دانلود تحقیق برنامه ریزی شهری

مقدمه یکی از موارد بسیار حساس در برنامه ریزی شهری، چگونگی برنامه ریزی برای فضاهای آزاد و نیز نحوۀ برخورد با فضاهای سبز درون شهری می باشد.

فضای سبز درون شهری با توجه به اثرات متنوع آن در محیط می تواند به عنوان بخشی از مجموعه راه حل های مسائل و مشکلات شهری در فضاهایی که تاثیر آن محرز گردیده است، مورد استفاده واقع شود.

در شهرهای امروزی با توجه به گسترش وسعت آنها و به خاطر جلوگیری از اتلاف وقت شهروندان و جلوگیری از ایجاد تردٌد وسایل نقلیه در سطح شهر، پارک های محله ای اهمیت ویژه ای دارند.

به علاوه این پارک ها به دلیل محله ای بودن جنبۀ خصوصی تری دارند و قابل دسترسی تر هستند.

بنابراین طراحی این پارک ها از اهمیت به سزایی برخوردار هستند.

دانستن عوامل جذب موجود در این پارک ها، ما را در طراحی هر چه بهتر این فضاها یاری می دهد.

این تحقیق تلاشی است برای دانستن عوامل جذبی که در یک پارک محله ای برای ساکنین همان محله مورد توجه است.

دلیل انتخاب پارک شفق به این خاطر بوده که با وجود محله ای بودن آن، دارای انواع مختلف امکانات از قبیل فرهنگسرا، کتابخانه، چایخانه و … است.

در این تحقیق سعی شده با نمونه گیری تصادفی و پاسخ به پرسشنامه و مصاحبه با مراجعین به پارک و مسئولین و محاسبۀ آمار این پاسخ ها به تجزیه و تحقیق پرداخته شود.

2 پارکها و فضای سبز در شهرها 2-1 لزوم وجود پارک و فضای سبز مشجر در شهرها پارک سازی تنها هنری زیبا نیست.

بلکه مانند معماری تابع اصول و قواعد فنی می باشد که انحراف از آن به زیبایی طرح نیز لطمه شدید وارد می سازد.

این اصول و قواعد نیز به نوبۀ خود تابع شرایط زندگی مردم شهرنشین و علل احتیاج ایشان به فضای سبز می باشد که در زیر به طور اجمالی بررسی می شود.

2-1-1 اثرات بهداشتی با پیشرفت علوم و صنایع ماشینی هوای شهرها روز به روز آلوده تر و برای زندگی بشر نامساعدتر می شوند و همه می دانند که نباتات از بهترین عوامل تصفیه هوا هستند.

زیرا در روز عمل تنفس گیاه بر خلاف حیوانات بوده و گازهای خطرناک کربن را جذب و اکسیژن خالص که مایۀ حیات بشر است، پس می دهند و از این رو تا حد زیادی به صحت و سلامت بشر کمک می کنند.

2-1-2 اثرات روانی زندگی و فعالیت روزانه شهرنشینان در وضع اجتماعات پیشرفته امروزی طوری است که اعصاب و روحیه ایشان بیش از جسمشان دچار خستگی و فرسایش می شود.

خاصه که مقررات اجتماعی و نظم شهری قیودی را ایجاد می کند که با غریزه طبیعی و آزاد بشر مغایرت زیاد دارد.

خیابانهای شلوغ و پر رفت و آمد با خط کشیهای راهنمایی و جمعیت پیاده روها، تمام حواس و فکر شخص را بیش از کارهای فکری به خود مشغول داشته و موجب خستگی روح می گردد.

از این رو گردش در خیابان ها نه تنها برای اعصاب تمددی ایجاد نمی کند، بلکه اثر معکوس و خسته کننده دارد.

خاصه آن که گردش وقتی ایجاد راحتی می کند که شخص در حرکت آزاد بوده و بدون هدف خاصی به هر طرف که بخواهد برود.

حال آنکه در خیابان های راست که دو طرف آن را ساختمان های بلند محدود نموده اند، آزادی را از شخص سلب می کند.

2-1-3 اثرات اجتماعی برخورد به دوستان و آشنایان در محیط خارج از منازل و ادارات، همیشه ایجاد طرب و شادی می کند، مشروط به اینکه بتوان لحظه ای با آرامش و بی سر و صدا با ایشان به صحبت پرداخت، متأسفانه در حاشیۀ خیابانها یا داخل مغازه ها و کافه ها، چنین محیطی فراهم نیست، همچنین خروج از محیط منازل و فراغت از قیود و مشکلات روزانه خانوادگی در خیابان ها و اماکن ایجاد نشاط نمی کند.

در صورتی که این هر دو در محیط باز و آزاد پارک ها و فضای سبز، جایی که بچه ها می توانند بدون قید و شرط به هر طرف بروند و بزرگسالان می توانند در گوشه ای بنشینند یا آزادانه قدم بزنند، به راحتی فراهم است.

