دولتها عموماً مالیات را برای رسیدن به اهداف مختلفی وضع می کنند که از این اهداف
می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق بخشی از درآمد های دولت
تعدیل توزیع درآمد و ثروت جامعه
کنترل و هدایت مخارج و هزینه ها در اقتصاد
کنترل حجم واردات و صادرات
بر اساس قوانین مالیاتی کشور انواع مالیاتها به شرح زیر می باشد:
1) مالیاتهای مستقیم
که دولت به طور مستقیم بر دارایی و درآمد افراد و موسسات وضع می کند و شامل مالیات بر دارایی و مالیات بردرآمد می باشد.
الف) مالیات بر دارایی، مانند 1. مالیات بر ارث 2. حق تمبر
ب) مالیات بردرآمد، مانند: 1. مالیات بردرآمد املاک 2. مالیات بردرآمد حقوق 3. مالیات بردرآمد مشاغل 4. مالیات بردرآمد اشخاص حقوقی 5. مالیات بردرآمد اتفاقی
2) مالیاتهای غیر مستقیم
که بر قیمت کالاها و خدمات اضافه شده و به مصرف کننده تحمیل می گردد و شامل مالیات بر واردات و مالیات بر مصرف و فروش می باشد:
الف) مالیات بر واردات، مانند: 1. حقوق گمرکی 2. سود بازرگانی 3. مالیات واردات اتومبیل
ب) مالیات بر مصرف و فروش: مانند : 1. مالیات نوشابه های غیرالکلی 2. مالیات برفروش سیگار 3. مالیات اتومبیل 4. مالیات برفرآورده های نفتی 5. مالیات تولید الکلی طبی و صنعتی 6. مالیات نقل و انتقال اتومبیل 7. مالیات حق اشتراک تلفنهای خودکار خدمات مخابرات بین المللی 8. مالیات نوار ضبط صوت و تصویر 9. مالیات فروش خاویار.
اشخاص مشمول مالیات
ماده 1. اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات می باشند؛
کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران.
هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می نماید.
هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران تحصیل می کند.
هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می نماید.
هر شخص غیر ایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که درایران تحصیل می نماید و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات و کمکهای فنی و یا واگذاری فیلمهای سینمایی (که به عنوان بها یا حق نمایش یا هر عنوان دیگر عاید آنها می گردد) از ایران تحصیل می کند.
ماده 2. اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیاتهای موضوع این قانون نیستند:
وزارتخانه ها و موسسات دولتی
دستگاههایی که بودجه آنها به وسیله دولت تأمین می شود.
شهرداریها
تبصره 1. شرکتهایی که تمام یا قسمتی از سرمایه آنها متعلق به اشخاص و موسسه های مذکور در بندهای فوق باشد، سهم درآمد یا سود آنها مشمول حکم این ماده نخواهد بود. حکم این تبصره مانع استفاده شرکتهای مزبور از معافیتهای مقرر در این قانون حسب مورد، نیست.
تبصره 2. درآمدهای حاصل از فعالیتهای اقتصادی از قبیل فعالیتهای صنعتی، معدنی، تجاری، خدماتی و سایر فعالیتهای تولیدی برای اشخاص موضوع این ماده، که به نحوی غیر از طریق شرکت نیز تحصیل می شود، در هر مورد به طور جداگانه به نرخ مذکور در ماده (105) این قانون مشمول مالیات خواهد بود.
مسئولان اداره امور در این گونه موارد نسبت به سهم فعالیت مذکور مکلف به انجام دادن تکالیف مربوط طبق مقررات این قانون خواهند بود. در غیر این صورت نسبت به پرداخت مالیات متعلق با مودی مسئولیت تضامنی خواهند داشت.
