دانلود مقاله برنامه ریزی

به مجموعه فعالیت های منظم که از تعیین هدف شروع می شود و با انتخاب روش ها و وسایل متناسب با هدف ادامه پیدا می کند و سپس به اجرا در می آید و ارزشیابی می شود برنامه ریزی گفته می شود .

به عبارت دیگر برنامه ریزی عبارت است از طرح ریزی برای دست یابی به هدف معین .

مراحل برنامه ریزی 1-شناخت وضع موجود : برنامه ریزان قبل از هر چیز باید امکانات ، توانائیها و محدودیت ها را بشناسند و با تکیه بر اطلاعات بدست آمده تصمیمات معقول و منطقی اتخاذ نمایند .

2-تعیین هدف : پس از بررسی وضع موجود انتظارات و خواسته هایی برای برنامه ریزان طرح می شوند این انتظارات وقتی که به صورت واضح و با توجه به امکانات و محدودیت ها بیان شوند هدف های مورد نظر را تشکیل می دهند .

3-پیش بینی روش ها و وسایل : تعیین هدف ها اهمیت زیادی دارد ولی اگر برای تحقق آنها روش ها و وسایل مناسب در نظر گرفته نشود بهترین هدف ها بی نتیجه می ماند .

4-آزمایش قبل از اجرا : برنامه تهیه شده به صورت آزمایشی در چند نمونه محدود اجرا می شود که به منظور اعتبار بخشی به برنامه و کسب اطمینان انجام می گیرد (1) 5-اجرا : در این مرحله برنامه به طور کامل اجرا می شود .

6-ارزشیابی : نقاط قوت و ضعف برنامه ضمن اجرای آن خود را نشان می دهند .

(1) انواع برنامه ریزی در آموزش و پرورش .

1-طرح ریزی آموزش و پرورش : به برنامه ای اطلاق می شود که هدفی کاملاً مشخص و قابل اندازه گیری و ارزشیابی داشته باشند و محدوده زمانی اجرایی آنها معلوم باشد .

2-برنامه ریزی نیروی انسانی : شامل برنامه ریزی برای تربیت عموم کارکنان است .

و مستقیماً با برنامه ریزی اقتصادی مربوط است .

3-برنامه ریزی آموزش : کلیه ابعاد و ارکان آموزش و پرورش را در می گیرد .

سطوح برنامه ریزی آموزشی : 1-سطح فراسوی کلان : برنامه ریزان آموزشی همگام با سیاستگذاران و مدیران کشور هدف های کلی آموزش و پرورش را در ارتباط با نیازهای نهاد ها و سازمان های دیگر جامعه تعیین می نمایند .

که این هدف ها بر اساس توسعه کشور تعیین می شوند .

2-سطح کلان : هدف های کلی آموزش و پرورش به هدف های دوره های تحصیلی تجزیه می شوند .

(1) 3-سطح خرد : ابعاد مختلف یادگیری در این سطح تعیین می شوند.

1 نگرش های اساسی به برنامه درسی : 1-دیدگاه رشد وتوسعه فرآیندهای ذهنی عقلی : در این دیدگاه برنامه درسی از جهت خدمت به رشد و توسعه فرآیندهای ذهنی نگریسته می شود.

مدافعان این دیدگاه بر این باورند که مهم ترین نقش یا کارکرد مدارس عبارتند از : الف: کمک به دانش آموزان از این که چگونه یاد گرفتن را بیاموزند .

ب : فراهم آوردن فرصت های یادگیری برای دانش آموزان به منظور تقویت انواع مهارت ها و توانایی های ذهنی 1-منطق گرایی عملی : طرفداران آن معتقدند که کارکرد و نقش اصلی مدرسه عبارتند از تقویت و رشد قوای ذهنی دانش آموزان در آن دسته از موضوعات درستی بالای یادگیری دارند .

در بیان تفاوت این دیدگاه با دیدگاه قبلی می توان گفت : دیدگاه قبلی طرفدار برنامه درسی فرآیند محور بوده و بدین ترتیب با عدم توجه به محتوا ارزش و اصالت آن را در برنامه مورد تردید قرار می دهد اما دیدگاه منطق گرایی عملی بر محتوا تاکید داشته ومعتقد است مدارس مکان های خاصی هستند که رسالت آنها به عنوان نهادهای اجتماعی نباید بروز واکنش برای پاسخگویی به هر گونه شکل اجتماعی یا هوس ها و احساسات شخصی و گروهی باشد .