2-2 پارک و ساختار مطلوب آن 2-2-1 تعریف پارک پارک فضای سبز عمومی است که استفاده از آن برای هر شهروند آزاد است.[1] پارک ها به صورت شبکه ای زنجیره ای در مقیاسهای مختلف طراحی می شوند.

پارک کودک، پارک محله، پارک ناحیه، پارک شهر، پارک جنگلی یا حاشیه ای، پارک منطقه ای و پارک ملی اجزای سلسله مراتب پارک ها را تشکیل می دهند.[2] شعاع عملکرد مفید بعضی از این پارک ها به ترتیب، پارک کودک 1600 متر، پارک محله دو تا سه کیلومتر، پارک ناحیه سه کیلومتر و پارک شهر پنج تا شش کیلومتر است.[3] اگر چه تاریخ شهرسازی نشان می دهد که تا قبل از قرن چهارم بشر به احداث باغ و فضای سبز نمی پرداخت، اما به نوشتۀ دایره المعارف بریتانیا[4] ، اولین پارک طراحی شده به مفهوم امروزی که دارای فضای سبز عمومی و امکانات جنبی تفریحی- ورزشی بوده است، در قرن نوزدهم پدید آمده است.[5] 2-2-2 طراحی پارک با شیوۀ آزاد از زمانی که انسان با زندگی در شهرهای بزرگ از طبیعت فاصله گرفت، هر چه بیشتر نیاز به بودن در طبیعت و گذراندن اوقاتی از زندگی خود در فضاهای طبیعی را حس کرد.

او هر چند که می توانست با رفتن به فضاهای طبیعی بکرِ دور از شهرها (جنگل ها، دشت ها، ...) این نیاز را برآورده کند، ولی به علت دوری مسافت و کمبود وقت، همواره نیاز به ایجاد فضاهایی شبیه به طبیعت و قابل دسترس را حس کرده است.

می توان گفت وجود پارک ها با شیوۀ آزاد یکی از راه حل های پاسخ به این نیاز در شهرها بوده است.

در شیوۀ آزاد هر چه بیشتر سعی می شود که فضاهای طراحی شده شبیه به طبیعت آزاد و بکر و دست نخورده باشد.

در طراحی این گونه پارکها توجه به نکاتی ضروری است که به چند مورد از آنها در زیر اشاره می شود : از آنجا که طبیعت محکوم به خطوط راست و منظم هندسی نشده و حدود نمی شناسد، سعی می شود در این پارک از خطوط غیر مستقیم و اشکال به دور از نظم هندسی استفاده شود.

رعایت چشم انداز و هدایت بصری و نه با اجبار استفاده کنندگان پارک به نقاط جالب و دیدنی.

وجود فضاهای سبز و گشوده.

باید در نظر داشت که ورود ناگهانی به محیط پارک با شیوۀ آزاد در قلب شهر ممکن است برای چند لحظه غیر منتظره برسد و از این رو شاید بهتر باشد که تغییر محیط قدری تدریجی صورت گیرد.

بطوریکه به نظر نیاید پارک قطعه ای جدا و محصور شده توسط فضاهای خشک شهری است.

پارک باید به گونه ای باشد که هنگام گردش داخل آن چشم اندازهای اطراف و رو به خارج پارک تا حد امکان به فضاهای طبیعی باشند و از هر نقطه دید و منظر به طبیعت خارج پارک باشد و نباید اجازه داد تا با دیدن فضاهای خشک شهری،حس در طبیعت بودن را از بیننده بگیریم.

رعایت تناسب در ارتفاع درختان به گونه ای که مانند آنچه در طبیعت آزاد به علت شرایط حیات طبیعی وجود دارد، درخت هایی که در دره ها و گودالها میرویند، معمولاً کشیده تر و بلندتر از درختان ارتفاعات می باشد.

اغلب توده های انبوه اشجار از یک نوع و گونه خاص هستند و در عین اختلاط بطور دسته جمعی زیست می کنند.

اگر در جنگل گردش کنیم، خواهیم دید که نواع اشجار از محلی به محل دیگر، هرگز بطور ناگهانی تغییر نمی کند بلکه بین دو گروه از گونه های مختلف، مقداری از هر دو گروه موجود میباشد.

برای این که پارک در طول مدت سال از پوشش سبز گیاهی برخوردار باشد، خوب است از انواع مختلف درختان اعم از درختان همیشه سبز و درختان برگ ریز در پارک استفاده شود.

آب که از مهمترین عوامل متحرک طبیعت است، در پارک سازی نقش چنان مهم بازی می کند که از وجود آن نمی توان صرفنظر نمود.

