مقدمه: گل ها و گیاهان خاموش ترین موجودات و در عین حال گویاترین قدرت وعظمت آفرینش هستند.
هر برگی از این موجودات و زیبا کتاب بزرگی در وصف توحید است.
گل ها و گیاهان نه تنها با الوان و اشکال بدیع خود سفره طبیعت را زینت می بخشد.
بلکه آنرا چنان سرشار از نیروی حیاتی می سازند که هیچ بساطی را یاری رقابت با آن نیست.
آنانکه در روستا و دامان طبیعت زندگی می کنند با نشاطند و نشاط و سلامتی خود را از این منبع بزرگ تأمین می کنند.
قامت درشت، موهای پرپشت، پوست صاف و شفاف و دندان های سفید و سالم آنها مرهون ذخایر مادی همین گیاهان است.
ارزش این نعمتهای خدادادی تنها در تأمین غذای حیوان و انسان نیست.
در آنها برخی برای هر دردی نهفته است.
قدما- و حتی در سالهای نه چندان دور مردم روستاها و شهرهای کوچک بدون کمترین اطلاع از دانش مدرسی گیاه شناسی نباتات محیط زندگی خود را در حد لازم می شناختند .
در آنجا هر کسی از پدر و مادر یا اشخاص بصیر دیگری می آموخت چه گیاهانی برای کدام بیماری و چه درمانی برای چه دردی مناسب است.
کتابهای خطی سو قدیمی طب مردم یا طب سنتی ما هنوز هم در برخی از نقاط کشور دست بدست می گردد.
بعد از سال های اعتنایی به داروهای گیاهی و سنتی و بعد از زایل شدن فرصت های گرانبهائی که در آن با کمال تأسف بجای تحقیق و پژوهش در طب سنتی ما تحقیر این گنجینه فرهنگی و علمی بجائی رسید که حتی در برنامه های رادیویی نسخه و دواهای مادر بزرگ را به باد تمسخر گرفتند و اینک نه در ایران که در دنیا طب جدید به اشتباه خود پبی برده است و سعی می کند بتدریج به اصل خود بازگردد.
اصلی که بر طبق آن درمان هر دردی را باید از طبیعت گرفت و بکار بست.
در چهار گوشه جهان طب سنتی و متدواول اقوام و ملل مختلف احیا می شود و اصالت و مزیت دارو های گیاهی و سنتی در برابر داروهای شیمیایی و مصنوعی بیش از به پیش ثبوت می رسد.
در ایران هم از چند سال پیش گام های پر سر و صدا اما تقریباً بدون عمل برداشته شده است.
(سمینار رازی، سمینار ابن سینا، سمینار طب سنتی و …) در سالهای اخیر به تقلید از مؤسسات خارجی در کشور ما هم کارخانه ها و کارگاههای بسته بندی گیاهان داروئی دایر شده است.
این عمل گرچه در حد خود کار مفید است لیکن دو نقصیه مهم در آن وجود دارد.
یکی اینکه بنظر می رسد در تهیه آن ها جنبه تجارتی و سودجوئی در رأس اهداف مؤسسات قرار دارد دیگر اینکه مردم بطور چشم بسته آنها را مصرف می کنند بدون آنکه خودشان هر گیاهای را بشناسند و تهیه کنند بنابراین چنانچه کار این قبلی مؤسسات بوسیله مراجع صلاحتید از کنترل نشود مصرف این دارو ها نه تنها از لحاظ قیمت مقرون به صرفه نیست بلکه بتدریج مانند موارد دیگر بسته بندی ها باید سراغ داروهایی شیمیایی و مصنوعی رفت.
(دکتر حسین عرفانی، صد گیاه و هزار درمان) اهداف این پایان نامه انگیزه تهیه این پایان نامه تدوین یادداشت ها و مطالبی نکه در مدت سی سال از خود مردم آموخته شده است و در کتابهای معروف داروهای گیاهی آمده است به طوریکه بتوان به عنوان یک منبع اصلی برای دستیابی سریع و بدست آوردن اطلاع کلی از گیاهان داروئی ایست به صورتیکه هر یک از مردم عادی بتوانند با شناخت بیماری گیاهان مفید برای آن بیماری را به سرعت شناسائی و در جهت بهبود بیماری خود استفاده کنند به امید آنروز که بتوان از گیاهان داروئی به عنوان یک منبع اصلی درمان استفاده کرد و میزان مصرف داروهای سنتتیک و مصنوعی را به حداقل برسانیم.
