دانلود تحقیق قوانین و مقررات حفاظت محیط زیست

مقدمه: می دانیم که امروزه بحث محیط زیست و بحران های ناشی از آلودگی آن مساله ای که همه جهانیان را به فکر واداشته.

چرا که محیط زیست ارتباطی تنگاتنگ با حیات و سلامت انسانها داشته و آلودگی آن زندگی همه جانداران را تهدید خواهد کرد.

امروز بسیاری از انواع بیماریهای جسمی و روانی مخصوصاً در شهرهای بزرگ ناشی از همین آلودگیها بوده و انسانها در معرض مرگ تدریجی قرار گرفته اند.

برای حفظ و حمایت از محیط زیست اقدامات مختلفی صورت گرفته.

مسائل مربوط به محیط زیست مانند همه مسائل اجتماعی دیگر دارای جنبه های حقوقی می باشد.

در زمینه جنبه های حقوقی آنچه مورد بحث ماست بحث حقوق جزا و نقش آن در حمایت از محیط زیست می باشد.

هدف از این تحقیق بحث در مورد این فرضیه است که آیا حمایت کیفری از محیط زیست و بکار گیری مجازات های شدید علیه آلوده کنندگان محیط زیست بهترین راه حفاظت از محیط زیست است ؟

و پاسخ به این سوال که مجازاتهای وضع شده در زمینه حفاظت محیط زیست از چه نوع است؟

به منظور نیل به این هدف مطالب را به 5 گفتارتقسیم خواهیم کرد .

در گفتار اول به راهها و دیدگاههای مختلف در زمینه حمایت از محیط زیست می پردازیم و دیدگاه اسلام و قانون اساسی را بررسی می کنیم.

در گفتار دوم به بررسی ارتباط حقوق جزا و محیط زیست و در گفتار سوم انواع جرایم زیست محیطی را بررسی می کنیم.

در گفتار چهارم مجازات های زیست محیطی که در قوانین ایران به چشم می خورد بررسی می کنیم و در انتها تشریفات رسیدگی و اندکی به سازمان حفاظت محیط زیست می پردازیم.

از آنجا که در این زمینه بسیار کم کار شده وحتی در دانشکده های حقوق و برای دانشجویان حقوق بحثی تازه و ناملموس است سعی کردم با ارائه این تحقیق و کار در این زمینه اندکی اهمیت این موضوع را یاد آوری و به لزوم کار در این زمینه متذکر شوم.

گفتار اول الف تعریف محیط زیست محیط زیست یعنی چه و تعریفی از آن می شود ارائه داد؟

بنظر می رسد ارائه یک تعریف جامع و مانع از محیط زیست تقریباً غیرممکن باشد.

چرا که مفهوم محیط زیست و دامنه شمول آن بسیار گسترده است و تعریفی که بتواند بطور کامل در برگیرنده همه جنبه های آن باشد کاری مشکل است.

چیزی که به ذهن می رسد اینست که تمامی محیط پیرامون و اطراف ما و همه آنچه در اطراف ما بطور مستقیم وغیر مستقیم زندگی ما به آن وابسته است محیط زیست ما را تشکیل می دهند.

دکتر قوام در تعریف محیط زیست آورده اند "محیط زیست به تمامی محیطی اطلاق می شود که نسل انسان بطور مستقیم و غیر مستقیم به آن وابسته است و فعالیتهای او در ارتباط با آن قرار دارد."1 در تعریف دیگری چنین آمده: "محیط زیست عبارتست از محیطی که فرآیند حیات را فراگرفته وباآن برهم کنش دارد, محیط زیست از طبیعت, جوامع انسانی و نیز فضاهایی که با فکر و به دست انسان ساخته شده اند تشکیل یافته است و کل فضای زیستی کره زمین, یعنی زیستکره را فرامی گیرد"2 می بینیم که در تعاریف فوق محیط زیست را محیطی مرتبط با حیات و زندگی انسان می دانند و این خود نشانه اهمیت آنست.

چرا که هر آنچه زندگی بشر را تحت تاثیر قرار دهد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

با توجه به اهمیت این مفهوم کشورها درصدد حمایت از آن برآمدند اما هرکشور به یکی بیا برخی از عناصر مشخص زیست محیطی توجه کرده است.

به عبارتی هر کشوری با توجه به محیط جغرافیایی, پیرامون و انسانی خود جنبه هایی را که بیشتر باآن در تماس بوده مد نظر قرار داده.

