هیسترکتومی (برداشتن رحم) بعد از سزارین، شایعترین جراحی زنان است بهطوری که در ایالات متحده آمریکا هر سال 600 هزار زن هیسترکتومی میشوند.
به عبارت دیگر، این آمار نشان میدهد که در این کشور، حدود یک سوم زنان قبل از رسیدن به سن 60 سالگی، تن به تیغ هیسترکتومی میدهند.
مشکلاتی مثل درد شدید لگن، خونریزی شدید و نامنظم ماهانه یا ابتلا به سرطان رحم از مواردی هستند که گاه برای درمان آنها چارهای جز خارج کردن رحم توسط جراحی نیست.
البته در اغلب موارد، هیسترکتومی، برای درمان گروهی از بیماریهای زنان است که به درمان دارویی پاسخ خوبی ندادهاند.
در ضمن، این روش برای خانمهایی میتواند مطلوب باشد که دیگر قصد بچهدار شدن ندارند و از بهکاربردن درمانهای بینتیجه و متعدد هم خسته شدهاند.
چرا هیسترکتومی؟
معمولا هیسترکتومی اولین گزینه درمانی نیست، اما اگر شما دچار مشکل خاصی باشید و درمانهای دیگر موفقیتآمیز نباشد، ممکن است مجبور به خارج کردن رحم خود شوید.
برخی از شایعترین این مشکلات عبارتنداز: سرطان در سیستم تناسلی زنانه: با توجه به نوع سرطان و میزان پیشرفت آن، ممکن است قبل از هیسترکتومی راههای جایگزین شامل هورمون درمانی یا پرتودرمانی نیز بهکار برده شود.
فیبروم هایرحم:هیسترکتومی تنها راه حل دائمی برای فیبروئید است.
فیبروئیدها، تومورهای خوشخیم رحم هستند که منجر به خونریزی مکرر، کمخونی، درد لگن و فشار بر روی مثانه میشوند.
فیبروئید بیماری شایعی است که ممکن است بسته به اندازه و شدت علائمی که ایجاد میکند، بتوان با راههایی غیر از جراحی نیز آن را درمان کرد.
اندومتریوز: در این بیماری بافت پوشاننده داخل رحم در خارج از رحم، مثلا در تخمدانها، لولههای رحمی یا لگن رشد میکند و همانند یک رحم معمولی، موجب درد و خونریزیهای نامنظم میشود.
در این بیماری هم اگر دارو و درمانهای دیگر جواب ندهد، شاید نیاز به هیسترکتومی باشد.
پرولاپس یا افتادگی رحم: پایین آمدن رحم در کانال واژن، زمانی رخ میدهد که بافتها و رباطهای نگهدارنده رحم ضعیف شوند.
افتادگی رحم ممکن است منجر به بیاختیاری ادرار، فشار در لگن یا مشکل حرکات روده شود.
اگر مصرف دارو و ورزش منظم برای مستحکم کردن کف لگن، علایم را برطرف نکند، نیاز به هیسترکتومی خواهد بود.
خونریزی مکرر وطولانی مدت از واژن : اگر خونریزی ماهانه شما شدید و نامنظم است و در هر دوره بیش از حد طول میکشد، در صورتی که پزشک با روشهای دیگر نتواند خونریزی را کنترل کند، هیسترکتومی میتواند شما را آسوده کند.
درد لگنی مزمن: اگر شواهد نشان دهد که منشاء دردهای مزمن لگنی شما رحم یا تخمدانها هستند، ممکن است جراحی لازم شود.
با این حال بسیاری از انواع دردهای لگن با هیسترکتومی بهبود نمییابند، بنابراین بررسی کامل و دقیق قبل از عمل جراحی ضروری است.توجه داشته باشید که بنابراین اگر فکر میکنید ممکن است در آینده بخواهید بچهدار شوید، از پزشک خود راجع به درمانهای جایگزین سوال کنید.
نحوه انجام هیسترکتومی برای انجام هیسترکتومی، پزشک با عمل جراحی، رحم شما را از لولههای تخمدانی، تخمدانها و واژن جدا میکند.
البته با توجه به وضع شما، جراحی ممکن است شامل خارج کردن بافتها و ارگانهای اضافیتر باشد.
بهطور کلی هیسترکتومی به چند طریق انجام میشود: هیسترکتومی ناقص: روشی است که در آن گردن رحم را باقی میگذارند.
هیسترکتومی کامل: روشی است که در آن رحم و گردن رحم را برمیدارند.