در ساختمان مجاری و آب نماها باید دقت نمود که تصنعات بیش از خود آب، جلب نظر نکند و از بکار بردن مصالح سنگین و اشکال زیاد جالب، خودداری شود.

زیرا آب خود یکی از عناصر حاکم بر طبیعت است و از خود دارای مشخصات جالبی است.

هماهنگی با محیط و اقلیم، بهتر است که ساختار پارک با طبیعت همان ناحیه سازگار باشد.

به عنوان مثال، خوب از گونه های گیاهی بومی همان ناحیه در پوشش سبز پارک استفاده شود.

2-2-3 امکانات دیگر مخصوص پارک ها لازم است در پارک ها و یا اطراف آن تأسیسات و امکاناتی مستقر گردد تا پارک به راحتی مورد استفاده اقشار و گروههای مختلف قرار گیرد و محیط متنوع تر و جذاب تری بوجود آید.

اما سطوح ساخته شدۀ داخل پارک نباید بیش از پنج درصد سطح پارک را اشغال کند.

بعضی از این تأسیسات و امکانات به شرح زیر هستند : تأسیسات فضای بازی کودکان زمین بازی برای انواع فعالیت های ورزشی (زمین والیبال- فوتبال-...) وجود غذاخوری و اغذیه فروشی و چایخانه درون پارک وجود کتابخانه، فرهنگسرا، سالن نمایش تئاتر و ...

در درون پارک وجود پارکینگ عمومی در اطراف پارک پیش بینی دسترسی های مناسب با توجه به نوع پارک (محله ای- منطقه ای- شهری - ...) احداث سرویس های بهداشتی مناسب برای استفاده کنندگان 3 فضای سبز تهران گفتگو در زمینۀ فضای سبز تهران نمی تواند به صورت منفک از سیر تکوین و همچنین جدا از ساخت و بافت هم اکنون شهر به انجام رسد.

زیرا فضای سبز شهری می بایست به عنوان بخشی جاندار ساخت کالبدی شهر تلقی شده و از همین دیدگاه نیز مورد ارزشیابی قرار گیرد.

3-1 کیفیت محیطی تهران در تهران بار آلودگی هوا بسیار سنگین است، به طوری که در مورد برخی از آلاینده ها، مانند اکسیدهای ازت، نشانگر یک بحران جدی می باشد.

وضعیت پستی و بلندی ها و نیز ساخت و بافت شهری نیز به تشدید آلودگی هوای تهران دامن می زند.

فقدان شبکه دفع فاضلاب تهران و نیز ضعف شبکه جمع آوری آبهای سطحی، تخلیه بخش متنابهی از زباله و خاکروبه شهری به شبکۀ آبها و بسیاری دیگر از این قبیل عوامل موجبات آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی این شهر را فراهم آورده اند.

در تهران روزانه حدود 5000 تن زباله توسط شهرداری جمع آوری می شود و بقیه آن در گوشه و کنار شهر،پخش می گردد.

نظافت شهر هنوز به روش های سنتی، توسط رفتگران، اغلب در ساعات صبح به هنگام سر کار رفتن مردم شهر صورت می گیرد که این امر موجبات غیر بهداشتی شدن محیط را فراهم می آورد.

در تهران در زمینۀ آلودگی صوتی هنوز مطالعه جامعی صورت نگرفته و تراز صوتی تهران هنوز به طور کامل تعیین نشده است.

لیکن از مطالعات پراکنده موجود می توان میانگین آلودگی صوتی این شهر را در حدود 80 دسی بل فرض نمود و این در حالی است که تاثیر آلودگی صوتی 80 دسی بل آ و بیش از آن منجر به ناراحتی های مختلف جسمی و روحی در انسان می گردد.

3-2 گسترش شهر تهران و اثرات آن بر فضای سبز در تهران طراحی و معماری فضای سبز به "شیوۀ چشم انداز سازی" یعنی طراحی فضای سبز در فضایی وسیع و به نحوی که کل ساخت شهری را متأثر سازد، هرگز وجود نداشته است.

از متون تاریخی نیز چنین بر می آید که در تهران احداث فضای سبز، بیشتر به صورت باغ سازی، آن هم نه در همه نقاط شهر، بلکه تنها در محله های اشراف نشین مرسوم بوده است.

مقطعی از تاریخ شکل گیری و گسترش شهرها، همواره با تخریب طبیعت و چشم اندازهای طبیعی و شبه طبیعی بهمراه است، زیرا بستر هر شهری از طبیعت و یا حداقل اراضی زراعی و مرتفعی تشکیل یافته است.

تهران نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست.

لیکن آنچه در مورد این شهر حائز اهمیت و توجه است، تخریب مداوم و بدون توقف فضاهای سبز مصنوعی است که نسلی بوجود می آورد و نسلی دیگر آن را نیست و نابود می سازد.

