تحقیق تعمیرات و نگهداری خودرو های بنزینی

مقدمه

قبل از انجام هر تعمیری یا باز کردن قسمتی از موتور، لازم است که از معیوب بودن آن قسمت کاملا مطمئن بوده زیرا باز کردن هر نقطه ای، سبب هزینه و صرف وقت زیادی است چه بسا که اصلا احتیاجی به تعمیر آن نبوده و یا در صورت، لزوم با اندک کاری می شد عیب را برطرف نمود. مخصوصا تعمیر اساسی موتور که مستلزم هزینه های زیادی از قبیل خرید لوازم یدکی، اجرت تراشکاری و بالاخره مزد تعمیر آن می باشد.

لازم به تذکر است که امروزه با کمبود لوازم یدکی و بالا بردن دستمزدها، بهتر است که قبل از هر اقدام، آزمایشات لازم را انجام داد تا عیب موتور معلوم گردد و هم چنین از وجود قطعه مورد نظر در بازار و یا امکان تعمیر آن در محل خاطر جمع شد.

لذا در این فصل آزمایش های لازم و عوامل موثر در عمر موتور و همچنین موقع تعمیر موتور اتومبیل به طور اختصار ذکر شده است. باید توجه داشت که هر تعمیرکاری باید به عیب یابی موتور به طور کامل آشنا باشد تا برای هر عیب جزئی، وقت و هزینه بیشتری را صرف نکند.

1. کاهش کشش موتور

هر موقع که احساس شود، سرعت و شتاب اتومبیل در جاده های مسطح کم شده و یا در جاده هائی با سراشیبی تند و کوهستانی کشش آن ضعیف و احتیاج به تعویض دنده پایین داشته باشد (به فرض اینکه جعبه دنده کاملا سالم بوده و ترمزها به حالت آزاد و سایر قسمت های اصلی موتور نیز در حالت تنظیم باشد)، معلوم می شود که قدرت کشش موتور کم شده و علت آن سائیده شدن سیلندرها و پیستون ها و رینگ های پیستون بوده و یا اینکه عیب از مکانیزم سوپاپ ها می باشد.

2. افزایش مصرف روغن موتور

اگر موتور اتومبیل برای مدت طولانی روغن کم کند، در صورتی که از قسمت های مختلف آن از قبیل واشرها، کاسه نمدها، پیچ تخلیه روغن کارتر، لوله های اتصال روغن، اطراف فیلتر، محفظه کلاچ (هاوزینگ کلاچ)، نشست روغن مشاهده نشود. دلیل روغن سوزی موتور بوده و به این معنی که روغن دیواره سیلندرها، از اطراف رینگ های پیستون و سیلندر گذشته و به قسمت بالای سیلندر یا محفظه احتراق می رسد (در اثر سائیده شدن پیستون ها، رینگ ها، سیلندرها و زیاد شدن فاصله دهانه رینگ ها). این روغن در محفظه احتراق همراه با مخلوط هوا و بنزین سوخته و از اگزوز اتومبیل خارج می شود. واضح است که از چنین موتوری همیشه دود غلیظ از اگزوز آن خارج خواهد شد (به فرض اینکه روغن موتور بیش از اندازه لازم نباشد خط بالائی[1] میل اندازه گیر روغن)

یکی دیگر از علل کم شدن روغن موتور و روغن سوزی، ورود روغن از فاصله بین ساقه سوپاپ و گاید سوپاپ (گیت) به اطاقک احتراق می باشد. معمولا بوسیله کلاهک های لاستیکی فنردار که برروی ساقه سوپاپ قرار می گیرد و یا اورینگ های[2] داخل گاید سوپاپ (گیت)، از ورود روغن به داخل محفظه احتراق جلوگیری می شود. همچنین به علت خلاصی زیاد (بین ساقه سوپاپ و گاید)، روغن در زمان مکش موتور از این فاصله عبور نموده و به محفظه احتراق می رسد، این روغن پس از سوختن در سطح سوپاپ و ساقه سوپاپ به صورت دوده باقی می ماند.

