مقدمه
اهمیت مطالعه مستمر آفرین یافته های علمی در زمینه " دانش مدیریت 1" بر هیچ کس پوشیده نیست. این اهمیت به جهت گستردگی روز افزون این دانش از یک سو و پیچیدگی پدیده های مورد مطالعه این علم از سوی دیگر روز به روز افزوده تر می گردد. از طرف دیگر نیاز مدیران در کلیه سطوح و کارشناسان به مطالعه مطالب علمی در زمینه مباحث مدیریت و علوم مربوطه به جهت شناخت بیشتر این دانش و استفاده کار بردی از آن در جهت حل مسائل و معضلات سازمانها و موسسات این اهمیت را برجسته تر می کند، امروزه سازمانهای پویا و دانش مدار با داشتن سه ویژگی مستمر" آشنایی با دانش" "مهارت بکارگیری دانش" و "انگیزه و تمایل به کاربردی کردن دانش" در کارکنان خود در کلیه سطوح می توانند حرفی برای گفتن داشته باشند.
بنابراین توسعه دانش مدیریت تا زمانی که به مهارت های مدیریتی منتهی نشود تفکری زیبا بیش نیست، امروزه نیز مشتریان وفادار به دنبال نتیجه و حاصل این تفکرات هستند که چگونه در محصول یا خدمت، تجلی می یابد:
ژاپنی ها بر این باورند که در "گمبا2" ماموریت اصلی سازمان شکل می گیرد، گمبا برای یک تولید کننده در بخش صنعت، محل تولید محصول صنعتی با ویژگی هایش در افزایش ابعاد و مولفه های بهره وری و برای یک هتل دار، تمامی فضاهایی است که میهمانان هتل از آنها استفاده می کنند.
"ماساکی ایمایی3" گمبا را روش مدیریت مبتنی بر عقل سلیم نام نهاده و تلاش کرده است تا شیوه های مدیریتی تجربه شده در ژاپن و بسیاری از کشورهای پیشرفته را که از ژاپنی ها، اقتباس کرده و موفق شده اند، بیان می کند.
1-Management Knowledge 2-GEMBA 3- Imai Masaaki
این روش ها درعین سادگی، پیچیدگی هایی دارند که به ویژه در نوع نگرش سلسله مراتب مدیریت متجلی می شوند.
اجرای این روشها، کلید گشایش پنجره تولید و خدمات رسانی هدفمند به سوی افق های روشنی است که از طریق رضایت تمامی ذینفعان سازمان، کارکنان، مدیران، سرمایه گذاران، مشتریان و جامعه ای که در آن فعالیت می کنند، نمود می یابد.
این تکنیک ها برای تمامی کارکنان، سازمانها و شرکتها قابل درک بوده است و در هر جایی قابل پیاده شدن هستند. جزوه حاضر که با استفاده از منابع معتبر و استفاده از صاحب نظران تهیه گردیده امید است مورد استفاده مدیران، برنامه ریزان و دانش دوستان قرار گیرد.
مدیریت گرایی و شهروندی
مبحث های علمی مربوط به سازمان و مدیریت و مدیریت گرایی در پاسخ به نیازهای امروز جوامع و پس از آنکه مدیریت سنتی در وقایع بسیاری، ناتوانی خود را نشان داده، مطرح گردیده است. رویکرد "مدیریت گرایی" برای سازمانها و جوامعی مناسب است که در آنها نظر مشتریان سازمانها از ارج و اهمیت بالایی برخوردار است. کرامت و ارزش انسان مد نظر است و پاسخگو بودن به نیازهای جامعه و رضایت اهل آن هدف اصلی سازمانهاست.
در "مدیریت گرایی" سازمانها قبل از آنکه حاکم بر شهروندان باشند، متعلق به آنان هستند. همان گونه
که "چارلز هندی1" از سازمان شهروندی سخن می گوید. در مدیریت گرایی، نیز شهروندان صاحبان سازمانها محسو.ب می شوند. هندی سازمانهای امروزین را متعلق به مردمان می داند. او در لفظ و معنی واژه شرکت و سازمان، مفهوم اشتراک را وارد می سازد و معتقد است سازمان باید اعتماد و رضایت تمام مراجعان خود را فراهم آورد و خود را متعلق به آنان بداند. در این دیدگاه کلیه کسانی که به بحوی با سازمان سر و کار دارند از منافع آن بهره می برند.