2-تحقق خود : در این دیدگاه دانش آموزان محور و منبع اطلاعات و تصمیمات برنامه درسی است .

و معلمان در مدرسه برنامه های درسی خود را با هماهنگی و هم فکری دانش آموزان تهیه کنند عناصر مورد توافق برنامه درسی عبارتند از : اهداف ، محتوا ، مواد آموزشی ، راهبردهای یاددهی ، یادگیری ، زمان ، فضا ، ارزشیابی می باشند .

سطوح هدف ها : دیدگاه های مختلفی در این زمینه وجود دارد.( 1) « کراتول » هدف های کلی ، رفتاری و هدف های تدریس را مطرح می کند .

« داویس » مقاصد آموزشی هدف های عمومی و هدف های ویژه را طرح می نماید .

در یکی از نشریات یونکسو مراحل زیر پذیرفته شده .

هدف های آرمانی : که فیلسوفان و ایدئولوگهای جامعه ارائه می دهند .

مقاصد آموزشی : کلیات آنها از هدف های آرمانی کمتر و میان مدت و به طور مستقیم به هدف های آموزشی مربوط می شوند .

هدف های جزئی : وظایف ویژه مختص فرایند یاددهی – یادگیری را بیان می کنند .

ماهیت یادگیری و تعیین هدف ها یادگیری منبع دیگر هدف است .

نخستین عنصری که تحت تأثیر دیدگاه یادگیری برنامه ریز قرار می گیرد هدف برنامه درسی است .

سه خانواده نظریه های یادگیری 1-نخستین خانواده نظریه های یادگیری به پیوند محرک و پاسخ تاکید می کند این خانواده یادگیری همه نظریه های یادگیری تقویت و شرطی شدن را در برمی گیرند و نکته اساسی تجربه است .

2-دومین خانواده نظریه های یادگیری نظریه میدان است که نظریه های میدان – گشالت میدان شناختی – میدان ادراکی را در بر می گیرد .

و کل اهمیت ویژه ای دارد .

اگر یادگیری مجموعه ای از دانش و اطلاعات هدف اصلی برنامه درسی باشد یادگیری تسلط یاب مناسب ترین روش است .

محل تحقق هدف ها الف : فرد از همه جا فرا می گیرد : فرد با محیط به طور دایم ارتباط متقابل دارد و از همه جا فرا می گیرد .

ب : غنای تجربه ها موجب یادگیری عمیق است : هر چه تجربه های یادگیری غنی تر باشد .

ج : دیدن بیش از شنیدن مؤثر است : مشاهده واقعیت ها و پدیده ها در یادگیری و نیل به هدف ها تأثیر زیادی دارد .

د : پژوهشگری شیوه مؤثر تحقق هدف ها است : مواجه شدن با مسأله و تلاش برای حل آن مهارت و روحیه پژوهشگری و تحقیق را در فرد بوجود می آورد.(1) تعریف محتوا : محتوا عبارت است از مجموعه مفاهیم ، مهارت ها و گرایش هایی که از سوی برنامه ریزان انتخاب و سازماندهی می شود در عین حال محتوا آثار حاصل از فعالیت های یاددهی یادگیری معلم و شاگرد را نیز در بر می گیرد .

در انتخاب و سازماندهی محتوا نباید لزوماً ساختار محتوا و سازماندهی آن را با ساختار منطقی دانش انطباق دهیم بلکه ساختار منطقی دانش یکی از عوامل مؤثر بر انتخاب و سازماندهی محتواست و وسیله ای که در تحقق رشد و تربیت یادگیرنده ایفای نقش می کند .

سازماندهی محتوا و آموزش نقطه ارتباط طرح برنامه درسی و طرح آموزش سازماندهی محتوای برنامه درسی است .

نوع سازماندهی محتوا در نوع طرح آموزشی روش تدریس تاثیر می کند .

برنامه درسی پنهان برنامه درسی پنهان عبارت است از راهبردهای دانش آموز در عبور موفقیت آمیزش از مانع برنامه درسی رسمی یا طرح ریزی شده یکی از متخصصان در اهمیت و تأثیر برنامه درسی پنهان می گوید : « برنامه درسی پنهان درحد معنی دار تعیین کننده آن چیزی است که بنای احساس ارزش و عزت نفس همه شرکت کنندگان است و همین برنامه درسی پنهان است که بیش از برنامه درسی رسمی در سازگاری شاگردان و استادان تأثیر دارد .