به طور کلی طرز تشخیص روغن سوزی بدین شرح است که موتور را روشن کرده و مدتی رد دور آرام کار می کند، در ین حالت با فشار دادن پدال گاز، دودهای آغشته به روغن از اگزوز آن خارج می شود، که با گرفتن دست جلو اگزوز بوی روغن سوخته، استشمام می گردد.

توجه: موتورهای تازه تعمیر که هنوز رینگ ها و سوپاپ های آن آب بندی نشده است از اگزوز آن دود آغشته به روغن خارج می شود که به تدریج کم شده و از بین می رود.

ضمنا برای تشخیص روغن سوزی موتورها، می توان درب محل ریختن روغن را برداشته و در صورت مشاهده کمپرس و یا استشمام بوی روغن سوخته، روغن سوزی موتور را فهمید.

3. کم شدن کمپرس سیلندرهای موتور

ساده ترین روش برای تشخیص وضعیت کمپرس سیلندرها، این است که موتور را پس از مدتی کار خاموش نموده و به آرامی با هندل می چرخانند، در صورتی که موتور براحتی برگردد، معلوم می شود که کمپرس سیلندر از اطراف رینگ های پیستون و سیلندر و یا سوپاپ ها خارج می شود. لذا باید نسبت به تعمیر موتور اقدام شود.

هم چنین با استفاده از دستگاه کمپرس سنج نیز می توان مقدار دقیق کمپرس هر یک از سیلندرها را مشخص نموده و با رقمی که در کتابچه راهنمای تعمیرات موتور نوشته شده مقایسه کرده و وضعیت کمپرس موتور ار معلوم نمود.

به طور کلی رقم 100-150 (پوند براینچ مربع) برای موتورهای بنزینی قابل قبول است.

برای استفاده از کمپرس سنج، شمع های موتور را باز کرده و به ترتیب از سیلندر شماره یک شروع می کنند، مقدار کمپرس هر سیلندر را برروی کاغذ یادداشت می نمایند (توجه شود که لاستیک سر کمپرس سنج سالم بوده و به طور صحیح در جای شمع قرار گفته باشد و همچنین موتور بایستی با استارت چرخانیده شود). در موقع خواندن اندازه کمپرس بایستی بیشترین رقمی را که برروی صفحه کمپرس سنج خوانده می شود یادداشت گردد. این عمل را می توان برای کلیه سیلندرهای موتور انجام داد.

اگر مقدار کمپرس خوانده شده کمتر از مقدار اصلی (رقم مندرج در قسمت مشخصات فنی موتور) باشد. علتش نفوذ کمپرس از اطراف رینگ های پیستون یا سوپاپ ها واشر سر سیلندر خواهد بود. لذا با اندازه یک قاشق سوپ خوری روغن موتور از محل شمع ها، بوسیله سرنگ در بالای پیستونی که کمپرس کمی دارد می ریزند.این عمل سبب آب بندی موقت رینگ ها شده و کمپرس را نگه می دارد. اگر در آزمایش بعدی مقدار کمپرس سیلندر مورد بحث افزایش پیدا کند، عیب های زیر را می توان پیش بینی نمود:

ساییده شدن رینگ های پیستون، دیواره سیلندر و پیستون ها، هم چنین شکستگی رینگ های پیستون یا چسبیدن رینگ در شیار مربوطه .

در صورتی که با اضافه کردن روغن، کمپرس سیلندر زیاد شود، همانطوری که در پیش گفته شد عیب از مکانیزم سوپاپ ها بوده و ممکن است در قسمت های زیر مشاهده شود:

شکستگی فنر سوپاپ، میزان نبودن اندازه فیلر سوپاپ، چسبیدن سوپاپ ها، خوردگی با سوختن نشیمن سوپاپ، سائیدگی خیز بادامک میل سوپاپ، سائیده شدن تاپت سوپاپ ها و بالاخره سوختگی واشر سرسیلندر.

