زندگی سرشار از نزاع و رقابت است . مثالهای متعددی از جنگ ها وجود دارند، مانند : بازیهای موازی ، مبارزات سیاسی ، تبلیغات ، رقابت های تجاری شرکت ها و نظایر انها . ویژگی اصلی بسیاری از این موقعیت ها آن است که نتیجه نهایی به ترکیب استراتژیهای منتخب رقبا بستگی دارد .
تئوری بازی یک تئوری ریاضی است که با خصوصیات عمومی شرایط رقابتی بصورت رسمی و انتزاعی سرو کار دارد . این تئوری جایگزین تاکیدهای ویژه بر فرایندهای تصمیم گیری رقبا شده است .
چنانکه در بخش 6-14 بطور مختصر امده است ، تحقیق روی تئوری بازیها ادامه دارد تا ان را به انواع شرایط پیچیده رقابتی تعمیم دهند در عین حال ، تمرکز این فصل بر ساده ترین شرایط یعنی بازیهای « دو نفره مجموع – صفر » (two – person , zero – sum) است . چنانه از نامش پیداست ، این بازیها فقط دو بازیکن یا رقیب دارد ( که ممکن است مقادیر ، تیم ها ، شرکت ها و نظایر آنها باشند 9 آن را بازیهای مجموع – صفر می نامند زیرا یک بازیکن ، هر انچه را که بازیکن دیگر می بازد ، برنده می شود ، در نتیجه مجموع آنچه برنده می شود که فراست .
بخش 1-14 ، مدل اولیه بازیهای « دو نفره ، مجموع صفر » را معرفی می کند و چهار بخش بعدی ، رویکردهای متفاوت برای حل چنین بازیهایی را تشریح و ترسیم می کند . این فصل در برگیرنده انواع متفاوت شرایط رقابتی که با دیگر اقسام تئوری بازیها مربوط است ، نیز می باشد .
1-14- بازی دو نفره ، مجموع – صفر
برای درک ویژگیهای اولیه بازیها دو – نفره ، مجموع – صفر بازی طاق و جفت (odds and evens) را در نظر بگیرید . این بازی به سادگی شامل دو بازیکن است که هر کدام بطور همزمان یک یا دو عدد را به یکدیگر نشان می دهند . اگر شماره عددها با هم منطبق باشد ، بنابراین مجموع کل اعداد هر دو بازیکن فرد است و سپس بازیکنی طاق ها را بر می دارد ( مثلا بازکین 1 ) و شرط را ( مثلا 1 دلار ) از بازیکنی که جفت اورده است ، برنده می شود . اگر اعداد باشیم منطبق نباشد 4 بازیکن – 1 باید 1 دلار به بازیکن 2 بپردازد .
بنابراین ، هر بازیکن دو استراتژی دارد : نشان دادن یک عدد یا دو عدد ، نتیجه پرداخت ها به بازیکن 1 در جدول نتایج ( payoff table ) به دلار ، در جدول 1-14 امده است .
به طور کلی بازی دو بازیکن خصوصیات زیر را دارد :
استراتژی بازیکن 1
استراتژی بازیکن 2
جدول نتایج
قبل از اینکه بازی شروع شود ، هر بازیکن استراتژی های موجود خود و حریف و جدول نتایج را می داند . بازی واقعی شامل ، انتخاب همزمان استراتژی هر بازکین بدون اطلاع از انتخاب حریف است .
استراتژی می تواند فقط عکس العمل ساده ای باشد .
مثل نشان دادن اعداد خاصی از طاق ها یا جفت ها از طرف دیگر ، در بازیهای پیچیده تر ، استراتژی شامل مجموعه ای از حرکات است .
استراتژی قانون از پیش تعیین شده ای است که کاملا مشخص می کند که فرد چگونه قصد دارد در هر سطح از بازی به شرایط محتمل پاسخ دهد. برای مثال، یک استراتژی برای بازیکن در بازی شطرنج ، مشخص می کند که حرکت بعد برای موقعیت های احتمالی روی تخته شطرنج چیست .
در نتیجه ، در شطرنج ، مجموع اعداد استراتژیهای محتمل ، نجومی است . کاربردهای تئوری بازیها معمولا به موقعیت های رقابتی کمتر پیچیده ای نسبت به بازی شطرنج بر می گردد ، اما استراتژیهایی را در بر می گیرد که نسبت به ان پیچیده تر هستند .
جدول نتایج ، سود ( مثبت یا منفی ) مربوط به بازیکن ، را که می تواند منتج از ترکیب ، استراتژیهای دوبازیکن باشد ، نشان می دهد . این جدول برای بازیکن 1 ارائه شده است زیرا جدول متعلق به بازیکن 2 منفی همین اعداد جدول است ، زیرا ماهیت بازی مجموع صفر دارد
ثبت ها در جدول نتایج به هر واحد دلخواهی می تواند تفسیر شود مثل دلار ، این اعداد دقیقا مطلوبیت utility بازیکن 1 را در نتایج مربوط نشان می دهد . اگر چه مطلوبیت لزوما با مبالغ پول یا هر کالای دیگر نسبتی ندارد زمانی که مقادیر بزرگی درگیر هستند . برای مثال ، 2 میلیون دلار بعد از مالیات ها احتمالا بسیار کمتر از دو برابر 1 میلیون برای فرد فقیر می ارزد . بعبارت دیگر ، از بین دو انتخاب : (1) یک شانس 50 درصدی از دریافت 2 میلیون دلار بجای هیچ چیز و (2) دریافت قطعی 1 میلیون دلار ، احتمالا فرد فقیر انتخاب دوم را خیلی بیشتر ترجیح م یدهد . از طرف دیگر ، نتیجه مربوط به ثبت دوم در جدول نتایج باید ارزش دو برابری نسبت به نتیجه مربوط به ثبت 1 ، برای بازیکن 1 داشته باشد .
بنابراین با داشتن حق انتخاب ، بازیکن نسبت به شانس 50 درصدی ( در مقابل هیچ ) و دریافت مطمون ، دومی بی تفاوت است .
یک هدف عینی تئوری بازی بسط معیارهای عقلایی برای انتخاب کردن استراتژی است . دو فرض کلیدی شامل :
هر دو بازیکن عاقل اند .
هر دو بازیکن استراتژی خود را فقط برای بهبود رفاه خود ( نه جبران حرکت حریف ) انتخاب می کنند .
تئوری بازیها در تضاد با تجزیه و تحلیل تصمیم (decision analysis) قرار دارد در ان ، فرض به این است که تصمیم گیرند؛ با حریف غیر فعال – از نظر ماهیت – که استراتژی خودش را بصورت تصادفی انتخاب می کند ، روبروست .