رسول رویسی(1383) در مقاله خود تحت عنوان شکاف دیجیتالی، چالشی در برابر کشورهای در حال توسعه اشاره می کند که پنج حالت وجود دارد که ابعاد شکاف دیجیتالی را نشان می دهد:
شکاف دیجیتالی عبارت است از نبود ارتباط فیزیکی و دسترسی به شبکه و سخت افزار کامپیوتر و آموزش. شکاف دیجیتالی عبارت است از نبود کامپیوتر، دسترسی به کامپیوتر و آموزشهای لازم که به خاطر سیاستهای ناکارای دولت تشدید می گردد. شکاف دیجیتالی به معنای فرصت از دست رفته برای گروههای محدودی است که توانایی استفاده موثر از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای بهتر شدن زندگیشان را ندارند.
شکاف دیجیتالی یعنی نبود کامپیوتر، آموزش و دسترسی، اما این مشکل با تجهیز سخت افزار کامپیوتر ودسترسی به شبکه حل شدنی است.شکاف دیجیتالی بازتاب فقر و کمبود سواد کافی و نبود بهداشت و سایر ضروریات اجتماعی است.
شاخص های شکاف دیجیتالی
جامع ترین شاخصی که برای مقایسه کشورها و شناخت این شکاف ارائه شده است شاخصی است که بانک جهانی به نام شاخص جامعه اطلاعاتی ارایه داده که شامل 23 متغیر است( گزارش 2001)این متغیر ها در چهار زیر ساخت طبقه بندی شده اند:
1- زیر ساخت رایانه: سرانه رایانه شخصی نصب شده، تعداد رایانه شخصی حمل شده بر حسب خانوار، رایانه های شخصی حمل شده تجاری و دولتی برحسب نیروی کار حرفه ای، رایانه های حمل شده آموزشی بر حسب استاد و دانشجو، درصد رایانه های شبکه ای شده، مخارج نرم افزار، سخت افزار.
2- زیر ساخت اینترنت: حجم تجارت الکترونیکی، تعداد کاربران خانگی اینترنت، تعداد کاربران اینترنت در کسب و کار، تعداد کاربران اینترنت در سازمان های آموزشی.
3- زیر ساخت اجتماعی: تعداد دانش آموزان ابتدایی، تعداد دانش آموزان متوسطه، نرخ خواندن روزنامه، آزادی مطبوعات و آزادی های مدنی.
4- زیر ساخت ارتباطات: تعداد خطوط تلفن خانوار، هزینه تلفن های داخلی، سرانه مالکیت گیرنده تلویزیون، سرانه مالکیت گیرنده رادیو، سرانه مالکیت دستگاه نمابر، سرانه مالکیت تلفن سیار، مشترکان تلویزیون کابلی.
پیامدهای شکاف دیجیتال
چنانچه شبکه های اینترنت در آینده به کانون جهانی داد ستد مبدل گردد، در آن صورت چه سرنوشتی در انتظار میلیونها نفری که اتصال به اینترنت برای آنها امکان پذیر نیست، خواهد بود. شاید هرگز نتوان برای این سوال، پاسخی بدست آورد.
سرعت پیشرفت فناوری نشان می دهد که جهان به دو بخش مجزا تقسیم خواهد شد. بسیاری از کشورها به عقب ماندگی روز افزون گرفتار می شوند و کشورهای صاحب تکنولوژی هم روز به روز پیشرفت خواهند کرد و به همین ترتیب بهره کشی از کشورهای توسعه نیافته افزایش خواهد یافت.
بروز شکاف دیجیتالی تاثیرات زیادی در تجارت الکترونیک، اقتصاد و آموزش خواهد داشت. حاصل این امر عقب افتادگی در علوم و فناوری کشورهای در حال توسعه خواهد بود. عمیق تر شدن این شکاف به معنای فاصله گرفتن اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشورها که نتیجه آن تحمیل کالا ها و تولیدات فرهنگی صاحبان تکنولوژی برای سست کردن باورها، سنت ها و فرهنگ ها ی کشورهای در حال توسعه که پیامدش نوعی استثمار فرهنگی، بحران بی هویتی نسل جوان، یاس و افسردگی در سطح جوامع خواهد شد.
جوامعی که متحمل بروز ناهنجاریها ی اجتماعی روز افزون از قبیل بزهکاری، دزدی، میل به اعتیاد، افزایش طلاق و سست شدن بنیانهای خانوادگی و... خواهد شد. این مسئله مهمتر از ناهمگونی جوامع مختلف بشری در دستیابی به تکنولوژی است، لذا لازم است که نسبت به تکنولوژی فناوری اطلاعات به عنوان امری لازم و ضروری نگاه کرد.
راهکارهای برطرف کردن شکاف دیجیتال
شکاف دیجیتالی یک مسئله پیچیده است که بصورت های مختلفی در کشورها بروز می کند و باعث چالش های عملیاتی و سیاسی در آن کشور می شود. علاوه بر این روشن است راه حلهایی که در کشورهای پیشرفته کاربرد دارند نمی توانند در کشورهای در حال توسعه کاربرد داشته باشند. راه حلها باید بر اساس درک و فهم شرایط و نیازهای آن کشور ارائه شوند.
مهمترین مسائل در پرکردن شکاف دیجیتالی توجه به سواد و بالا بردن سطح علمی افراد، توزیع صحیح دسترسی به اینترنت، ایجاد شرایطی برای دسترسی همه مردم به تکنولوژی و فناوری، توضیح و تشریح ضرورت استفاده از تکنولوژی اینترنت در عرصه تجارت، برنامه ریزی مناسب و مدون برای تجهیز مدارس به شبکه های اینترنتی و... است.