تحقیق شطرنج

مقدمه

ازچه زمانی شطرنج پیدا شده است؟

مدتهای مدید گمان می کردند که اینکار، به عنوان نوعی بازی جنگی، در اواخر قرن پنجم و یا اوایل قرن ششم به وجود آمده است.

اما در سالهای اخیر، کشفیات تازه ای که از نظر هنر شناسی، تحت سرپرستی گ.پوگانچنکوف، به عمل آمد، و در حفریاتی که توسط همین تیم در«دال ورزین تپه» واقع در سرزمین ازبکستان صورت گرفت ، منجر به پیدایش دومهره کوچک از استخوان فیل گردید، که به عصر کوشانسک، پادشاهی خوویشکا«دومین قرن عصر ما» تعلق دارد.

                        بسیاری از متخصصان ، این مهره ها را،مهره های شطرنج قلمداد کرده اند. و اگر اینطور باشد، در آن صورت شطرنج 300 سال «پیرتر» خواهد شد.

            اولین نوع شطرنج درهند قدیم«چاتورانگا» که در واقع به معنی«چهار جزء» می باشدوسلف شطرنج معاصر به حساب می آید، سازمان جنگی هند را در گذشته بازتاب می دهد که در ترکیب آن، پیاده ، اسب ، فیل ، و ارابه های جنگی وجود داشته وحرکت مهره ها باانداختن تاس ، معین می شده است.

می گویند در عصرقدیم«خارشا چاریترا» معاصر، راجی خارشا تابلوی شطرنج به عنوان«محل استقرار نیروهای جنگی» آموزش داده می شده است.

در چاتورانگا، ابتدا فیل مهیب که از سرسلسله رخهای معاصربه شمار می آید ، بادر هم شکستن همه موانع بر سر راه خود ، به راه می افتد . سپس، رفتار رخها، به ارابه های جنگی سپرده شد. آنگاه فیل با پریدن از روی خانه ها، جنگ را روی اقطار کشاند و چند بار قوی تر از پیاده ظاهر شد که آهسته به تعرض می پرداخت و تنها به خانه های مجاور داخل می شد.

         چاتورانگا ،  به تدریج در قلمروی هند ،  مقبول عامه واقع شد.

توسعه تجارت،  به گسترش روابط بین الملتلی ،  ومبادلات فرهنگی    توده ها کمک کرد. شطرنج از شرق تا غرب همه جا را فرا گرفت و همه نقشه های جغرافیایی را تسخیر کرد. هند، ایران ، آسیای مرکزی ، کشورهای عربی ، واروپا . متاسفانه ، نه قواعد دقیق چاتورانگا محفوظ مانده است ونه طرز بازی با آن. تنها، کارهایی ازدانشمندمشهورخوارز ، به نام آل بیرونی،(آغاز قرن ششم) به جامانده است که بعضی  مطالب مقدماتی درباره بازی چاتورانگا ، در آن تشریح شده است.

         گمان نمی رود چاتورانگا ،که در آن عامل تصادف نقش مهمی را ایفا می کرده است، طرح تئوریک جدی داشته باشد.

            تاریخ  و تئوری شروع  دیرتر از زمانی شروع  شده است که چاتورانگا با نفوذ در ایران و آسیای مرکزی ، باکتریو ، سغدو ، خارزم به طور ماهوی تکمیل و مدرنیزه می شد.

         دومین مرحله تاریخی گسترش شاه مات – شطرنج ، با پیدایِِش چاتورانگاهای مدرن و در سطحی بسیار بالا هم زمان بوده است.در این دوره ، در شطرنج ، دیگر تصادف(تاس ریختن) نیست که نتیجه مبارزه را معین می کند، بلکه منطق ،حاضر ذهنی بازیکن آن را رقم می زند.

همین بازی است که به طور چشم گیری مورد پسند عامه قرار می گیرد.تسخیر ایران از طرف اعراب ، و تاسیس خلافت مقتدر عرب ، به توسعه دامنه شطرنج در کشورهای گوناگون و تغییر کیفی دوباره آن ، کمک کرد.  درقرن نهم ، شطرنج برای خود صاحب فرهنگ  تخصصی بزرگ و تئوری آماده مدون گردیده بود.

             بی تردید دوره ترویج فرهنگ قرون وسطایی اعراب ، و ملل آسیای میانه با دوره شکوفایی هنر شطرنج هم زمان بوده است.     رساله های زیادی از اشخاص مشهور راجع به شطرنج به جا مانده           است که تئوری شطرنج را بررسی کرده اند . اخیرا" در بایگانی کتابهای خطی انستیتوی خاورشناسی آکادمی علوم ازبکستان، دایره المعارف دست نویس اصیلی پیدا شده است که نزدیک به سی صد پوزیسیون مختلف شطرنج را در آن گنجانده اند.احتمال می رود این سند توسط ابوالفتح سیجیزی استاد تاجیکستان درقرن دوازدهم نوشته شده باشد.اکثر پوزیسیون های جمع آوری شده در این سند، به وسط و یا آخر بازی تعلق دارد. در دست نویس ، مسایل بسیاری وجود داردکه مربوط به (منسوب ) است و شامل 10 پوزیسیون شروع می باشد که (تابی) نامیده می شود .

        اگرچه شطرنج در آن دوره ، بازی جالب توجهی شده بود ، اما نارسایی های بنیادی هم داشت.  به همین جهت بود که حوادث بازی ، خیلی کند پیش می رفت مهره ها و پیاده ها مدت های مدید قادر به بر - خورد با یکدیگر نبودند.