طبقه بندی گیاهان داروئی بر اساس اثرات آنها گیاهان تلخ داروهای گیاهی که روی کار معده خصومت در هنگام بی اشتهایی تأثیر می گذارند، انواع مختلفی از آن را قبل از غذا مصرف می کنند.
از قبلی: گیاهان تلخ خالص منظور، صغیر، ژنتیان، شبدر آبی، گیاهان تلخ معطر نظیر: درمنه، قطب الذیره، سنبل خطائی طبی.
قصب الذیره محتوی یک اسانس طبیعی و مخصوصاً مواد تلخ است.
گیهان تلخ قابض: این گیاهان در عین حال کمی قابض بوده و برای زکامها و گاستریهای سبک (پوست کند و رانگو) بکار می رود.
گیاهان تلخ لعابدار: گیاه پای خر، شاهدانه، گیاهان قابض.
(داروهای منقبض کننده) این مواد روی بشره و یا مخاط با تشکیل رسوبات سخت همراه با بافت پروتئین تأثیر می گذارد.
آنها آب موجود در بافتها را گرفته و با کم و بیش خشک کردن آن اثر ضشد تورمی نیز دارند.
این مواد اغلب از ترکیبات تانن هستند.
این گروه شامل: شمش تبری، مورد گل غافث، هوفارتحیون، مریم گلی، انجبار گوش خر، گل مینا (امراض جلدی، اگزمای متورم و عفونی) تره تیزک، سنفتیون، پوست درخت بلوط و بید، ریشه باباآدم، گلسنگ پتانسیل، اکلیمی، درخت گردو، توت روباه، هفت بند، آویشن، دم شیر و زوفا می شود.
ضد التهاب این مواد را برای درمان زخمها و کوفتگیها بکار می برند.
آنها ورم را کاهش داده و بازسازی بافتهای آسیب دیده را (با تأثیر بر غشاء خی طی و سطح گرانولی) تسریع می کنند.
بنابراین بابونه و اکلیل کوهی جراحتها را التیام بخشیده، خزه اثر منه تورم رودی مجاری ادرار داشته و گل نرگس ضمن التیام زخمها بیماریهای پوستی را درمان می کند.
گیاهان ضد نفخ: در اینجا منظور موادی هستند که اثر خوبی روی دفع گازهای معده و انقباضات دردناک و حتی تشنج عضلات شکم دارند.
این مواد احساس فشار درد را کاهش داده و باعث توقف رشد باکتری هایی که ایجاد تخمیر می نمایند می شود.
این گروه شامل دارو هایی می شود که دارای مواد اسپانسمولیتیک (که باعث رفع تشنج و انقباضات می شوند) باشند گیاهانی از این قبلیل عبارتند از: بابونه، انیسول، رازیانه، سرو کوهی، نعناع، مریم گلی، آلکیل کوهی، زیره و زوفا.
گیاهان معرق: گیاهانی که عمل تعرق را آسانتر می نمایند عبارتند از: گل ماهور، آقطی سیاه، بابونه، تیول، شاه تره، برگ انگور فرنگی، ریش بز، تره تیزک، ریشه بابا آدم، بید نگاه، بنفشه وحشی گیاهان کاهش دهنده تعرق گیاهانی که از تعرق زیاد جلوگیری می کنند عبارتند از: مریم گلی، سنبل الطیب، بلادون، و برای مصرف خارجی، برگ گردو و پوست درخت بلوط.
گیاهانی که از تعرق زیاد جلوگیری می کنند عبارتند از: مریم گلی، سنبل الطیب، بلادون، و برای مصرف خارجی، برگ گردو و پوست درخت بلوط.
گیاهان مسدر این گیاهان ترشح ادرار را زیاد می کنند که برای ناراحتی های مجاری ادرار مورد استفاده قرار می گیرند.
