یکی از اصول مهم در فن درودگری شناخت و استفاده از اتصالات چوبی میباشد.
اتصال قطعات چوبی به یکدیگر در درودگری کاربرد فراوانی دارد.
از زمانی که انسان با چوب آشنا شده و از آن برای ساخت وسایل، اداوات و خانه سازی استفاده کرده اجباراً باید چوب ها را به یکدیگر وصل می نموده در نتیجه میتوان گفت قدمت اتصالات نیز به همین زمان میرسد.
از اتصالاتی که در گذشته های دور استفاده میشده بسیار ابتدای و پیش پا افتاده بوده که به مرور زمان تکامل پیدا کرده و علاوه بر تنوع و تعداد اتصالات وسایل و ابزارهای پیشرفته ای نیز برای ساخت اتصالات نیز شناخته شده است.
انتخاب یک اتصال مناسب نه تنها به کاری که ساخته میشود زیبایی می بخشد بلکه استحکام و دوام آن را زیاد می کند پس یک نجار باید با انواع اتصالات آشنایی کامل داشته باشد تا بتواند یک اتصال مناسب را برای کار مورد نظر انتخاب کند و همچنین ساخت اتصال نیز باید بطور صحیح انجام شود تا استحکام لازم را بکار بدهد.
اتصالات به طور کلی دو دسته هستند: 1-اتصالاتی که چوبی هستند- در این نوع اتصالات، قطعات کار با چوب خود قطعه کار و یا قطعه چوب دیگر به یکدیگر متصل میشوند یا با چوبی دیگر قطعات به یکدیگر متصل میشوند.
2-اتصالاتی که غیر چوبی هستند- در این نوع اتصالات، قطعات کار با یراق آلات مخصوص مانند انواع نبشی ها، بست ها، میخ ها و پیچ ها به یکدیگر متصل میشوند.
1-اتصالات چوبی- این نوع اتصالات به طور کلی به سه دسته تقسیم میشوند.
الف-اتصالات عرضی ب- اتصالات طولی ج-اتصالات گوشه ای.
اتصال طولی فاق و زبانه دم چلچله کشویی در این اتصال یکی از دو سر چوب به صورت فاق دم چلچله برش خورده و سر دیگر چوب نیز به صورت زبانه دم چلچله در می آید، ا تصال بسیار محکم و با دوامی میباشد و در چوب های چهار تراش مربع قابل اجرا است.
این اتصال به صورت کشویی درون یکدیگر جا زده میشود.
اتصال گوشه ای نیم و نیم ساده و فارسی به اندازه نصف ضخامت چوب، چوب ها از عرض برش زده میشوند سپس محل اتصال را چسب زده روی هم سوار میکنند.
اتصال گوشه ای فاق و زبانه در این اتصال یک سر تخته را به اندازه قطر آن به صورت زبانه در می آورند.
(مطابق شکل) سپس سر قطعه چوب دیگر را از وسط به ضخامت زبانه به صورت فاق برش می دهند محل اتصال را چسب زده و زبانه را داخل فاق جا می زنند برای محکم تر شدن این اتصال می توان روی محل اتصال را سوراخ کرده و دوبل چوبی در آن قرار داد.
اتصال گوشه ای فاق و زبانه دو طرف فارسی ابتدا یک سر چوب به اندازه ضخامت و به عمق عرض چوب فاق زده میشود سپس با زاویه 45 درجه فارسی بریده میشود سر قطعه چوب دیگر ابتدا از عرض از دو طرف چوب تا ضخامت چوب فارسی بریده میشود و به اندازه ضخامت چوب زبانه باقی می ماند (مطابق شکل) محل اتصال را چسب زده و زبانه را داخل فاق جا می زنند.
اتصال گوشه ای فاق و زبانه یک طرف فارسی در این اتصال ابتدا یک سر چوب به اندازه ضخامت فاق زده میشود.
سپس یک طرف چوب فاق زده شده از عرض با زاویه 45 درجه فارسی بریده میشود (مطابق شکل) سر قطعه چوب دیگر به اندازه ضخامت چوب زبانه برش داده میشود.
به این ترتیب که از روی چوب زبانه به صورت ساده برش زده میشود و از روی دیگر چوب به صورت فارسی با زاویه 45 درجه برش زده میشود.
این اتصال در قاب سازی کاربرد زیادی دارد.
اتصال گوشه ای فارسی با قلیف و کنشکاف از گوشه اتصال همانند اتصال قبل ابتدا دو سر چوب از عرض به صورت فارسی بریده میشود و سپس محل فارسی چسب زده میشود و چسبانده میشوند بعد از خشک شدن از قسمت نر گوشه اتصال کشکافی بین دو اتصال زده میشود به اندازه ضخامت چوب.
سپس قطعه چوب دیگری به اندازه ضخامت کنشکاف به عنوان قلیف برش داده میشود.
محل اتصال را چسب زده و قلیف را داخل شیار جا زده و بعد از خشک شدن اضافه قلیف را می برند این اتصال در قاب سازی و کلاف در کمد کاربرد دارد.
همانند اتصال قبل ابتدا دو سر چوب از عرض به صورت فارسی بریده میشود و سپس محل فارسی چسب زده میشود و چسبانده میشوند بعد از خشک شدن از قسمت نر گوشه اتصال کشکافی بین دو اتصال زده میشود به اندازه ضخامت چوب.
اتصال گوشه ای دو فاق و دو زبانه این اتصال برای چوب های ضخیم مناسب است روش کار به این صورت است که ابتدا به اندازه ضخامت چوب دو فاق روی چوب برش داده و به اندازه ضخامت چوب نیز دو زبانه با فاصله های مساوی ایجاد میکنند.