3-3 میزان فضای سبز موجود در تهران میانگین آماری که از منابع مختلفی مانند نشریه شهرداری تهران در سال 1364،مطالعات پارک داری سازمان حفاظت محیط زیست در دانشگاه تهران، روزنامه کیهان شمارۀ 13787 مورخ بیست و شش آذر شصت و هشت، به دست آمده است، نشان می دهد که سرانه فضاهای باز و سبز شهری تهران در بین سالهای هزار و سیصد و شصت و چهار تا هزار و سیصد و شصت و هشت، حدود 8/1 متر مربع و سرانه فضای پارکها حدود یک ممیز یک دهم متر مربع است.

از این میزان منطقه 5 با سرانه فضای سبز شصت متر مربع بیشترین و منطقه ده با سرانه فضای سبز یک دهم متر مربع کمترین میزان فضای سبز را دارا هستند.

لازم به ذکر است که سرانه فضای سبز مورد نیاز برای هر نفر براساس استانداردهای جهانی حدود پانزده متر مربع تا بیست متر مربع و نسبت به سطح فضای شهر 10 درصد کل شهر می باشد.

4 پارک شفق پارک شفق با مساحت کلی 18145 مترمربع در منطقۀ 6 شهرداری تهران واقع شده است.

نزدیک ترین خیابان اصلی به پارک، خیابان سیدجمال الدین اسد آبادی (یوسف آباد) است.

پارک از چهار طرف مسیر ماشین رو دارد که دوتای آنها فرعی، و دو تای دیگر نیمه فرعی هستند.

کل فضای سبز این پارک محله ای چهارده هزار مترمربع و فضای غیر سبز آن چهارده هزار و صد و چهل پنج مترمربع می باشد.

امکانات و تأسیسات پارک : درختانی که در پارک وجود دارند : 4-1 شرح تحقیقات در مورد عوامل جذب مردم پارک شفق این تحقیق در چهار مرحلۀ جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه در سطح پارک، مصاحبه با مسئول کتابخانه، مصاحبه با مسئول فرهنگسرا و جمع آوری اطلاعات آماری از فرهنگسرا، صورت گرفته است.

4-1-1 جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه پرسشنامه تهیه شده با بیست سوال تشریحی و غیر تشریحی بصورت تصادفی در سطح پارک توزیع شد که در پرسشنامه سن، جنسیت، میزان تحصیلات، محل تولد، دوری یا نزدیکی محل زندگی در پارک و نوع محل سکونت افراد در ابتدا سوال شده است.

پاسخگویان بعد از آن، به این سوالها پاسخ دادند : - به چه قصدی به پارک می آیند؟

- کدام قسمت پارک به نظرشان زیباتر است؟

- نواقص و برنامه های مناسب برای آینده پارک چیست؟

- از کدامیک از امکانات پارک استفاده می کنند؟

- پارک تا چه حد جوابگوی نیاز اقبشار و سنین مختلف بوده است؟

- به چه پارک های دیگری می روند و دلیل رفتنشان به آن پارک ها چیست؟

جدول شمارۀ 1 – پاسخگویان پرسشنامه به تفکیک جنسیت و سن اطلاعات این جدول از پرسشنامه ها استخراج شده است.

نتیجه بدست آمده از این جدول نشان می دهد که بیشتر مراجعه کنندگان به پارک را حدود سنی 18 تا 30 سال به خصوص هجده تا بیست سال یعنی جوانان تشکیل می دهند.

بعد از آن، بیشترین استفاده کنندگان را افراد بالاتر از پنجاه سال تشکیل می دهند و بعد از آن به ترتیب کودکان و افراد بین سی تا پنجاه سال استفاده کنندگان زا پارک هستند.

به علاوه این جدول نشان می دهد که مردان استفاده کننده از پارک حدوداً دو برابر زنان مراجعه کننده به پارک هستند.

در جواب پرسش دوری یا نزدیکی افراد به پارک، مشاهده شد که هفتاد و پنج درصد از پاسخگویان محل سکونتشان نزدیک به پارک بوده (بطوریکه می توانستند پیاده به پارک بیایند) که با توجه به این درصد بالا نشان می دهد که استفاده کنندگان پارک معمولاً محلی بودند.

در مورد نوع محل سکونت افراد، هفتاد و دو و نیم درصد آپارتمان نشین، ده درصد ساکن مجتمع مسکونی و دوازده و نیم درصد در خانه های ویلایی ساکن بودند.

این آمار نشان می دهد که بیشتر استفاده کنندگان پارک ساکنین آپارتمانها هستند که کمبود فضای سبز در محل سکونتشان معمولاً وجود ندارد.

در مورد مراجعه زیاد یا کم افراد، هفتاد و پنج درصد پاسخگویان اظهار کردند که زیاد به پارک می آیند و بیست و پنج درصد به صورت تصادفی و به ندرت و کم به پارک می آیند.