آنها ضمن اینکه مسدر هستند کمی هم حالت ضد عفونی دارند.
از آنها می توان در مواردی از قبیل ناراحتی های کلیوی سبک، سنگ کوچکک یا شن ادراری استفاده کرد.
در صورتی که ناراحتی های کلیومی مهم ناراحتی های قلبی، ورم قلبی و یا سیروزکبدی وجود داشته باشد این داروها مناسب نبوده و باید به پزشک مراجعه کرد.
گیاهان دارویی از قبیل: گل آقطی سیاه، انگور روباه، سرو کوهی، مورد، پر سیاوش، هوفاریقون، اونویس، ریشه جعفری.
گیاهان غیر دارویی: بادآورد، لوبیا را می توان نام برد.
خزه که در صورت عفونت مجاری ادار بسیار مفید است) کیسه کشیش، برنهای درخت فان (حتی به صورت حمام) برگ توت فرنگی، ریشه بابا آدم، آسپرول معطر، ریشه انجدان رومی، دم شیر.
گیاهان خلط آور لعابدار: گیاهان دارویی ایجاد را تسهیل می نمایند.
آنها محتوی لعابهای گیاهی هستند که با جذب رطوبت با دکرده و قسمت دیگر را مرطوب می کنند و این بدلیل جذب آب این مواد است.
و آنها همچنین ورم منطقه ای را که قسمت وروید نای را احاطه نموده است با تسکین سرفه کاهش میدهند.
برخی از این گیاهان علاوه بر لعاب اسانسهای روغنی و ساپونین هستند.
از میان این گیاهان می توان از: پنیرک، گل ماهور، ختمی و بارهنگ را نام برد.
گیاهان خلط آور و ق آور: این مواد ترشح غدد مجرای تنفس و برونش ها را زیاد نموده به مقدار زیاد قی آور و به مقدار کم باعث ایجاد حالت تهوع می شوند.
طبق نسخه پزشک جوشانده ریشه ایکاکوانا را میتوان تهیه نمود و بدون نسخه میتوان از گیاه فتق، اونویس استفاده کرد.
خلط آور محرک: این گیاهان محتوی مواد فراری هستند که از طریق دستگاه تنفسی دفع شده و مخاط را تحریک نموده و عمل خلط آوری و دفع آنرا آسانتر می کنند.
ضمناً این مواد باعث شل شدن عضلات مجرای تنفسی که در حالت انقباض باشند نیز می شوند ضمن اینکه کمی نیز قدرت ضد عفونی کننده دارند این گروه شامل گیاهان دارویی می شود که دارای اسانسهای روغنی باشند.
گیاهان داروئی که در این زمینه برای تهیه جوشانده بکار می روند عبارتند از: مسکیه، رازیانه، برگ نعناع، پونه، سوسن بری، و از دیگر گیاهان که در این زمینه مورد استفاده قرار می گیرند می توان: ختمی گیاه پای خر (گل و برگهای آن) و دانه کتان که محتوی لعابد هستند را نام برد.
گیاه ضد سرفه اینها در واقع گیاهان خلط آور آرام کننده سرفه هستند در اکثر موارد از آنها به صورت مخلوط (جوشانده برای سینه درد) استفاده می گردد.
از میان گیاهان ساده نیز می توان از ختمی، پنیرک، گیاه سعال یا پای خر، بارهنگ به دانه و شیرین بیان نام برد.
گیاهان مسهل صفرا این مواد کار تولید صفرا در سلولهای کبدی و همچنین کار دفع آن از طریق مجراهای صفراوی را تسهیل می کنند.
در درمان ورم کیسه و مجراهای صفراوی و حتی علیه سنگ ریزه های کوچک کیسه صفرا در کنار داروی مؤثر پر قدرت از داروهای گیاهی که محتوی موادی برای تسهیل در امر تولید صفرا و همچنین محتوی اسانسهای طبیعی ضد تشنج مجراهای صفراوی و ضد عفونی کننده های سبک و ضد تورم هم می باشند نیز اسفتاده می شوند.
از میان داروهای گیاهی می توان از برگ بولدر، گل خلد، کنگر کوهی، زنجبیل سامی، گیاهان غیر طبی از: مامیران، گل قاصدک، پوست درخچه زرشک، آویشن معمولی، و بومادران نام ببریم.