مثلاً به طور طبیعی کشوری که اطراف آن را بیشتر آب فراگرفته بیشتر ذر زمینه حمایت از آبها و مسائل مربوط به صید فعالیت می کند یا کشوری که در آن جنگلهای فراوان وجود دارد بیشتر به بحث شکار و جنگلها و مراتع پرداخته .

کشور ما ایران با توجه به گستردگی و پهناوری آن و بهره مند بودن از نعمتهای آب و جنگل و مراتع و وضعیت نابسامان و آلودگی هوا .....باید در این زمینه بسیار فعالانه و جدی عمل کند .

به این منظور نخستین مرحله ارائه یک تعریف جامع و مانع حقوقی از مساله محیط زیست است .

در قوانین کشور ما اعم از قانون اساسی و قوانین عادی و دیگر مقررات , تعریفی از محیط زیست ارائه نشده بنابر این دراین زمینه نمی توانیم به دیدگاه قانونی اکتفا کنیم.

هم چنین در قوانین بسیاری کشورها مانند فرانسه و لهستان نیز تعریف حقوقی از محیط زیست ارائه نشده .

در معاهدات و کنوانسیونهای بین المللی نیز تعریف خاصی از محیط زیست به چشم نمی خورد .

تنها متنی که در این رابطه به ارائه تعریف نسبتا جامعی از محیط زیست پرداخته قانون یونانی 1996/360 میباشد.

بر طبق آن محیط زیست1 محیط طبیعی و محیط فرهنگی ترکیب می یابد.

ب- انواع محیط زیست در بیشتر کتابها محیط زیست را به دو بخش عمده تقسیم کرده اند .

اگر چه تقسیم بندی های دیگری نیز وجود دارد اما نهایتا می شود همه را تحت 2 بخش محیط زیست انسانی و محیط زیست طبیعی جای داد .

محیط زیست طبیعی به آن قسمت از محیط زیست اطلاق می گردد که , در بر گیرنده بخشی از فضای سطح کره زمین است و به دست انسان ساخته نشده است .1 بعبارتی محیط زیست طبیعی محیطی است موهبت خدادی که بشر در آن دخالت نداشته و شامل جنگل ,آب , هوا , خاک , دشت , رودخانه ,.....است اما محیط زیست انسانی محیط ساخت دست بشر است و محیطی است که در وجود آن نقش داشته محیطی که انسان با فکر و اندیشه و دست خود و با طرز زندگی خویش ساخته است وسایل خانه ها ، کارخانه ها ، شهر ها ، پارکها ، فاضلاب ها و … می باشد .

ج – تعریف آلودگی و انواع آلودگی محیط زیست در حقوق ایران مهمترین بحث و معضل امروزه دنیا در رابطه با محیط زیست مساله آلودگی ها است آلودگی های محیط زیست شاید مهمترین علت توجه به محیط زیست باشد .

این آلودگی هاحوزه های آب و خاک و هوا و… را تحت تاثیر قرار داده اند .

ماده 9 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 1353 تعریف ذیل را از آلودگی به دست می دهد : «منظور از آلود ساختن محیط زیست عبارتست از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب ، هوا و خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی ، شیمیایی یا بیولوژیکی آن را بطوری که زیان آور به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان و یا آثار و ابنیه باشد ، تغییر دهد .

این نخستین تعریفی است که از آلودگی محیط زیست در حقوق ایران مطرح شده .

همین تعریف با تغییرات اندکی در تبصره 2 م 688 قانون مجازات اسلامی بیان شده.

طبق تبصره 2 م 688 :«منظور از آلودگی محیط زیست عبارتست از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک و یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی ، شیمیایی یا بیولوژیکی آن را بطوری که به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان یا آثار یا ابنیه مضر باشد تغییر دهد » پس با توجه به این تعاریف تقریباً می فهمیم که آلودگی محیط زیست شامل موارد و انواع مختلفی است و شامل آلودگی آب ، خاک ، صوت ، شیمیایی ، هسته ای … بوده و شامل نابودی انسانها و گیاهان و حیوانات می شود .

به این ترتیب می بینیم که مهمترین و اساسی ترین مساله بشر امروز باید توجه به محیط زیست باشد .

چراکه هرآنچه با حیات و زندگی انسان در تماس باشد و جان او را مورد تهدید قرار دهد باید جدی به آن نگریسته شود .

