مقدمه وتعاریف
قبل از آنکه به تعریف اعتبارات استادی بپردازیم بهتر است بررسی نمائیم که خریداروفروشنده هنگام عقد یک قرارداد فروش بین المللی چه نگرانیهائی داشته وچگونه میخواهند این نظرات خود را محلوظ دارند.
الف)خریدارمایل است کالاهای خریداری شده را در زمان معین و مقررشده در قراردادصحیح و سالم دریافت داشته ودرضمن ترجیح میدهد قبل از انتقال مالکیت کالا به او و حمل آن ، قیمت آن را پرداخت ننماید.
ب)فروشنده از طرف دیگرتمایل دارد مطمئن شود قبل از فروش کالا حتما" وجه آن را دریافت داردو به خصوص در قرارداد های بین المللی ترجیح می دهدحتی قبل از آن که کالا از کنترل او خارج شود وجه آن رادریافت دارد.
این تضاد منافع و عدم آشنائی و اطمینان خریداروفروشنده با یکدیگرباعث آن شده که طرح یا مکانیسمی به نام اعتبار اسنادی ایجاد گرددکه منافع خریدار و فروشنده را در نظر داشته باشدو تاحدودی ریسکهای طرفین قرارداد را پوشش دهد،بدین صورت که ارائه اسناد حاکی از حمل کالا(طبق شرایت مورد قبول طرفین)به یک موسسه ثالث(بانک)،نشانگر حمل کالا تلقی گردیده وبر اساس آن پرداخت از طریق بانک انجام میپذیرد.
تعریف اعتبار اسنادی
ساده ترین تعریفی که می توان برای اعتبار اسنادی ارائه داد آن است که اعتبار اسنادی تعهد مشروط یک بانک (بنا به درخواست خریدار)میباشد مبنی براین که در مقابل ارائه اسناد مشخص شده و طبق شرایط اعتبار از طرف فروشنده ،در مدت معین اقدام به پرداخت یا تعهد به او بنماید.
اعتبار اسنادی به گونه ای طرح ریزی شده است که معمولا بیشتر حافظ منافع فروشنده می باشد چون که غالبا قبل از آن که خریدار کالا را ببیند فروشنده با ارائه اسناد وجه کالا را دریافت می دارد.
بر اساس مقرارت اعتبارات اسنادی ، بانک بازکننده اعتبار متعهد است که در مقابل ارائه اسناد ذکر شده در شرایط اعتبار اسنادی، نسبت به پرداخت وجه اعتبار در زمان مقرر اقدام نماید.
بنابراین چنانچه اسناد در صورت ظاهر صحیح به نظر برسد بانک اقدام به پرداخت خواهد کرد . (طبق ماده 4 مقرارت متحدالشکل اعتبارات اسنادی نشریه 500 icc ) .در اعتبار اسنادی تمام طرفین قرار داد، اسنادی را مورد معامله قرار می دهند ، نه کالا را و بنابراین بانک کاری به این که کالا در چه وضعیتی است ندارد. میزان اطمینانی که خریدار از طریق اعتبار اسنادی برای دریافت کالای مورد قرارداد به دست می آورد تا حد زیادی بستگی به اسنادی دارد که آنها را درشرایط اعتبار درخواست می کند.
بنابراین لازم و ضروی است که خریدار در مورد وضعیت مالی و حسن شهرت تجاری فروشنده تحقیق بنماید تا نسبت به توانائی او در تحویل کالای مورد قرارداد مطمئن شود.
طرفین اعتبار اسنادی Parties concerned with documentarcredit
به طور معمول گروه هائی که در یک اعتبار از آنها نام برده می شود به قرار زیر می باشند:
1- خریدار یا متقاضی گشایش اعتبار importer applizant-byuer- orderer
2- فروشنده یا ذینفع اعتبار beneficiay- seller- exporter
3- بانک گشایش کننده opeing bank- issuing bank
4- بانک ابلاغ کننده advising bank
5- بانک پوشش دهنده reimbursing bank
6- بانک معامله کننده negotiating bank
معمولا بانک ابلاغ کننده ، معامله کننده اسناد نیز می باشد و بعضی مواقع ممکن است بانک گشایش کننده اعتبار درخواست نماید که اعتبار از طریق بانک دیگری به فروشنده ابلاغ گردد.