اگر کمپرس دو سیلندر مجاور هم، اختلاف زاد داشته باشند، لازم است که ابتداء پیچ های سرسیلندر را سفت نموده و دوباره مقدار کمپرس سیلندرها را اندازه گرفت، در صورتی که باز هم کمپرس سیلندر کم باشد، بایستی واشر سرسیلندر را عوض نمود (معمولا 10% اختلاف کمپرس سیلندرها قابل قبول است)

توجه: آزمایش کمپرس سیلندرها بایستی موقعیت انجام گیرد که موتور گرم است، زیرا در غیر این صورت روغن موتور حالت چسبندگی داشته و به علت روان کار نکردن موتور نتیجه مطلوب بدست نخواهد آمد.

4. افزایش صدای موتور

افزایش صدای موتور اتومبیل ها ممکن است در اثر کرا کردن و به مرور زمان به تدریج افزایش یابد. این صداها بیشتر از چرخ دنده ها یا زنجیر سوپاپ، تاپت های سوپاپ، پیستون ها، رینگ ها، شاتون ها، یاتاقان های ثابت و متحرک میل لنگ، گجن پین ها بوده و یا ممکن است از قسمت های دیگر موتور نیز باشد.

برای تشخیص صدا از دستگاه تقویت صدا (استاتسکوپ) که شبیه گوشی دکترها است می توان استفاده کرد. هم چنین بوسیله یک عدد پیچ گوشتی بزرگ یا یک تکه چوب خشک که یک سر آن را برروی قطعه مورد نظر و سر دیگر آن را به گوش تکیه داده و با مقایسه صدای هر قطعه با صدای قطعات مشابه، فرسودگی یا عیب هر قطعه را مشخص می کند. لازم به تذکر است که قر قطعه معیوب صدای مخصوص به خود را داشته و در اثر تجربه می توان قطعه معیوب را تشخیص داد.

5. کم شدن فشار روغن

علت کم شدن فشار روغن ممکن است به دلیل زیر باشد:

سائیدگی دنده های اویل پمپ یا ضعیف بودن فنر سوپاپ برگردان روغن، ترکیدگی یا شکستگی یا گرفتگی لوله های روغن (به علت رسوبات مواد ته نشسته) و نیز به دلیل کم بودن روغن درکارتر یا رقیق بودن روغن موتور باشد.

هم چنین زیادی خلاصی یاتاقان ها نیز سبب می شود که اویل پمپ نتواند باندازه کافی روغن به یاتاقان ها برساند. در نتیجه یاتاقان آخری به علت کمبود روغن صدمه می بیند که اصطلاحا یاتاقان سوزی یا گریپاژ گفته می شود.

در صورت روغن سوزی، بایستی یاتاقان ها عوض شده و میل لنگ مورد بازدید قرار گیرد.

فشار روغن یاتاقان ها، بوسیله فشار سنج روغن برحسب پوند براینچ مربع[3]  با کیلوگرم بر سانتیمتر مربع[4] نشان داده می شود (معمولا این فشار 30-60 پوند بر اینچ مربع با 2-4 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع می باشد.

فشار روغن موتور بوسیله لامپ روغن نیز که در داشبورد اتومبیل قرار گرفته مشخص می گردد در صورتی که فشار روغن باندازه کافی باشد لامپ روغن خاموش شده و در صورت کم بودن فشار، لامپ روشن خواهد شد.

6. عواملی که در عمر موتور تاثیر دارند.

1. نگهداری: اگر از موتور اتومبیل خوب نگهداری شده و توصیه های کارخانجات سازنده رعایت گردد، عمر آن زیاد شده و صاحب اتومبیل مدت ها بدون ناراحتی از موتور اتومبیل خود استفاده خواهد کرد. نگهداری های لازم اصولا در کتابچه راهنمای اتومبیل نوشته شده و به طور خلاصه در اینجا ذکر می شود:

تعویض روغن و فیلتر روغن (این کار بایستی به طور منظم انجام گرفته و از روغن مناسب فصل استفاده شود)، تمیز کردن صافی هوا (هواکش موتور)، تنظیم تسمه پروانه، فیلرگیری سوپاپ ها، تمیز کردن کاربوراتور و تنظیم میزان هوا و بنزین (به وسیله پیچ تنظیم)، اندازه گیری فاصله دهانه پلاتین ها و شمع ها، تنظیم دلکو (آوانس و ریتاد)، برداشتن سر سیلندر  (برای تمیز کردن دوده های سرسیلندر، لبه های سیلندر، سرپیستون)، سنگ زدن سوپاپ ها و سیت آنها، آزمایش ترموستات قبل از ریختن ضد یخ در رادیاتور، رفع عیب هر گونه صدای غیر طبیعی موتور قبل از اینکه به موتور صدمه برساند، و بالاخره روغن کاری و گریس کاری قسمت هائی که در کتابچه راهنما نوشته شده است.

