مقدمه: (( کلیات ساختمان))
به درستی که قدمت استفاده بشر از سرپناه و یا بطور کلی به مفهوم امروزی قدمت استفاده بشر از مسکن معلوم نیست ولی آن را تقریبا می توان همز مان با پیدایش بشر دانست.
زیرا چنین می توان گمان کرد که بشر از همان ابتدا برای مصون ماندن از برف و باران و سرما و گرما و حمله حیوانات و همچنین حمله سایر اقوام به غارها پناه برده و این غارها را می توان اولین محل سکونت برای بشر به حساب آورد و از آن زمان تا کنون انسانها همیشه به فکر آن بوده اند تا مسکونی راحت تر و بهتر برای خود تهیه کنند.
در قرون اخیر که رشد جمعیت در دنیا و مخصوصا در غرب بطور چشمگیری رو به از دیاد نهاد و بشر از لحاظ علمی و فنی مشکلات بسیاری را حل نمود در ساختن مسکن نیز مانند سایر امور تحولات عمده بوجود آورد و دیگر ساختن واحدهای تک واحدی و یا انفرادی جوابگوی احتیاجات جوامع نبوده و به همین علت سیستم خانه سازی که بکلی دگرگون شده و استفاده از مصالح و امکانات دیگر نوع خانه سازی را از افقی به عمودی تبدیل کرد و امر آپارتمان سازی در ساختمان های چندین طبقه متداول گردید.
با وجود اینکه هر ساله به مقدار زیادی به تعداد مسکن اضافه می شود.
در بیشتر ممالک پیشرفته تخریت ساختمان های قدیمی نیز در شرایط معمولی مجاز نمی باشد. به عبارت دیگر به جای چند واحد مسکن جدید یک واحد مسکن قدیمی را خراب نمی کنند.
هنوز در هیچ یک ممالک دنیا مشکل مسکن حل نشده، بلکه هر روزه به تعداد متقاضیان مسکن اضافه می شود و هنوز حتی در پیشرفته ترین ممالک دنیا قسمت عمده ای از در آمد خانواده صرف سکونت میگردد.
انواع ساختمان:
با توجه به اینکه به معنای کلی به چیزی که ساخته می شود می توان ساختمان گفت ولی در این گزارش منظور اینجانب از ساختمان بنای ساخته شده بامصالح بنایی می باشد.
1 ساختمان بتنی:
ساختمان بتنی ساختمانی است که برای اسکلت اصلی آن از بتن آرمه(سیمان، شن، ماسه و فولاد به شکل میله گرد ساده یا عاج دار) استفاده شده باشد. در ساختمان های بتنی سقف ها بوسیله تاوه (دال) های بتنی پوشیده می شود، و یا از سقف های تیرچه و بلوک و سایر قسمت های پیش ساخته استفاده می شود. و برای دیواره های جدا کننده و یا پارتیشن ها ممکن است از انواع آجر مانند سفال تیغه ای،آجر ماشینی سوراخ دار، آجر معمولی کوره ای و تیغه گچی و یا چوب استفاده شده و ممکن است از دیوار بتن آرمه هم استفاده شود.
ساختمان های فلزی:
دراین نوع ساختمان هابرای ساختن ستون هاوپل ها از پروفیل های فولادی استفاده میشود . درایران معمولا ستون ها از تیر آهن های I دوبلو یا بال پهن های تکی استفاده می نمایند وهمچنین برای اتصالالت از نبشی وتسمه وبرای زیر ستون ها از صفحه فولادی استفاده و معمولا دو قطعه را با جوش به همدیگر متصل می نمایند. سقف این نوع ساختمان ها ممکن است تیرآهن وطاق ضربی باشدویا از انواع سقفهایدیگر از قبیل تیرچه بلوک وغیره استفاده گردد.
برای پارتیشن ها می توان مانند ساختمان های بتنی از انواع آجرویا قطعات گچی ویا چوب و یا سفال های تیغه ای استفاده نمود.
در هر حال جدا کننده ها می باید از مصالح سبک انتخاب گردد.
ساختمان های آجری:
معمولا در ساختمان های کوچک که از 4 طبقه تجاوز نمی نمایند ازاین نوع ساختمان ها استفاده میکنند .
اسکلت اصلی این نوع ساختمان ها آجری بوده برای ساختن سقفها در ایران معمولا از تیرآهن های I وآجر به صورت طاق ضربی استفاده می گردد ویا ازسقف تیرچه بلوک استفاده می گردد که در این حالت حتما باید از شناژروی دیوار استفاده شود.
در این نوع ساختمان ها معمولا دیوار های حمال دار طبقات مختلف روی هم قرار میگیرند واغلب پارتیشن ها نیز همین دیوارهای حمال می باشند.
حد اقل عرض دیوار های حمال در این نوع ساختمان ها 35 سانتی متر می باشد.
پیاده کردن نقشه:
اولین قدم در ساختمان پیاده کردن نقشه می باشد منظور از پیدا کردن نقشه یعنی انتقال نقشه ساختمان از روی کاغذ بر روی زمین با ابعاد اصلی (یک یه یک)است. بطور یکه محل دقیق پی ها و ستون ها و دیوارها و زیر زمین ها و عرض پی ها روی زمین به خوبی مشخص باشد.
