستان را پیرو خود کنند رهبر آنان فردی به نام حسین پیشرو که ایرانی الاصل می‌باشد و استاد ادبیات و زبان فارسی بوده است بنابر شواهد تاریخی ترکمن‌ها افرادی پایبند به اصول دینی بوده‌اند همانطور گفته شد ترکمنها به نام آغوز شناخته می شدند و که بعدها ترکهای مسلمان شده را ترکمان برابر ترک ایمان خطاب می‌کردند تاریخ ترکمنها سرشار از شخصیت‌های دینی و مذهبی و عرفانی است.

در سال 96- 1890 تعداد 161 مسجد در ترکمنستان شناسایی شده که تعداد آن بعدها به 481 مورد افزایش یافت لیکن در دوره حکومت شوروی و سرکوبی احساسات دینی تنها 7 مسجد دایر بوده واعمال دینی مانند واجبات شرعی و اعیاد فطر و قربان به طور غیررسمی انجام می شد.

در طول 70 سال سلطه کمونیسم و ایدئولوژی مارکسیسم مبارزه با اصول و عقاید دینی بشدت دنبال شده و کمونیست های افراطی با در اختیار گرفتن رادیو و تلویزیون و مطبوعات بی‌مهابا به باروهای دینی حمله نموده و آنرا استهزا می‌کردند بعد از استقلال ترکمنستان در خیابانهای عشق‌آباد فعالیتهایی برای رعایت پوشش اسلامی صورت گرفت که بزودی این احساسات کنترل شده و از طریق قانون اساسی ترکمنستان مانع از بروز رفتارهای دینی هدایت نشده گردید.

قانون اساسی هیچ دینی را به رسمیت نشناخته و هر کس حق دارد به همراه گروههای دینی و ای خود به تنهایی به دینی اعتقادداشته باشد وحتی بی دینی نیز آزاد گذاشته شده است و دولت سیاستی سکولارسیتی پیش گرفته واجازه تشکیل احزاب سیاسی- مذهبی را نمی‌دهد لیکن از شخصیت‌های دینی خواسته می‌شود در حل مشکلات و مسائل اجتماعی نظیر اعتیاد فحشا و فساد مساعدت نمایند.

گروههای مختلف اسلامی با گرایشات متفاوت در ترکمنستان فعالیت می‌کند تحصیلات دینی تعدادی از در این کشورها نقش آنان در شکل‌گیری جناح بندی‌های آتی ترکمنستان برجسته‌تر خواهد کرد.

تشکیل دانشکده الهیات و سایر مدارس آموزش دینی که توسط ترکیه صورت گرفته تبلیغ دین را تسهیل نموده در مورد غیرمسلمانان بخصوص جناحهای مسیحی فعالیتهای زیادی صورت گرفته و امریکا با اعزام سپاه صلح به اقصی نقاط ترکمنستان بویژه در نهادهای آموزشی و گزینش مبلغین مذهبی از بین جوانان ترکمن از طریق تطمیع و تهیه امکانات عادی و مالی گسترده از عوامل پیشرفت محدود و مسحیت در سالهای اخیر می‌باشد.

تبلیغ آیین یهودی مورد نظر رژیم صیهونیستی و سرمایه‌گذاری در این مورد نیز انکار ناپذیر است لذا میزان این فعالیتها آشکار نیست و هیمن طور فرقه صاله بهائیت نیز با امید به ایجاد پایگاهی استوار شد شدیداً در تکاپو است.

شیعیان ترکمنستان در بایرام علی استان مرو بندر ترکمن باشی داغ باقر و عشق آباد ساکن هستند ولی رهبر مذهبی ندارند و تاسیسات مذهبی نیز دایر نمی‌باشد بنابراین فعالیت آنان در چند سال اخیر قابل ملاحظه نمی باشد (سارلی 1379) تاریخ مردم آسیای مرکزی پس از 70 سال سلطه شوروی و پیش از آن یک قرن انقیار تزارها با فروپاشی شوروی فرصت یافتند تا مناسبات و روابط خود را با یکدیگر و دیگر کشورهای همسایه سامان بخشند و همچنین برای کشورهای دیگر فرصتی دست داد تا در کشورهای آسیای میانه و نیز قفقاز به تبیین علائق و منافع خود بپردازند ایران نیز از این ویژگی مستثنی نبوده است.