هیسترکتومی کامل همراه با برداشت تخمدانها و لولههای دو طرف: علاوه بر از بین رفتن قدرت باروری، موجب یائسگی زودرس هم میشود.
هیسترکتومی رادیکال: این روش، برداشت قسمت فوقانی واژن و قسمتی از بافت محیطی و غدد لنفی را نیز شامل میشود.
جراحان معمولا از این روش برای درمان سرطان گردن رحم استفاده میکنند.به طورکلی هیسترکتومی میتواند با برشی در روی شکم یا از طریق واژن صورت بگیرد.
هیسترکتومی شکمی در این روش، جراح بهطور عمودی یا افقی برشی در پوست شکم ایجاد میکند تا به رحم دست یابد.
مزیت این روش این است که جراح در حین عمل، رحم و ارگانهای دیگر را بهخوبی میبیند و فضای بیشتری برای جراحی دارد.
ولی استفاده از این روش مشکلاتی هم دارد مثلا: مدت طولانیتری نیاز به بستری در بیمارستان دارید.
ناراحتی بیشتری نسبت به جراحی از طریق واژن ایجاد میکند.
جای جوش خوردن پوست و جای زخم روی شکم شما باقی خواهد ماند.
هیسترکتومی از طریق واژن در این نوع جراحی، جراح از طریق واژن و با ایجاد یک برش گرد دور رحم، به آن دست مییابد.
در موارد مشکلات خوشخیم، استفاده از این روش بهتر است، البته بهشرطی که رحم خیلی بزرگ نباشد.
مثلا برای افتادگی رحم، هیسترکتومی ازطریق واژن ترجیح داده میشود.
در این نوع جراحی، هیچ اثری از تیغ جراحی روی بدن شما نمیماند.
سرعت بهبود شما نیز بیشتر است ، چرا که نیاز نیست صبر کنید تا یک زخم بزرگ شکمی آرامآرام بهبود یابد.
انجام هیسترکتومی از طریق لاپاروسکوپی نیز روش جدید و خوبی است.
در این روش، یک برش خیلی کوچک در قسمت تحتانی شکم برای واردکردن دستگاه لاپاروسکوپ ایجاد میشود که به تیم جراحی اجازه دیدن داخل شکم را میدهد.
پس از عمل معمولا برای انجام هیسترکتومی، باید بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار گیرد.
خود عمل حدود 1 تا 2 ساعت طول میکشد.
بعد از عمل شما را در اتاق ریکاوری بهمدت چند ساعت نگه میدارند تا علایم درد و ناراحتی شما را بررسی کنند و در صورت لزوم، برای کاهش درد و جلوگیری از عفونت، داروهایی به شما بدهند.
روز بعد احتمالا شما میتوانید بلند شده و راه بروید.
در زمانی که در بیمارستان هستید، برای بهبود جریان خون وجلوگیری از ایجاد لخته خون در پاها، لازم است قدم زدنهای کوتاه و متعددی داشته باشید.
بعد از جراحی مدتی نیاز به نوار بهداشتی بهدلیل خونریزیهای واژن و ترشحات خواهید داشت که بهطور طبیعی تا روزها بعد از عمل طول خواهید کشید.
تقریبا 4-6 هفته طول میکشد تا به وضعیت طبیعی خود باز گردید.
در این مدت باید فعالیتهای خود را محدود کنید و استراحت کافی داشته باشید.
بلندکردن اشیاء سنگین تا 6 هفته ممنوع است.
بقیه سفارشات را پزشکتان به شما خواهد گفت.
اگر در طی عمل تخمدانهای شما نیز برداشته شده، میتوانید درباره کنترل علایم یائسگی با پزشکتان مشورت کنید.
اگر تخمدانهای شما زیر 45 سالگی برداشته شده باشد، خطر پوکی استخوان شما را تهدید میکند.
از پزشکتان بخواهید برنامهای برای جلوگیری از پوکی استخوان به شما ارائه کند.بعد از 6 هفته از زمان عمل، شما میتوانید فعالیت جنسی خود را آغاز کنید و برداشت رحم هیچ اختلالی در این جنبه از زندگی شما ایجاد نخواهد کرد، حتی گاهی بهدلیل خلاصی از دردهای مزمن و خونریزیهای شدید و طولانی، لذت جنسی افزایش خواهد یافت.
خطرات عمل جراحی: هیسترکتومی معمولا بسیار بیخطر است.
اما در هر عمل جراحی عوارضی ممکن است رخ دهد.
لخته شدن خون در رگها، عفونت، خونریزی شدید و واکنش حساسیت به داروهای بیهوشی، برخی از شایعترین عوارض جراحی هستند.
