تحقیق نفت

مقدمه :

با توجه به سیاست صنعتی شدن هر چه بیشتر کشور ، فروش کمتر نفت خام به منظور جلوگیری از صادرات تک محصولی ، جایگزیتی آن به وسیله سایر مواد ، وجود منابع و ذخائر گاز و نفت و همچنین با توجه به امکانات طبیعی و جغرافیایی کشور ، لزوم توسعه صنعت نفت امری است ضروری که باید از اولویت بالایی برخوردار باشد به ویژه که از یک طرف با سرمایه گذاری در این صنعت در بلند مدت , صادرات فراورده های نفتی ، محصولات پتروشیمی می تواند جایگزین نفت خام گردد و از سوی دیگر با تولید هر ماده « پایه » امکان اشتغال به کار تعداد زیادی از افراد جامعه در صنایع پایین دستی وجود خواهد داشت ، به هر تقدیر همان طور که می دانید از نفت خام فراورده هایی تهیه می شود که کاربرد و استفاده از آنها مختلف و متفاوت است و می تواند فعالیت های گوناگون صنعتی را به نحوی در بر گیرد که شدیداً در مسائل اقتصادی و اجتماعی موثر افتد . پوشیده نیست که بازارهای داخلی و خارجی این صنایع عظیم است که چرخ های اقتصادی جامعه را در جهت فعالیت و اشتغال عده کثیری از افراد کشور به حرکت درمی آورد .

جروف سه گانه نفت از نظر سیاست دو تفکر را متبادر به ذهن می کند ، نخست ( نابودی ، فقر ، تباهی ) که ناشی از سیاست غلط در استخراج و صدور طلای سیاه است و دیگر توجه دولتمردان و سیاستمداران جامعه به رسالتی است که در قبال ملت و کشور خود دارند و مآلاً (نیروی خلاق – فر و شکوه – ترقی و تعالی) به ارمغان خواهد آورد که با راهبردی صحیح در جهت تولید و عرضه فراورده هایی باارزش افزوده بالاتر ، موجبات شکوفایی بیشتر این صنعت را فراهم آورده ، در نتیجه چرخ های این صنعت عظیم در جهت رونق اقتصادی و رفاه جامعه به حرکت درخواهد آمد .

در شرایط کنونی , در کشور ما صنایع نفت و گاز نقش ارزنده ای را در تأمین بیش از 96 درصد انرژی کشور دارد . افزون بر آن ، استفاده از نفت و گاز به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی و تولید فراورده هایی با ارزش افزوده سیار بالا نقش مضاعفی را به خود اختصاص داده است .

نفت و تاریخچه صنعت نفت :

نفت « پترول » یا به اصطلاح روغن های معدنی مخلوطی از هیدروکربورها می باشد که منابع آن اغلب در اعماق زمین وجود دارد . انگلیسی ها کلمه لاتین آن ( پترولئوم ) را پذیرفته اند در صورتی که آلمانی ها آن را « اردل » (Erdol) به معنای روغن زمینی می نامند .

این ماده را از قرن ها پیش به صورت گاز در آتشکده ها یا به فرم قیر ( ماده ای که پس از تبخیر مواد فرار یا سبک نفت ، از آن باقی می ماند ) می شناخته اند به طوری که در کتب مقدس و تاریخی اشاره شده است در ساختمان برج بابل از قیر استفاده گردیده و کشتی نوح و گهواره ی حضرت موسی (ع) نیز به قیر اندوده بوده است .

بابلی ها از قیر به عنوان ماده قابل احتراق در چراغ ها و تهیه ساروج جهت غیر قابل نفوذ نمودن سدها و بالاخره جهت استحکام جازها استفاده می کرده اند . مصری ها در قدیم مردگانشان را با آن مومیایی می نموده اند . مردم در ایران ، رومانی ، باکو ، هند قبل از میلاد مسیح به صورت گوناگون این ماده را مورد استعمال قرار داده اند .

مدت زمان مدیدی مورد استعمال نفت برای مصارف خانگی و یا به عنوان چوب کننده بود اما از آغاز قرن شانزدهم میلادی روز به روز موارد استعمال آن رو به افزایش نهاد تا اینکه در سال 1854 میلادی ( در شهر گایسی در اروپای مرکزی ) دو نفر داروساز وجود یک فراکسیون سبک قابل اشتعال را در روغن زمینی تشخیص دادند و همچنین به کمک تقطیر , مواد دیگری به دست آوردند که برای ایجاد روشنایی به کار می رفت . براساس این کار آزمایشگاهی بود که بعداً دستگاه های عظیم تصفیه نفت طرح ریزی و مورد بهره برداری قرار گرفت .

صنعت نفت با احداث چاه نفت دارک در منطقه پنسیلوانیای اتازونی در 27 اوت 1859 میلادی با تولید روزانه 1600 لیتر آغاز شد . این صنعت ابتدا در برخی کشورها مانند کانادا ، روسیه ، ایتالیا و سپس با گذشت چند دهه ، دامنه اکتشاف آن به منطقه خاورمیانه و خاور دور گسترش یافت .

