چکیده
هدف از این تحقیق این است که به گونه ای ریاضی را که عده ای آن را علمی خشک و بی جان می دانند به آن جان دهیم ونقش های بعضی از قسمتهای آن را در زندگی بیان کنیم . همچنین دراین تحقیق سعی برآن شده است که انگیزه های پیشرفت ریاضیات و ویژگی های بیانی آن را نیز مورد بررسی قرار دهیم .
مقدمه
سرزمین های پهناور ریاضیات پراز شگفتی است.هرچه به شناخت آن بیشتر همت کنیم به شگفتی ها واسرار بیشتری پی خواهیم برد . به کوهستان که بنگریم سرآغاز آب های زلال را مشاهده می کنیم.آب هایی که اندک ، اندک به رودخانه هایی بزرگ تبدیل می شوند و موجب حیات مجودات زنده وحاصل خیزی وسرسبزی دشت ها وجلگه ها می شوند. این پدیده را یک منظر مانند جریان اندیشه ی بشری است . به پیدایش وسرگذشت ایده های ریاضی که می نگریم چنین منظری را مشاهده می کنیم که با این افکار به یاد نام آوران ریاضی ایران زمین مانند : خیام وخوارزمی وکتابهایشان که دردوره ی شکوفایی تمدن اسلامی درآمد ریاضی دانان شدند می افتیم .
دراین تحقیق سعی برآن شده است که گوشه ای از نقش هایی را که ریاضی درزندگی بازی می کند را بیان کنیم وسپس بازندگی چند تن ازریاضیدانان غیرایرانی آشنا شویم .
رابطه ریاضی در قرآن
قرآن نزدمسلمانان بزرگترین معجزه محمد(ص)پیامبر اسلام است درباره وجوه مختلف اعجاز قرآن سخن های بسیار رفته است . درسده اخیر ، ادعای نوع دیگری ازاعجاز قرآن به عنوان اعجاز عددی ونظم ریاضی درقرآن مطرح شد.
ازپیشینه این نوع برخورد با قرآن برخورد با قرآن اطلاع چندانی دردست نیست، ولی ازآنجا که سیوطی در کتاب الاتقان فی علوم القرآن به این موضوع پرداخته ، می توان دریافت که این موضوع چندان غریب نبوده بااین حال توجه جدی به این موضوع دردهه هفتاد میلادی ، باادعاهای رشاد خلیفه آغاز شد.او ادعا کردکه نظمی رادرقرآن کشف نموده است که ویژگی خاص قرآن بوده ویکی ازبزرگترین وجوه اعجاز آن به شمار می رود.
کشف رابطه ریاضی درقرآن ،موجب گردید که برخی از شاگردان یا پیروان رشاد ، چون «عبدالله اریک» با چاپ کتابی ، نظریات او را درباب «عدد نوزده»تکمیل نمودند ، بااینحال برخی دیگر از اندیشمندان اسلامی نیز بودند که به طرح نظریات جدید ریاضی ومستقل از رشاد پرداختند .
پس ازآنکه رشاد خلیفه ، نظریاتش را بسط داد ، بااستفاده ازهمان نظریه ریاضی ، دو آیه آخر از سوره توبه درقرآن را تحریف شده وافزوده شده دانست ونهایتاً ادعا نمود خداوند اورا رسول میثاق نموده است ونام او در قرآن کد شده است . خلیفه همچنین ازسایر متون مذهبی درکنار قرآن مثل سنت پیامبر واحادیث به عنوان منابع جعلی نسبت داده شده به محمد و در تضاد باقرآن ، یاد کرد وکشف واقعیت این متون وآموزه های جعلی را از وظایف رسالت خویش دانست . این امر موجب شد تا محققین اسلامی شروع به نقد نظریه رشاد ودیگر همکاران وپیروان نظریات او نموده وادعاهای وی را انکار کنند.
جدای ازدرستی یا نادرستی ، نظریات ریاضی درحیطه قرآن قابل بررسی وتامل است . بخصوص آنکه دراین میان، نظریات دیگری پدیدآمدند که اگرچه ازدیدگاه ریاضی به قرآن پرداخته اند اما کاملاً متقل ازنظریه رشاد وعدد 19 وی بوده اند ، ازآن جمله می توان از مهدی بازرگان ، نام برد که تا کنون نظریه اش مورد تعرض جدی مخالفان واقع نشده است . اکنون به بیان نظریه رشاد خلیفه می پردازیم .
درسال 1972 ( میلادی) رشاد خلیفه مقاله ای منتشرکرد بنام «عدد 19 ، معجزه عددی در قرآن» وپس ازآن درکتاب دیگری نظریه خود، مبنی برکشف یک رابطه ریاضی درتعداد سوره ها ، آیه ها ، کلمات وحروف کتاب قرآن را رونمایی کرد . او انگیزه خود را اثبات اعجاز وغیر بشری بودن قرآن خواند تا بدین ترتیب اثبات کند که قرآن همانند انجیل نوشته دست بشر نیست وانشای خداوند است .