2. شرایط محیط کار موتور: اگر موتور با بار بیش از اندازه و یا با حداکثر سرعت (تخت گاز) مخصوصا قبل از روان شدن موتور و آب بندی رینگ ها کار کند، باعث سائیدگی رینگ ها و سایر قسمت های متحرک موتور می گردد. همچنین موتورهائی که در جاده های کوهستانی و یا سراشیبی تند کار می کنند عمرشان کمتر از موتورهائی است که در شرایط مناسب و با بار کم کار می کنند.

3. ساختمان موتور و طراحی آن: مواد مصرف شده در ساختمان موتور و عملیات حرارتی (سخت کاری) که برروی بعضی از قسمت ها (از قبیل دیواره سیلندرها، ثابت ها و لنگی های میل لنگ، سیت و گاید سوپاپ ها و روکش کرم تایت ها، گجن پین و رینگ های پیستون) انجام می شود. سبب کاهش سائیدگی این قسمت ها می گردد.

7. موقع تعمیر موتور اتومبیل

تشخیص موقع تعمیر اساسی موتور کار مشکلی بوده و قانون و زمان مشخصی برای آن وجود ندارد. زیرا عوامل زیادی از قبیل نگهداری موتور، نوع روغن، نوع سوخت، شرایط کار، مهارت راننده و استفاده صحیح از موتور و بالاخره طرح و نوع آن موثر است.

سیلندرها یا بوش های موتوری که از آلیاژ مرغوب بوده و عملیات حرارتی به طور کامل برروی آن انجام گرفته باشد، 150-200 هزار کیلومتر کار می کنند. در صورتی که سیلندرها از چدن معمولی باشد بیش از 60-80 هزار کیلومتر کار نکرده و نیاز به تعمیر پیدا میکند.

پیاده کردن موتور از شاسی اتومبیل

1. شستشوی موتور

پس از انجام آزمایشات لازم تصمیم به تعمیر اساسی موتور بایستی قبل از شروع کار، کلیه قسمت های اتومبیل روشوئی، زیر شوئی و مخصوصا موتور شوئی شود. زیرا رعایت هر چه بیشتر نظافت در محیط کار، عمر مفید موتور را بعد از تعمیر زیاد خواهد کرد. وجود جرم و کثافات و مواد ساینده در یاتاقان ها، دیوارهای سیلندرها و یا سایر قسمت های متحرک موتور، سبب سائیدگی شده و کار تعمیرات را ضایع می کند.

دقت و تولرانس قطعات تراشکاری شده بعضی وقت ها کمتر از  اینچ با 003/0 میلیمتر است. لذا اگر ذرات خارجی یا مواد ساینده که قطرش به اندازه  اینچ باشد به موتور صدمه خواهد زد. برای مثال اگر در موقع جا انداختن یاتاقان ثابت مقدار کمی جرم در زیر آن قرار گیرد، سبب می شود که پوسته یاتاقان خوب در جای خود ته نشسته و کپه های آن درست بسته نشود و در نتیجه یاتاقان کج قرار گرفته و زودتر صدمه ببیند.

برای شستشوی موتور، روش های مختلفی متداول است که ساده تر از همه شستشو با نفت است. در این صورت با قار دادن نشت در زیر موتور و با استفاده از برس موئی، می توان کلیه قسمت های موتور را شست. اگر کارگاه مجهز به دستگاه کمپرسور باشد، به وسیله پیستوله بهتر می توان موتور را تمیز کرد. طرز استفاده از پیستوله بدین نحو است که نفت را داخل آن ریخته و با باز کردن شیر هوا و تنظیم آن بوسیله پیچ مربوطه، ذرات نفت از آن خارج شده و موتور شسته می شود. پس از اتمام کار، پیچ مربوطه را بسته و فقط با هوا قطرات نفت باقیمانده در اطراف موتور را می توان از بین برد.