مراحل انجام کار در یک اعتبار اسنادی
1- خریدار و فروشنده نسبت به عقد قرارداد که بر اساس آن اعتبار اسنادی باید گشایش شود اقدام می نماید.
2- خریدار از بانک خود در خواست می کند که یک اعتبار اسنادی بر اساس شرایط مورد در خواست، به نفع فروشنده گشایش نماید.
3- بانک گشایش کننده اعتبارissuing bank ، اعتبار را گشایش نموده و برای بانک کارگزارش در کشور فروشنده advising bank ارسال می دارد تا آن بانک این اعتبار را به ذینفع اعتبار (فروشنده) ابلاغ کند.
4- ذینفع اعتبار پس از دریافت اعتبار آن را به دقت با قرارداد منعقد کنترل نموده و در صورتی که آن را مطابق قرارداد یافت نسبت به تهیه مقدمات صدور کالا اقدام می کند. در غیر این صورت موارد اختلاف را بلافاصله به اطلاع خریدار می رساند ، تا نامبرده نسبت به اصلاح آن اقدام نماید.
5- فروشنده کالا را حمل نموده و اسناد حمل را به بانک ابلاغ کننده اعتبار ارائه می دهد. (بانک ابلاغ کننده می تواند هر بانک دیگری باشد که طبق شرایط قرارداد، اعتبار نزد او قابل پرداخت یا معامله یا قبولی است که در اکثر موارد همان بانک ابلاغ کننده اعتبار می باشد.)
6- این بانک( بانک ابلاغ کننده یا معامله کننده) اقدام به بررسی اسناد نموده و در صورتی که فروشنده شرایط اعتبار را انجام داده باشد نسبت به پرداخت، معامله اسناد یا قبول آنها(بر حسب شرایط اعتبار) اقدام می نماید.
7- بانک ابلاغ کننده(معامله کننده اسناد)پس از معامله، اسناد آن را برای بانک گشایش کننده اعتبار ارسال می دارد و بر طبق توافق بین دو بانک، نسبت به دریافت وجهی که پرداخت نموده اقدام می نماید.
8- بانک گشایش کننده اسناد را بررسی نموده آنها را برای خریدار ارسال می دارد. چنانچه اسناد دارای ایراد یا اشکالی باشد که بانک گشایش کننده نسبت به آن اعتراض داشته باشد. باید مراتب عدم تطابق اسناد با شرایط اعتبار را ظرف مدت معقولی که بیش از هفت روز کاری نباید باشد به بانک معامله کننده اسناد اطلاع دهد و در صورت قصور در انجام این عمل، این حق از او سلب خواهد شد (طبق ماده 13 بند الف و ب مقرارت متحدالشکل اعتبارات اسنادی نشریه 500)
انواع اعتبارات از نظر تعهد
اعتبارت اسنادی ازنقطه نظر تعهد بانک گشایش کننده اعتبار، ممکن است به دو صورت باشد:
الف- اعتبار اسنادی برگشت پذیر
ب- اعتبار اسنادی برگشت ناپذیر
الف - اعتبار اسنادی برگشت پذیر revocable letter of credit
در این نوع اعتبارات بانک بازکننده اعتبار می تواند به طور یک جانبه اعتبار را باطل نموده و یا در شرایط آن تغییر بدهد . این کار در صورتی مورد قبول و پذیرفته خواهد بود که ابطال اعتبار با تغییر در شرایط آن قبل از معامله قبول ، و یا پرداخت اسناد توسط بانک مامور به این کار ، انجام شده باشد.