وی ادعا نمود که با استفاده از رایانه ارتباط عددی ویژه ای را درمتن قرآن یافته است که با عدد 19 مذکور درسوره 74( مدثر) ارتباط دارد . حروف مقطعه یکی دیگر از اساس نظریه اوست .
او درشروع کار خود تعداد حرف «ق» رادر دو سوره ای که با این حروف از حروف مقطعه شروع می شوند ( سوره های «شوری» و«ق» رابررسی نمود که نتیجه بررسی او این بود که تعداد این حرف درهردو سوره یکسان و57 بار تکرار شده است . یا به عبارتی مجموعاً 114 بار دردو سوره که این عدد با تعداد سوره های قرآن برابر است . ازطرفی برابر بودن مقدار ابجدی کلمه «مجید» ( که صفت قرآن درهمان ابتدای سوره «ق»است) با عدد 57 و برابر بودن تعداد تکرار کلمه «قرآن» درکل سوره های قرآن بااین عدد ، عقیده اورا به وجود یک رابطه ریاضی در قرآن تقویت نمود.
رشاد به آیات 19 تا 21 سوره مطففین استناد می کند وآن را اینگونه ترجمه می کند کتاب مرقوم * یشهده المقربون ( ترجمه : کتابی است که با اعداد بنا شده * تا بوسیله کسانی که به من نزدیک هستند مشاهده شود ) .همچنین رشاد درنظریه خود به بعضی از جزئیات نیز اشاره کرده است که دراین زمینه رشاد خلیفه که ریاضی قرآن را ازساده تا بسیار مشکل دسته بندی می کند ومی گوید :
حقایق ساده مشاهداتی است که بدون هیچ وسایلی می توان آن ها را بررسی کرد . حقایق پیچیده به کمک ماشین حساب یا کامپیوتر قابل رویت است . بررسی حقایق زیر به هیچ وسیله ای احتیاج ندارد اما خواهشمند است به خاطر داشته باشید که همه اینها به متن عربی اصلی اشاره دارد .
اولین آیه (1:1) معروف به بسم الله ، شامل 19 حرف است.
قرآن دارای 114 سوره است که می شود 19×6
مجموع آیات درقرآن 6346 است که می شود 19× 234
[6234آیه شماره گذاری شده است و112 آیه ( بسم الله) شماره گذاری نشده است که می شود 6234= 6234+112] توجه کنید که 6+3+4+6 می شود 19
بسم الله 114 مرتبه تکرار شده است با وجود غیبت مرموز آن درسوره 9 ( درسوره 27 دوبارتکرار شده است ) و114 = 19×6
ارغیبت بسم الله درسوره 9 تا بسم الله اضافی درسوره 27 ، دقیقاً 19 سوره است .
مجموع شماره سوره ها از 9 تا 27 (+26+27.......9+10+11+12+) =342 یا 19×18
این مجموع (432) همچنین مساوی است با مجموع کلمات بین دو بسم الله سوره 27 و342= 19×18
اولین آیات معروفی که اول وحی شد (96:1-5) شامل 19 کلمه ات
این اولین وحی 10 کلمه ای ، دارای 76 حرف است 19×4
سوره 96 که از نظر ترتیب زمانی اولین سوره است دارای 19 آیه است .
سوره 96 که ازنظر ترتیب زمانی اولین سوره است از انتهای قرآن 19 همین سوره است .
بخش اصلی نظریه را حروف مقطعه ( پاراف قرآنی) تشکیل می دهند که به برخی ازآنها درحقایق ساده اشاره نموده است :
حرف مختلف عربی ، 14 «پاراف قرآنی» مختلف ( مانند ا.ل.م ، از 1:2) را تشکیل می دهند که درابتدای 29 سوره قرار دارندمجموع این اعداد می شود 29+14+4=57 یا 19×3
مجموع 29 سوره ای که «پارافهای قرآن » درآنها آمده است می شود:
822=+ 50+68..................2+3+7+ و14+22+822 (14 مجموعه پارافها) می شود836 یا 19×44 .
بین اولین سوره پاراف دار (2) وآخرین سوره پاراف دار (68) ، 38 سوره بدون پاراف وجود دارد 19×38 .
بین اولین وآخرین سوره های پاراف دار19 مجموعه پاراف دار وبدون پاراف وجود دارد
همچنین درشمارش تعداد «ن» درسوره «قلم» برای آنکه به عدد 133 مضربی از 19 برسد ، استدلال نمود که «ن والقلم ومایسطرون» ، کتابت رایج درقرآن ها باید به شکل «نون والقلم ومایسطرون» نوشته شود همچنین رشاد دربسط نظریه خود ، دو آ
آیه پایانی سوره توبه ( سوره بدون بسم الله) ازقرآن را که با نظریه اش هماهنگ نبود تحریف شده دانست . او مدعی بود که این دو آیه در9جا تئوری کد19 وی را نقض می کند واین آیه ها 19 سال پس ازمرگ محمد توسط کاتبان درمدح محمد افزوده شده واین امر طبق اسنادی مورد مخالفت شدید علی بن ابی طالب ( یکی ازکاتبان) واقع شده بود. همچنین دریکی ازآیات ، پیامبر اسلام به صراحت «رحیم» ( یکی ازاسماء خداوند) خوانده شده است . خلیفه این دو آیه را جعلی نامید وآنها را ازویراست های جدید تر ترجمه قرآن خود حذف کرد.