اما متاسفانه مساله محیط زیست به قدر کافی مورد توجه قرار نگرفته شاید یکی از اساسی ترین دلایل آن ناآگاهی و عدم اطلاع از عواقب آن باشد .

امروزه انسانها مخصوصاً در شهر های بزرگ و آلوده در معرض مرگ و نابودی تدریجی قرار گرفته اند و به انواع و اقسام بیماریها مبتلا می شوند .

آلودگی هوا نشاط و تندرستی و حتی شادی مردم را می گیرد و حتی درازاش هیجان و اضطراب و افسردگی و عصبانیت و سر درد را به انسان باز می گرداند .

آبهای آلوده ضمن اینکه حیوانات را دچار بیماری های گوناگون می نماید بر گیاهان نیز تاثیر گذاشته و در نتیجه انسانهایی را که از این گیاهان استفاده می نمایند بیمار می کند .

بیماری هایی نظیر اسهال خونی و اسهال از آلودگی آب توسط انسان بوجود می آیند.

یا در زمینه آلودگی خاک می بینیم سالانه میزان زیادی از سطح زمین های زراعتی و جنگلها تبدیل به ساختمان و دیگر تاسیسات شهری و صنعتی می شود .

می بینیم که هر یک از آلودگی ها دنیایی خطرات ، بیماری ها و بدبختی ها را برای انسان به ارمغان می آورد .

تنگی نفس ، بیماری های قلبی و ریوی همه از پیامد های زندگی در محیطی آلوده است پس با این وضع توجه به مسائل محیط زیست از اهمیت خاصی برخوردار است.

د: دلایل لزوم حمایت از محیط زیست می دانیم که هر گونه فعالیت و پیشرفت انسان نیاز به محیطی مناسب جهت زندگی و زیست دارد .

در زمانهای گذشته انسانهایی که از طبیعت و محیط زیست استفاده می کردند خودشان به عنوان یکی از عناصر محیط زیست بشمار می رفتند و در خدمت و اسیر طبیعت ها بودند و به قدر نیازشان از طبیعت سود می بردند اما با پیشرفت های انسان و رشد تکنولوژی و صنعت در چند دهه گذشته این طبیعت بود که به خدمت انسان درآمد و انسانها برای رفع نیازهای خویش و بهره گیری از محیط پیرامونی شان به تخریب طبیعت دست زدند .

پیامدهای این پیشرفت و بهره برداری نابودی محیط زیست ، آلودگی آن و در نهایت گرفتار شدن انسان بود .

می دانیم که هر گونه فعالیت و پیشرفت انسان نیاز به محیطی مناسب جهت زندگی و زیست دارد .

انواع آلودگی های صوتی ، شیمیایی ، آب ، خاک ، هوا و ..

دستاورد این بهره برداری بی رویه انسان از محیط پیرامونی اش برد .

آمارها نشان می دهند که آلودگی هوا سالانه موجب مرگ و میر 3 میلیون نفر در جهان می شود .

به گزارش وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی بیش از 90 درصد مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوادر کشورهای در حال توسعه بعلت آلودگی هوا در فضای بسته عارض می شود1 .

در زمینه آلودگی صوتی نیز می بینیم که سر و صدا یکی از عوامل طبیعی است که به سلامت روانی افراد آسیب می رساند .

بیشتر شهروندان تهرانی در مناطقی زندگی می کنند که سر و صدا در آن مناطق تا 80دسی بل نیز می رسد .

این میزان سروصدا برای یک منطقه مسکونی با توجه به استاندارد های تعیین شده در کشورهای مختلف بالاتر از حد مجاز برای آلودگی صوتی است .

برطبق آخرین تحقیقات ، رابطه مستقیم بین رفتار جنایتکارانه در کودکان و آلودگی ناشی از سرب در محیط وجود دارد .

مطالعات گسترده درباره اثرات سود سرد ، بار دیگر حاکی از عواقب جبران ناپذیر این ماده خطرناک بر روی کودکان است.از جمله اینکه کودکانی که در معرض مقادیربالای این ماده قرار می گیرند بطور جدی دچار پوسیدگی دندان ها می شوند .

تحقیقات ثابت کرده کودکانی که در حین رشد در معرض آلاینده قرار می گیرند ، آمادگی بیشتری جهت انجام رفتارهای خشونت آمیز دارند .