گیاهان ملین و مسمل مسهلها کار تخلیه روده را تسریع می نمایند.
پوست نر بورن، دانه و برگهای سنا، ریشه شیرین بیان، ریشه، یوند از این دسته هستند.
گیاهانی نظیر میوه و شاخه و برگ دار مرور بیابانی گل بنفشه صحرایی، بومادران، فاشراسفیه، نیلوفر و کتان از گروه گیاهان غیر طبی دسته هستند.
ضد فشار خون این گیاهان فشار خون بالا (ناراحتیهای سیستم تنظیم کننده) تأثیر می گذارند.
درمان این بیماری ها شامل یک رژیم غذایی و داروهای مناسب آن می باشند.
در مرحله آغاز بیماری فشار خون می توان از مسکن ها و پائین آورنده های فشار خون نظیر سنبل الطیب، یولاف، زنگ چاودار، سیر، آلکیل الملک، سرخ و لیک و رازک استفاده کرد.
گیاهان معطر: عبارتند از گیاهانی که برای بهتر کردن مزه و عطر داروها بکار برده می شوند.
و دارای اثر ضد عفونی کننده نیز هستند نظیر: مریم گلی، بابونه رومی، اسطوخدوس و آلکیل کوهی (مصرف داخلی یا خارجی) ضد انگلی: گیاهانی که علیه انگلهای روده بکار می روند عبارتند از: سرخس نر، قازیانی، هویچ، پیاز، شاه تره، انار، زبان درقفا، کدو.
ضد دیابت: از گیاهان بعنوان کمک درمانی در درمان دیابت استفاده می گردد (تولید انسولین در لوزلمعده) این انسولین های گیاهی که مؤثر ترین آنها به شکل عصاره های اسیدی می باشد در گیاهانی نظیر: لوبیا، مورد صحرایی، گیاه بابا آدم وجود دارند.
گیاهان تلخ مانند قنطریول منعیه، ژنتیان، و در منه نیز مفید هستند.
مرامن زنانه این گیاهان التهابات ماهیچه ای صاف در باسن کوچک (رحم، مجاری اداری) و دردهای عادت ماهانه را کاهش می دهند.
برخی از این مواد روی رحم و خصوصاً در زمان بارداری (خونریزی رحم پس از وضع حمل یا سقط جنین یا تورم) به عنوان درمان عمومی تحریک کننده تحت تأثیر دقیق پزشک اثرات سودمندی دارند.
این مواد عبارتند از الکالوئید های زنگ، الکیل، کیسه کشیش، سیاه دانه، فلفل آبی، پتانسیل، سداب، هوفاریقون.
مواد شیر آور که ترشح شیر را تحریک می نمایند و در گیاهانی نظیر حلبوب(نوعی گل شبیه مینا) رازیانه، انسیون سنبه، و شنبلیله یافت می شوند.
ضد استفراغ گیاهانی که باعث تسکین حرکات دودی شدید و زیاده از حد معده می شوند در این گروه قرار می گیرند.
داروی بلامنازع این ناراحتی تریاک است.
اما گیاهان سرشار از تانن و زغال گیاهی، پوست بلوط و همچنین ترکیبات محتوی لعاب نظیر دانه های یولاف، جوشانده جو، آب برنج چای چینی نیز مؤثرند.
برای کودکان از هویج، سیب رنده شده پس از قهوه ای شدن آن (پکتین) انجبار، بلوط، گل محمدی، مریم گلی، مورد، عریده توت فرنگی، در این مورد استفاده می کنند.
(گیاهان داروئی نوشته ژان و لاگ و ژیری استودولا ترجمه ساعد زمان) توضیح روشهای استفاده از گیاهان گیاهان را باید از محل های طبیعی رویش آنها و یا از محل کشت مصنوعیشان(مانند باغات، مزارع و کوهستانها) که هرگز به وسیله فرآورده های شیمیایی و سموم مختلف از قبیل کودهای شیمیایی حشره کش ها و داروهای دفع آفات گیاهان و فاضلابهای کارخانه ها و سایر فضولات آلوده نشده اند تهیه کرد.