باید دقت شود که حتی المقدور این کار در فضای باز انجام گیرد و چنانچه در کارگاه شسته شود، پنجره های کارگاه باز باشد. ضمنا دهانه پیستوله به طرف کسی گرفته نشود، زیرا اگر بچشم بخورد صدمه خواهد زد.

توجه: هرگز برای شستشوی موتور از بنزین یا سایر مواد فرار استفاده نشود، زیرا علاوه بر گرانی قیمت آن، بنزین در هوا پخش شده و مخلوط قابل انفجاری را تولید می کند احتمال آتش سوزی و خطرات جانی در بردارد.

روش دیگر شستشو، استفاده از دستگاه تولید بخار و مواد شوینده می باشد که این کار اغلب در کارگاه های بزرگ انجام می شود ..

2. نکاتی که در موقع پیاده کردن موتور از روی شاسی بایستی توجه شود.

1. پیچ و مهره ها، خارها، اشپیل ها (مربوط به کاربوراتور، دلکو، استارت و غیره) پس از جدا شدن از موتور بایستی در محل اولیه خود بسته شوند.

2. دقت شود که واشر سیلندر، واشر زیر کاربوراتور یا واشرهای مانیفلد هوا و دود صدمه ندیده، تا در صورت لزوم دوباره مورد استفاده قرار گیرند.

 3. کلیه قطعاتی که باز می شوند بایستی در یک جعبه قرار داده شوند تا از گم شدن یا صدمه دیدن آنها جلوگیری شود. قطعات کوچکتر مانند مهره ها، واشرها و غیره در یک جعبه جداگانه قرار داده شوند.

4. بهتر است بعد از باز کردن هر قطعه، آن را تمیز کرده و نگهداری نمود، هم چنین مهره ها، واشرها، خارها، فنرها، رینگ نگهدار گجن پین ها و غیره در یک ظرف پر از نفت شسته شوند.

5. پیچ ها و پیچ های دو سر دنده را بایستی با روغن مخصوص نفوذ کننده یا نفت آغشته نموده و در محل خود پیچانید. ضمنا هر کدام از مهره هائی را که سفت بسته می شوند، قلاویز کاری نموده و پیچ ها با حدیده یا حدیده شش گوش حدیده کاری و روان گردد.

3. باز کردن اتصال های بیرونی موتور

1. ابتداء کاپوت اتومبیل بایستی باز و برداشته شود. برای این کار طبق معمول کاپوت را بالا زده و محل قرار گرفتن پیچ ها را که به طور کشوئی قابل تنظیم است، علامت گذاری و سپس آنها را باز نمود. اینکار بهتر است وسیله دو نفر انجام گیرد در صورتی که یک نفر بخواهد اینکار را انجام دهد بایستی احتیاط شود که به بدنه و رنگ اتومبیل صدمه نرسد.

2. آب یا مایع داخل سیستم خنک کننده بایستی خالی شود (معمولا یک شیر تخلیه آب در بلوک موتور و شیر دیگر در زیر رادیاتور قرار گرفته است). برای سرعت عمل بایستی درب رادیاتور نیز باز گردد. اگر در رادیاتور اتومبیل ضد یخ ریخته شده باشد بهتر است محلول مزبور را نگهداری و مجددًا پس از تصفیه در رادیاتور اتومبیل ریخته شود.

3. بست های باتری را باز نموده و باتری را از روی اتومبیل برداشت (ابتداء بست منفی و سپس بست مثبت را باز نمود). البته اینکار برای جلوگیری از جرقه زدن خطر آتش سوزی احتمالی می باشد. چون تعمیر اساسی موتور چند یا چندین روز طول می کشد بهتر است که پس از برداشتن باتری، آب و اسید آن را بازدید نموده و پس از آزمایشات لازم، زیر دستگاه شارژ قرار داد. در صورتی که تعمیرکار از طرز کار باتری با نحوه شارژ آن اطلاعات کافی نداشته باشد بهتر است که باتری را به یک باتری ساز بسپارید.

