دانلود تحقیق نظری به اقتصاد اسلامی

کسانی که فکر می‌کنند مسئل زندگی از یکدیگر جداست و هر چیزی یک مرز و قلمروی خاصی دارد و هر گوشه‌ای و قسمتی از زندگی بشر به یک شی ءِ بخصوص تعلق دارد تعجب و یا احیاناً انکار می‌کنند که کسی مسأله‌ای به نام مسائل اقتصادی در قرآن طرح کند زیرا به عقیده اینها هر یک از اسلام و اقتصاد یک مسأله جداگانه است، اسلام به عنوان یک دین برای خودش و اقتصاد به عنوان یک علم برای خودش اسلام قلمرویی دارد و اقتصاد قلمروی دیگر .

اما نکته این است که مسائل زندگی را نباید مجرد فرض کرد.

صلاح و فساد در هر یک از شؤن زندگی در سایر شئون مؤثر است .

نظام ارزشی اسلام، خوشبختی دنیا و‌آخرت انسان را به طور همزمان مورد توجه قرار داده و دنیا را مزرعه آخرت معرفی نموده است .

بر این مبنا به هر رفتار اقتصادی مفید که در حوزه ارزش‌های اسلامی مجاز باشد، انجام آن مطلوب و شایسته است .

مدلها و الگوهای اقتصادی از آن جا که به شدت تابع شرایط زمانی و مکانی می باشد، قابل تجویز و ارائه به طور کلی از سوی مکتب اسلام نبوده است .

اما قوانین ثابت و همیشگی حاکم بر آنها ، در منابع اسلامی بیان شده‌اند .

این مقاله تحقیقی در جهت شناخت آموزه‌های اقتصادی قرآن می‌باشد.

نظر قرآن راجع به ثروت : ما آنگاه که می‌خواهیم نظری به ایده‌های اقتصادی قرآن بیفکنیم اول باید ببینیم نظر قرآن درباره ثروت و مال چیست؟

ممکن است کسی بپندارد که قرآن اساساً ثروت را مطرود و به عنوان یک امر پلید و دورانداختنی می‌شناسد اما چیزی که پلید و مطرود باشد دیگر مقررتی نمی‌تواند داشته باشد.

که آن چیز را بدست نیاورید، دست به آن نزنید، استفاده نکنید.

همچنانکه درباره ‌مشروب چنین مقرراتی آمده است : لَعَنَ الله بایغها و مًشْتَریها و آکِلَ ثَمَنها و ساقیها و شاربها .

جواب این است که قرآن مال و ثروت را تحقیر نکرده، قرآن با هدف قرار دادن ثروت، با این که انسان فدای ثروت شود محال است به عبارت دیگر اینکه انسان پول را به خاطر خود پول و برای ذخیره کردن بخواهد مخالف است: « الَّذینَ یَکنزْونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّه وَ کایُنفْقِوُنَها فی سَبیل ا… فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابِ الیم … توبه /34» آیاتی وجود دارند که نقش پول را در فاسد کردن شخصیت انسانی بیان می‌کنند و به همین دلیل نیز ثروت پرستی مطرود کرده است.

رابطه قرآن و اقتصادتفاوت اساسی اقتصاد اسلامی با سایر مکاتب اقتصادی در این است که اقتصاد اسلامی بر وحی مبتنی است در حالی که نظریه‌پردازان اقتصاد سرمایه‌داری حول محورهای مطلوبیت، سود و رفاه مادی می‌چرخند در نظریه اقتصاد سرمایه‌داری مبنای رفتار انسان در جایگاه مصرف‌کننده، حداکثر سازی مطلوبیت و در جایگاه تولیدکننده بهینه‌سازی تولید به هدف حداکثر کردن سود است.

افق زمانی در اقتصاد سرمایه‌داری، کوتاه مدت است، از معاد و توجه به آخرت اثری دیده نمی شود نگرش به خالق مبتنی برفلسفه رئالیسم و قطع رابطه با مبدأ است.