       در طول زمان ، راه حل های قابل توجهی برای این مشکل پیدا شد. استادان شطرنج کوشش همه جهنبه ای را برای مهیا ساختن پوزیسیون شروع تابی، با شانسهای تقریبا" مساوی برای دوطرف بازی آغاز کردند.

       تابی های شطرنج قرون وسطی ، تا روزگار ما ، در زمره تحقیقات گسترده گ.مری ، تحت عنوان (تاریخ شطرنج) گرد آوری شده است ، وهمه آنها مجموعا" 31 تابی می باشد. این سری تابی ، نه به نام خود مری ،  بلکه به نام ابو الفتح شهرت دارند.

            اصول شروع های معاصر

        اشتاینتز شماری ازاصول عام را براساس دانش معاصر شطرنج بنا نهاد. ودرباره مراکزضعیف،قوت وبرتری پوزیسیونی و ضعف پوزیسیونی تحقیق و کار کرد.ازجمله این ضعف ها، می توان به معایب

آرایش پیاده ها اشاره کرد:حرکت دان پیاده ها در پوزیسیون قلعه، نشانه رفتن برای حمله به خانه های جلوی پیاده های ایزوله.

                        اشتاینتز علاوه بر این ، درباره سلیر مسایل تئوریک هم تحقیقات زیادی انجام داده است . از آن جمله اند، مسایلی درباره تصاحب ستون های باز ، تحرک بیشتر مهره ها و اهمیت نقش دو فیل در بازی .

                        اشتاینتز با اولویت دادن بیش از حد به اهمیت دفاع ،اصول حمله را ارتقاء داد . اصولی که بر اساس آن می توان به پزیسیون برتر دست یافت؛ حریف رااز گسترش بازداشت و یا ضعفی در پوزیسیون او ایجاد کرد .

                        طبق این اصول ، اشتاینتز بازی های خود را پی ریزی می کرد، با دقت برای حمله تدارک می دید و مرحله به مرحله پوزیسیون حریف را تخریب می نمود ؛ کاری را که اشتاینتز«انباشت برتری های کوچک می نامید تا در نهایت به برتری بزرگ منجر شود.»

                        این گونه بازی ها ، گروه بندی مجدد مهره ها را لازم داشت. برای همین بود که اشتاینتز پوزیسیون های بسته با آهنگ آرام را که با چنین ساختاریهایی ساخته می شد، برسایر پوزیسیون ها ترجیح می داد.

برای بازی صحیح درشروع ، لازم است:                                                      

 1-در فکر گسترش سریع مهره ها به جاهای امن ومهم پوزیسیون بود تاجلوی امکانات حریف سد شود.

2-تعدادحرکات توسط پیاده ها را درشروع به می نیمم رساند و اساساُ بازی را با مهره ها به پیش برد .

3-از حرکت متوالی با یک مهره خودداری شود به شرطی که اینکار در ارتباط با«ملاحظات تاکتیکی معین» آلخین نباشد.

4-حرکاتی راکه بیفایده هستند،به خاطرطرح گسترش واشغال خطوط باز ، انجام نداد .

5-مترصد تصرف مرکزشدو مرکز را با پیاده ها تصرف کردو فشار مهره ای را روی خانه های مرکزی سازمان داد.

6-از ضعیف ساختن پیاده ها به طور دائم پرهیز کردو سعی نمود تا حریف این کار را به عهده بگیرد.

7-اگر گسترش پایان نیافته، شیفته حمله پیش از وقت نشد . حتی اگر این حمله بتواند برتری ماتریال نصیب ما کند.

8-به یاد داشت که در گسترش جناحی مهره ها ، جهت عمده عملیات مرکزاست.

9-با دقت، کارهای حریف را زیر نظر گرفت و با رفع تهدیدهای ا و و استفاده از اشتباهات او ، تدابیر لازم را به عمل آورد.

البته این مجموعه ،  قوانین لازم الاجرایی نیستند، بلکه جنبه راهنمایی دارند. همان طور که تجربه نشان داده است ، راهنمای مطمئن را در دریای طوفانزای نبردشطرنجی باید جستجو کرد.

  مرکز دیدبانی قلعه- f7                                          

در آغاز بازی مراکز f7  و  f2ضربه پذیرترین نقاط صفحه شطرنج هستند. زیرا تنها توسط شاه ها دفاع می شوند. بنابراین قابل درک است که در بیشتر سیستم های شروع ، عملیات نبرد، درست به همین مناطق خطرناک کشیده می شود.

ابتدا باید اصطلاح«شروع باز» را روشن کرد و کمی روی اصولی که روی طبقه بندی امروزه اعمهل می شود مکث نمود.

همه تئوری های شروع به سه دسته تقسیم می شوند: باز، نیمه باز، و بسته.

 از نظر تعداد باید گفت که، تمام بازی هایی که باحرکتe4.l شروع می شوند و سیاه در جواب آن l…e5 را بازی می کند،به آنهایی گفته می شود که با l…e5  شروع می شود اما جواب سیاه  l…e5نیست. یعنی به جای آن حرکت دیگری انجام می دهد و بالاخره شروع بسته ،به سیستم گسترشی اطلاق می شود که حرکات اولیه آن ، با                  

d4، c4 ، cf4 ، f4 ،  b 4  شروع می شو د .

شروع فیل

1. e 4 e5     2.fc4.

عملا" امروزه این شروع قدیمی شده و تقریبا" به تنهایی اهمیتی ندارد. سیاه می تواند چنین بازی کند2…fc5 و 2…Cc6  و2…cf6 یا بازیهای دیگری که در طرح بازیهای دیگری که در طرح بازیهای شروع برای ما آشنا هستند.