وقتی می بینیم که مواد سمی آنچنان در سطح زمین پراکنده شده است که حتی د.د.ت در چربی بدن موجوداتی مانند پنگوئن ها نیز وارد شده است در می یابیم که تحصیل شرایط طبیعی، بدون آلودگی بسیار مشکل است.
لیکن از آنجا که حصول هر شرایطی به طور نسبی ممکن است باید سعی کنیم گل ها، برگ ها، شکوفه ها، ریشه ها و دانه هایی را بچینیم که حتی المقدور از انواع آلودگی ها بدور باشند.
گیاهان صرفنظر از روش های ویژه ای که درباره برخی از آنها به کار می رود باید در هوای خشک پگاه صبح بعد از تبخیر قطرات شبنم چیده، در محل سایه ای که در آن هوا جریان دارد خشکانده شوند.
تأثیر شفابخشی گیاهان بستگی به نگهداری صحیح آنها دارد.
برای هر گیاهی که اطلاعات لازم درباره نسبت مقدار گیاه و آبی که باید با آن مخلوط شود، درباره مقدار مصرف دمکرده ها و جوشانده ها و نحوه حمام گرفتن و تهیه کمپرس باید داده شود.
برای تهیه انواع فرآورده های داروئی امکان ترکیب آنها بسیار متنوع است و خواننده به سرعت یاد می گیرد چگونه مقدار لازم از هر گیاه و نسبت هر یک از آنهارا در تهیه مواد شفا بخش تخمین بزند.
برای اینکه زمینه اطلاعاتمان وسیع تر باشد اصطلاحات و کلماتی را که به وفور در کتابهای داروئی بکار می رود توضیح می دهیم: تعیین مقدار به طور کلی مقدار لازم هر هر گیاهی را با مقیاس در لیتر (آب، الکل و نظایر آنها) ذکر می کنند.
مسلماً می توان با در نظر گرفتن نسبت داده شده، حجم کمتری در مقیاس نیم لیتر، یک چهارم لیتر، یکصد سانتی متر مکعب و … به مقتضای احتیاج تهیه کرده، لیکن در اکثر موارد تهیه مواد داروئی در مقیاس بیشتر راحتتر از تهیه آن در مقادیر کم مثلاً یک فنجان است.
وقتی از مقادیری مانند «دو انگشت» یا به اصطلاح عوام «یک ریزه» (مقداری که با دو انگشت بر می داریم) بحث می شود منظور آن مقدار گیاهی است که به کمک دو انگشت دست (انگشت شست و اشاره) می توان برداشت نه به وسیله سه انگشت.
این مقدار تقریباً معادل یک تا دو گرم گل و یا برگ خشک شده گیاه است.
نیم مشت گیاه معادل مقداریست که به وسیله تمام انگشتان که تا نیمه کف دست بسته می شوند قرار می گیرد.
یک مشت بسته معادل مقداری است که در بین تمام انگشتان و کف دست با گنجایش کامل مشت قرار داده می شود.
در یک مشت کامل مواد برداشته شده از میان انگشتان به خارج می ریزند و نوک انگشتان با کف دست تماس پیدا نمی کنند.
همه این مقیاس ها در مورد یک دست با سطح و حجم متوسط منظور می شود.
برای اینکه مقیاس صحیح تری داشته باشیم باید توضیح دهیم که یک نیم صحیح تری داشته باشیم توضیح دهیم که یک نیم مشت معادل تقریباً سی گرم، یک مشت بسته برابر پنجاه گرم و یک مشت کامل در حدود هفتاد گرم است.
در اندازه گیری مایعات (شیره و عصاره گیاهان) مقیاس هایی مانند قاشق مرباخوری قاشق آش خوری، استکان (در حدود 50 سانتی متر مکعب) یا لیوان (مقداری بین یکصد تا پانصد سانتی متر مکب) بکار می رود.
پنجاه سانتی متر مکعب تقریباً معادل پنجاه گرم و یکصد گرم منظور می شود تقریباً معادل پنجاه گرم و یکصد سانتی متر مکعب تقریباً معادل یکصد منظور می شود.