نقش خالق به حدّ سازنده ساعت استراسبورگ کاهش یافته که پس از ساخت و تنظیم آن را رها کرده است.

به رفتارهای انسان بریده از مبدأ و معاد و به صورت بخشی توجه می‌شود در حالی که اقتصاد اسلام در همه مراحل تولید وتوزیع و مصرف، انسان را به مبدأ و معاد متوجه می‌نماید و راه تکامل مادی و معنوی را برای بشر هموار می‌سازد.

سؤالی که ذهن بسیاری از پژوهشگران را به خود واداشته این است که آیا قرآن که تبیان کل شی است آیا در زمینه اقتصاد هم اشارتی دارد یا خیر؟

برخی از محققین در پاسخ این سؤال به آیاتی که از منابع تولید مثل زمین و آب و ...

نام برده شده و یا آیات زکات اکتفا نموده‌اند و رابطه قرآن و اقتصاد را در همین مقدار که قرآن به کلیاتی از مسائل اقتصاد اشاره دارد می‌دانند لکن با تأمل بیشتر، شاهد هدایت قرآن در صحنه فعالیت‌های اقتصادی خواهیم بود که به جهت اعتقاد به ذکر یک آیه در هر مورد بسنده می‌نمائیم.

1 .

تجلی توحید در اقتصاد: قرآن همه منابع و ابزارهای تولید و فرایند شکل‌گیری آن را مخلوق خدا می‌داند، « و هو الذی یرسل الریاح بشراً بین یدی رحمته...

»[1].

و اوست که بادها را پیشاپیش (باران) رحمتش مژده رسان می فرستد...

.

2 .

توجه به معاد در اقتصاد: بنابر تأکید قرآن اعمال انسان در روز قیامت ارزیابی و محاسبه می‌شود و هر کس متناسب با رفتارش در دنیا جزا می‌بیند ترس از عذاب اخروی در تصحیح رفتارهای انسان از جمله رفتارهای اقتصادی او مؤثر است.

« ویل للمطففین...

الا یظّن اولئک انهم مبعوثون لیوم عظیم »[2].

وای بر کم فروشان...

آیا آنها گمان نمی‌کنند که در قیامت برانگیخته می‌شوند.

3 .

عدالت در فعالیت‌های اقتصادی اصل عدل در آیات متعدد قرآن همراه با مسئله توحید و نبوت و معاد مورد اشاره قرار گرفته است و در مسائل اقتصادی نیز به آن توصیه گردیده است.

« الّا تطغوا فی المیزان و اقیموا الوزن بالقسط و لا تخسروا المیزان »[3].

تا مبادا از اندازه در گذرید و وزن را به انصاف برپا دارید و در سنجش مکاهید.

4 .

اقتصاد در پرتو تزکیه: وقتی به تصرف در نعمت‌های الهی سفارش می‌کند به دنبال آن به رعایت تقوا می‌خواند.

« و کلوا ممّا رزقکم الله حلالاً طیباً و اتقوا الله الذی انتم به مؤمنون »[4].

و از آنچه خداوند روزی شما گردانیده حلال و پاکیزه را بخورید و از آن خدائی که بدو ایمان دارید پروا دارید.

5 .

نگرش به ثروت: اگر چه علاقه به مال و ثروت برای انسان فطری است لکن قرآن او را به ثروت آخرت هم متوجه می‌سازد.

« زین للناس حب الشهوات من النساء...

ذلک متاع الحیوه الدنیا و الله عنده حسن المأب »[5].

دوستیِ خواستنیهای گوناگون از زنان برای مردم آراسته شده...

(لیکن) این جمله مایه تمتع زندگی دنیاست و (حال آنکه) فرجام نیکو نزد خداست.

قرآن ثروتی راکه مالک آن را فضل الهی بداند و از آن به دیگران نیز نفع برساند مورد تحسین قرار می‌دهد.