4. پیچ تخلیه کارتر را باز کرده و روغن موتور را خالی نمود. این کار سبب سبک شدن وزن موتور برای راحت بلند کردن آن می گردد.

5. بست های شیلنگ بالا و پایین رادیاتور و لوله های بخاری، لوله واتر پمپ را با دقت باز و در صورت سالم بودن بعد از تعمیر موتور، می توان دوباره از آنها استفاده نمود. لازم به تذکر است که در موقع جا گذاشتن شیلنگ ها بایستی بست را قبلا در بیرون آزمایش نموده و هم چنین محل بستن شیلنگ را تمیز ننمود. و برای سهولت کار می توان سر شیلنگ ها را با مواد صابونی آغشته کرده و از به کار بردن گریس یا روغن خودداری نمود.

6. رادیاتور و پروانه را از روی اتومبیل باز نموده و پس از معاینه و اطمینان از سلامت آنها در جای امنی قرار داد.

7. لوله های خنک کننده روغن جعبه دنده های اتوماتیک باز شود (در صورت وجود خنک کن).

8. لوله مربوط به فشار روغن یا سیم مربوط به فشار روغن و سیم درجه حرارت آب باز گردد.

9. بایستی کلیه سیم ها و وایرهای مربوط به کوئیل، دلکو، استارت، آلترناتور آفتومات، شمع ها باز شود.

10. لوله های مربوط به هواکش، مانیفلد هوا و لوله مکش دلکو (آوانس ورتاد) را باز و هواکش از موتور جدا شود. هم چنین لوله لاستیکی رابط بین بوستر ترمز و مانیفولد ها برداشته شود.

11. شیر باک بنزین را بسته (در صورتی که باشد) و لوله ورود بنزین از روی پمپ جدا گردد. در صورتی که شیر قطع بنزین وجود نداشته باشد بایستی این لوله را بوسیله ای مسدود نمود تا از نشت بنزین در محیط کار جلوگیری شود. سپس پمپ بنزین را با باز کردن دو عدد پیچ از بدنه موتور جدا کرد.

12. سیم های دریچه گاز و ساسات و سپس پیچ های کاربوراتور را باز نموده تا کاربراتور از موتور جدا شوند

توجه – چون کاربراتور از آلیاژ آلومینیوم ساخته شده است و امکان تاب برداشتن آن می رود لذا بایستی پیچ های کاربراتور به طور متناوب باز گردد (علت باز کردن کاربراتور این است که موقع پیاده کردن موتور از روی شاسی این قسمت زودتر صدمه خواهد دید).

13. لوله اگزوز بایستی از مانیفلد دود سواگردد و این عمل با باز کرد پیچ های دو سر دنده گلوئی اگزوز انجام می شود. اغلب اتفاق می افتد که در موقع باز کردن پیچ های گلوئی اگزوز، به علت گرما و سوختن، پیچ ها بیش از اندازه سفت شده و مشکل باز می شوند. در این صورت با استفاده از نفت یا روغن و یا روغن قابل نفوذ می توان پیچ ها را براحتی باز نمود. اگر برای باز کردن پیچ های اگزوز از روغن ترمز استفاده شود. باید دقت نمود که روی بدنه اتومبیل ریخته نشود زیرا رنگ اتومبیل را از بین ببرد. در هنگام باز کردن پیچ ها، ممکن است پیچی شکسته شد. در این صورت بایستی آن را با دریل برقی سوراخ نموده و به وسیله قلاویز چپ (چپ گرد) بیرون آورد.

تعمیراتی را که بدون پیاده کردن موتور از روی شاسی اتومبیل می توان انجام داد

[1] - خط بالائی میل اندازه گیر روغن (HIGH)H و خط پایین (LOW)L می باشد.

[2] - واشرهای لاستیکی گرد اورینگ (O) گفته می شود.

[3] - Lb / in2  

[4] - kg/cm2