» عوامل مؤثر در شکل گیری برنامه درسی نهان یا غیر مدرن عبارتند از : قوانین و مقررات مدرسه روابط میان فردی ارتباط متقابل معلم و دانش آموز رابطه تدریس با برنامه درسی پنهان : برنامه درسی پنهان بعد غیر قابل پیش بینی یادگیری است .

ارزشیابی برنامه درسی با عوامل مختلف و آشکار و پنهان ارتباط دارد .

این تعداد ارتباط و تأثیر پذیری از پارامترهای مختلف موجب می شوند که در همه مراحل برنامه ریزی و اجرای برنامه درسی تصمیم گیری ها و اقدامات انجام شده مورد ارزشیابی قرار گیرند .

مشروعیت و صحت برنامه ها به ارزشیابی دقیق و مستمر نیاز دارد .

« ارزشیابی برنامه درسی فرایندی است که در مورد داوری در زمینه تناسب تصمیمات برنامه درسی به کار می رود .

ارزشیابی باید فرایند نگروغایت نگر باشد .

به اصول و جهت گیری برنامه درسی طراحی گویند .

از نظر زایس و طراحی عبارت است از مشخص کردن مؤلفه های برنامه درسی یعنی نقشه ای برای آموزش : عبارت دیگر هر گاه روش های عملی برای تعیین و تحقق هر یک از عناصر و افراد در انجام روش ها در نظر باشد عنوان برنامه ریزی درسی دارد .

مدلهای برنامه ریزی درسی مدلهای برنامه ریزی درسی را می توان در دو گروه طبقه بندی کرد .

در یک گروه افرادی هستند که اقتصاد دارند می توان هدف های تعلیم و تربیت را تعیین کرد با دقت بیان نمود و به شیوه خطی آنها را تحقق بخشد .

در مقابل رویکردهای غیر تکنیکی قرار دارند .

یعنی افرادی که به ذهنیت ، شخصی بودن ، ذوقی بودن ، اکتشافی بودن ، تأکید می کنند .

آنان به محصول و تولید برنامه توجه ندارند بلکه به یادگیرنده و یادگیری از طریق رویکردهای « فعالیت – مدار » تأکید می نمایند .

در اساس دیدگاه تکنیکی علمی به عقل گرایی و تجزیه گرایی تکیه می شود .

جهت گیری غیر علمی و غیر تکنیکی به اشراق گرایی و آنچه مک دونالد عقلانیت زیبا شناسانه در مقابل عقلانیت تکنولوژی نامیده است متکی است .

نیاز سنجی عبارتند از تشخیص کاستی و خلاء ها در یادگیری و تعیین ضرورت های آموزش و پرورش بر اساس آنها با تأمل در مفهوم نیاز سنجی می توان به راحتی پذیرفت که انجام مراحل بعدی برنامه ریزی درسی مخصوصاً تدوین اهداف به تشخیص نیازها بستگی دارد .

اهداف کلی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران کمال انسان در نظام تعلیم و تربیت اسلامی رسیدن به قرب الهی است .

این هدف غایی به اهداف زیر تقسیم می شود : اهداف اقتصادی اهداف اخلاقی اهداف علمی آموزش اهداف فرهنگی هنری اهداف اجتماعی اهداف زیستی اهداف سیاسی اهداف اقتصادی یادگیری معنی دار فراگیر در هر موقعیت تدریس با یک ساخت شناختی در کلاس حضور پیدا می کند .

مطلب جدیدی که تدریس می شود زمانی یاد گرفته می شود که در ساخت مزبور جای منطقی خود را پیدا کند .

اگر مفاهیم قبلی ذهن را به سلسله زنجیری شبیه کنیم که با یکدیگر اتصال دارند مطلب جدید باید همانند یک حلقه جدید به حلقات زنجیره ای مفاهیم ارتباط یابد .

اگر چنین اتصالی رخ داد یادگیری معنی دار تحقق یافته است .

1 اصول یادگیری اصول یادگیری یکی از عوامل بسیار مؤثر در یادگیری است .

این اصول با توجه به مکاتب در انتخاب روش های تدریس نباید به اصول یادگیری در نظریه خاصی تاکید نمود زیرا نظریه های یادگیری متعدد و روش های تدریس مناسب با آن اصول را برای برنامه ریز و معلم فراهم سازد .