و از سوی دیگر سلیمان و داود و ذوالقرنین به نیکی یاد می‌کند که می‌گویند «هذا رحمه من ربّی» و با نگرش قارون و فرعون که می‌گویند:« قال انّما اوتیته علی علم عندی »؛[6] به مبارزه برمی‌خیزد.(قارون) گفت: این ثروت را بوسیله دانشی که نزد من است بدست آورده ام...

6 .

تشویق به تولید قرآن پی در پی آمدن لیل و نهار را ایجاد زمینه برای حرکت و تولید به حساب می‌آورد جمله لتبتغوا من فضله در آیات بسیاری تکرار شده است.

« و من رحمته جعل لکم اللیل و النهار لتسکنوا فیه و لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون »[7].

و از رحمتش برایتان شب و روز را قرار داد تا در این (یک) بیارمید و (در آن یک) از فزون بخشی او (روزی خود) بجوئید باشد که سپاس بدارید.

7 .

فراوانی منابع دنیا بر خلاف دیدگاه اقتصاددانان که منابع اقتصادی را محدود و آینده را تیره و تار می‌بینند قرآن از منابع نامحدود سخن می‌گوید « اتاکم من کل ما سألتموه و ان تعدُّوا نعمت الله لا تحصوها »[8].و از هرچه از او خواستید به شما عطا کرد و اگر نعمت خدا را شماره کنید، نمی توانید آن را بشمار در آورید.

8 .

عوامل تولید: قرآن در آیات متعدد انسان‌ها را به تفکر و تدبیر در فرایند شکل‌گیری عوامل تولید فرا می‌خواند « و انزلنا من السماء ماء بقدر فاسکنّاه فی الارض و انا علی ذهاب به لقادرون فانشأنا لکم به جنات من نخیل و اعناب لکم فیها فواکه کثیره و منها تاکلون و شجره تخرج من طور سیناء تنبت بالدهن و صبغ للآکلین »[9].

و از آسمان، آبی به اندازه (معین) فرود آوردیم، و آن را در زمین جای دادیم، و ما برای از بین بردن آن مسلماً توانائیم ـ پس برای شما بوسیله آن باغهائی از درختان خرما و انگور پدیدار کردیم که در آنها برای شما میوه های فراوان است و از آنها می خورید.

ـ و از طور سیناء درختی بر می آید که روغن و نان خورش برای خورندگان است.

و در مورد داود تعلیم ساختن زره را به او مورد اشاره قرار می‌دهد.

« و النّا له الحدید ان اعمل سابغات و قدّر فی السرد » [10].

و آهن را برای او نرم گردانیدیم ـ (که) زره های فراخ بساز و حلقه ها را درست اندازه گیری کن.

9 .

سرمایه‌گذاری در داستان حضرت یوسف از برنامه‌ریزی بلند مدت پانزده ساله در سرزمین مصر و تهیه عوامل تولید و به کارگیری آن در انباشت گندم درون انبارهای ساخته شده، سخن به میان آمده است.

« قال تزرعون سبع سنین...

و فیه یعصرون »[11].گفت هفت سال پی در پی می کارید...

و در آن آب میوه می گیرند.

10 .

بهره‌وری قرآن یکی از عوامل مؤثر در بهره‌وری را اعتقاد به خدا و تقوی معرفی می‌نماید « ولو ان اهل القری آمنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الارض...

»[12].

و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گرائیده بودند، قطعاً برکاتی از آسمان و زمین برایشان می گشودیم.

11 .

موانع تولید و رشد قرآن مجید کفران نعمت، اعراض از خدا، کفر، طغیان، ظلم، فسق، خوردن مال دیگران و....

از عوامل کاهش و سلب نعمت می‌شمارد.

« و ضرب الله مثلاً قریه کانت آمنهً مطمئنّهً ...

فاذاقها الله لباس الجوع...

یصنعون »[13].

و خدا شهری را مثل زده است که امن و امان باشد...