صدر داروئی و مصرف فرآورده های گیاهی می توان هم از طریق مصرف داخلی(خوردن، نوشیدن) و هم از طریق استعمال خارجی بعنوان مواد شفا بخش بکار برد.
در حالت اول این مواد به صورت دمکرده، جوشانده، شیره، عصاره، تنطور و گرد … آماده می شود و در حالت دوم به شکل ضماد، لوسیون، کمپرس، پانسمان، قطره چشم، محلول غرغره، محلول شقیه، محلول های شستشوی واژن حمام دست و پا و سرانجام محلول شستشوی تمام بدن استعمال می گردد.
دمکرده ها برای تهیه دمکرده ها اجزای گیاه مانند گل، برگ، ریشه و ساقه را در ظرفی ریخته آب جوش به آن اضافه می کنیم و چند دقیقه آنرا برای دم کشیدن بحال خود می گذاریم.
این روش به ویژه در مورد گیاهان نازک و لطیف و گل های گیاهان معمول است.
زمان لازم برای دم کشیدن بحسب نوع گیاه متفاوت است، مثلاً برای دمکرده گل تیول (زیرفون) مریم گلی و نعناع سه تا پنج دقیقه برای گیاه زبرتری مانند ریشه باباآدم تا ده دقیقه وقت لازم است.
در حالت خاصی مثلاً در مورد بولاغ اوتی، گیاه آنقدر حساس است که کافی فقط آب گرم را روی آن بریزیم پس از لحظه ای مصرف کنیم.
جوشانده ها برای تهیه جوشانده ها بحسب دستور معین برای هر گیاه آنها را در آب سرد ولرم یا آب جوش ریخته و چند دقیقه می جوشانیم.
این روش یک قاعده کلی در تهیه دارو از قسمت های زبر و خشن گیاهان مانند ریشه و ساقه پوست تنه گیاهان و دانه های آنهاست.
در این روش نیز مدت زمان لازم جهت جوشاندن اجزای گیاه به تناسب مقاومت آنها در برابر تأثیر حرارت متفاوت می باشد.
شیره گیاه برای تهیه شیره گیاه بخش های فعال گیاه را به مدت زیاد (بین نصف روز تا چهار ده روز) در داخل مایعی قرار می دهیم.
تهیه شیره آبکی نباید بیشتر از یک نصف روز طول بکشد، چون این شیره محیط مساعدتی برای رشد میکروبهاست.
با این جهت معمولاً شیره گیاهی را در مایعات دیگری مثل الکل (45 درجه) تهیه می کنند.
عصاره گیاه: برای بدست آوردن عصاره یا آب گیاه (همچنین میوه ها) باید اجزای تازه گیاه یا میوه تازه چیره شده را بکار برد و با فشار (با یک تپک یا در هاون) آب آنها را گرفته و به وسیله یک پارچه تمیز و ظریف صاف کرد.
امروز وسایل راحت تری مانند آبمیوه گیری، مخلوط کن و آسیاب برقی وجود دارد که کار تهیه عصاره گیاه و میوه را برای ما راحت کرده اند.
مصرف عصاره گیاهی یا بطور ساده و بدون مخلوط کردن با مواد دیگر بمقدار یگ قاشق یا در اکثر حالات همراه شیر، مربا و یا عسل انجام می گیرد.
عصاره گیاهان علاوه بر استعمال بصورت خوراکی برای کمپرس و پانسمان نیز متداول است.
تنطور تنطور باید در نهایت دقت تهیه شود، زیرا مواد داروئی مؤثر گیاهان در ترکیب تنطور بسیار غلیظ است.
به این جهت در تهیه تنطور فقط از گیاهان غیر رسمی استفاده می کنیم.
جهت تهیه تنطور باید گیاه را کاملاً سابیده، گرد آنرا در الکل خود درجه بخیسانیم به عبارت دیگر گرد گیاه را به مدت دو تا سه روز در الکل نگهداریم و بعد به وسیله یک پارچه ظریف و تمیز صاف کنیم.
تنطور بجز موارد خاص باید فقط در حالات بیماریهای شدید استعمال شود، یا اینکه اصولاً استعمال خارجی داشته باشد.