مراحل برنامه ریزی ارزشیابی مراحل برنامه ریزی ارزشیابی دارای مراحلی است که رعایت آنها موجب تصمیم گیری بهتر در این مرحله از فرایند برنامه ریزی می شود .

الف ) تعیین سطح عملکرد مورد انتظار : در هر یک از واحدهای یادگیری عملکرد مورد انتظار از دانش آموزان بر اساس اهداف آموزش و پرورش واحد مزبور تعیین می شود .

منظور از عملکرد نحوه عمل و رفتارهای مورد انتظار از دانش آموزان است .

ب ) تعیین شیوه های ارزشیابی : پس از تعیین عملکرد و شیوه های ارزشیابی معین می شود .

ج ) نوع ابزار اندازه گیری ، بدون اطلاعات نمی توان در مورد دانش آموز داوری کرد .

اطلاعات مورد نیاز از طریق ابزارهای اندازه گیری بدست می آید .

تعریف کتاب کار کتاب کار مجموعه ای از فعالیت های متنوع بر گرفته از اهداف برنامه درسی در حیطه های دانشی ، مهارتی و نگرشی به منظور دست یابی گام به گام دانش آموزان به اهداف مذکور است 1 سازمان برنامه درسی سازمان به مجموعه ای گفته می شود که اجزا و عناصر آن ارتباط متقابل دارند و هیچ عنصری جدا از کل مجموعه قادر به بقا و ادامه حیات نیست .

در برنامه درسی عوامل مختلف و عناصری که به نوعی در شکل گیری برنامه دخالت دارند مجموعه منسجمی تشکیل می دهند .سازمان برنامه درسی به شیوه ای گفته می شود که در آن عناصر تشکیل دهنده برنامه درسی نظام آموزشی ارتباط پیدا می کنند و توالی می یابند .

مسایل اساسی در سازماندهی محتوای برنامه درسی با این که در مورد سازماندهی مسایل گوناگونی وجود دارد ولی بعضی از آنها مهمتر از بقیه هستند و مسایل اساسی تر را تشکیل می دهند : توالی ، استمرار ، وسعت و تعادل برنامه درسی .

به طور کلی توالی نظم زمانی است که در آن تجربه های آموزشی ارایه می شوند .

استمرار تداومی را که با آن تجربیات یکسان در یک دوره رفاهی ارایه می شوند توصیف می کند .

وسعت ناظر بر گسترش و وسعت عمل برنامه درسی است .

تعادل : برنامه درسی متعادل برای فراگیر معین در مدت زمان معین بر اساس نیازهای آموزشی آن زمان تعیین می شود .

سازماندهی عمودی محتوا سازماندهی عمودی محتوا با مسأله توالی ارتباط پیداا می کند .

برای تنظیم محتوا در سال های مختلف به گونه ای که هر بار یادگیری دانش آموزان را عمیق تر سازد روش های مختلفی از جانب صاحبنظران ارایه شده است .

که شامل مسایل زیر است .

از ساده به مشکل : یکی از اصول تعیین توالی منطقی در برنامه درسی مبتنی بر این فرض است که آموزش باید از ساده به پیچیده مسیر نماید .

بنابراین دسته بندی موضوعات از ساده به پیچیده امری به شدت مسأله آفرین است .

از کل به جزء : شیوه دیگر سازماندهی عمودی تنظیم مطالب از مفاهیم کلی به مفاهیم جزئی تر است .

بعضی از صاحب نظران به این شیوه طراحی مفاهیم نیز گفته اند .

به گونه ای که جامع ترین و کلی ترین مفهوم در رأس و مفاهیم جزئی تر در سطوح پایین تر سلسله مراتب قرار می گیرند .

از عینی به ذهنی : ژان پیاژه با مطرح ساختن اصل اعتدال در عرصه تازها ها در واقع به صورت کلی به بحث توالی منطقی پرداخته است دو فرض پایه و زیر بنای این اصل را تشکیل می دهند که عبارتند از : الف ) زمانی که فرد با محرکی مواجه می شود درک آن محرک از طریق برقراری ارتباط میان آن محرک و ساختار دانش موجود در ذهن فرد میسر می شود .

ب ) به منظور درک و فهم محرک ها افراد ناچار هستند در ساختار دانش موجود در ذهن خود تغییراتی به وجود آورندو تنها در این صورت است که می توان به درک و فهم بهتر نایل شد .