این درصد نشان می دهد که اکثر استفاده کنندگان از پارک ثابت و دائمی هستند.

جدول شمارۀ 2- پارکهای دیگری که پاسخگویان پرسشنامه به آنها می رفتند (ارقام به درصد است) اطلاعات این جدول از پرسشنامه ها استخراج شده است.

اکثراً دلیل استفاده از پارکهای دیگر را بزرگی ان پارکها و وجود امکانات بیشتر به خصوص برای بازی کودکان مطرح کرده اند.

پارک ساعی بیشترین درصد استفاده کنندگان را دارد که دلایل آن از این قبیل است: 1- نزدیکی به پارک 2- وجود امکانات بیشتر جهت تفریح بچه ها 3- وجود آب نما ها و حیوانات 4- وجود امکانات وسیع تر کتابخانه ای بعد از آن پارک ملت به دلیل بزرگی و تنوع، وجود زمینهای بازی از قبیل اسکیت و ...

بیشترین استفاده کنندگان را دارد.

سایر پارک ها به علت دوری راه ،کمتر مورد استفاده قرار میگیرند و مراجعه به آنها به ندرت و تفننی است.

جدول شماره3- میزان استفاده مراجعه کنندگان به پارک از امکانات و تأسیسات وفضاهای پارک اطلاعات این جدول از پرسشنامه ها استخراج شده است.

طبق آنچه جدول نشان می دهد، بیشترین امکانات مورد توجه و استفاده مراجعه کنندگان به پارک شفق، فضای سبز آن است و بعد از آن به ترتیب چایخانه و بوفه بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.

این نتایج نشان می دهد که پارک بیشتر از لحاظ تفریحی مورد توجه است.

بر طبق جواب هایی که پاسخگویان به سؤال دلیل آمدنشان به پارک دادند، مشخص شد که چهل و پنج درصد آنها برای تفریح، قدم زدن و استفاده از فضای سبز به پارک می آیند، سی و پنج درصد برای استفاده از کتابخانه و فرهنگسرا به پارک می آیند، دوازه و نیم درصد برای طراحی و کارهای هنری و بقیه برای استفاده های متفرقه می آیند.

جدول شمارۀ 4- اطلاعاتی در مورد پاسخگویان به سؤالهای پرسشنامه اطلاعات این جدول از پرسشنامه ها استخراج شده است.

مکان هایی که به عنوان زیباترین قسمت پارک و محلی که بین تمام نقاط پارک آنجا را ترجیح می دهند با درصد افراد پاسخگو از این قبیل است.

تمام پارک بیست و پنج درصد، سمت جنوب یازده و یک دهم درصد، حوض و فواره یازده و یک دهم درصد، قسمت شرقی هشت و سه دهم درصد، کتابخانه هشت و سه دهم درصد، فضای سبز بیست و دو و دو دهم درصد، میز شطرنج دو و هفت دهم درصد.

نسبت به قسمت های مختلف پارک عدۀ بیشتری نیمه جنوبی پارک را ترجیح می دادند.

وقتی که به نقشۀ پارک شفق (نقشۀ شماره 2) توجه می کنیم، می بینیم قسمت شمالی شامل تأسیسات و امکانات کتابخانه و فرهنگسرا و بطور کلی ساختمان های پارک است.

اما به طرف نیمه جنوبی که می رویم، فضای سبز و درخت کاری بیشتر شده و منظرۀ غالب که به چشم می خورد فضای سبز پارک است.

(عکس شمارۀ 7 و 12) نسبت به قسمت های غرب و شمال غرب، استفاده کنندگان معمولاً سمت شرقی را ترجیح می داند.

(عکس 5 و 6).

قسمت شرقی پارک با مسیرهای پیچ در پیچ طبیعی به گونه ای ساخته شده که به طبیعت واقعی نزدیک تر است.

این ترجیح ناشی از نیاز و علاقه فطری انسان به طبیعت است.

این قسمت پر درخت بوده و نسبت به سایر قسمت ها سایه دارتر و به نسبت وسعت، خلوت تر و آرامش بخش تر است و هوای بهتری دارد.

علاقه مردم به حوض پارک و فوارۀ آن نشان دهندۀ تاثیر دلپذیر آب برای انسان است که از نظر روانشناسی یکی از عوامل موثر در شادابی انسان شناخته شده است.

البته به دلیل آن که این قسمت روز سایه ندارد، استفاده کنندگان آن را در شب ترجیح می دهند.

(عکس 12 و 14).

نوجوانان و جوانان جلوی کتابخانۀ عمومی پارک را به جاهای دیگر ترجیح می دهند.

به دیلیل این که رفت و آمد مارجعین به کتابخانه و سایر قسمت های فرهنگی در این مکان زیاد است و بطور کلی تراکم جمعیت که سهم عمدۀ آن را جوانان تشکیل می دهند در این ناحیه زیاد است.