پرفسور «نیدل من» از دانشگاه پترزبورگ در روش تحقیق خود در این مورد از یک تکنیک ویژه پرتوهای ایکسین استفاده نمود و با مقایسه میزان سرب موجود در استخوان 216 مجرم خردسال و میزان سرب موجود در 200 دانش آموز دبیرستانی که از سلامت روانی برخوردار بودند به تفاوت چشمگیری در زمینه میزان سرب موجود در بدن این 2 گروه رسید .

اثرات نامساعد آلودگی های زیستی محیطی بر سلامت و زندگی انسانها و جانداران بقدری فراوان و چشمگیر است که همگان را بر آن داشته تا به حمایت از محیط زیست خود برخیزند .

با توجه به اثرات طبیعت و محیط زیست بر سلامتی و زندگی بشر حمایت از آن امری انکار ناپذیر است .

واین نکته ای بود که صاحبنظران را بر آن داشت تا ازحقوق محیط زیست کمک بگیرند و به فکر تدوین قوانینی در این زمینه باشند .

ه- اسلام و محیط زیست اسلام کاملترین دین الهی است که به همه ابعاد زندگی بشر توجه داشته و در هر زمینه ای می توان در اسلام دستورات و راه نجات را جستجو کرد .

قرآن کریم در بسیاری از آیات انسانها را به مطالعه طبیعت و عناصر آن فرا خوانده است .

1-آیه 30 سوره انبیاء : «و جعلنا من السماء کل شیء حی » یعنی از آب همه چیز را زنده کردیم .

پس گیاه و حیوان و انسان زندگیشان به آب بستگی دارد .

2-آیه 164 سوره بقره «و ما انزل الله من السماء من ماء فاحیا به الارض بعد موتها » یعنی خداوند آب را نازل کرد و زمین مرده را به وسیله آب زنده کرد .

و همچنین آیه 99 سوره انعام و آیه 11 سوره انفال به بیان اهمیت آب پرداخته .

امام صادق می فرماید :‌ خلق الله الماء طهورا= خداوند آب را پاک و پاک کننده خلق کرده است .

الماء یطهر لایطهر =آب هر چیزی را پاک می کند و با هبچ چیز پاک نشود .

اولین نکته در اینجا اینست که آب را بالطبع پاک و دارای خاصیت پاک کنندگی دانسته اند .

اکتشافات جدید نیز کاملاً این نکته را تایید و ثابت می کنند که آب نه تنها جدا کننده آلودگی از محل خود و حل کننده آنها می باشد بلکه در اثر اعمال حیاتی و شیمیایی حیوانات ذره بینی کلیه آلودگی های حاصل از مواد آلی را از بین می برد بدون آنکه از پاکی آن چیزی کاسته شود فقط زمانیکه در اثر فراوانی و غلبه مواد آلی یا فاسد شدن محیط حیوانات ذره بینی ناتوان گشته و اکسیژن مورد نظر به قدر کافی نرسد فساد فوراً شروع و بوی مخصوصی متصاعد می شود .

و شارع مقدس نیز وسیله تمیزی و غیر تمیزی آب را در همان تغییر حالت و به عبارت دیگر تولید بوو یارنگ و طعم قرار داده 1.

در مورد زمین و خاک امام صادق فرموده اند : جعل التراب طهوراً کما جعل الماء طهوراً خداوند خاک را پاک و پاک کننده قرار داده است .

کما اینکه آب را پاک و پاک کننده قرار داده است .

در واقع اگر اسلام از حفاظت عناصر اساسی در محیط زیست و حمایت آنها تاکید دارد بخاطر خیر انسان و تامین ضروریات و حاجتهای انسان چه برای نسل حاضر و چه نسبت به نسلهای آینده است و انسان را متوجه حمایت و نگهداری از خود و محیط زیست خود می کند .

و- قانون اساسی و محیط زیست اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی : « در جمهوری اسلامی ، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی روبه رشدی داشته باشند وظیفه عمومی تلقی می گردد .

از این رو فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ، ممنوع است » اصل پنجاهم قانون اساسی دارای ابعاد وسیعی است که عبارت است از لزوم توسعه و رشد اقتصادی در کشور و حفاظت از محیط زیست ، منع قانونی فعالیت های اقتصادی که منجر به تخریب غیر قابل جبران محیط زیست می شود یعنی تاکید بر توسعه پایدار ، بالاخره وظیفه عمومی قرار دادن پاسداری از محیط زیست که از مهمترین پایه های جامعه مدنی می باشد .

