هیسترکتومی (برداشتن رحم) بعد از سزارین، شایعترین جراحی زنان است به‌طوری که در ایالات متحده آمریکا هر سال 600 هزار زن هیسترکتومی می‌شوند. به عبارت دیگر، این آمار نشان می‌دهد که در این کشور، حدود یک سوم زنان قبل از رسیدن به سن 60 سالگی، تن به تیغ هیسترکتومی می‌دهند.
مشکلاتی مثل درد شدید لگن، خونریزی شدید و نامنظم ماهانه یا ابتلا به سرطان رحم از مواردی هستند که گاه برای درمان آنها چاره‌ای جز خارج کردن رحم توسط جراحی نیست. البته در اغلب موارد، هیسترکتومی، برای درمان گروهی از بیماری‌های زنان است که به درمان دارویی پاسخ خوبی نداده‌اند. در ضمن، این روش برای خانم‌هایی می‌تواند مطلوب باشد که دیگر قصد بچه‌دار شدن ندارند و از به‌کاربردن درمان‌های بی‌نتیجه و متعدد هم خسته شده‌اند.
چرا هیسترکتومی؟
معمولا هیسترکتومی اولین گزینه درمانی نیست، اما اگر شما دچار مشکل خاصی باشید و درمان‌های دیگر موفقیت‌آمیز نباشد، ممکن است مجبور به خارج کردن رحم خود شوید. برخی از شایعترین این مشکلات عبارتنداز:
سرطان در سیستم تناسلی زنانه: با توجه به نوع سرطان و میزان پیشرفت آن، ممکن است قبل از هیسترکتومی راه‌های جایگزین شامل هورمون درمانی یا پرتودرمانی نیز به‌کار برده شود.
فیبروم های‌رحم:هیسترکتومی تنها راه حل دائمی برای فیبروئید است. فیبروئیدها، تومورهای خوش‌خیم رحم هستند که منجر به خونریزی مکرر، کم‌خونی، درد لگن و فشار بر روی مثانه می‌شوند. فیبروئید بیماری شایعی است که ممکن است بسته به اندازه و شدت علائمی که ایجاد می‌کند، بتوان با راه‌هایی غیر از جراحی نیز آن را درمان کرد.
اندومتریوز: در این بیماری بافت پوشاننده داخل رحم در خارج از رحم، مثلا در تخمدان‌ها، لوله‌های رحمی یا لگن رشد می‌کند و همانند یک رحم معمولی، موجب درد و خونریزی‌های نامنظم می‌شود. در این بیماری هم اگر دارو و درمان‌های دیگر جواب ندهد، شاید نیاز به هیسترکتومی باشد.
پرولاپس یا افتادگی رحم: پایین آمدن رحم در کانال واژن، زمانی رخ می‌دهد که بافت‌ها و رباط‌های نگهدارنده رحم ضعیف شوند. افتادگی رحم ممکن است منجر به بی‌اختیاری ادرار، فشار در لگن یا مشکل حرکات روده شود. اگر مصرف دارو و ورزش منظم برای مستحکم کردن کف لگن، علایم را برطرف نکند، نیاز به هیسترکتومی خواهد بود.
خونریزی مکرر وطولا‌نی مدت از واژن : اگر خونریزی ماهانه شما شدید و نامنظم است و در هر دوره بیش از حد طول می‌کشد، در صورتی که پزشک با روشهای دیگر نتواند خونریزی را کنترل کند، هیسترکتومی می‌تواند شما را آسوده کند.
درد لگنی مزمن: اگر شواهد نشان دهد که منشاء دردهای مزمن لگنی شما رحم یا تخمدان‌ها هستند، ممکن است جراحی لازم شود. با این حال بسیاری از انواع دردهای لگن با هیسترکتومی بهبود نمی‌یابند، بنابراین بررسی کامل و دقیق قبل از عمل جراحی ضروری است.توجه داشته باشید که <برداشتن رحم یعنی خاتمه یافتن قدرت باروری شما.> بنابراین اگر فکر می‌کنید ممکن است در آینده بخواهید بچه‌دار شوید، از پزشک خود راجع به درمان‌های جایگزین سوال کنید.