و خداوند هم به (سزای) آنچه انجام می دادند، طعم گرسنگی را به (مردم) آن چشانید.

12 .

رعایت ارزشها در تولید در تولید فراورده‌ای گوشتی ذکر نام خدا به عنوان یکی از مسائل شرعی مورد تأکید قرار گرفته است.

« و لاتاکلوا ممّا لم یذکر اسم الله علیه...» [14].

و از آنچه نام خدا بر آن برده نشده است مخورید...

13 .

نقش وحی در تولید از آیات قرآن می‌توان استفاده نمود که صنعت کشتی‌سازی، زره‌سازی، ذوب فلزات، ریخته‌گری و...

با اتکاء به منبع وحی به بشر آموزش داده شده است.

« و اصنع الفلک باعیننا و وحینا »[15].کشتی را حضور ما و مطابق وحی ما بساز.

« و علّمناه صنعه لبوس لکم »[16].

به خاطر شما ساختن زره را به او تعلیم دادیم.

14 .

جنبه‌های منفی غنا و ثروت اکثر مفاسد اجتماعی از قشرهای مرفّه سرچشمه می‌گیرد و آنان همواره در صف اول مبارزه با انبیاء بوده‌اند.

« ولو بسط الله الرزق لعباده لبغوا فی الارض...

»[17].

و اگر خدا روزی را بر بندگانش فراخ گرداند،‌ مسلّماً در زمین سر به عصیان بر می دارند...

15 .

مسئولیت دولت در توزیع ثروت یکی از مسئولیت‌های دولت اسلامی گرفتن زکات و خراج و انفال و ...

و توزیع آن بین اقشار آسیب‌پذیرجامعهاست.

« ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول ولذی القربی و الیتامی...

»[18].

آنچه خدا از (دارائی) ساکنان آن قریه ها عاید پیامبرش گردانید از آنِ خدا و از آنِ پیامبر (او) و متعلّق به خویشاوندان نزدیک (او) و یتیمان و...

16 .

توزیع تکوینی ثروت قرآن تصریح می‌کند که خداوند روزی را برای هر کس از بندگانش بخواهد گسترده یا محدود می‌سازد « له مقالید السموات و الارض یبسط الرزق لمن یشاء »[19].

کلیدهای آسمانها و زمین از آنِ اوست برای هر کس که بخواهد روزی را گشاده یا تنگ می گرداند.

17 .

پرداخت زکات در قرآن زکات به موارد مختلف اعم از انفاقات واجب و مستحب اطلاق شده است و نقش آن در توزیع ثروت بر کسی پوشیده نیست و خداوند آن را در آیات متعدد کنار نماز قرار داده است پرداخت آن دلیل بر تقوی شمرده شده است.

« الذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصلوه و مما رزقناهم ینفقون »[20].

آنان که به غیب ایمان می آورند و نماز را برپا می دارند و از آنچه به ایشان روزی داده ایم انفاق می کنند.

18 .

کفارات (مجازات‌های مالی) یکی از عوامل مؤثر در توزیع ثروت مجازات‌های مالی است که خداوند در موارد خاصی از قبیل قتل، حنث نذر، عهد افطار روزه رمضان و .

..

قرار داده است بطور نمونه: « لایؤاخذکم الله باللغو فی ایمانکم ...لعلکم تشکرون »[12].

خداوند شما را به سوگندهای بیهوده تان مؤاخذه نمی کند...

باشد که سپاسگزاری کنید.

19 .

موارد مصرف قرآن استفاده از همه نعمت‌های الهی را برای مسلمانان جایز دانسته و لکن چیزهای پست و خبیث و مضر را منع فرموده است.

« یحلّ لهم الطیبات و یحرّم علیهم الخبائث »[22].

و برای آنان چیزهای پاک را حلال و چیزهای ناپاک را برایشان حرام می گرداند.

20 .