آنچه امروز به عنوان آسیای میانه از آن یاد می‌شود سرزمینی است در شرق دریای مازندران و شمال کوههای البرز هندوکیش (هیمالیا) و جنوب سیبری منطقه‌ای که در قرنهای گذشته در طول سالیان متمادی به عنوان قسمتی از خاک خراسان و ماورالنهر تحت حاکمیت حاکمان و حکومتهای سلسله‌های مختلف ایرانی در سرنوشت ایران زمین شد یک برد و اکنون با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی امکان استقرار مجدد روابط و احیای پیوندهای دیرینه در قالب کشورهای جدید میسر شده است ترکمنستان سرزمینی است کم جمعیت که زمانهای پیش از تاریخ قسمتهای جنوبی آن مسکونی بوده وبخشی از مرغیانای ایران قدیم بوده که پس از روی کار آمدن کوروش و تشکیل سلسله هخامنشیان سرزمین پارت و هیرکان راکه دولتهای آنها در این سرزمین مستقر بودند به تصرف خود درآورند(1379) بعد از هخامنشیان تا ظهور دولت اشکانی در قلمرو دولت سلوکی قرار داشت که اشکانیان نیز تا سال 226 میلادی بر ایران و این نواحی حکومت کردند و سپس سامانیان سلطه خود را به این سرزمین گستردند که تا ظهور اسلام جزیی از سرزمین ایران بود (گیتی شناسی 1374) در قرن هفتم میلادی با پیشروی اعراب مسلمان به سمت آسیای مرکزی این سرزمین به تصرف آنان درآمد دسته‌های آغوز از ناحیه اورخون به سوی نواحی آرال و سیری دریا کوچ و به سرزمین جیجون و قره قوم رسیدند.

غزها یکی از ارکان و عناصر اصلی و عمده امپراطوری ترک بوده‌اند که از چین تا استانهای مرزی ایران گسترده شده بودند فشار قوی آغوز (غزها) را به سمت غرب راند و آنها را به 9 قبیله تقسیم کرد در نیمه دوم قرن 9 میلادی اسلام بر ترکها نفوذ کرده و برخی از قبایل ترک مسلمان شدند.

کلمه ترکمن بنا به اعتقاد ابوریحان بیرونی و رشید‌الدین فضل‌ا...

به معنی ترک مانند و به نظر طاهر مروزی به معنی ترک ایمان می‌باشد و این واژه برای اولین باردر قرن چهارم هجری توسط جعفرافیدان معروف مقدسی، بکار برده شده است (سارلی 1379) وقایع نیمه دوم قرن دهم میلادی و نیمه اول قرن 11 میلادی (مطابق چهار و پنج هجری) مهمی در ترکستان رخ داد که مهمترین آن گرویدن ترکها به اسلام و قیام سلسله سلجوقیان بوده غزنویان پس از غلبه بر سامانیان قدرتمند تر گردید و سلسله ایرانی سامانی در ماورا‌النهر با زحمت و مشقت در برابر سلسله قرافانی از خود دفاع می‌کرد و سلجوقیان از زوال سامانیان و آشفتگی اوضاع عمومی به اکثر نقاط آسیای مسلمان و سیری دریا گسترش دادند، سلجوقیان که خود از قبایل ترکمن بودند لذا خود را بیشتر مسلمان می‌دانستند تا ترک و از آن جهت که شاهان حاکم بر ایران بودند به اشاعه فرهنگ ایرانی و ادبیات و زبان فارسی کمک شایانی کردند.

روند ترکی شدن با ورود پناهندگان ترکمنی که از دست مهاجمان خوبی آسیای مرکزی فرار می‌کردند رو به ازدیاد گذاشت با تهاجم مغولان باعث ویرانی مرو و چارجوشه و ترکمنستان به دو بخش شمالی تحت سلطه جانشینان مغول و خانهای ازبک و قسمت جنوبی نسبت سلطه ایلخانان ایران قرار گرفت.