گرد گیاهان در برخی حالات استعمال گرد (پودر) گیاهان متداول است.
برای این منظور قسممت هایی از گیاه را که دارای مواد داروئی مؤثر است.
کاملاً می سانید و یک قاشق چایخوری از گرد بسیار نرم را غالباً با عسل میل می کنند.
در گرد گیاهان نیز مانند تنطور آنها مواد مؤثر داروئی زیاد متمرکز شده است و در استعمال آن باید تناسب مقدار مصرف و احتیاج را مرعی داشت.
ضمادها ضماد نوعی فراورده گیاهی است که منحصراً استعمال خارجی دارد.
در این روش به تناسب احتیاج مریض، گیاه را مستقیماً روی پوست بدن فرش می کنند و روی آنرا به وسیله یک دستمال تمیز می پوشانند.
گیاه مورد نظر قرار داده انتخاب هر یک از راه های مذکور بستگی به شدت تأثیر مواد داروئی به وسیله یک پارچه جلوگیری کنیم.
لزوم مراعات این قاعده در مورد مواد داروئی قوی مثل خردل کاملاً قابل درک است.
ضماد بر خلاف آنچه عقیده عمومی است باید بسیار گرم باشد.
در حرارت بالاتر از پنجاه درجه اکثراً گیاهان خاصیت اصلی یا آرام بخش خود را از دست می دهند.
حرارت چهل و پنج درجه مناسب ترین حرارت ضماد است.
در موارد معینی می توان ضماد را قبلاً به وسیله اطو گرم کرد و این کار در مورد ضماد کدام انجام شده است.
ضما را نباید بیشتر از پنج دقیقه بر روی پوست قرار داد.
تکرار دفعات ضماد با چند دقیقه انقطاع بهتر از ضماد یکباره با زمان طولانی و پیوسته باشد.
لوسیون: در روش استعمال لوسیون، دمکرده، جوشانده یا مواد آماده شده به شیوه های خاص دیگری بکار می رود.
مایع مؤثر را بر روی نقاط مورد نظر عضور بدن پخش می کنند و با آن ماساژ می دهند.
اگر ماساژ به سرعت و با فشار دست انجام گیرد در اینصورت آنرا مالش (مشت مال) می نامیم.
ماساژ و مالش از روش های درمانی با ارزش ویژه در موارد بیماریهای پوستی و مو بشمار می رود.
کمپرس در این روش یک قطعه بزرگ پنبه یا پارچه را به وسیله مایع داروئی (دمکرده، جوشانده، تنطور و ..) خیس می کنیم و به مدت چند دقیقه مستقیماً بر موضع مورد درمان قرار می دهیم.
زمان تأثیر دارو (بین پنج تا ده دقیقه) بستگی به قدرت تأثیر گیاه به کار برده شده و شدت عارضه مورد معالجه دارد.
زخم بندی (پانسمان) زخم بندی نوعی کمپرس است که مواد داروئی آن از فرآورده های متراکم گیاهی تهیه شده است و در این روش تأثیر آن به تانی انجام می گیرد.
زخم بندی اول (بر روی زخم یا بر روی آبسه و…) باید تقریباً دو ساعت بعد تجدید شود و در دفعات بعدی می توان فاصله تعویض زخم بندی را طولانی تر کرد، لیکن این فاصله نباید بیشتر از دوازده ساعت طول بکشد.
قطره چشم چشم ها اعضای بسیار حساس بدن هستند و به این جهت قطره های چشم باید از گیاهان دارای مواد داروئی ملایم تهیه شوند و دارای ترکیب رقیقی باشند.
دمکرده های رقیق که با آب جوش تهیه می شوند بهترین محلول های قطره چشم به شمار می روند، لیکند این دمکرده ها در موقع استعمال باید ولرم باشند.
محلول های غرغره برای غرغره انواع فرآورده ها مانند دمکرده ها جوشانده ها شیره ها و نظایر آنها بکار می رود.
محلولهای غرغره باید بسیار گرم یا گرم باشند تا تأثیر آنها بیشتر باشد.
محلولهای تنقیه استعمال محلول های تنقیه از روشهای بسیار مؤثر بشمار می رود.