از جز به کل : این شیوه سازماندهی در مقابل شیوه سازماندهی از کل به جزء قرار دارد .

ابتدا جزئی را یک مفهوم کلی را آموزش می دهیم تا از پیوند آنها در ذهن فراگیر شناخت مفهوم کلی تحقق پیدا کند .

شیوه سازماندهی مارپیچی : برنامه درسی مارپیچی یک روش تنظیم محتوا است .

که در آن برخی مفاهیم عقاید یا موضوع های اساسی به تدریج در طول برنامه درسی عرضه می شوند .

بدون آنکه تمامی زمینه مورد یادگیری به طور کامل و منظم تکرار شود .

شیوه سازماندهی بر اساس ساختار دانش : روش دیگر سازماندهی بر اساس ساختارهای دانش و حول محور دیسیپلین هاست .

از غلایق به دیسیپلین ها : جان دیویی با طرح سازمان پیش رونده برنامه درسی عنوان می نماید که در جریان تلاش مشترک معلم و دانش آموز است که می توان به درستی به کشفی دست یافت که با رشد هر ترکیب منحصر به فرد از فراگیران و تجارب آنان متناسب باشد .

توسعه تدریجی محیط اجتماعی : شیوه دیگر سازماندهی برنامه درسی توسعه تدریجی مفاهیم و مهارت های مربوطه شبکه ارتباطی فرد با افراد دیگر است .

توالی زمان : مرتب کردن بر اساس توالی زمانی یکی دیگر از شیوه های سازماندهی محتوا است .

در این شیوه حقایق و ایده ها به گونه ای تنظیم می شوند که ارایه هر رویدادی قبل از خود معنا پیدا می کند .

10- از مسأله تا کشف : همه شیوه های سازماندهی محتوا یک وجه مشترک دارند .

در همه آنها برنامه ریزان و متخصصان مفاهیم و مهارت هایی را انتخاب و سازماندهی می کنند و سپس توسط معلم در کلاس درس تدریس می شود .

شیوه دیگری در سازماندهی وجود دارد که با موارد قبلی تفاوت اساسی دارد در این شیوه که می توان آن را روش کشف هدایت شده نامیده بنا به چند فرض که مبانی آن را تشکیل می دهد سعی بر آن است به جای یاد دادن مفاهیم و مهارت ها روش یادگیری به دانش آموزان آموخته شود .

در این حالت ارایه مجموعه مفاهیم در یک سازماندهی معین کاربرد ندارد بلکه معلم باید تلاش کند فعالیت های دانش آموز را برای جستجو و تحقیق و در نهایت کشف پاسخ مسأله سازماندهی به عبارت دیگر در این شیوه تجربه ها سازمان می یابند نه محتوا .

(1) نیاز به مطالب سواد آموزی منطقه آسیا و اقیانوسیه با فرهنگ ها و تمدن های کهن ، به مرکز بی سوادی تبدیل شده و جمعیت بی سواد جهان را در خود جای داده است .

برنامه یونسکو ( ریشه بی سوادی ) با توجه به برنامه ریزی سواد آموزی در آسیا و اقیانوسیه مشکلات زیر را شناسایی کرده است : الف ) مشکلات حاد بی سوادی موجود در میان جوامع روستایی ، حاشیه نشین های شهری ، معلولین فیزیکی و افرادی که مدرسه را ترک گفته اند .

ب ) آموزش کنونی دارای وضعیت خاص و فاقد برنامه ریزی ملی منظمی است .

ج ) مربیان جهت آموزش به گروه های خاص ، مطالب آموزشی مناسب را در اختیار ندارند .

د ) برنامه های موجود برای آموزش استادان کافی نیست .

ه )زیر بناهای اساسی آموزش در بسیاری از کشورها ضعیف اند .

در مقابل این مشکلات نقاط قوتی نیز در منطقه وجود دارد : الف ) دولت های تمام کشورهای منطقه از اهمیت سواد و برنامه های آموزش مداوم کاملاً آگاهند و حمایت خود را اعلام کرده اند .

ب ) در سطح آموزشی ، اموزشیاران ( معلمان ) متعهد و با تجربه زیادی وجود دارد .

ج ) نشریات فراوانی برای آموزش مهارت های سواد بزرگسالان و جوانان وجود دارد .