پس از هجوم مغول‌های آسیای مرکزی تیموریان به قدرت رسیدند و ترکمن‌ها غلبه آنها را پذیرفتند در پایان قرن 9 هجری رهبر ازبک‌ها به نام محمد شیبانی آخرین فرد تیموریان را انداخت و آسیای مرکز را فتح کرد (سارلی 1379) از قرن نهم هجری (پانزده میلادی) در پی تشکیل سه امپراتوری بزرگ ایران عثمانی و مغول (در هندوستان) و پس از مرگ محمد شیبانی در ابتدای قرن دهم علیرغم تاخت و تازهای مداوم ترکمنها صفویان توانستند ایران را به کشوری مستقل با ویژگیهای منحصر به تبدیل کنند و مناطق مرزی که در مرز در امتداد جیحون در بین ایران و آسیای میانه پدید آمد ماورالنهر و بخش عمده منطقه ایران نشین شرق سنی وایران شیعی شد و اگرچه از طول قرون بعدی سری نفوذناپذیر در برابر گسترش فرهنگ ایران در آسیای میانه وجود نداشت ولی اختلاف مذهب مانع اشاعر فرهنگ ایرانی می‌شد گرچه نفوذ آثار کلاسیک ایرانی در منطقه باقی ماند لذا تبادل حیاتی فرهنگ جاری و متحول قطع گردید یقیناً عامل سیر قهقرایی زبان فارسی در ماوراءالهر همین عامل بوده که موجب شد زبان ترکی به استثناء منطقه تاجیکستان به زبان رایج غرب آسیای میانه تبدیل شود.

درقرن هفتم هجری اسلام در یمان مغولهای جفتای رواج تام یافت در همان ایام در چین نیز اسلام پیروان روز افزونی یافت و تنها سه موثر در باربر اسلام آیین بودایی لامایی بود.

وجود همسایه‌های قدرتمند و عدم توانایی خلق وایجاد یک امپراتوری قدرتمند و ناتوانی در خلق فرهنگی ممتاز باعث انزوا و نزول و انحطای آنها شد.

از اواخر قرن دهم (از سال 987) روسها شروع به پیشروی به سمت آسیای میانه نمودند (بیات 1376) در همین زمان (اواخر قرن 10 و اوایل قرن 11) شاه عباس حدود 15000 کرد را در کوههای قره تپه اسکان داد تا مرزهای شمال شرقی ایران راحفاظت کنند و اوایل قرن 12 نادشاه جیوه و بخارا را تصرف کرد در قرن 12 ترکمنهای تکه مرو را تصرف کردند در این زمان ترکمن‌ها بین فرمانبرداری از حاکم خراسان زمان خیوه نوسان می‌:ردند به ضعف روز افزون قاجار ناصرالدین شاه لشکری به فرماندهی حشمت‌الدوله به مرو اعزام کرد که با ناکامی مواجه شد حاکمیت ایران بر این منطقه از بین رفت و قبایل ترکمن تحت الحمایه خان خیوه و بخارا به قدرت منطقه تبدیل شدند در نیمه دوم قرن 12 روسها مصمم شدند تا با اشغال ترکمنستان به پیشروی به افغانستان جهت دستیابی به آبهای گرم قدمهای عملی بردارند.

از سال 1293 هجری (1881 میلادی) روسها به حمله به گوک تپه و قتل عام وحشیانه ترکمنها با مقاومت آنها در هم شکست و آخرین موضع مستحکم آسیای میانه سقوط کرد و در قرارداد آفال در همان سال بین ایران و روسیه حدود مرز ایران و روسیه تعین و بخش وسیعی از ایران جدا و به دست روسها افتاد.