رزاقیت الهی در جای جای قرآن مجید به رزاقیت الهی اشاره شده و روزی بندگان را بدست او می‌داند و خداوند متعال خود را متعهد به دادن روزی مخلوقات می‌داند.

« و ما من دابه فی الارض الّا علی الله رزقها...»[32].

و هیچ جنبنده ای در زمین نیست مگر (اینکه) روزی اش بر عهده خداست...

21 .

نهی از اسراف و توصیه به میانه‌روی اسراف در مصرف، منشأ بسیاری از مشکلات اقتصادی می‌گردد و نهی از اسراف و تعادل در مصرف و حتی در انفاق مورد تأکید قرآن قرار گرفته است.

« و الذین اذا انفقوا لم یسرفوا و لم یقتروا و کان بین ذلک قواماً »[42].

و کسانی اند که چون انفاق کنند، نه ولخرجی می کنند و نه تنگ می گیرند، و میان این دو (روش) حد وسط را بر می گزینند.

22 .

شکرگزاری در برابر نعمت قرآن شکرگزاری در برابر نعمت را از عوامل ازدیاد نعمت می‌شمرد و کفران را موجب تنگ شدن روزی می‌داند.

« و اذ تأذن ربکم لئن شکرتم لازیدنکم...

عذابی الشدید »[52].

و آنگاه که پروردگارتان اعلام کرد که اگر واقعاً سپاسگذاری کنید (نعمت) شما را افزون خواهم کرد...

قطعاً عذاب من سخت خواهد بود.

23 .

محوریت مصرف قرآن مجید مصرف کالاهای معینی مثل شراب، گوشت خوک، وسایل قمار، میته و ...

ممنوع اعلام نموده است.

« حرمت علیکم المیته و الدم...

»[62].

بر شما حرام شده است مردار و خون و...

24 .

زینت و آراستگی قرآن مجید زینت و آراستگی را در صورتی که موجب فخرفروشی، کبر، غرور با طغیان نشود مجاز دانسته است.

« قل من حرم زینه الله...

»[72].

(ای پیامبر) بگو: زیورهائی را که خدا برای بندگانش پدید آورده و...

را چه کسی حرام گردانید؟...

25 .

نکوهش اشراف و مشرفان مشرف کسی است که فراوانی نعمت او را از یاد خدا غافل کرده و به طغیان وادار نموده است و به همین جهت مشرفین مورد نکوهش قرآن قرار گرفته و یکی از گروه های مخالف پیامبران به حساب آمده‌اند.

« کذلک ما ارسلنا من قبلک...

به کافرون »[82].

و بدین گونه در هیچ شهری پیش از تو هشدار دهنده ای نفرستادیم...

و به آنچه بدان فرستاده شده اید کافریم.

[1] .

اعراف، 57 [2] .

مطففین، 1 ـ 5 [3] .

الرحمن، 8 ـ 9 [4] .

مائده، 88 [5] .

آل عمران، 14 [6] .

قصص، 78 [7] .

قصص، 73 [8] .

ابراهیم، 34 [9] .

مؤمنون، 20 ـ 18 [10] .

سبأ، 11 ـ 10 [11] .

یوسف، 49 ـ 47 [12] .

اعراف، 96 [13] .

نحل، 112 [14] .

انعام، 121 [15] .

هود، 37 [16] .

انبیاء،80 [17] .

شوری، 27 [18] .

حشر، 7 [19] .

شوری، 12 [20] .

بقره، 3 21] .

مائده، 89 [22] .

اعراف، 157 [32] .

هود، 6 [42] .

فرقان، 67 [52] .

ابراهیم، 7 [62] .

مائده، 3 [72] .

اعراف، 32 [82] .

