دانلود تحقیق انواع دروازه ها

دروازه ها و فضای پیرامون آنها از فضاهای مهم شهری به شمار می آمدند و به سبب موقعیت و نقش ارتباطی خاصی که داشتند مکان استقرار و جریان بعضی از فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی بودند.البته همه ی دروازه های یک شهر دارای خصوصیات کالبدی و کارکردی یکسان نبودند.

انواع دروازه ها

1.دروازه های بیرونی

منظور از دروازه های بیرونی شهر دروازه هایی است که فضا های درونی شهر را با بیرون آن مرتبط می ساختند.این دروازه ها در لبه خارجی محدوده ی شهر یعنی در حصار آن جای داشتند.در قدیم سواد ( ربض یا حومه ) معدودی از شهرهای بزرگ دارای حصار و دروازه های جداگانه بود که جزء دروازه های بیرونی شهر به شمار می آمدند.همه دروازه های بیرونی همواره در امتداد مسیر جاده ها و راههای منتهی به شهر قرار داشتند.در بیشتر موارد بازار اصلی شهر از ابتدای یکی از این دروازه ها شروع می شد و گاهی تا دروازه یا دروازه هایدیگر امتداد می یافت.

2.دروازه های درونی

همه ی دروازه هایی که در درون محدوده و حصار شهر بودند دروازه داخلی به شمار می آمدند.این دروازه ها نیز معمولا در امتداد راههای مهم داخل شهرقرار داشتند و کارکرد اصلی آنها وجه امنیتی و انتظامی داشت و از لحاظ اجتماعی معمولا- به غیر از فضایی پیرامون دروازه درونی ارک- فاقد فضایی پرتحرک و پویا بودند.s

کارکرد ارتباطی:

احداث حصار و خندق در پیرامون شهرها برای محصور کردن شهر صورت می گرفت تا راه های ورودی و دسترسی به شهر محدود و منحصر به دروازه ها بشودو ارتباط بین فضاهای درونی شهر با خارج آن تحت کنترل و نظارت در آید.بنابراین وجه ارتباطی دروازه هامهمترین نقش و کارکرد آن ها به شمار می آمد.البته برای سهولت ارتباط و دسترسی به شهر در مواقع عادی،دروازه هارا در امتداد راه ها و جاده های مهم ارتباطی و متصل به حصار شهر می ساختند.

کارکرد دفاعی و امنیتی:

جنگ ها کمابیش تا اواسط دوره ی قاجار بیشتر به صورت تن به تن و با سلاح های سرد مانند شمشیر،نیزه و تیرو کمان انجام می گرفت و نیروهای نظامی به دو صورت سواره و پیاده نبرد می کردند.در نتیجه بهترین روش برای حفاظت از قلعه ها و شهر ها در برابر حمله ی بیگانگان ایجاد مانع در راه پیشروی و دسترسی سریع آنان به شهر بود،که هم امکان غافلگیر شدن اهالی یک سکونتگاه از حمله ی ناگهانی از بین می رفت و هم مدافعان شهر می توانستند در برابر حمله ی دشمن مبارزه و مقاومت نمایند. به همین منظور در پیرامون بیش تر شهر ها خندق حفر می کردند و حصار می ساختند و در هنگام نا امنی برای کنترل راه های ارتباطی شهر،دروازه هارا می بستند.این دروازه ها برای حفظ امنیت داخلی شهر نیز سودمند بودند،زیرا که از یک سو در هنگام شب و سایر مواقع ضروری آن ها را می بستند و از شهر در برابر هجوم راهزنان و غارتگران محافظت می کردند،و از سوی دیگر به سبب آنکه تنها راه ارتبتطی شهر با خارج آن منحصر به دروازه ها بود و آن ها همواره تحت کنترل و نظارت ماموران انتظامی بودند،میزان سرقت و دزدی در داخل شهر به حداقل ممکن کاهش می یافت زیرا که سارقان نمی توانستند به سادگی از شهر خارج شوند و در داخل آن نیز احتمال دستگیری آنان زیاد بود،چون فضای اغلب شهر ها محدود و قابل کنترل بود،مگر آنکه نظم و امنیت شهر به سبب اغتشاش و آشوب های اجتماعی یا ناتوانی حاکم،دچار اختلال می شد.