اهداد یک کشور توسعه یافته همراه با محیط زیست پاک به نسل آینده از اهداف مهم این اصل است .

توسعه پایدار : در انتهای قرن 20 و آغاز قرن 21 در اثر تلاش های وسیع صنعتی برای دستیابی به اقتصاد بهتر منابع طبیعی در سراسر جهان به شدت آسیب دیده است این نوع توسعه که در نیم قرن اخیر به اوج خود رسیده توسعه ناپایدار است زیرا اهداف خود را که رفاه و آسایش بیشتر و اقتصاد بهتر برای انسان است نقض کرده است1 .

پس تلاشهای صنعتی و رشد اقتصادی که اساس توسعه را تشکیل می دهند نباید موجب صدمه جبران ناپذیر به محیط زیست شود زیرا در این صورت هدف مهم توسعه که عبارتست از راحتی و آسایش بیشتر انسان سخت مورد تهدید قرار گرفته است .

در 2 قسمت از اصل پنجاهم توسعه پایدار مورد تاکید قانون گذار قرار گرفته آنجا که شرط رشد و توسعه را مستلزم رعایت حقوق نسلهای آینده می کند .

قانون اساسی ناهنجاری های اقتصادی توسعه را ممنوع کرده است مصرف بی رویه انرژی مخصوصاً سوخت های سنگواره ای که برای آیندگان فقط مخازن تخلیه شده عظیم زیر زمینی نفت و گاز و کره مسکونی با وضع دگرگون شده به ارث می رسد .

در جمله دوم تاکید دیگری در قانون اساسی وجود دارد و غیر قانونی بودن فعالیت های اقتصادی و غیر آنرا که موجب آلودگی محیط زیست و تخریب غیر قابل جبران آن می شود مطرح ساخته است .

ز- تاریخچه و تحول حقوق محیط زیست در ایران حقوق محیط زیست در ایران قدمت چندانی ندارد .

1-نخستین قانون زیست محیطی در ایران در رابطه با آلودگی آب بود .

که در آن به آلودگی ناشی از زباله نیز توجه شده است .

این قانون طرز جلوگیری از بیماریهای آمیزشی و بیماری های واگیردار مصوب 11/3/1320 می باشد .

2- در 1334 قانون شهرداری به تصویب رسید که در ماده 55 آن به مسائل زیست محیطی شهری توجه شده است و شهرداری را ناظر بر اجرای آن نموده است .

3- قانون مواد خوراکی ،آشامیدنی ، آرایشی و بهداشتی مصوب مرداد 1346 در ماده 12 استفاده از مواد غیر مجاز و سمی در مواد خوردنی و آشامیدنی ، بهداشتی و آرایشی را ممنوع اعلام نموده و متخلف را به مجازات پیش بینی شده می رساند .

4- در سال 1335 قانون شکار به عنوان اولین مقررات مستقل و نسبتاً جامع در زمینه حفاظت از حیات وحش مشتمل بر 7 ماده و 10 تبصره به تصویب مجلس وقت رسید .

کانون شکار ایران بر اساس ماده یک قانون مذکور به عنوان یک سازمان مستقل در جهت حفظ نسل وحوش و اجرای مقررات شکار تشکیل گردید .

این کانون دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی بود این کانون متشکل از یک وزیر ، رئیس ، ستاد مشترک ارتش و 6 نفر متخصص بود .

در سال 1336 آیین نامه اجرایی قانون شکار مشتمل بر 4 فصل و 57 ماده به تصویب هیات وزیران رسید .

این آیین نامه در سال 1342 با اصلاحاتی پذیرفته شد .

در سال 1346 قانون شکار و صید مشتمل بر 31 ماده تصویب شد و قانون قبلی نسخ شد و سازمان شکاربانی و نظارت بر صید تشکیل و جایگزین کانون شکار ایران گردید .

ودر سال 1350 به موجب قانون تجدید تشکیلات و تعیین وظایف سازمانهای کشاورزی و منابع طبیعی ، سازمان شکاربانی و نظارت بر صید و شورای آن به ترتیب به سازمان حفاظت محیط زیست و شورای عالی حفاظت محیط زیست تبدیل شدند .

قانون شکار و صید در سالهای 1353 و 1375 اصلاح شده است .

5- در رابطه با آلودگی آب گفتیم نخستین قانون در 1320 به تصویب مجلس رسید .

