هدف:فراگیران پس از مطالعه این مقاله با موضوع،ماهیت و هدف روانشناسی و تعریف آن آشنا می‌شوند و به ضرورت علم روانشناسی در دنیای امروز پی می‌برند.
مقدمه
انسان چیست،روان و ذهن،اندیشه و باور،هیجان و احساس و رفتار او چگونه می‌توان شناخت؟
ماهیت و حقیقت روان انسان کدام است؟چه چیزی روان انسان را از جانوران متمایز می‌کند؟شناخت ماهیت روانشناختی انسان با کدام روش‌ها میسر است؟
چگونه می‌توان روان را توصیف و تبیین کرد؟مراحل رشد و تحول روان چگونه است و عوامل ارثی(ژنتیک)و محیطی(جامعه و تعلیم و تربیت)چه سهمی در رشد و تحول روان دارند؟خاستگاه فعالیت‌های روانشناختی انسان کدام هستند؟
این پرسش‌های مربوط به ماهیت انسان است که علم روانشناسی سعی می‌کند به آنها پاسخی درخور و مستدل بدهد.نگارنده امیدوار است در سلسله مقالاتی که پس از این به چاپ می‌رسند،بتواند فصولی از روانشناسی عمومی را برای خوانندگان به زبانی ساده و در عین حال علمی بیان نماید.نگارنده امیدوار است که خوانندگان نظرات،پیشنهادات و انتقادات خود را در مورد این مقاله‌ها به آدرس نشریه ارسال نمایند.
ماهیت روانشناسی
امروزه نفوذ و میدان روانشناسی و ضرورت آگاهی از دانش روانشناسی چنان همه‌گیر شده و جایگاه شایسته‌ای در میان زندگی انسانها گشوده است که بدون اغراق می‌توان گفت فعالیت انسانی است که از روانشناسی بهره‌ای نبرده باشد؛از راندن یک اتومبیل و وضعیت روانی راننده تا هدایت فضاپیماهای غول‌پیکر و فضانوردان و آموزش نکات خاص روانشناسی به آنان،بخشی از موضوع روانشناسی است.
بررسی نبوغ و افراد خلاق،دانشمندان و هنرمندان از یک سو و مطالعه کودکان و افراد استثنایی و به تعبیری عقب‌مانده یا کم‌توان از مباحث روانشناسی است.
بررسی نبوغ و افراد خلاق،دانشمندان و هنرمندان از یکسو و مطالعه کودکان و افراد استثنایی و به تعبیری عقب‌مانده یا کم توان از مباحث روانشناسی می‌باشند.
تغییرات اجتماعی،سیاست،رسانه‌های عمومی و تبلیغات،تفاوت نسل‌ها،افزایش جمعیت،گرم شدن کره زمین،شایعه،مهاجرت، تعصب و پیشداوری،اختلاف‌نژادی تروریسم،بهبود وضعیت کار
ارگران،بهره‌وری،تعلیم و تربیت،پیشرفت فن‌آوری،رایانه و بازیهای رایانه‌ای،اینترنت،مدیریت سازمانی،بیماری روانی، بهداشت روانی و هزاران پدیده فردی و اجتماعی دیگر موضوع مورد بررسی در روانشناسی است.
(*)این مقاله به صورت آموزشی،ویژه مسوولین و متصدیان سالنهای ملاقات زندانهای سراسر کشور تهیه شده است.
در رادیو و تلویزیون هرگاه از مسایل مربوط به کودک و نوجوان، خانواده،ترافیک،معماری و شهرسازی،شخصیت‌پردازی در سریال‌ها و فیلم‌ها،بهداشت و سلامت،اعتیاد و موادمخدر و... صحبت می‌شود،برای تأکید و تأیید صحت و درستی گفتارها و اظهار نظرها معمولا به یافته‌های علم روانشناسی استناد می‌شود. در روزنامه‌ها و مجلات نیز در بحث مسایل تربیتی،اجتماعی، صفحه حوادث و...اظهار نظر روانشناسان یکی از مهمترین بخش‌های این نوشته‌ها می‌باشد.