در پنجم خرداد 1287 شمسی مطابق با 26 می 1908 میلادی گروهی از مکتشفین پس از هفت سال تفحص در تپه ها و کوه های جنوب غربی ایران بالاخره ثمره زحمات و کوشش خود را در مسجدسلیمان واقع در دامنه ی جبال زاگرس و یا بهتر در کوه های بختیاری یافتند و بدین ترتیب از این تاریخ صنعت نفت ایران پا به عرصه وجود گذاشت . ساختمان اولین خط لوله به طول 163 مایل بین مسجدسلیمان و آبادان تشکیل یک پالایشگاه در جزیره آبادان  داد که مدت سه سال طول کشید و نخستین جریان نفت به پالایشگاه در سال 1911 میلادی صورت گرفت .

یکی از مناطق سرشار از ذخائر نفت و گاز منطقه خلیج فارس می باشد . هشت کشور ایران ، عراق ، کویت ، عربستان ، قطر ، امارات عربی متحده ، بحرین و عمان به عنوان کشورهای ساحلی خلیج فارس ، حدود %65 ذخائر نفت و %32 ذخائر گاز جهان را در اختیار دارند . در این میان ایران با %21 تریلیون متر مکعب دارای بیشترین ذخائر نفت در منطقه می باشند .

نفت خام :

نفت خام ماده ای است تیره رنگ که در طبیعت به صورت مایع و جامد یافت می شود که مخلوطی از هیدروکربن های مختلف می باشد . قسمت اعظم مواد تشکیل دهنده نفت شامل آلکانها ( هیدروکربن های زنجیری سیر شده یا اشباع ) و هیدروکربن های آروماتیک می باشند . نفت خام همچنین دارای ترکیباتی از عناصر گوگرد , اکسیژن ، نیتروژن و مقدار کمی ترکیبات معدنی و فلزات می باشد . بدیهی است که نسبت این مواد در نفت استخراج شده از نقاط مختلف زمین متفاوت است و ترکیبات محتلف نفت خام بنا بر موقعیت محلی میدان نفتی و زمان تشکیل آن و حتی بنا بر ژرفای منبع متعددند ، چنانچه نفت دو چاه نزدیک به هم مشخصات یکسانی ندارند ، مثلاً برخی چاه ها نفت سفید سبکی تولید می کنند که حتی به طور مستقیم نیز می توان از آن استفاده کرد ، در صورتیکه نفت خام برخی از چاه ها سنگین و به آسفالت شبیه است .

فلزاتی که اغلب در نفت خام وجود دارد ، نیکل ، سدیم ، وانادیم و آهن می باشند که به مقدار کم در نفت خام وجود دارند . زمین شناسان تقریباً متفق القولند که این مواد آلی طی قرن ها بر اثر تجزیه و فشار موجودات ریز دریایی به نام پلاکتون ها و احتمالاً گیاهانی که در ته دریاها و دریاچه ها و مرداب ها جمع شده و مدفون شده اند ، بر اثر فشار ، حرارت ، کاتالیزور و باکتریهای تبدیل کننده به وجود آمده اند ، این مواد به وسیله تشکیل رسوبی دائم از ذرات ریز و غیرقابل نفوذ مثل گل رس ، آهک و غیره در محل خود حفظ شده اند و دگرگونی های زمین سبب روان شدن و تراکم آن در مخازن زیرزمینی شده است .

نفت تشکیل شده به علت مایع بودن و همچنین به علت خاصیت موئینگی محیط خود از خلال سنگ ها گذشته ، زیر یک طبقه غیرقابل نفوذ ، در بالاترین قسمت یک چین خوردگی که طاقدیس نامیده می شود ، ذخیره می گردد . یکی از تئوری هایی که بع طور ساده برای تشکیل نفت خام بیان می شود این است که مواد آلی در اثر حرارت و فشار تقطیر شده اند و به صورت نفت درآمده اند .

چند نوع نفت خام از همین طریق در آزمایشگاه تهیه شده که منشأ آنها در انواع نفت خام استخراجی از قشر زمین یافت گردیده است . نظریه دوم این است که تغییرات ماده ی آلی برای تبدیل به نفت ممکن است حتی در درجه حرارت معمولی و فشار نزدیک به اتمسفر انجام پذیرد و در مجموع نفت خام به صورت مایع است و معمولاً در محل اولیه خود باقی نمی ماند و بنابراین نمی تواند در شرایط عمل تولید آن مطالعه نمود . نفت خام غالباً مسافت قابل ملاحظه ای را به صورت طولی و عمودی در صخره ها طی می کند و در نتیجه محل اصلی تشکیل آن معلوم نیست .

ترتیب طبقات موادی که در چاه های نفت قرار دارند ، براساس چگالی آن مواد می باشد به طوریکه گاز که سبک ترین آنهاست در طبقه رویی و آب و نمک که سنگین ترین آنهاست در طبقه زیرین قرار می گیرد .

ساختار ترکیبی نفت خام از نظر مواد سازنده آن :

همان طور که گفته شد ، نفت خام مجموعه وسیعی از انواع ترکیبات آلی را شامل می گردد که قسمت عمده آن را هیدروکربن ( به صورت اشباع و یا غیر اشباع ) و قسمت دیگر را غیرهیدروکربن تشکیل می دهند . مواد آلی راسب در رسوبات زمین به ماکرومولکول های غیرقابل حل ( کروژن ) در حلال های آلی ، تبدیل می شوند که تحت فرآیندهای ژئوشیمیایی و تحمل حرارت به نفت خام سیال تبدیل می گردند .

مواد آلی قابل حل در حلال های آلی را اصطلاحاٌ بتومن می نامند . به عبارت دیگر بتومن همان هیدروکربن های سیال ( نفت خام ) است که از سنگ منشأ تولید و در سنگ مخزن تجمع می یابد .