قانون آب و نحوه ملی شدن آن در 1347 آب را بعنوان یکی از عناصر زیست محیطی مورد توجه قرار می دهد .

آئین نامه جلوگیری از آلودگی آب در 1350 و سپس در 1373 به تصویب هیات وزیران رسید .

6- در رابطه با جنگلها و مراتع نخستین قانون در سال 1338 تحت عنوان «لایحه قانونی جنگلها و مراتع کشور » تصویب رسید .

در 1341 قانون ملی شدن جنگلها به تصویب رسید و در سال 1342 آئین نامه اجرایی این قانون به تصویب هیات وزیران رسید .

پس در 30/5/1346 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع به تصویب مجلس می رسد که در سالهای 1348 ، 1349 و 1353 مورد اصلاح قرار میگیرد .

با تصویب قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع سازمان جنگلبانی منحل و وظیفه جلوگیری از تخریب جنگلها و مراتع کشور و احیای آنها به سازمان جنگلها و مراتع واگذار شد که تاقبل از انقلاب تحت نظارت وزارت کشاورزی اما بعداً به موجب قانون تفکیک وظائف وزارت خانه های جهاد و کشاورزی از وزارت کشاورزی منفک و تحت نظارت جهاد سازندگی قرار گرفت .

در همین موضوع در 12/7/1371 قانون حفاظت و حمایت از منابع طبیعی و ذخائر جنگلی کشور به تصویب رسید و در رابطه با فضای سبز شهرها در 11/5/1352 قانون حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی رویه درخت به تصویب رسید و چند ماه بعد آئین نامه اجرایی آن به تصویب هیات وزیران می رسد .

در همین خصوص در 3/3/1359 لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها به تصویب مجلس می رسد وظیفه نظارت بر اجرای این قانون بر عهده شهرداری می باشد .

علاوه بر این قوانین و مقررات ، باید همچنین به مصوبات شورای عالی حفاظت محیط زیست که نقش مهمی در این زمینه دارد اشاره کرد .

البته قوانین و مقررات دیگری نیز به تصویب رسیده اند که بعداً به آن اشاره می شود.

در میان این قوانین قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 1353 کلی ترین و جامع ترین قانون و سازمان حفاظت محیط زیست مهمترین و اصلی ترین ارگان حفاظت محیط زیست در حقوق ایران می شوند .

ح – حمایت بین المللی از محیط زیست مساله محیط زیست و آلودگی های ناشی از آن چیزی نیست که تنها منحصر به یک کشور یا کشورهای خاصی باشد و اکثر آلودگی هایی که در یک کشور و یک گوشه دنیا اتفاق می افتد به چندین کشور دیگر سرایت می کنند .

هوای آلوده یک کشور و شهر های مرزی ، محدود به خود نگشته و کشور همجوار خود را نیز آلوده می کند .

آبهای آلوده که از چند کشور عبور می کنند ، اقیانوس های آلوده ، کاسته شدن از لایه ازن همه و همه مسائلی نیست که تنها منحصر به یک کشور باشد ، از این جهت نیازمند همکاری بین المللی و فعالیت و تلاش همه دولتهاست1 .

حقوق محیط زیست مساله جدیدی است و پس از کنفرانس استکهلم در سال 1972 در کانون توجهات قرار گرفت و شاید بتوان گفت این کنفرانس باعث شد که این حقوق در سطح ملی اکثر کشورها از ساختار منسجم تری برخوردار شود2 .

البته قبل از آن تلاشهای بین المللی صورت گرفته بود .

مثلاً در زمینه مبارزه با آلودگی نقتی در دریاها نخستین کوشش بین المللی در این زمینه در دهه 1920 میلادی تحقق یافت1 .

بدنبال تلاشهای دهه 1920 میلادی ، در سال 1954 کنفرانسی به دعوت انگلستان برگزار شد .

نمایندگان 32 کشور و ناظرانی از 10 کشور در این کنفرانس شرکت نمودند .

در زمینه جلوگیری از آلودگی هسته ای نیز عهدنامه مسکو در اوت 1963 مورد تصویب قرار گرفته است که 102 دولت این عهدنامه را امضاء کرده اند و نوعی خاص از آزمایش سلاح های هسته ای را منع می کند2 .