زخرف،23و24 اقتصاد اسلامی راه تکامل مادی و معنوی بشر را هموار می‌سازداقتصاد اسلامی در همه مراحل تولید، توزیع و مصرف، انسان را به مبدأ و معاد توجه می‌‌دهد و راه تکامل مادی و معنوی را برای بشر هموار می‌سازد.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا) شعبه کانون‌های تخصصی قرآنی، اقتصاد اسلامی در همه مراحل تولید، توزیع و مصرف، انسان را به مبدأ و معاد توجه می‌‌دهد و راه تکامل مادی و معنوی را برای بشر هموار می‌سازد، اما در اقتصاد سرمایه‌داری، افق زمانی کوتاه‌مدت است و از معاد و توجه به آخرت اثری دیده نمی‌شود، نگرش به خالق مبتنی بر فلسفه رئالیسم و قطع رابطه با مبدأ است.

توجه به معاد در اقتصاد اسلامی بنابر تأکید قرآن اعمال انسان در روز قیامت ارزیابی و محاسبه می‌شود و هر کس متناسب با رفتارش در دنیا جزا می‌بیند، ترس از عذاب اخروی در تصحیح رفتارهای انسان از جمله رفتارهای اقتصادی او مؤثر است.

«ویل للمطففین...

الا یظّن اولئک انهم مبعوثون لیوم عظیم»، «وای بر کم‌فروشان...

آیا آنها گمان نمی‌کنند که در قیامت برانگیخته می‌شوند.» عدالت در فعالیت‌های اقتصاد اسلامی اصل عدل در آیات متعدد قرآن همراه با مسئله توحید و نبوت و معاد مورد اشاره قرار گرفته است و در مسائل اقتصادی نیز به آن توصیه شده است.

«الّا تطغوا فی المیزان و اقیموا الوزن بالقسط و لا تخسروا المیزان»، «تا مبادا از اندازه در گذرید و وزن را به انصاف برپا دارید و در سنجش مکاهید.» نگرش به ثروت در اقتصاد اسلامی اگر چه علاقه به مال و ثروت برای انسان فطری است، لکن قرآن او را به ثروت آخرت هم متوجه می‌سازد.

«زین للناس حب الشهوات من النساء...

ذلک متاع الحیوه الدنیا و الله عنده حسن المأب»، «دوستی خواستی‌های گوناگون از زنان برای مردم آراسته شده...

(لیکن) این جمله مایه تمتع زندگی دنیاست و (حال آنکه) فرجام نیکو نزد خداست.» قرآن ثروتی را که مالک آن را فضل الهی بداند و از آن به دیگران نیز نفع برساند مورد تحسین قرار می‌دهد و از سوی دیگر سلیمان و داود و ذوالقرنین به نیکی یاد می‌کند که می‌گویند «هذا رحمه من ربّی» و با نگرش قارون و فرعون که می‌گویند: «قال انّما اوتیته علی علم عندی»، «به مبارزه برمی‌خیزد (قارون) گفت: این ثروت را بوسیله دانشی که نزد من است بدست آورده‌ام...» تشویق به تولید در اقتصاد اسلامی قرآن پی‌در‌پی آمدن لیل و نهار را ایجاد زمینه‌ای برای حرکت و تولید به حساب می‌آورد، جمله «لتبتغوا من فضله» در آیات بسیاری تکرار شده است.

«و من رحمته جعل لکم اللیل و النهار لتسکنوا فیه و لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون»، «و از رحمتش برایتان شب و روز را قرار داد تا در این (یک) بیارمید و (در آن یک) از فزون بخشی او (روزی خود) بجوئید باشد که سپاس بدارید.» عوامل تولید در اقتصاد اسلامی قرآن در آیات متعدد انسان‌ها را به تفکر و تدبیر در فرایند شکل‌گیری عوامل تولید فرا می‌خواند، «و انزلنا من السماء ماء بقدر فاسکنّاه فی الارض و انا علی ذهاب به لقادرون فانشأنا لکم به جنات من نخیل و اعناب لکم فیها فواکه کثیره و منها تاکلون و شجره تخرج من طور سیناء تنبت بالدهن و صبغ للآکلین»، «و از آسمان، آبی به اندازه (معین) فرود آوردیم، و آن را در زمین جای دادیم، و ما برای از بین بردن آن مسلماً توانائیم ـ پس برای شما بوسیله آن باغ‌هایی از درختان خرما و انگور پدیدار کردیم که در آنها برای شما میوه‌های فراوان است و از آنها می‌خورید ـ و از طور سینا درختی بر می‌آید که روغن و نان خورش برای خورندگان است.» سرمایه‌گذاری در اقتصاد اسلامی در داستان حضرت یوسف از برنامه‌ریزی بلند مدت پانزده ساله در سرزمین مصر و تهیه عوامل تولید و به‌کارگیری آن در انباشت گندم درون انبارهای ساخته شده، سخن به میان آمده است.