مالیات بر ارث
ماده 17. هرگاه در نتیجه فوت شخصی اعم از واقعی یا فرضی اموالی از متوفی باقی بماند به شرح زیر مشمول مالیات است:
در صورتی که متوفی یا وارث یا هردو ایرانی مقیم ایران باشند نسبت به سهم الارث هر یک از وارث از اموال مشمول مالیات بر ارث موضوع ماده 19 این قانون واقع درایران یا در خارج از ایران پس از کسر مالیات بر ارثی که بابت آن قسمت از اموال واقع در خارج از ایران به دولت محلی که مال در آن واقع گردیده پرداخت شده است به نرخ مذکور در ماده 20 این قانون
در صورتی که متوفی و وارث هر دو ایرانی مقیم خارج از ایران باشند سهم الارث هر یک از وارث از اموال و حقوق مالی متوفی که در ایران موجود است به نرخ مذکور در ماده 20 این قانون و نسبت به آن قسمت که در خارج از ایران وجود دارد پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع مال پرداخت شده است به نرخ بیست و پنج درصد.
در مورد اتباع خارجی و سایر موارد نسبت به آن قسمت از اموال و حقوق مالی متوفی که در ایران موجود است کلاً مشمول مالیات به نرخ مذکور در ماده 20 این قانون برای وارث طبقه دوم.
وارث متوفی
ماده 18. وارث از نظر این قانون به سه طبقه تقسیم می شوند:
وارث طبقه اول که عبارتند از: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد.
وارث طبقه دوم که عبارتند از: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها
وارث طبقه سوم که عبارتند از: عمو، دایی، خاله و اولاد آنها.
ما ترک مشمول مایات
ماده 19. اموال مشمول مالیات بر ارث عبارت است از کلیه ما ترک متوفی واقع در ایران یا خارج از ایران اعم از منقول و غیر منقول و مطالبات قابل وصول و حقوقی مالی پس از کسر هزینه کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی.
تبصره. بدهی که متوفی به ارث خود دارد در صورتی که مستند به مدارک قانونی بوده و اصالت آن مورد تأیید هیأت حل اختلاف مالیاتی قرار گیرد قابل کسر از ما ترک خواهد بود. در مورد مهریه و نفقه ایام عده، تأیید هیأت مذکور لازم نیست و در مورد وارث طبقه دوم و سوم کسر دیون منوط به آن است که متوفی تا تاریخ فوت خود دارای وارث از طبقه ما قبل حسب مورد بوده باشد.
از سهم الارث هر یک از وارث طبقه اول مبلغ سی میلیون (30.000.000) ریال به عنوان معافیت کسر و مازاد به نرخهای مذکور مشمول مالیات می باشد. معافیت مذکور برای هر یک از وارث طبقه اول که کمتر از بیست سال سن داشته یا محجور یا معلول از کارافتاده باشند مبلغ پنجاه میلیون (50.000.000) ریال خواهد بود.
ماده 21. اموالی که جزء ما ترک متوفی باشد و تا یکسال پس از قطعیت مالیات و غیرقابل رسیدگی بودن پرونده امر در مراجع مالیاتی طبق قوانین یا احکام خاص مالکیت آنها سلب و یا به موجب گواهی سازمان ذیربط بلاعوض در اختیار وزارتخانه ها، موسسه های دولتی، شهرداریها، نهادهای انقلاب اسلامی یا شرکتهایی که صددرصد (100%) سهام آنها متعلق به دولت باشد قرار گیرد، از مشمول مالیات بر ارث خارج و در صورتی که بابت سلب مالکیت عوضی داده شود ارزش آن عوض یا اموال سلب مالکیت شده هر کدام کمتر است جزء اموال مشمول مالیات بر ارث محسوب و در هر حال چنانچه مالیاتی اضافه پرداخت شده باشد مسترد خواهد شد. حکم این ماده در مواردی که وارث تمام یا قسمتی از اموال را که جزء ما ترک باشد به طور رایگان به یکی از اشخاص مذکور در ماده (2) این قانون واگذار کنند نیز جاری است.
ماده 22. در صورتی که به موجب رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی مطالبات متوفی غیر قابل وصول تشخیص داده شود، مطالبات مذکور جزء ما ترک منظور نمی شود و اگر مالیات آن قبلاً وصول شده باشد مسترد خواهد شد و در صورت وصول احتمالی این گونه مطالبات ورثه ملزم به پرداخت مالیات متعلق خواهد بود. درهر صورت وزارت امور اقتصادی و دارایی از نظر تأمین مالیات متعلق می تواند به عنوان ثالث در دعوی مربوط شرکت و یا رأساً اقامه دعوی نماید.