محول تنقیه طبیعتاً در درجه اول باری امراض روده، اسهال، امتلاء (گرفتگی روده و معده) و … تهیه می شوند، لیکن در موارد زیاد دیگری مانند اختلالات گردش خون اختلالات کبدی و … مؤثر هستند.
محلولهای رقیق مواد گیاهی (دمکرده، جوشانده و…) استعمال شود.
از این محلول ها معمولاً فقط در روز یکبار و در هر بار کمتر از نیم لیتر (نیم لیتر محلول هم زیاد است.) استفاده می کنند.
حرارت مطلوب این محلولها در مواقع استعمال در حدود سی و هفت درجه است.
محلولهای شستشوی واژن: شست و شوی مجاری روشی جهت درمان زنانی است که دارای دردهای دوره قاعدگی و یا ترشح تخمدان و … هستند.
این شست و شوها نیز مانند محلول های خوراکی بسیار مؤثرند و مانند آنها باید از فرآورده های گیاهی رقیق (دمکرده و جوشانده ) و سبک تهیه شوند و حرارت آنها موقع استعمال در حدود سی و هفت درجه باشد.
استعمال این محلول ها در مراحل حاد ناراحتی ها دوبار در روز انجام می گیرد، در حالات خفیف بیماری بمناسبت حساس بودن دستگاه تناسلی زن تأثیر سوزانندگی نامطلوبی ایجاد می کند.
حمام حمام کردن قسمت اصلی طریقه معالجه به روش او سموز است که ما از گذشتگان یاد گرفته ایم و یک روش درمانی مؤثر به شمار می رود و در عمل مواد مؤثر و شفابخش موجود در گیاهان از طریق پوست جذب می شوند و گاهی نیز خود را خیلی سریعتر از آنچه در روش استعمال داخلی عمل می کنند به موضع بیماری می رسانند.
جهت حمام کردن به تناسب حالات خاص از یک تشت یا وان حمام استفاده می شود که آب زیاد و مقدار زیادی مواد گیاهی در آن می ریزند معذلک در موارد تحریک و بکار انداختن گردش خون حمام دست یا حمام پا (گذاشتن دست و پا در محلول) ارجعیت دارند، زیرا که تهیه مقدمات حمام ساده تر است و دست ها و پاها بیشتر از سایر قسمت های بدن مواد را در حمام بخود می کشند.
جهت استحمام صحیح دست ها و پاها کافی است دو لیتر آب را جوشانده، پنج دقیقه بحال خود بگذاریم و بعد از آن مقدار لازم ا زگیاه خشک را در آن بریزیم.
معذلک ماده داروئی خاص نیز جهت این نوع استحمام توصیه شده است که زمان بیشتری نیاز دارد ولی مؤثرترین نیز می باشد.
اینک تهیه نمونه ای را به عنوان مایع اولیه در اینجا ذکر می کنیم: ابتدا دو لیتر آب را می جوشانیم بعد پنج دقیقه آنرا بحال خود می گذاریم و بعد یک لیتر از مایع اولیه را به آن اضافه می کنیم و سپس دست و پا را جهت استحمام در آن می گذاریم.
به این ترتیب می توان مایع شستشو را مدت هشت روز نگهداشت و هر روز از آن استفاده کرد و فقط کافی است که در موقع استفاده آنرا کمی گرم کنیم(نجوشانیم)- و مواد گیاهی نیز به آن اضافه نکنیم.
برای تهیه محلولهای استحمام حتی المقدور و باید از استعمال ظروف فلزی بدون لعاب پرهیز کرد.
ظروف پلاستیکی نیز اگرچه بهتر از ظروف فلزی است نباید استعمال شود.
بهترین وسیله وان های چنین است.
شستشو و حمام یا با مایعات درمانی باید صبح و ناشتا به مدت هشت دقیقه انجام گیرد.
.
عنوانصفحه- مقدمه- اهداف- طبقه بندی گیاهان دارویی بر اساس اثرات آنها-روشهای استفاده از گیاهان-ترکیبات فعال گیاهان مفید برای آنها از زبان دکتر حسین فانی-داوود در رمانهای قدیمی