قبل از پیاده کردن نقشه باید ابتدا زمین محل ساختمان دقیقا باز دید شده و خاک های اضافی به بیرون حمل و در صورت لزوم نسبت به ریشه کنی اقدام نمود و همزمان با آن قسمت های مختلف نقشه پی کنی کاملا مورد قرارگرفته بطوریکه در هیچ قسمت نقطه ابهامی با قی نماند.باید سعی شود حتی المقدور در موقع پیاده کردن نقشه از نقشه پی کنی استفاده گردد. برای پیاده کردن نقشه با متر و سیمان کار ابتدا باید محل کلی ساختمان را روی زمین مشخص نموده و بعد با کشیدن ریسمان در یکی از امتدادهای تعین شده و ریختن گچ یکی از خطوط اصلی ساختمان راتعیین میکنیم. به طور کلی باید همیشه توجه داشت که پیاده کردن نقشه یکی از حساس ترین و مهمترین قسمت اجراء یک طرح بوده و کوچکترین اشتباه در آن موجب خسارت های فراوان می شود.
رپر:
چون هر نقطه از ساختمان نسبت به سطح زمین دارای ارتفاع معینی میباشدباید در طول مدت اجرا در هر زمان قابل کنترل باشد. برای جلوگیری از اشتباه قطعه بتنی به ابعاد دلخواه مثلا30در40 به ارتفاع 20سانتیمتر در نقطه دورتر از محل ساختمان می سازند؛ به طوریکه موقع گودبرداری یا پی کنی به آن آسیب نرسد ودرطول مدت ساختمان تمام ارتفاعات را به آن میسنجند. به این قطعه بتنی اصطلاحا رپر میگویند.
گودبرداری:
بعد از پیاده کردن نقشه و کنترل آن در صورت لزوم اقدام به گودبرداری می نمایند.
گودبرداری برای آن قسمت از ساختمان می باشد که در طبقات پایین تر از کف طبیعی زمین ساخته می شود:؛ مانند موتورخانه هاو انبارها وپارکینگ هاو…
پی کنی:
اصولا پی کنی به دو دلیل انجام میشود:
1- دسترسی به زمین بکر
با توجه به اینکه کلیه بار ساختمان بوسیله دیوارها یا ستون ها به زمین منتقل می شود در نتیجه ساختمان باید روی زمینی که قابل اعتماد بوده و قابلیت تحمل بار ساختمان را داشته باشد، بناگردد برای دسترسی به چنین زمینی ناچار به ایجاد پی برای ساختمان می باشیم.
2 برای محافظت پایه ساختمان و جلوگیری از تاثیر عوامل جوی در پایه ساختمان باید پی سازی نمائیم.
در این صورت حتی در بهترین زمین ها نیز باید حداقل پی هاپی به عمق40 تا 50 ساتی متری حفر نمائیم. عرض و طول و عمق پی کاملا بستگی به وزن ساختمان و قدرت تحمل خاک محل ساختمان دارد.
منظور از تعیین وزن ساختمان وزنی است که به وسیله پی در اثر با مرده و با زنده ساختمان به هر سانتیمتری مربع از زمین وارد می آید.
مثلا در ساختمانهای بنایی ابتدا یکی از دیوارهایی که حمال بوده واز لحاظ وزن بیشتری را تحمل می نماید در نظر می گیریم و وزن بار مرده و بار زنده وارد شده از این دیوار پی را مورد مطالعه قرار می دهیم. برای این کار را اینکار ابتدا وزن دیوار محاسبه می نمائیم. آنگاه این وزن را با بار مرده و زنده وارد از سقف جمع نموده برسطح پی تقسیم می کنیم تا وزن وارد بر1cm بدست آید.
ساختمان های آجری:
نخستین مرحله در ساختمان های آجری مانند سایر ساختمان ها پی سازی می باشد که اینکار بعد از گود برداری و پی کنی باید صورت بگیرد. معمولا برای ساختمان های آجری که دیواره های اصلی حمال می باشند از پی های نواری استفاده می شود.
عمق پی های نواری:
می دانیم در زمین های خوب حداقل عمق پی های نواری در حدود cm 50 می باشد و اگر در این عمق به زمینی بکر دسترسی نباشد باید عمق پی را تا زمین بکر ادامه داد و یا از روش های دیگر مانند شمع کوبی استفاده کرد.
عرض پی:
معمولا عرض پی قدری بزرگتر از عرض دیواری آن ساخته می شود زیرا اولا همیشه فشار وارده و سطح تحت فشار با هم نسب معکوس دارند.
ثانیا فرض بر این است که بار وارده به وسیله دیوار یا ستون به پی با زاویه 45 منتقل می شود. بدین جهت هم عرض پی را بزرگتر از عرض دیوار می گیرند و چنانچه از مصالح گران قیمت استفاده شود از ساختن کناره های پی خوداری میکنند و آنرا به صورت پله یا شیب دار می سازند.
لایه های پی های نواری:
لایه های پی سازی در پی های نوایی به ترتیب از پایین به بالا عبارتند از :
1 شفته ریزی
2 کرسی چینی
3 شناز
4 ملات ماسه سیمان برای زیرایزولاسیون رطوبتی
5 قیرگونی برای ایزولاسیون رطوبتی
6 ملات ماسه سیمان برای پوشش روی قیرگونی
7 دیوار چینی اصلی
شفته ریزی:
پی های نواری معمولا با شفته پر می شود. شفته مخلوطی است از خاک مناسب و آهک شکفته و آب
کرسی چینی:
معمولا در طبقه هم کف ساختمان ها سطح اطاق ها را چند سا نتی متری از کف حیاط یا کو چه بلند تر می سازند. با این اختلاف ارتفاع کرسی چینی گویند معمولا کرسی چینی به سه علت انجام می شود:
1 از قدیم الایام بشر تما یل داشت قدری بلند تر از کف زمین
سکو نت کند و به این ترتیب احساس امنیت بیشتری می نمود.
2 اختلاف ارتفاع طبقه هم کف با سطح زمین مانع ورود برف و باران و برگ و خاشاک و غیره به داخل اطاق ها می گردد.