امروزه در جهان و در جامعه‌ها،مجلات و هفته‌نامه‌های عامه‌پسند زیادی منتشر می‌شوند که موضوع اصلی آنها روانشناسی است. همچنین با سری به کتاب‌فروشی‌ها در می‌یابیم که مباحث روانشناسی یکی از مهمترین موضوع کتابهایی است که ناشران اقدام به چاپ آنها کرده‌اند.هرچند لازم به یادآوری است که متاسفانه کتابهای به اصطلاح«بازاری»در مورد روانشناسی بسیار است و ممکن است مطالب همه آنها از نظر روانشناسی مورد تأیید قرار نگیرد.از جمله کتابهای کف‌بینی و طالع‌بینی،شناخت خود، مسایل مربوط به مشکلات جنسی،موفقیت در بازار کار و مشکلات زناشویی و...
هرجا انسان دست اندرکار است و حضور دارد،روانشناسی هم حاضر است.روانشناسی علمی است که احساس،هیجان،شناخت و اندیشه و رفتار و فرآیندهای رشد و تحول و خاستگاه آنها را از یک سو و تأثیر طبیعت(وراثت)و جامعه(تربیت)بر تحول آنها را از سوی دیگر مورد مطالعه قرار می‌دهد.
با توجه به اینکه روانشناسی در تمام وجوه زندگی ما اثر می‌گذارد، شایسته است که حتی کسانی که در پی کسب تخصص در این رشته نیستند آگاهی مختصری از واقعیت‌های بنیادی و روش‌های بررسی آن داشته باشند.یک درس مقدماتی در روانشناسی می‌تواند شما را در درک رفتار دیگران و بصیرت بر نگرش‌ها و واکنش‌های خودتان یاری دهد و علاوه بر آن شما را آماده کند تا ادعاهایی را که به نام روانشناسی عنوان می‌شود،ارزیابی کنید(ر.ل.اتیکنسون، ر.س.ایتکنسون،ا.ر.هیلگارو،1368،جلد اول)1.
زندان که یکی از نهادهای کیفری است و در حوزه علوم قضایی و حقوق قرار دارد،مکان تعامل و برخورد انسانهایی است که موضوع روانشناختی آنان از اهمیت بسزایی برخوردار است. ارتکاب جرم یک رفتار مغایر قوانین جاری در هرجامعه است، بنابراین می‌تواند موضوع بررسی روانشناسی قرار گیرد؛به همین دلیل مطالعه مجرمین و بزهکاران و چرایی و چگونگی رفتار آنان اهمیت روانشناسی را برجسته‌تر می‌نماید.این اهمیت از یک سو به ویژگی‌های روانی و رفتاری مجرمین،علل و شرایط ارتکاب جرم از نظر روانشناختی و روش اصلاح و تربیت آنان و چگونگی تعامل بین کارکنان زندان و زندانیان و همچنین پیش‌بینی رفتار آنان از دیگر سو مربوط است.
چگونه می‌توان قوانین و قواعد و یافته‌های روانشناسی را مورد مجازات،اصلاح و تربیت و پیشگیری از تکرار جرم در مورد مجرمین بکار بست؟رفتار مجرمانه چگونه شکل می‌گیرد و تحول می‌یابد،عوامل زمینه‌ساز و بروزدهنده آنها کدام است؟مجرمین و بزهکاران از نظر شخصیت چه تفاوتی با دیگر افراد دارند،مهمترین ویژگی‌های شخصیتی و روانی آنها کدام هستند؟چگونه می‌توان از رفتار مجرمانه و بزهکارانه پیشگیری کرد و چگونه می‌توان تدابیری اتخاذ کرد که مجرمین و بزهکاران مرتکب تکرار جرم نشوند؟همه این‌ها مطالبی است که رواشناسی درباره آنها به بحث و مطالعه می‌پردازد.