یکی از گام های اپیل برای ریشه کنی بی سوادی بهبود وضعیت آموزشی کارکنان سوادآموزی است .

برنامه درسی سواد آموزی در طراحی برنامه سواد آموزی ، معیارهای زیر مورد توجه بوده اند : الف ) محتوای کاربردی ، نشانه توسعه منطقی از یک مفهوم به مفهومی دیگر است .

ب ) مهارت های سواد به تدریج بدست می آیند .

ج ) یک برنامه آموزشی متمرکز ، سوادآموزان را قادر می سازد با استفاده از مهارت های رو به پیشرفت سواد ، مفاهیم اصل محتوای کاربردی را بارها و هر بار عمیق تر بررسی کنند .

د ) مهارت های سواد که تابع سطوح پیشرفت است بر حسب نتایج فقدان معینی تعریف می شوند .

یکی از ضعف های برنامه های سوادآموزی در هر کشور است .

در طراحی برنامه سواد آموزی نمونه باید به معیارهای زیر توجه شود .

محتوای اصلی ، نشانه توسعه منطقی از مفهومی دیگر است .

مهارت های سواد بدست می آیند .

یک برنامه آموزشی متمرکز سوادآموزان را قادر می سازد با استفاده از مهارت های رو به پیشرفت سواد مفاهیم اصلی محتوای کاربردی را بارها و هر بار عمیق تر بررسی کنند .

مهارتهای سواد که تابع سطوح پیشرفت اند بر حسب نتایج معینی تعریف می شوند.

یک طراحی که به اندازه کافی انعطاف پذیر باشد نیازهای گروههای خاص را تأمین می کند .

برنامه آموزشی باید به عنوان یک نمونه تلقی شود نه یک مدل .

تأکید بر این نکته لازم است که هر کشوری باید برنامه آموزشی و سیاستهای اجرایی خود را تنظیم کند .(1) اهداف و مقاصد برنامه سواد آموزی نوشتن اهداف و مقاصد برنامه سوادآموزی ، نیازمند درک روشنی از نیازهای واقعی مخاطبان است .

حداقل در گروه بزرگسال ( 15 سال و بالاتر ) وجود دارد به آن توجه شود .

بزرگسالانی که هرگز به مدرسه نرفته اند .

بزرگسالانی که بیش از آن که مهارت های سوادشان به سطحی برسد که آنان را در یادگیری بعدی یاری کند مدرسه را ترک کرده اند .

اهداف و مقاصد کلی برنامه سوادآموزی این اهداف از 5 منبع زیر به دست آمده است : بررسی نیازهای مخاطبان در آسیا و اقیانوسیه آخرین گزارش های کلی مربوط به سوادآموزی که توسط دفتر منطقه ای یونسکو در آسیا و اقیانوسیه انتشار یافته است .

رهنمودهای تهیه و توسعه مطالب ویژه نو سواد که توسط مرکز فرهنگی یونسکو در آسیا واقع در توکیوی ژاپن چاپ شده است .

جدیدترین گزارش های کشوری که از سوی یونسکو و دولت های کشورها منتشر شده و به توصیف تعدادی از نگرش های مربوط به سوادآموزی پرداخته اند .

نظرات یک گروه بین المللی از اشخاص مرجع و مشاوران با تجربه در زمینه سوادآموزی یکی از ضعف های حاکم بر بسیاری از برنامه های سوادآموزی این است که برنامه آموزشی در یک چهار چوب دانش کاربردی مورد قبول همه سازمان های سوادآموزی یک کشور قرار نمی گیرد .

1 اگر چنین چهار چوب مشترکی ایجاد شود ، امتیاز های زیر را در پی خواهد داشت : این چهارچوب مشترک باعث بهبود کیفیت آموزش می شود .

مفاهیم مهمی نظیر بهداشت و آگاهی های اجتماعی به طور وسیعتری درک خواهد شد .

به آموزشیارانی که برای کسب منابع متداول موجود به آموزش های بعدی نیازمندند کمک خواهد شد .

سازماندهی کارآمد یک برنامه ملی آسان خواهد شد .

کیفیت کلی آموزش به علت وجود ساختار روشن دانش کاربردی ارائه شده بهبود خواهد یافت.

جایگزینی تعداد کم ولی مناسب تر مطالب آموزشی به جای تعداد زیادی از منابع ناهماهنگ موجود باعث کاهش هزینه ها می شود .