نحوه انجام هیسترکتومی
برای انجام هیسترکتومی، پزشک با عمل جراحی، رحم شما را از لوله‌های تخمدانی، تخمدان‌ها و واژن جدا می‌کند. البته با توجه به وضع شما، جراحی ممکن است شامل خارج کردن بافت‌ها و ارگان‌های اضافی‌تر باشد. به‌طور کلی هیسترکتومی به چند طریق انجام می‌شود:
هیسترکتومی ناقص: روشی است که در آن گردن رحم را باقی می‌گذارند. هیسترکتومی کامل: روشی است که در آن رحم و گردن رحم را برمی‌دارند. هیسترکتومی کامل همراه با برداشت تخمدان‌ها و لوله‌های دو طرف: علاوه بر از بین رفتن قدرت باروری، موجب یائسگی زودرس هم می‌شود. هیسترکتومی رادیکال: این روش، برداشت قسمت فوقانی واژن و قسمتی از بافت محیطی و غدد لنفی را نیز شامل می‌شود. جراحان معمولا از این روش برای درمان سرطان گردن رحم استفاده می‌کنند.به طورکلی هیسترکتومی می‌تواند با برشی در روی شکم یا از طریق واژن صورت بگیرد.
هیسترکتومی شکمی
در این روش، جراح به‌طور عمودی یا افقی برشی در پوست شکم ایجاد می‌کند تا به رحم دست یابد. مزیت این روش این است که جراح در حین عمل، رحم و ارگان‌های دیگر را به‌خوبی می‌بیند و فضای بیشتری برای جراحی دارد. ولی استفاده از این روش مشکلاتی هم دارد مثلا: مدت طولانی‌تری نیاز به بستری در بیمارستان دارید. ناراحتی بیشتری نسبت به جراحی از طریق واژن ایجاد می‌کند. جای جوش خوردن پوست و جای زخم روی شکم شما باقی خواهد ماند. هیسترکتومی از طریق واژن در این نوع جراحی، جراح از طریق واژن و با ایجاد یک برش گرد دور رحم، به آن دست می‌یابد. در موارد مشکلات خوش‌خیم، استفاده از این روش بهتر است، البته به‌شرطی که رحم خیلی بزرگ نباشد. مثلا برای افتادگی رحم، هیسترکتومی ازطریق واژن ترجیح داده می‌شود. در این نوع جراحی، هیچ اثری از تیغ جراحی روی بدن شما نمی‌ماند. سرعت بهبود شما نیز بیشتر است ، چرا که نیاز نیست صبر کنید تا یک زخم بزرگ شکمی آرام‌آرام بهبود یابد. انجام هیسترکتومی از طریق لاپاروسکوپی نیز روش جدید و خوبی است. در این روش، یک برش خیلی کوچک در قسمت تحتانی شکم برای واردکردن دستگاه لاپاروسکوپ ایجاد می‌شود که به تیم جراحی اجازه دیدن داخل شکم را می‌دهد.
پس از عمل
معمولا برای انجام هیسترکتومی، باید بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار گیرد. خود عمل حدود 1 تا 2 ساعت طول می‌کشد. بعد از عمل شما را در اتاق ریکاوری به‌مدت چند ساعت نگه می‌دارند تا علایم درد و ناراحتی شما را بررسی کنند و در صورت لزوم، برای کاهش درد و جلوگیری از عفونت، داروهایی به شما بدهند.
روز بعد احتمالا شما می‌توانید بلند شده و راه بروید. در زمانی که در بیمارستان هستید، برای بهبود جریان خون وجلوگیری از ایجاد لخته خون در پاها، لازم است قدم زدن‌های کوتاه و متعددی داشته باشید. بعد از جراحی مدتی نیاز به نوار بهداشتی به‌دلیل خونریزی‌های واژن و ترشحات خواهید داشت که به‌طور طبیعی تا روزها بعد از عمل طول خواهید کشید. تقریبا 4-6 هفته طول می‌کشد تا به وضعیت طبیعی خود باز گردید. در این مدت باید فعالیت‌های خود را محدود کنید و استراحت کافی داشته باشید. بلندکردن اشیاء سنگین تا 6 هفته ممنوع است. بقیه سفارشات را پزشکتان به شما خواهد گفت. اگر در طی عمل تخمدان‌های شما نیز برداشته شده، می‌توانید درباره کنترل علایم یائسگی با پزشکتان مشورت کنید. اگر تخمدان‌های شما زیر 45 سالگی برداشته شده باشد، خطر پوکی استخوان شما را تهدید می‌کند. از پزشکتان بخواهید برنامه‌‌ای برای جلوگیری از پوکی استخوان به شما ارائه کند.بعد از 6 هفته از زمان عمل، شما می‌توانید فعالیت جنسی خود را آغاز کنید و برداشت رحم هیچ اختلالی در این جنبه از زندگی شما ایجاد نخواهد کرد، حتی گاهی به‌دلیل خلاصی از دردهای مزمن و خونریزی‌های شدید و طولانی، لذت جنسی افزایش خواهد یافت.