عوارض احتمالی دیگر نیز عبارتند از: آسیب مجاری ادرار، مثانه یا مقعد در طول جراحی که ممکن است برای ترمیم آن، به جراحی اضافی نیاز پیدا شود.
فقدان عملکرد طبیعی تخمدان، باعث کاهش سطح استروژن و خشکی واژن میشود.
شروع زودرس علایم یائسگی بهدلیل برداشت تخمدان تشکیل بافت اسکار و چسبندگیهای شکمی درمانهای جایگزین در صورتی که بیماری شما خوشخیم باشد، ممکن است شما غیراز برداشتن رحم، گزینههای دیگری هم برای انتخاب داشته باشید، که البته باید برای استفاده از آنها از پزشک راهنمایی بخواهید، مثلا: )1 درمان دارویی: تصحیح وضعیت هورمونی میتواند جایگزین خوبی برای هیسترکتومی در موارد خونریزیهای شدید باشد.
اگر فیبروئید دارید نیز هورمونهای تحریککننده هورمون جنسی میتواند با محدودکردن تولید استروژن، اندازه تومور را کوچک کند.
البته با قطع دارو تومور دوباره بزرگ میشود.
)2 جداکردن اندومتر (دیواره داخلی رحم:) اگر خونریزی شدید و نامنظم دارید، این عمل کوچک میتواند علایم شما را کاهش دهد.
جراح با دستگاه مخصوصی با استفاده از سرما، گرما یا الکتریسیته، پوشش داخلی رحم (اندومتر) شما را نابود میکند و خونریزی قطع میشود.
البته در این روش نیز قدرت بچهدار شدن شما از بین می رود.
)3 لختهکردن شریان رحمی: یکی از روشهای درمان تومورهای فیبروئید است.
در این روش با بستن شریان خون رساننده به تومور، آن را کوچک میکنند.
اینکار علاوه بر کاهش خونریزی و بزرگی شکم، علایم درد و ناراحتی را نیز کاهش میدهد.
)4 میومکتومی: خارجکردن تومور با عمل جراحی در تومور فیبروئید، رحم شما را دست نخورده باقی میگذارد.
خلاصی از تومور، علایم شما را بهبود میبخشد، اما در این حالت ممکن است تومور دوباره عود کند.
مزیت این روش این است که با استفاده از آن، شما باز هم میتوانید بچهدار شوید.
یک زندگی جدید بعد از برداشتن رحم ممکن است شما احساس کمبود کنید و ناراحت باشید از اینکه دیگر نمیتوانید بچهدار شوید.
از طرفی شما در مییابید که علایم شما برطرف شده و احساس بهبود و شانس ادامه زندگی را دارید.
تسکین علایم میتواند بر کیفیت زندگی شما تاثیر بسیاری بگذارد.
برای غلبه بر ناراحتی و پشیمانی بعد از عمل، بهترین راه، اطمینان از انتخاب صحیح است.
در یک کفه ترازو علل ضرورت برداشت رحم و در کفه دیگر عدم قدرت باروری را قرار دهید و قبل از انجام جراحی مطمئن شوید که هیسترکتومی برای شما بهترین است.
با پزشک خود صحبت کنید و اگر در لزوم آن شک دارید، نسبت به درخواست راهحلی دیگر، تردید نکنید.
در طی هیسترکتومی، پزشک با عمل جراحی، رحم شما را از لولههای تخمدانی، تخمدانها و واژن جدا میکند.
هیسترکتومی برای خانمهایی مطلوب است که دیگر قصد بچهدار شدن ندارند و از بهکاربردن درمانهای بینتیجه و متعدد هم خسته شدهاند مراقبت های بعد از هیسترکتومی عمل هیسترکتومی کلا به سه روش انجام میگیرد ۱) روش باز : لاپاراتومی که در این روش جدار شکم بصورت طولی یا عرضی در حدود ۸-۱۰ سانتی متر برش داده میشود و رحم از طریق این برش خارج میگردد .
۲) روش لاپاروسکوپی : در این روش ۳ یا ۴ عدد سوراخ کوچک ۵ تا ۱۰ میلیمتری بر روی شکم ایجاد شده و با استفاده از دوربین ویدئویی و ابزارهای مناسب اینکار عمل جراحی بطریق بسته انجام و رحم نیز بصورت تکه تکه از طریق همین سوراخها یا از راه واژن خارج میگردد.