فرآیند برنامه آموزشی تحت برنامه EWLP ، مراحل زیر را شامل خواهد بود .

اولین ومهمترین مرحله ، ضرورت مطالعه بافت منطقه ای است که قرار است برنامه اصلی سوادآموزی در آن اجرا شود .

از جمله مطالعات جغرافیایی ، جمعیتی ، اقتصادی ، فرهنگی – اجتماعی ، زبان شناسی و شرایط آموزشی منطقه دارای اهمیت است .

شناسایی اهداف اجتماعی بر روی مخاطبان صورت گیرد .

این کار به یکی از دو روش زیر می تواند انجام پذیرد .

(1) الف ) روش هدف گرا گروه مخاطب با استفاده از روش تحلیل شغل یا وظیفه ، مطالعه و بررسی می شود .

ابتدا نقش های مورد انتظار و عملکردهای گروه مخاطب در قالب اهداف اقتصادی اجتماعی و فنی حرفه ای مورد اشاره تهیه می شود .

به طور همزمان نمایی از توانایی ، مهارت ، نگرشی و دانش گروه برای بررسی توانائی های گروه مخاطب ترسیم می شود .

مقایسه میان توانائی های مورد انتظار و موجود فهرستی از نیازهای یادگیری را حاصل می کند که می تواند راهنمای تهیه برنامه درسی برنامه بنیادی باشد .

ب ) روش مشکل گرا در این ، مشکلاتی که مانع تحقق اهداف برنامه توسعه هستند شناسایی می شوند .

روش شناخت و تشخیص مشکل ممکن است در موقعیت های مختلف متفاوت باشد .

پس از این کار دخالت های آموزشی لازم برای غلبه بر مشکلات صورت می گیرد .

اطلاعات آموزشی مورد نیاز برای حل مشکلات به تهیه برنامه درسی سوادآموزی می انجامد این روش بعدها بر اساس روش سیمینار معروف عملیات میدانی که موفقیت قابل ملاحظه ای در بسیاری از برنامه های سوادآموزی توسعه گرا داشته بهبود یافته است .

هر دو فرآیند فوق اساساً مدل های فن مدارانه ای هستند که توسط اشخاص و سازمانهایی توصیه شده اند که نیازهای سوادآموزان را در دامنه محدودی از یک برنامه توسعه خاص شناسایی کرده اند در دو رویکرد فوق مشارکت سوادآموزان در فرآیند تولید برنامه درسی بسیار محدود و جزئی است .

این ایراد منجر به ظهور روش سومی گردید .

ج ) روش پژوهشی فرآیند دیگر تهیه برنامه آموزشی سوادآموزان بزرگسال که در بعضی از کشورهای عملی شده « روش تحقیق موضوعی نام دارد .

این روش را اولین بار پائول فریره در کتاب « تعلیم و تربیت محرومان ، پیشنهاد کرد .

در این روش سعیمی شود سطح آگاهی های فراگیران را به کمک گفتگو و خود آگاهی به پرشس و تحقیق در مورد مشکلات زندگی می پردازند افزایش دهد .

این روش به سواد بیشتر به عنوان « آزادی » می نگرد تا به عنوان مجموعه ای از مهارت ها یا وسیله ای برای دریافت دانش فنی .

روش تولید برنامه درسی در این رویکرد ، چهار گام مشخص را بر می گیرد : گام اول کارکنان سوادآموزی به منظور کشف ناسازگاری ها و سطوح آگاهی جامعه منطقه مورد نظر برای آغاز برنامه را بررسی می کنند .

آنها عوامل محدود کننده و موضوعات زایا » افزاینده ای سطوح آگاهی محرومان جامعه را شناسایی می کنند .

گام دوم در این مرحله ، کارکنان سوادآموزی بعضی از تناقضات اساسی موجود در جامعه را انتخاب کرده از طریق « طبقه بندی » آنها را از نظر موضوعی تقسیم می کنند .

هدف ایجاد آگاهی منتقدانه در میان سوادآموزان است که باعث ایجاد تفکر و گفتگو می شود.

گام سوم طبقه بندی ها توسط سوادآموزان در معرض « تحقیق موضوعی » قرار می گیرند .

این عمل به آنها در درک نقش خود نسبت به ناسازگاری های اساسی طبقه بندی شده کمک کرده باعث ایجاد آگاهی های بیشتر آنها می شود .