روسها بعد از استقرار در ترکمنستان ایالات ماورای خزر را تشکیل دادند و مناطق آفال تکه کراسنودسک (ترکمن باشی منقشلاق مرو تجن پندتن از پنجره) یول آتن به ایالت ماورای خزر که زاکامبی اوبلاست (ز- او) گفته می‌شد با مرکزیت عشق آباد تشکیل شد در طول انقلاب بلشویکی با دخالت انگلیس به مدت دو سال حکومت موقت عشق‌آباد تشکیل شد و با خروج نیروهای انگلیسی از ترکمنستان نیروهای ارتش سرخ با ورود به ترکمنستان آنرا تصرف و در مرزبندی ملی آسیای مرکزی جمهوری شوروی سوسیالیستی ترکمنستان در اکتبر 1924 اعالم موجودیت کرد و برای اولین بار نام ترکمنستان به عنوان یک واحد ملی وارد تاریخ و جغرافیا شد.

پس از شکست کودتایاوت 1991 در شوروی شورای عالی ترکمنستان در 27 اکتبر همان سال استقلال این کشور را به تصویب رساند و حزب دموکرات ترکمنستان جایگزین حزب کمونیست این جمهوری شد.

اقتصاد گرچه ترکمنستان به طور سنتی دارای اقتصاد دامداری بوده است ولی در دوران حکومت شوروی در جهت صنعتی کردن و رشد فعالیتهای کشاورزی صورت گرفت با حفر کانال قره قوم از رود جیحون تا ساحل دریای خزر در بندر کراسنورسک امتداد داد که در سال 1950 آغاز شد سطح وسیعی را به زیر کشت پنبه برده است و بعد از جنگ جهانی دوم ترکمنستان بزرگترین تولید کننده گاز شوروی بوده استخراج نفت و معادن اورانیم ثبت به بهره‌برداری رسید.

در حال حاضر اقتصاد ترکمنستان در حال گذر از سیستم دولتی بوده و در همان سالهای آغاز استقلال بحث خصوصی سازی مطرح شده که گرچه این روند به کندی پیش می‌رود سیستم سرمایه‌داری سیسمت اقتصادی آینده ترکمنستان را رقم خواهد زد.

با استقلال ترکمنستان زمامداران این کشور فرصت یافتند تا استراتژی اقتصاد ملی ترکمنستان را تدوین نمایند بهره‌برداری از منابع طبیعی و تامین نیازهای داخلی و و طراحی اقتصادی پویا و کارآمد از اهداف سیاست اقتصادی ترکمنستان به شمار می‌رود.

بخشهای مختلف اقتصادی شامل انرژی کشاورزی حمل و نقل و تجارت خارجی می‌باشد در بخش انرژی منابع عمده مبتنی بر نفت و گاز می‌باشد که طبق آخرین آمار در سال 1999 میزان 6/55% به خود اختصاص داده است.

صنعت نفت در ترکمنستان نقش محوری درد و تلاش برای افزایش تولید و صدور کماکان ادامه دارد وبرای انتقال نفت خطوط نفت ترکمنستان ایران خلیج فارس و ترکمنستان افغانستان پاکستان هندوستان مورد نظر دولت می‌باشد که خط لوله ترکمنستان ایران خلیج فارس از توجیه اقتصادی بالایی برخودار است لیکن حضور و دخالت کشورهای خارجی همچون آمریکا اوضاع را درحال حاضر دگرگون کرده است.

در بخش منابع گاز می‌توانگفت بعد از آمریکا کاناداد و روسیه ترکمنستان چهارمین تولید کننده گاز دنیا می‌باشد طبق آمار سال 1999 تولید گاز به 6/30 میلیارد تن رسیده که به دلیل قطع صادرات به روسیه و اوکران حدود 5/40 میلیارد تن کاهش داشته است ترکمنستان برای صدور گاز خود چهار مسیر عمده در نظر دارد که عبارتند از : 1) پروژه انتقال گاز به اروپا از طریق ایران و ترکیه که فاز اول آن در سال 1994 انتخاب گردید این خط لوله با هزینه‌ای 200 میلیون دلار در مدت کمتر از یک سال احداث شد و نشان داد کار با ایران برای کشورهای منطقه به مراتب مطمئن ارزان تر و با کیفیت‌تر خواهد بود لذا دخالتها و مخالفتهای آمریکا با این پروژه و تغییر مکرر مواضع رهبران ترکمنستان ادامه این طرح را به تعویق انداخته است.