بانک بازکننده اعتبار ممکن است بنا به درخواست خریدار و یا به علت اینکه خریدار قادر به پرداخت وجه آن نیست و یا قیمت کالا در بازار محلی به خاطر عرضه بیش از اندازه آن تنزل نموده و ممکن است ضرر و زیان به او برسد. اعتبار را باطل و یا اصلاح نماید. (طبق ماده8 متحدالشکل اعتبار اسنادی نشریه 500 icc ) اعتبار قابل برگشت بندرت مورد استفاده قرار می گیرد.
ب- اعتباراسنادی برگشت ناپذیر یا غیر قابل برگشت irrevocable L/C در این نوع اعتبار بدون توافق طرفین اعتبار(خریدار و فروشنده) نمی توان آن را باطل و یا اصلاح نموده و لذا اعتبار غیر قابل برگشت تعهدی است غیر قابل فسخ بر عهده بانک گشایش کننده اعتبار، مشروط بر انکه اسناد معین شده، در اعتبار به بانک مشخص شده یا بانک گشایش کننده طبق شرایط ارائه شوند.(طبق ماده 9 مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی 500 icc ).
همان طور که از تفاوت بین اعتبار برگشت و غیر برگشت مشخص است ،اعتبار قابل برگشت بیشتر به نفع خریدار بوده و منافع فروشنده را تا حد کمتری تامین می سازد زیرا در هر لحظه قبل از معامله اسناد، خریدار و بانک گشایش کننده اعتبار این اختیار را دارند که اعتبار را باطل و یا در شرایط آن تغییری بدهند.
اعتبار اسنادی تائید شده confirmed leteter of credit
اعتبار اسنادی است که بانک دیگری علاوه بر بانک گشایش کننده اعتبار پرداخت وجه اعتبار را در صورتی که مورد لزوم طبق شرایط اعتبار را ارائه شده باشد، تعهد می نماید . بانک تائید کننده اعتبار می تواند همان بانک ابلاغ کننده و یا بانک دیگری باشد. لزوم و یا نیاز به اعتبار تائید شده در مواردی پیش می آید که فروشنده کالا حداقل به یکی از علل زیر از دریافت وجه اعتبار مطمئن نباشد :
1- بنیه مالی
2- وضعیت اقتصادی کشور خریدار
3- وضعیت سیاسی کشور خریدار
اعتبارات اسنادی به این صورت نیز طبقه بندی می شوند :
اعتبارات اسنادی قابل انتقال teransferable letter of credit
اعتبارات اسنادی اتکایی back to back letter of credit
اعتبارات اسنادی قابل معامله negotiabale letter of credit
اعتبارات اسنادی ترانزیت trans letter of credit
اعتبارات اسنادی پوششی clean reimbursement letter of credit
اعتبارات اسنادی گردان revolving letter of credit
اعتبارات اسنادی با عبارت قرمز red clause letter of credit
اعتبارات اسنادی بدون واسطه یا مستقیم hand on letter of credit
اعتبارات اسنادی سبد خرید shopping bag letter of credit 10- اعتبارات اسنادی ضمانتی stand by letter of credit
مراحل گشایش اعتباری اسنادی در جمهوری اسلامی ایران
الف- اسناد مورد لزوم برای گشایش اعتبار اسنادی- در حال حاضر (1381)، مراحل و مدارک لازم برای گشایش اعتبار اسنادی در ایران، به شرح زیر است ، متقاضی باید اسناد زیر را تهیه و به بانک گشایش کننده اعتبار ارئه دهد:
1- برگ ثبت سفارش- متقاضی باید پس از تکمیل فرم مذکور آن را به تائید وزارت ذیربط رساند و سپس به وزارت ذیربط این برگ را همراه پروفرما PROFORMA INVOICE پس از ثبت و تائید جهت گشایش اعتبار به بانک بازکننده ارسال می گردد.
2- پروفرمای کالای مورد خرید : پروفرما باید به تائید وزارتخانه ذیربط و معمولا مرکز تهیه توزیع مربوطه حسب مورد رسیده باشد.
3- بیمه نامه حاکی از بیمه کالا نزد یکی از شرکت های بیمه داخلی.