گام چهارم این موضوعات یا طبقه بندی ها به صورت بسته ها و تدابیر آموزش یادگیری ارائه می شوند .

برای دست یابی به اهداف و مقاصد برنامه آموزشی ، مهارت های سواد و محتوای کار بردن باید مطابق معیارهای زیر باشد .

(1) توسعه کلی : برنامه آموزشی کلی باید رشد موفق و یکنواختی داشته باشد .

به عبارتی ابتدا آهسته و سپس سریعتر توسعه یابد .

تأکید بر سواد :کسب سواد باید به عنوان نتیجه اصلی تلقی گردد .

مهارت های سواد : شبکه پیچیده مفاهیم معنایی باید سبب افزایش رشد تصاعدی و یکنواخت آن شود .

رشد مفاهیم کاربردی : دانش کاربردی که حاصل مهارت های سواد است باید به طور متمرکز منظم شود .

به نحوی که قوه درک ، همزمان با توسعه قابلیت های سواد بارور شود .

تأکید بر تناسب : مفاهیم سوادآموزی کاربردی ، باید با نیزهای روزمره سوادآموزان و نیازهای جامعه متناسب باشد .

انعطاف پذیری : ساختار برنامه آموزشی باید به اندازه کافی آزاد باشند تا هر یک از کشورها بتوانند برنامه را با نیازهای خاص خود تطبیق دهند .

تقسیم به سطوح : سطوح موفقیت باید به طور واضح در مراحل مشخص توسعه تعریف شوند .

اصول طراحی آموزشی برای تهیه کتابچه های نمونه الف ) رویکرد سیستم ها در آموزش و پرورش : آموزش موجب تغییر رفتار فراگیر می شود .

البته این آموزش صحیح به روش نظام مند و برنامه ریزی شده هست که چنین تغییرات را بوجود می آورد .

منظور از روش نظام مند و برنامه ریزی شده این است که رفتارهای جدید که قرار است از طرف فراگیران کسب شود مشخص و از پیش تعیین شده باشد و محتوا ، راهبردها و منابع لازم برای تحقیق کامل این تغییرات به دقت مورد توجه و بررسی قرار گیرد .

(1) مراحل رویکرد سیستم هخا برای سازماندهی برنامه آموزشی مرحله اول : تعیین رفتار ورودی : قبل از تهیه یک توالی آموزشی مناسب باید تا آنجا که ممکن است درباره فراگیرانی که این توالی برای آنان طراحی می شود آگاهی لازم کسب کرد .

مرحله دوم : انتخاب اهداف : این مرحله اهمیت ویژه ای دارد .

بیان روش اهداف باعث می شود که حدود برنامه و دانش ، مهارت ها و نگرش های مورد انتظار و کسب و ارزیابی آنها هم برای معلم و هم برای فراگیر مشخص شود .

مرحله سوم : انتخاب و توالی محتوا : پس از تعیین اهداف به صورت روشن می توان موضوعات را انتخاب و طوری تنظیم کرد که همه افراد شرکت کننده در برنامه برای رسیدن به اهداف مورد نظر حداکثر فرصت را داشته باشند .

مرحله چهارم : راهبردها ، گروه بندی ها ، زمان بندی ، مرحله بندی و منابع : هر یک از راهبرد ها ، شکل کلی روکرد آموزشی است که می تواند برای هر موضوعی انتخاب و مورد استفاده قرار گیرد .

روش وسیله ای برای انجام دقیق فعالت مورد نظر است .

بعد از اینکه هر گونه محتوا با راهبرد و روش هماهنگ شد می توان به گروه بندی و تخصیص زمان و مکان لازم پرداخت .

مرحله پنجم : ارزیابی پیشرفت تحصیلی : جنبه هایی که در برنامه آموزشی باید مورد ارزیابی قرار گیرد باید از قبل دقیقاً برنامه ریزی شود .

این جنبه باید کاملاً به وسیله اهداف بیان شده مشخص شوند و با محتوا ، روش ها و منابع مطابقت داشته باشند .

مرحله ششم : ارزشیابی اثر بخشی آموزش : اطلاعات در مورد اثر بخشی تمامی جنبه های آموزش ، از عناصر اساسی یک برنامه خوب می باشد .

منابع: 1-برنامه درسی حسن ملکی 2- اصول طراحی جلد یک سازمان نهضت سواد آموزی 3- اصول طراحی جلددو سازمان نهضت سواد آموزی