او 71 رابطه ریاضی برای اثبات این ادعا یافت . بعدها توسط دیگران روابط دیگری هم کشف شد. رشاد خلیفه همچنین ادعای رسالت کرد ونام خود را ازقرآن استخراج نمود .وی پس ازبسط دادن نظریات خود اعلام نمود «اسم رسول میثاق خدا درقرآن ازطریق ریاضی بعنوان رشاد خلیفه کد شده است واین واقعاً بهترین روش معرفی رسول خدا به دنیا ، درعصرکامپیوتر است» وپس ازآن استدلال نمود که «آشکارشدن معجزه قرآن بواسطه رشاد خلیفه از نشانه های مهم رسالت او است» خلیفه همچنین سنت وحدیث که پس ازقرآن منبع اصلی مسلمانان هستند را منابع جعلی نسبت داده شده به محمد ودرتضاد با قرآن دانست وکشف واقعیت این متون وآموزه های جعلی را نیز از وظایف رسالت خویش دانست.
این سبب شد که ادعاهای وی از سوی محافل مذهبی نی وشیعه رد شده ونوشته های او ممنوع اعلام شود . اکنون درنقد نظریه رشاد می توان گفت هرچند ادعای کشف رابطه ریاضی درقرآن ، درابتدا شادی مسلمانان ومحافل علمی اسلامی را به همراه داشت ، ما پس ازآن وبا مطرح شدن سایر ادعاهای بعدی رشاد خلیفه ، محققین اسلامی شروع به نقد علمی نظریه رشاد ونظریان او نموده ویا ادعاهای وی را انکار کردند.
بنظربرخی ازایشان ، تاکنون دراحادیث ازپیامبر اسلام یا امامان شیعه وسیره عملی آنها ویا در تفاسیر قبلی ، قرآن را کتابی اسرارآمیز ومعماگونه وصف ننموده اند بلکه آن را کتابی روشن وپرمحتوی خوانده اند همچنین درآثار متقدمین ، هیچیک از بزرگان وعلمایی چون خواجه نصیر یا شیخ بهایی نیز مطالبی هرچند به صورت ضمنی وتلویحی درمورد تعداد حروف وکلمات قرآن وروابط ریاضی بین آنها نیامده بود ، بنظرایشان رویه قرآن نیز برهمین اساس است ، چرا که قرآن بعد ازذکر داستان آنها ، اظهار تاسف می کند که چرا مردم به جای آنکه به پیام این قصه توجه کنند، خودرا مشغول مطالب حاشیه ای نموده وبرسرتعداد اصحاب کهف با هم جدال می کنند . همینطور درمورد تعداد نگهبانان دوزخ ،که استناد رشاد به همین آیه است . درقرآن آمده : «تعدادشان را نوزده نفر قراردادیم» ، نه بدان جهت که اسرار ورموزی دراین عدد درنظرگرفته ایم ، بلکه خودقرآن درآیه بعد می گوید ، فقط به این منظور که چون وچرای کافران را برانگیزانیم ونیز ایمان مؤمنان را تقویت کرده باشیم.
انگیزه های پیشرفت ریاضیات
ریاضیات ، که به مفهوم عام خود ، تاریخی برابر تاریخ انسان دارد ، زیر تأثیر دو نیروی بیرونی ودرونی پیش رفته است . نیروی بیرونی ، مربوط به طبیعت ، جامعه ونیازهای زندگی است ونیروی درونی ، به تلاش ذهنی انسان رادر پیدا کردن رابطه منطقی بین مفهوم ها ویافته های با ظاهر جدا ازهم ، پیدایش تدریجی اختلاف بین ایده آل ها وجسم های واقعی دنیای خارج – یعنی انتزاع – واستنتاج های قیاسی تازه دردرون خود ریاضیات ، مربوط می شود . وجود همین دو انگیزه نیرومند است که ازیک طرف ، ریاضیات نظری را به صورت دانشی انتزاعی درآورده است که تنها با ایده آل ها ، استدلالها واستنتاج های منطقی سروکار دارد واز طرف دیگر با همه انتزاعی بودنش ، کاربرد خود رادرشاخه های گوناگون دانش ونیازهای زندگی پیدا کرده است .
ریاضی علم عجیبی هست خیلی از مطالب علوم دیگر را می توان به زبان ریاضی بیان کرد ولی مطالب مختص دریاضی در اکثر مواقع قابل بیان به زبان های علوم دیگر نیست ! یادم هست اولین بار سرکلاس فیزیک 2 برای اثبات نحوه توزیع بار بر روی یک کره ، استاد از فرمول های عجیب غریب ریاضی ( انتگرال سه گانه) استفاده کرد وبرای اثبات دوسه باری تخته سیاه را پاک وپرکرد ، درصورتی که همین مطلب درکلاس های رشته فیزیک خیلی ساده وفقط با دو سه کلمه ثابت می شد.