(عکس 11) نواقص پارک : ده درصد مردم شلوغی پارک، بیست درصد کمبود وسایل بازی کودکان، بیست درصد کوچک بودن پارک، ده درصد نداشتن موزیک ملایم و بیست درصد ناراحتی از وجود افراد و بقیه بطور متفرقه به مسایلی مانند کمبود آب خوری، کمبود نیمکت میزدار، گرانی اغذیه برای کودکان و ...

اشاره کرده اند.

شاید مهمترین دلیل پارک وسعت کم آن با توجه به مراجعه کنندگان زیاد پارک باشد.

این پارک، یک پارک محله ای بوده است که ساختن فضاهای مختلف فرهنگی و تفریحی در آن باعث شده مراجعین دیگری غیر از مردم محله و به دلایل دیگری غیر از استفاده از فضای سبز به پارک بیایند.

هر چند که هنوز تعداد مراجعین محله ای بسیار بیشتر از مراجعین خارج از محله است.

اما این مسئله باعث که پارک شلوغ تر شود.

در عکس 7 فضای بازی کودکان دیده می شود که نه تنها وسایل بازی بچه ها فقط شامل یک تابِ بازی و یک سرسره است، بلکه وسعت زمین بازی بچه ها نیز بسیار محدود و کم است.

شصت درصد استفاده کنندگان اظهار کردند که امکانات پارک برای کودکان مناسب نیست و هشتاد درصد معتقد بودند که پارک برای بزرگسالان و سالمندان مناسب است.

4-1-2 مصاحبه با مسئول کتابخانه کتابخانه در بهار سال 1377، دو هزار و پانصد و شصت نفر عضو دارد.

ساعت کار کتابخانه از 7صبح تا 9 شب بطور یکسره می باشد.

در یک روز حدود هشتاد و پنج کتاب امانت داده می شود.

ظرفیت سالن و مطالعه آقایان و خانم ها به روی هم صد نفر است که در طول روز معمولاً به طور پیوسته، ظرفیت سالن مطالعات تکمیل است.

در طول چهارده ساعت کار کتابخانه در روز حدود پانصد نفر مراجعه کننده دارد اعم از معالعه کنندگان و امانت گیران که به طور میانگین در یک ساعت سی وشش نفر مراجعه کننده دارد.

کلیۀ اعضاء کتابخانه، ساکن منطقه یوسف آباد می باشند.

این آمار نشان می دهد که بطور متوسط در یک روز حدود پانصد نفر برای استفاده از کتابخانه به این پارک وارد می شوند که ممکن است از امکانات دیگر پارک از قبی فضای سبز، بوفه، چایخانه و ...

استفاده کنند.

4-1-3 مصاحبه با مسئول فرهنگسرا غیر از کلاسهای آموزشی ثابت، برنامه های مختلفی از قبیل برپایی نمایشگاه ها، تئاترها، سخنرانی ها و ...

بطور ناپیوسته در پارک برگذاری می شود که مراجعین هم دارند.

ولی آمار دقیقی از تعداد آنها در دست نیست.

کلاسهای آموزشی در شش روز هفته برگذار می شود که تعداد و ساعت آنها در یک روز متفاوت است.

اما بطور متوسط پنجاه تا شصت نفر هنرجو جهت شرکت در کلاسها به پارک مراجعه می کنند.

4-1-4 جمع آوری اطلاعات آماری از فرهنگسرا طی آمارگیری از فهرست ثبت نام هنرجویان ترم چهارم 1377، سیصد و چهل و ÷نج نفر شرکت کننده وجود دارد که دویست و چهل و هشت نفر آنها یعنی هفتاد و دو درصد از هنرجویان از محله یوسف آباد هستند.

5 نتیجه گیری درصد بالای استفاده کنندگانِ پارک که ساکن آپارتمان ها بودند، نشان دهندۀ این حقیقت است که زندگی در آپارتمانها با کمبود فضای سبز و باز همراه است.

نیاز شدید ساکنینِ آنها باعث می شود استفاده از فضاهای سبز عمومی نظیر پارک ها، به خصوص اگر این پارک ها محله ای بوده و نزدیک محل سکونتشان باشد، بسیار مورد استقبال قرار گیرد.

در طی آمارگیری، درصد بالای استفاده کنندگان که هم محل با پارک بودند نیز تأیید کنندۀ این مطلب است.

وجود امکانات مختلف در پارک با توجه به نوع آن امکانات پاسخگوی ردۀ سنی خاصی از افراد جامعه می باشد.

بطوریکه به عنوان مثال، تحقیق در مورد پارک شفق که دارای امکاناتی مثل فرهنگسرا و کتابخانه، تئاتر و ...