«قال تزرعون سبع سنین...

و فیه یعصرون »، «گفت هفت سال پی‌در‌پی می‌کارید ...

و در آن آب میوه می‌گیرند.» نقش وحی در تولید از آیات قرآن می‌توان استفاده کرد که صنعت کشتی‌سازی، زره‌سازی، ذوب فلزات، ریخته‌گری و...

با اتکا به منبع وحی به بشر آموزش داده شده است.

«و اصنع الفلک باعیننا و وحینا»، «کشتی را در حضور ما و مطابق وحی ما بساز»، «و علّمناه صنعه لبوس لکم»، «به خاطر شما ساختن زره را به او تعلیم دادیم.» مسئولیت دولت در توزیع ثروت یکی از مسئولیت‌های دولت اسلامی گرفتن زکات و خراج و انفال و ...

و توزیع آن بین اقشار آسیب‌پذیر جامعه است.

«ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول ولذی القربی و الیتامی...»، «آنچه خدا از (دارائی) ساکنان آن قریه‌ها عاید پیامبرش گردانید از آن خدا و از آن پیامبر (او) و متعلّق به خویشاوندان نزدیک (او) و یتیمان و...» پرداخت زکات در قرآن زکات به موارد مختلف اعم از انفاقات واجب و مستحب اطلاق شده است و نقش آن در توزیع ثروت بر کسی پوشیده نیست و خداوند آن را در آیات متعدد کنار نماز قرار داده است، پرداخت آن دلیل بر تقوی شمرده شده است.

«الذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصلوه و مما رزقناهم ینفقون»، «آنان که به غیب ایمان می‌آورند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به ایشان روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند.» رزاقیت الهی در جای جای قرآن مجید به رزاقیت الهی اشاره شده و روزی بندگان را بدست او می‌داند و خداوند متعال خود را متعهد به دادن روزی مخلوقات می‌داند.

«و ما من دابه فی الارض الّا علی الله رزقها...»، «و هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست مگر (اینکه) روزی‌اش بر عهده خداست...» نهی از اسراف و توصیه به میانه‌روی اسراف در مصرف، منشأ بسیاری از مشکلات اقتصادی است و نهی از اسراف و تعادل در مصرف و حتی در انفاق مورد تأکید قرآن قرار گرفته است.

«و الذین اذا انفقوا لم یسرفوا و لم یقتروا و کان بین ذلک قواماً»، «و کسانی‌اند که چون انفاق کنند، نه ولخرجی می‌کنند و نه تنگ می‌گیرند و میان این دو (روش) حد وسط را بر می‌گزینند.» نکوهش اشراف و مشرفان مشرف کسی است که فراوانی نعمت او را از یاد خدا غافل کرده و به طغیان وادار کرده است و به همین جهت مشرفین مورد نکوهش قرآن قرار گرفته و یکی از گروه‌های مخالف پیامبران به حساب آمده‌اند.

«کذلک ما ارسلنا من قبلک...

به کافرون»، «و بدین‌گونه در هیچ شهری پیش از تو هشدار دهنده‌ای نفرستادیم...

و به آنچه بدان فرستاده شده‌اید کافریم.»