در خرداد سال 1371 هجری شمسی ، سازمان ملل متحد شاهد برگزاری اجلاس بزرگی در شهر ریودوژانیرو (کشور برزیل ) با عنوان سران زمین بود که ایران نیز در آن شرکت داشت و همچنین 180 کشور جهان نیز در آن حضور داشتند3 .

در شهریور 1373 نیز پانزدهیمن کنگره بین المللی حقوق جزا در مورد جرایم علیه محیط زیست در همین شهر و کشور برگزار گردیده .

ط) پیشگیری و شیوه های غیر کیفری حمایت از محیط زیست برای حفظ و حمایت از محیط زیست در وهله اول بیشترین و بهترین راهکاری که بنظر می رسد استفاده از قانون و مجازات است .اما با کمی دقت می بینیم که در هر مساله پیشگیری بهتر از درمان است در زمینه حفظ محیط زیست می دانیم که اعمال مجازات زمانی امکان پذیر است که جرم بوقوع پیوسته و مثلاً محیط آلوده ، درختان قطع و حیوانات از بین رفته اند .

در اینجاست که برای عبرت دیگران و اصلاح مجرم اقدام به مجازات او می کنیم اما بهتر است که ابتدا به روشهای بازدارنده و پیشگیری متوسل شویم به این منظور راهکارهایی پیشنهاد شده .

1- مقوله محیط زیست هنوز در بسیاری از اقشار و گروهها جایگاه لازم را پیدا نکرده به این منظور باید به آموزش و آگاه سازی افراد پرداخت که اینکار باید از دوره پیش دبستانی آغاز شود.

2- گندزدایی آبهای راکدو خشک کردن باطلاقها 3- ندادن مجوز تاسیس به کارخانجات و کارگاههایی که ضوابط مربوط به رعایت بهداشت را در ساختن دستگاههای مورد نیاز خود رعایت نکردند .

کنترل جمعیت و کاهش رشد آن معدوم کردن مواد زائد کارخانه ها و کارگاهها به شیوه های صحیح و علمی 6- توسعه و گسترش فضای سبز و ایجاد و توسعه جنگلها و دریاچه های مصنوعی 7- استفاده از علم و تکنولوژی روز دنیا مثلاً نخستین خودروی همگانی با سوخت هیدروژن مدتی است که کار خود را در شهر نورنبرگ در جنوب آلمان آغاز کرده است .

ترکیب هیدروژن فشرده و اکسیژن در این خودرو تولید برق کرده و آنرا به حرکت در می آورد .

از لوله اگزور آن نیز فقط بخار آب خارج می شود .این خودرو هیچ گاز آلوده کننده هوا از آن متصاعد نمی شود1.

و بسیاری راه حل های دیگر در زمینه پیش گیری .

البته بعد از پیش گیری اعمال مجازات و استفاده از حربه قانون در مواردی که قانون درست اجرا نشود می تواند موثر باشد .

گفتار دوم الف-تعریف جرم زیست محیطی بر طبق م 2 قانون مجازات اسلامی هر فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد جرم محسوب می شود پس فعل یا ترک فعلی که طبق قانون قابل مجازات باشد جرم است و ما هر رفتاری را نمی توانیم مجرمانه تلقی کنیم.

حال در تعریف جرم زیست محیطی داریم هر نوع فعل یا ترک فعل که باعث ورود آسیب و صدمه شدید به محیط زیست و به خطر افتادن جدی زندگی و سلامت بشر شود1 .

در این تعریف عنصر قانونی بکار گرفته نشده با توجه به تعریف جرم در م2 قانون مجازات اسلامی شاید بتوانیم جرم زیست محیطی را اینگونه تعریف کنیم : هر نوع فعل یا ترک فعل که باعث ورود آسیب و صدمه شدید به محیط زیست و به خطر افتادن جدی زندگی و سلامت بشر شودو بر طبق قانون قابل مجازات باشد جرم زیست محیطی نام دارد .

ب جایگاه جرم زیست محیطی در حقوق جزای اختصاصی ، جرایم با عنوان های مختلف مورد بررسی قرار می گیرند و تقسیم بندی های گوناگونی در این زمینه شده است .

بر اساس یکی از این تقسیم بندی ها که شاید متداول ترین تقسیم بندی نیز باشد جرایم به 5 دسته تقسیم می شوند2 : 1- جرایم علیه تمامیت جسمانی : قتل .

ضرب و جرح و ..

2- جرایم بر ضد مالکیت : سرقت ..