2) عبور خط لوله از زیر دریای مازندران که دارای موانع جدی و فراوان است که از جمله عدم توافق با جمهوری آذربایجان شکل عدم تعین رژیم حقوقی دریای مازندران ومسئله محیط زیست می‌باشد آمریکایی‌ها برابر متقاعد کردن صفرمرادنیازف رئیس جمهور ترکمنستان در پاییز 1998- هیئت پارلمانی و مفادات وزارت خارجه را به عشق آباد اعزام کرده‌اند و با اسرار زیاد فشار قابل توجهی را به ترکمن‌ها برای پذیرش این مسیر وارد کرده‌اند.

3) احداث خط لوله از ازبکستان و قزاقستان به چین و ژاپن مسیر سوم می‌باشد ژاپن به دلیل در اختیار داشتن تکنولوژی و نیاز به انرژی و داشتن سرمایه‌های کلان ترکمنها را جهت سرمایه‌گذاری در این مسیر راغب تر کرده است طول این مسیر 6700 کیلومتر بوده و 28 میلیارد متر مکعب گاز را انتقال خواهد داد.

4) احداث خط لوله گاز از شبه قاره هند می باشد که از افغانستان می گذرد که به دلیل بی‌ثباتی این کشور و فقر کشورهای شبه قاره هند اولویت کمتری درد پاکستان نیز به دلیل بهره‌برداری از گاز ترکمنستان پیشنهاد داده که از طریق خط لوله اسلام آباد گاز ترکمنستان را به دریای عمان برساند و نیز بخشی از گاز ارسالی را در اسلام آباد خریداری کند.

ترکمنستان در زمینه تولید برق از توانایی بالقوهای برخوردار است.

به منظور تقویت این توان اجرای چند طرح سود‌آور مدنظر است.

الف- بازسازی نیروگاههای مروسیری بزمیین و افزایش توان تولید برق ب- احداث خط انتقال برق به ایران و پاکستان و فروش مستقیم به آنها مطابق پیش بینی می‌بایستی در اردبیهشت 1370 شبکه برق ترکمنستان به ایران وصل می شد که به علت عدم اتمام خط در خاک ترکمنستان تا اردیبهشت 1378 تاکنون متصل نشده است، ترکمنستان قصد دارد از طریق ایران برق خود رابه کشورهای عضو اکو صادر کند توان تولید برق این کشور 7 میلیارد کیلووات ساعت می‌باشد که قسمت اعظم آن مازاد بر مصرف داخلی است.

کشاورزی در اقتصاد ترکمنستان نقش اساسی دارد.

40% از درآمد ملی از طریق تولیدات کشاورزی عاید می‌شود یک سوم اراضی کشاورزی در استان مرو قرار دارد استانهای آخال و داش آغوز یک چهارم و لباب یک پنجم و دولت ترکمنستان بر اساس سیاست تک محصولی پنیه تاکید زیادی به افزایش حجم تولید این محصول دارد و از طرفی در حال ترویج کشت غلات بویژه گندم است درسال 1999 تولید گندم به 3/1 میلیون تن رسیده است.

دریای مازندران به علت وفور آبزیان منحصر به فردنقش قابل توجهی در تامین غذا و حتی ارز خارجی برای کشورهای حاشیه‌ای دارد سهم هر کدام از کشورهای تازه استقلال یافته از سید بعمل آمده عبارت است از ترکمنستان 5% آذربایجان 7% قراقستان 17% و روسیه 71% دام‌پروری در ترکمنستان دارای اهمیت فراوانی بوده و از توسعه زیادی برخوردار است وجهت تامین غذایی و صادرات پوست به پرورش گوسفند اهمیت فراوانی می‌دهد در زمینه پرورش اسب نیز ترکمنستان از شهرت جهانی برخوردار است و 250 نژاد مختلف اسب در این کشور پرورش داده می‌شوند که نژاد آخال تکه از همه معروف تر است.