می باشد، بیشتر مورد توجه جوانان قرار گرفته.

ولی کودکان که نیاز به فضاهایی مثل زمین بازی و باغ وحش، اسباب بازی و ...

دارند، این پارک به خوبی پاسخگوی نیاز آنها نیست.

ردۀ سنی دیگری که در این پارک زیاد به چشم می خورد، سالمندان هستند.

این پارک به دلیل داشتن فضای سبز زیبا، هوای مناسب و آرامش که به خصوص به دلیل نبودن سر و صدا و شلوغی کودکان، مورد توجه این ردۀ سنی قرار دارد.

جدا از امکانات موجود در پارک خود پارک و فضای سبز آن، هوای مناسب و سایه دار بودن آن، بزرگترین عوامل جذب مردم به پارک هستند که نشان دهندۀ نیاز شدید مردم به این گونه فضاها است، هر چند امکاناتی مانند چایخانه و بوفه در پارک کاملاً از طرف استفاده کنندگان پارک مورد استقبال قرار گرفته است.

وجود فرهنگسرا با کلاس های آموزشی متنوع و برپایی نمایشگاه ها و برنامه های نمایشی و تئاتر و موسیقی باعث جذب عده ای از مردمِ خارج از محدودۀ محله ای پارک شده است.

برآوردن عملکردهای اولیه، راحتی و امکانات کافی برای مردم جزء جدایی ناپذیر و لازم برای هر پارک است اما آنچه پارک ها را از هم متمایز می کند و باعث موفقیت بیشتر یک پارک در جذب مردم می شود، عوامل زیبایی شناسی آن پارک است.

انسان به فضایی برای استراحت و آرامش مغزی و جسمی نیاز دارد و زیبایی پارک و عناصر زیبایی شناسانۀ آن، بهترین پاسخگوی این نیاز است.

از نظر روانشناسی، عوامل مؤثر بر انسان در پارک ها و فضاهای سبز را می توان به سه دسته تقسیم کرد: 1- درخت کاری و فضای سبز 2- طبیعت با آب 3- معماری پارک غیر از آب و فضای سبز (ساختمان ها) که تحقیقات روانشناسی نشان داده آب بیشترین اثر را در تحریک انسان دارد و سپس مناظر طبیعی و درختان در انسان آرامش ایجاد می کند.

طبق آماری که از مناطق بیست گانه شهر تهران به دست آمده است، منطقۀ 6 شهرداری تهران (که پارک شفق در آن واقع شده است)، با کمبود فضای سبز مواجه است.

تراکم، شلوغی، آلودگی هوا و آپارتمان سازی در این منطقه فقدان زیاد فضای سبز و هوای پاکیزه را برای مردم منطقه ایجاد کرده است.

تحقیقات در مورد پارک شفق نشان می دهد که این پارک به عنوان یک پارک محله ای کوچک، بسیار مورد توجه مردم منطقه است.

هر چند که امکانات مختلف پارک باعث جذب گروهی از مردم به پارک بوده است.

اما وجود پارک به عنوان فضای سبز محله ای یا فضاسازی مناسب و زیبا مهمترین عامل جذب مردم و اصلی ترین نیاز مردم محله است.

ضمیمۀ1 مشکلات کار تهیه، توزیع و جمع آوری اطلاعات پرسشنامه با مشکلاتی همراه بوده که به شرح زیر است : از بین پرسشنامه هایی که توزیع شد، حدود 86 درصد آن جمع آوری شد و 14 درصد بقیه برگردانده شد.

تنها 80 درصد از پرسشنامه ها قابل استفاده بودند و 6 درصد آن فاقد ارزش بودند.

کلیۀ آمارگیری ها از بین این 80 درصد که در واقع 40 نفر را تشکیل می دادند، انجام گرفت.

لازم به ذکر است که در بین همین چهل نفر نیز به برخی از پرسش های پاسخنامه جواب داده نشده بود.

درصد بدست آمده از نتایج آن پرسش ها بدون حساب افراد پاسخ نداده از همان 40 نفر حساب شده است.

به عبارت دیگر تمام درصدهای آماری از بین 40 نفر حساب شده است تا عددهای بدست آمده، قابل مقایسه باشند.

منابع فارسی از بین پرسشنامه های بهرام سلطانی، کامبیز، فضای سبز تهران، معماری و شهرسازی، دورۀ دوم، شمارۀ هشتم، مردادماه 1369.

تجدد، فریبرز، جواد شهیدی، کورش، ارزیابی فضای سبز موجود در تهران، معماری و شهرسازی، شمارۀ 12، دورۀ سوم، اردیبهشت- خرداد 1371.

ملک منصور، امیراسماعیل، پارکهای عمومی و فضای سبز در شهرها، مجله آبادی و مسکن، شمارۀ 1، سال اول، تابستان 1345.