3- جرایم بر ضد امنیت و آسایش عمومی : جاسوسی و جعل و ..

4- جرایم بر ضد عفت و اخلاق عمومی : زنا 5- جرایم بر ضد خانواده و تکالیف خانوادگی : ترک انفاق می بینیم که در طبقه بندی جرایم هیچ صحبتی از جرایم بر علیه محیط زیست به میان نیامده ، در حقیقت جرایم زیست محیطی را باید در میان آنها جستجو کرد .

همانطور که کمبود رشته های جداگانه در حقوق محیط زیست و حقوق کیفری محیط زیست در دانشکده های حقوق به خوبی احساس می شود در اینجا ما با این کمبود مواجه ایم .

البته شاید بتوانیم جرم زیست محیطی را در این دسته بندی بگنجانیم که این کافی نیست می شود گفت جرایم علیه محیط زیست از یک طرف بر علیه تمامیت جسمانی و روانی انسانها است زیرا شاید بتوانیم بگوییم جرایم زیست محیطی بر ضد مالکیت و اموال است زیرا بر مال انسان اثر نامطلوب می گذارد و یا آنرا از بین می برد بطور مثال تحقیقات اثبات کرده است که گرد و غبار و ذرات معلق ، میراث های هنری را از بین می برد آثار هنری اغلب به سبب دارا بودن سطح ناصاف و متخلخل نسبت به گرد و غبار آسیب پذیر ترند1 .

از طرفی جرائم علیه محیط زیست آثار نامطلوب بر سلامت و صحت روحی و روانی کلیه اعضاء جامعه در مجموع دارند .

و بدون در نظر گرفتن فرد یا افراد خاص زندگی همه افراد جامعه و سایر موجودات را نیز تهدید می کنند جزو جرائم علیه آسایش عمومی نیز می باشد .

با توجه به مطالب فوق و اینکه جرایم علیه محیط زیست از جنبه های گوناگون زندگی انسان را تهدید می کنند و اهمیت آنها و قرار گرفتن این جرایم در دسته های متفاوت لازم است دسته بندی جدیدی تحت عنوان جرایم علیه محیط زیست صورت گیرد .

ج – عناصر تشکیل دهنده جرم زیست محیطی عموماً برای تحقیق هر جرمی وجود 3 عنصر قانونی ، مادی و روانی مورد نیاز است عنصر قانونی یعنی اینکه طبق قوانین آن فعل قبلاً به عنوان جرم معین شده و مجازاتش تعیین شده باشد .

یعنی رعایت اصل قانونی بودن .

عنصر مادی یعنی فعل یا ترک فعلی که به سبب آن جرم حاصل می شود و عنصر معنوی یا روانی یعنی قصد و اراده بر ارتکاب جرم2 حال می خواهیم به بررسی این 3 عنصر در جرایم زیست محیطی بپردازیم .

1-ج-عنصر قانونی گغتیم منظور از عنصر قانونی اینست که فعل یا ترک فعل از سوی قانونگذار جرم تلقی شده باشد و برای آن مجازات نیز در نظر گرفته شده باشد پس عنصر قانونی جرم زیست محیطی در حقوق ایران قوانین و مقرراتی هستند که در آنها فعل یا ترک فعل موجب ایراد و صدمه به محیط زیست شده اند و برای مرتکبین آن نیز مجازات در نظر گرفته شده است .

در زیر به چند نمونه اشاره می کنیم .

عنصر قانونی جرم آلودگی هوا : 1-م 688 قانون مجازات اسلامی ، نحوه استفاده از وسایل نقلیه موتوری (مواد 4 تا 12 ) .

2- آلودگی صوتی : م 688 قانون مجازات اسلامی ، قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا ماده 27 3- آلودگی خاک : م 9 قانون حفاضت و بهسازی محیط زیست ، م 688 قانون مجازات اسلامی تبصره 2 .

4- آلودگی شیمیایی : م 688 قانون مجازات اسلامی تبصره 2 و ماده 9 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست .

5- آلودگی زباله : م 688 قانون مجازات اسلامی .

قانون شهرداری .

قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا 6- تخریب منابع طبیعی : ماده 42 تا 47 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع مصوب 1346 مواد 9 ، 10 ، 12 قانون شکار و صید ، مواد 1 و 6 لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز در شهر ها مصوب 1359 مواد 675 ، 684 ،686، 690 قانون مجازات اسلامی .