امروزه، توسعه یافتگی در جهان شدیدا ً متغیر و غیر قابل بازگشت، بدون توسل به دانش مدیریت ممکن نیست، تغییرات به قدری سریع رخ می دهند که مدیران و رهبران سازمانهای دولتی و خصوصی احساس می کنند که دائما ً در برابر مانع گیج کننده ای قرار می گیرند که آنها را به چالش می طلبد و می بایستی روش های نوین، مهارت های
1- Charles Handy
نوین را طراحی کرده و به کار بندند. بر همین اساس ، خدمات رسانی به شهروندان و مشتریان و برخورداری از
توان تغییر سریع در این جهت ، یکی از عوامل موفقیت در قرن بیست و یکم به شمار می آید.
واقعیت این است برای این منظور و برای کسب موفقیت، چاره ای جز توجه به نیروی انسانی، جزئیات عملیات کاری و تعیین رهیافتهای مناسب وجود ندارد.
مدیریت گمبا کایزن که ژاپن را در بسیاری موارد و به ویژه در صنعت به حد اعلای ترقی رسانده است، امروزه به عنوان ابزاری موثر در جهان به کار گرفته می شود. که مدیریت نوین امروز با استفاده از تکنیک های آن می تواند در جهت رشد توسعه سازمانها در راستای خدمت به شهروندان و مشتریان گامهای موثری بردارد.
معرفی کایزن
واژه کایزن از 1993 در فرهنگ لغات آکسفورد ذکر شده است (فرهنگ جدید لغات آکسفورد، واژه کایزن را روشی مستمر در بهبود کار، اثر بخشی فردی و نظایر آن در قالب فرهنگ کار بیان می کند).
در زبان ژاپنی، کایزن یعنی بهبود مستمر، البته بهبودی که همگان اعم از مدیران و کارکنان باید به آن توجه کنند و تقریبا ً کم هزینه باشد. فلسفه کایزن، بر این اساس بنا شده که شیوه زندگی ما اعم از کاری، اجتماعی و خانوادگی، بر تلاش در جهت بهبود مستمر تمرکز یابد. این مفهوم برای بسیاری از ژاپنی ها به قدری عادی و روشن است که حتی متوجه دارا بودن و انجام آن نیستند. کایزن سهم بزرگی در موفقیت رقابتی ژاپنی ها داشته است.
معنی اصلی واژه کایزن ساده و گویاست : همانطور که گفته شد، کایزن یعنی بهبود مستمر، بهبود مستمری که تمامی افراد یعنی مدیران کارکنان و کارگران را در بر می گیرد و به عبارتی فراگیر باشد فلسفه کایزن بر این اصل استوار است که شیوه زندگی انسان شامل زندگی شغلی، زندگی اجتماعی، و زندگی خانوادگی باید پیوسته و مدام بهبود یابد. فرهنگ کایزن و تعامل آن در بین لایه ها و
سازمانهای مختلف اجتماعی در ژاپن باعث شده است تا کارخانه به دانشگاه تبدیل شود و دانشگاه به کارخانه، کارگر از مدیر بیاموزد و مدیر از ایده های کارگر بهره مند گردد. پژوهشگر لباس کار بپوشد و به جای نشستن در برج عاج به صحنه تولید بیاید و فعالان صحنه های تولید به فکر و تدبیر در بابت بهبود کار خویش بپردازند و به پژوهش روی آورند. پیام استراتژی کایزن در این جمله خلاصه می شود که حتی یک روز را نباید بودن ایجاد نوعی بهبود در یکی از بخشهای سازمان یا شرکت سپری نمود.
تاریخچه کایزن در ایران
در سال 1379، با هماهنگی سازمان ملی بهره وری ایران (NIPO) و سازمان بهره وری آسیا (APO)، دوره ای با عنوان کارگاه آموزشی کایزن عملی به مدت پنج روز برای جمعی از واحدهای صنعتی استان یزد برگزار نمود. آن روز کسی تصور نمی کرد که این کارگاه سر آغازی برای معرفی الگویی برای بهبود بهره وری در کشور خواهد بود. مدرس و مشاور این کارگاه آقای "شوئیچی یوشیدا" مشاور کایزن و معاون اسبق شرکت نیسان موتورز بود. این کارگاه پنج روزه که طی آن بخشی از فرآیندهای کاری واحدهای صنعتی شرکت کننده به عنوان نمونه انتخاب و مورد باز مهندسی قرار گرفت. در تغییر نگرش کارکنان نسبت به مسائل محیطی بسیار موثر افتاد به طوری که سازمان ملی بهره وری ایران بلافاصله اجرای پروژه های بعدی در سایر استانهای کشور را در دستور کار خود قرارداد. نخستین کسانی که یوشیدا را در کارگاه آموزشی پنج روزه در استان آذربایجان شرقی همراهی کردند، کارشناسان این سازمان بودند که بعدها خود پایه گذار اجرای کایزن و ادامه حرکتهای بهبود در بخشهای صنعت و خدمات شدند