منابع خارجی – ROGEAR, Aesthetic and Amotional Influences of Vegelation an Review of the Seientific Litrature, 1985.

فهرست نقشه ها نقشه شمارۀ 1- سایت محل قرارگیری پارک نقشۀ شمارۀ 2- پلان پارک شفق نقشۀ شمارۀ 3- پلان پارک شفق- نشان دادن محل عکس ها و دید عکس ها فهرست عکسها عکس 1- ورودی جنوب شرقی عکس 2- ورودی جنوب غربی عکس 3- ضلع جنوبی پارک از بیرون عکس 4- ضلع غربی پارک عکس 5- ضلع شرقی پارک پردرخت ترین و پر ساقه ترین قسمت پارک عکس 6- منظرۀ شرقی پارک از بیرون عکس 7- دید به نیمۀ جنوبی پارک و زمین بازی کودکان- دید از شرق به غرب عکس 8- ورودی شمالی پارک که دید مستقیم به ساختمان کتابخانه دارد.

عکس 9- منظرۀ غربی پارک از بیرون که محل پارک اتومبیل نیز می باشد.

عکس 10- یکی از مسیرهای ضلع غربی پارک عکس 11- کتابخانه- دید از سمت شرق به طرف غرب عکس 12- فرهنگسرا- دید از جنوب به سمت غرب عکس 13- سالن آمفی تئاتر- دید از شرق به غرب عکس 14- آب نما و منظرۀ قسمت مرکزی پارک روبروی فرهنگسرا، کتابخانه و آمفی تئاتر – دید جلو عکس 15- چایخانه که یک طبقه پایین تر از سطح پارک قرار دارد.

عکس16- بوفه در کنار زمین بازی کودکان - زمین بازی1000 متر مربع-آب نما5/54 مترمربع- سالن تئاتر، نگارخانه و فرهنگسرا769 متر مربع- امور اداری پارک16 متر مربع- کتابخانه15 متر مربع- تعداد نیمکت ها59 متر مربع- بوفه11 متر مربع- سرویس بهداشت12 متر مربع- غرفه فروش20 متر مربع 1- بید مجنون17 اصله2- بید برگ1 اصله3- افرای معمولی89 اصله4- ابلق3 اصله5- اقاقیای نرگ43 اصله6- اقاقیای پیچ نری5 اصله7- چنار97 اصله8- نارون153 اصله9- ون16 اصله10- کاتالیا1 اصله12- سیب گل21 اصله13- کاج تهران130 اصله14- کاج نوئل3 اصله15- کاج کاندولا2 اصله16- ماگنولیا8 اصله17- سماق گل9 اصله18- هلوگل1 اصله19- زالزالک گل4 اصله20- گوجه گل53 اصله21- درخت سیب1 اصله22- براغ2 اصله23- سرو نقره ای4 اصله24- زیتون5 اصله25- درخت پر2 اصله26- ابریشم2 اصله27- سرو حفره ای10 اصله28 – ازگیل2 اصله29- داغداغان1 اصله30- گر1 اصله31- یاس شیروانی12 اصله32- یاس کاووسی17 اصله33- خرزهره14 اصله34- توری8 اصله35- بداغ17 اصله36- ختمی درختی18 اصله37- ارغوان48 اصله38- به ژاپنی6 اصله39- یاس زرد30 اصله40- مروارید1 اصله سن جنسیتکمتر از 18 سال18 تا 20 سال20 تا 30 سال30 تا 50 سالبالاتر از 50 سالجمعزن5/2 درصد5/12 درصد10 درصد5/7 درصد05/32 درصدمرد10 درصد20 درصد15 درصد5/2 درصد20 درصد5/67 درصدجمع کل5/12 درصد5/32 درصد25 درصد10 درصد20 درصد100 درصد پارکهای دیگر جنسیتساعیملتلالهجمشیدیهنظامیروستانصبابعثتنیاورانزن5/17105/121000005/2مرد5/42255/755/25/255/20جمع کل603520155/25/255/25/2 امکانات پارککتابخانهمطالعهفرهنگسراتئاترزمین بازی بچه هاچایخانهبوفهزن5/125/7105/7055/7مرد55/121510105/375/32مجموع5/1720255/17105/4240امکانات پارککتابفروشیقدم زدنفضای سبزمیز شطرنجتفریحتفریح کودکانطراحیکلاسهای فرهنگسرازن5/75/72555/125/205/7مرد25155/525/325/1755/125/7مجموع5/325/225/775/37305/75/1215 پاسخگویانمحل تولد در تهرانمحل تولد غیر تهرانتحصیلات دانشگاهیتحصیلات غیر دانشگاهیزن20 درصد10 درصد5/17 درصد15 درصدمرد45 درصد15 درصد30 درصد25 درصدجمع کل65 درصد25 درصد5/47 درصد50 درصد