کارکرد های اجتماعی:

معمولا فضای ورودی بعضی از بناهای معماری- شهری مانند مساجد جامع در ایام،اوقات و مناسبت های گوناگون محل تجمع گروه هایی از مردم و تبادل نظر و گفت و گوی آنان با یکدیگر بوده است. همچنین مردم از این فضاها برای ملاقات و انتضار نیز استفاده می کردند.امروزه نیز چنین کارکردی را کمابیش می توان در مورد فضای ورودی بعضی از بناهای عمومی و شهری مشاهده کرد.در بیشتر شهرها زنان در اوقاتی از روز مانند عصر ها که از کارهای خانه فراغت حاصل می کردند،در جلوی ورودی خانه ها دور هم جمع می شدند و به گفت و گو می پرداختند. رفت و آمد کاروان های بازرگانی،مسافران و کسانی که به سبب کار یا هر منظور دیگر از شهر خارج یا به آن وارد می شدند،در پیرامون دروازه های اصلی و مهم هر شهر یک فضای اجتماعی پر تحرک و فعال پدید می آورد که موجب می شد بازار،کاروانسراهای بزرگ،میدان و برخی از فضاهای مهم شهری در پیرامون آن ها شکل بگیرند و به این ترتیب بعضی از فعالیت های بازرگانی،تولیدی ،اجتماعی و تفریحی در آن فضاها جریان می یافت.فضاهای پیرامون برخی از این دروازه ها در ایام تعطیل محل تجمع مردم و گذران اوقات فراغت کسانی بود که برای تماشای مسابقات کشتی،چوگان و نمایش های مارگیران،شعبده بازی،رقاصان و غیره به آنجا می رفتند.چنانکه دروازهی شاه عبدالعظیم در دوره ی قاجار کمابیش دارای چنین کارکرد هایی بوده است.حضور بعضی از گروه های مردم به خصوص گروه ها و قشر های کم درآمد در آن فضاها موجب می شد که در برخی از موارد حاکم یا مسوولان امنیت شهر تصمیم می گرفتند که برای نشان دادن قدرت خود و ترساندن خطاکاران و مخالفان،محکومان به اعدام را اعدام می کردند.

یکی دیگر از فعالیت هایی که در پیرامون برخی از دروازه ها جریان می یافت،مراسم استقبال از شخصیت ها و گروه های مهم سیاسی،مذهبی و همچنین کاروان های بازرگانی،مسافری و زیارتی بود.در بعضی از موارد گروهی از مردم تا فاصله ی چند کیلومتری از دروازه یشهر به استقبال می رفت و گروه دیگری در کنار دروازهی شهر به انتظار می ایستاد تا میهمانان از راه برسند،آنگاه دسته جمعی آنان را از جلو دروازهتا مقصدشان در داخل شهر همراهی می کردند.مراسم بدرقه ازگروه های فوق الذکر نیز از مبدا در داخل شهر تادروازه و گاه تا فاصله ای دور از شهر به همین ترتیب انجام می شد.همچنین در مواردی که در داخل شهر فضای باز وسیع یا مناسبجهت تجمع مسافران،زائران یا بازرگانان برای آغاز سفر وجود نداشت،آنان اغلب در فضایی مناسب در بیرون شهر و کنار یکی از دروازه ها گرد می آمدند و از آنجا سفر خود را آغاز می کردند.در این صورت،گروه زیادی از مردم برای بدرقه ی نزدیکان و آشنایان خود در پیرامون دروازه و فضای مزبور اجتماع می کردند.

کارکرد های اقتصادی:

در کنار بعضی از ورودی های بناهای معماری – شهری مانند مساجد جامع و مزار های بزرگ و بناهای تجاری فضاهایی ساخته شده مانند تعدادی دکان یا فضایی با مصالح سبک و موقت مانند دکه و بساط دستفروشان وجود داشت زیرا که چنان محلی مکان رفت و آمد و توقف مردم بود و طبیعی است که عده ای از فروشندگان بعضی از کالاها و اجناس مورد نیاز مردم را در کنار آنجا عرضه کنند.جلو خان مسجد امام(سلطانی)تهران و جلوخان مسجد امام(شاه)قزوین نمونه های این گونه فضاها به شمار می آیند. در گذشته یکی از منابع مهم درآمد حکومت ها مانند امروز،مالیات ها و عوارضی بود که از کالاهای وارداتی یا صادراتی دریافت می شد،و حتی این منبع در برخی از دوره ها تا حدود یک چهارم درآمد دولت را تامین می کرد.این عوارض که در قرن اخیر به (عوارض گمرکی) موسوم بود،در کنار دروازه ها از بازرگانان و صاحبان کالاهای تجاری دریافت می شد،زیرا که دروازه ها تنها گذرگاه هایی بودند که کالا ار آن ها وارد یا خارج می شد و درنتیجه مناسبترین محل کنترل و دریافت مالیات و عوارض گمرکی بودند.به همین منظور در کنار دروازه هایی که محل تردد کاروان های تجاری بود،کاروانسرا یامحل هایی برای بازرسی کالاها و دریافت عوارض احداث می کردند.علاوه بر این، در برخی از شهر ها،مسوولان امور برای تامین بخشی از هزینه ی فعالیت های خدماتی خود عوارضی برای افراد و چهارپایان باربر وضع می کردند.

سلسله مراتب کارکردی - مکانی دروازه ها

.دروازه های بیرونی

منظور از دروازه های بیرونی شهر، دروازه هایی هستند که فضاهای داخلی شهر را با خارج از

آن مرتبط می ساختند.و به عبارت دیگر در لبه خارجی محدوده شهر قرار داشتند. این دروازه ها

را از جنبه کارکردی حداقل به سه گروه طبقه بندی کرد.