۳)روش واژینال : در زنانی که زایمانهای متعدد داشته و مقداری افتادگی رحم دارند و واژن انها نیز گشاد است میتوان رحم را کلا بدون برش جدار شکم و فقط از طریق واژینال خارج نمود در هیسترکتومی بسته به علت انجام ان فقط خود رحم و یا یک یا هر دو تخمدان بهمراه ان خارج میشود شایعترین علت هیسترکتومی وجود فیبروم های علامتدار رحم می باشد حتی در رحمهای بسیار بزرگ که تا یک کیلوگرم وزن دارند نیز میتوان عمل را بروش لاژاروسکوپی ( بسته ) انجام داد .
توضیحات کامل در مورد علل انجام این عمل و شرح دقیق انجام ان در پست های قبلی امده است مراقبت های بعد از عمل: ۱) مراقبت از محل زخم : چه در روش باز یعنی لاپاراتومی و چه در روش بسته محل زخم باید حتما خشک نگهداشته شود تا از رشد میکروبها جلوگیری شود .
پانسمان روی زخم بعد از ۲۴ تا ۴۸ساعت برداشته میشود و زخم باز و خشک نگهداشته میشود وجود پانسمان مرطوب از رسیدن هوا به زخم جلوگیری نموده و محیط را بعلت وجود گرما و رطوبت جهت رشد میکروبها مساعد می سازد معمولا بخیه ها خودبهود جذب میشوند و اگر قابل جذب نباشند بعد از یک هفته میتوان انرا کشید ترشحات آبکی و خونالود در افراد چاق ممکن است از محل زخم وجود داشته باشد که معمولا با رعایت همین نکات بهبود می یابد ۲) مصرف آنتی بیوتیک : امروزه با تجویز انتی بیوتیک در اتاق عمل و قبل از شروع عمل میتوان از بروز عفونت پیشگیری نمود و حتی دیگر نیازی به تجویز انتی بیوتیک به بیمار نمی باشد ( مگر در موراد خاص) ۳) اگر شکم باز شده باشد تا شش هفته باید از فعالیت سنگین اجتناب شود در موراد لاپاروسکوپی هیچگون استراحتی معمولا به بیمار داده نمیشود و بعد از چند روز تا یک هفته میتواند در محل کار خود حاضر شود ۴) استحمام از روز دوم بعد از عمل و بلافاصله بعد از برداشتن پانسمان بصورت روزانه انجام میگیرد و بهتر است بعد از حمام محل زخم با شسوار کاملا خشک شود ۵) داروهای مسکن ( بیشتر ژلوفن و مفنامیک اسید) شیاف مقعدی دیکلوفناک و همچنین داروهای لازم جهت بهبود نفخ و یبوست بیمار تجویز میگزدد ۶) تا چهار تا شش هفته بعد از عمل باید از مقاربت جنسی اجتناب گردد ۷) در صورت برداشته شدن هر دو تخمدان بلافاصله چند روز بعد از عمل علائم یائسگی مانند گرگرفتگی و تعریق و..
مشاهده میشود که معمولا پیاده روی و مصرف کلسیم برای جلوگیری از پوکی استخوان توصیه میشود و از داروهای هورمونی مگر در صورت نیاز شدید استفاده نمیشود ۸) جواب پاتولوژی حتما باید به پزشک معالج نشان داده شود تا از عدم وجود بیماری بدخیم و ...
اطمینان حاصل گردد ۹) بعد از هیسترکتومی احتمال ایجاد سرطان تخمدان بسیار کمتر از افراد دیگر که هیسترکتومی نشده اند می باشد و اگر دهانه رحم کاملا برداشته شده باشد فقط معاینه سالانه جهت بررسی از عدم وجود سرطانهای خود واژن - ولو ( ناحیه تناسلی خارجی) و نیز تخمدان بعمل می اید ۱۰) خارج نمودن رحم اصولا نباید تاثیری در کیفیت زندگی و فعالیت جنسی زنان داشته باشد و در صورت هرگونه نگرانی و یا مشکلی حتما باید با پزشک معالج خود مشورت نمایدد ۱۱) بعد از عمل در صورت وجود هر کدام از علائم زیر باید به پزشک خود اطلاع دهید: تب - درد شکم - عدم دفع گاز و مدفوع - تهوع و استفراغ طول کشیده - خونریزی واژینال - طپش قلب و افت شدید فشار خون - اسهال - ترشحات بدبو از محل زخم یا واژن - بیرون زدگی توده (فتق) از محل عمل درد پهلو ها - وجود خون در ادرار - کاهش حجم ادرار و هرگونه درد شکم شدید ( گاهی اپاندیسیت در دوره بعد از عمل با درد ناشی از عمل اشتباه میشود )