سپس محل اتصال را چسب زده و جا می زنیم.
(مطابق شکل) اتصال گوشه ای دو کام و دو زبانه بدون کوله این اتصال بیشتر در چوب های پهن و ضخیم انجام میشود و روش کار به این صورت است که دو کام روی یک قطعه چوب به فاصله 1 سانتیمتر ایجاد میکنند سپس دو زبانه نیز به فاصله 1 سانتیمتر روی قطعه چوب دیگر ایجاد میکنند.
محل اتصال را چسب زده و جا می زنند.
(مطابق شکل) اتصال گوشه ای دو کام و دو زبانه با کوله همانند اتصال دو کام و دو زبانه بدون کوله میباشد با این فرق که برای زبانه ها تا 1 سانتیمتر کوله ایجاد میکنند و طول کم ها به همین اندازه کوتاه میشود.
تا درز ها دیده نشوند.
(مطابق شکل) اتصال گوشه ای فارسی دم چلچله این اتصال که در قاب سازی و کلاف های چوبی کاربرد فراوان دارد.
به این صورت میباشد که ابتدا دو سر چوب را فارسی نموده سپس کنشکافی به شکل دم چلچله در قسمت فارسی شده ایجاد میکنند.
قطعه چوبی نیز برداشته و به عنوان زبانه به شکل دم چلچله برش داده و داخل شیار جا می زنند.
البته زبانه ها نیز به صورت آماده و در ابعاد مختلف از جنس پلاستیک فشرده نیز میباشد که میتوان از آنها استفاده نمود.
این اتصال از دو طرف دید دارد.
اتصال گوشه ای فارسی دم چلچله یک طرف مخفی همانند اتصال گوشه ای فارسی دم چلچله می باشد با این تفاوت که شیار را تا انتها ادامه نمیدهند بلکه حدود نیم سانتیمتر به انتهای ضخامت شیار خاتمه پیدا میکند بنابراین این اتصال از یک طرف دید داشته و از طرف دیگر فقط در فارسی شده مشخص میباشد.
کاربرد این اتصال در قاب سازی بیشتر میباشد، این اتصال یکی از محکم ترین اتصالات در ساخت قاب و کلاف میباشد.
نکاتی را که برای ساخت اتصالات باید رعایت نمود تا اتصالی زیبا و محکم بدست آید به شرح زیر میباشد: 1-در انتخاب چوب از نظر اندازه رطوبت، پوسیدگی، نوع چوب دقت کنید.
2-هنگام کار چوب ها را علامت گذاری نموده تا هنگام کار کردن دچار مشکل نشوید.
3-از وسایل اندازه گیری و اندازه گذاری دقیق استفاده کنید.
4-از خط کشی های زائد خودداری کنید.
5- حتماً از مداد نوک تیز برای خط کشی و علامت زدن استفاده کنید و از به کار بردن خودکار، مداد رنگی، روان نویس و ...
خودداری کنید.
6- در کارهای سری از شابلون استفاده کنید.
7- از ابزارهای تیز و سالم استفاده کنید.
8- هنگام خط کشی برای اطمینان از صاف بودن خط از گونیا کمک بگیرید.
9-قبل از چسب زدن به اتصال یک بار اتصال را جا زده و عیوب احتمالی را رفع کنید.
10- بعد از جا زدن اتصال با کمک گونیا از گونیا بودن کار مطمئن شوید تا کار تاب برنداشته یا دویدگی نداشته باشد.
11- قطعه کار را بین دو فک گیره یا پیچ دستی قرار ندهید زیرا قطعه کار له میشود.
از چوب کمکی بین دو فک استفاده کنید.
12- برای جا زدن اتصال چکش را مستقیماً روی قطعه کار نکوبید از چوب کمکی استفاده کنید.
13-هنگام درز کردن قطعات چوب حتماً چوب جوان را با چوب جوان و چوب پیر را با چوب پیر درز کنید.
علایمی که در اتصالات استفاده میشوند: عبارتند از علامت یک رو و یک نر- قطع کردن گونیا کردن- درز کردن و کلاف کردن میباشند که اشکال آنها د ر زیر آمده است.
اتصالات با کمک یراق آلات فلزی اتصال با میخ ها و پیچ ها برای اتصال چوبی به یکدیگر از میخ و پیچ همراه با چسب نیز میتوان استفاده نمود میخ و پیچ دارای انواع و اقسام مختلفی هستند.
میخ میخ های مفتولی- پیچی- دو پا- معمولی- فولادی- سرکج- سایه- سیاه بنش-سنجاقی بدون سر- ستاره ای سر تخت- تی شکل و ...
که هر کدام دارای کاربردی مخصوص میباشند میخ از دو قسمت تشکیل شده قسمت استوانه ای میخ و قسمت سر میخ که معمولاً پهن و آج دار است برای جلوگیری از ترک خوردن چوب هنگام میخ کوبیدن بهتر است که سر میخ را کند کرد.
قدرت نگهداری میخ در چوب خشک بهتر از چوب تر است.
قبل از میخ کاری بهتر است به نکات زیر توجه کنید: 1-بهتر است میخ را در راه الیاف ردیف نکوبید زیرا باعث ترک خوردن میشود.
2-انتخاب نوع میخ و تعیین فاصله در میخ کاری باید متناسب با ضخامت چوب باشد.
فاصله میخ ها از یکدیگر حداقل 10 برابر ضخامت میخ مورد مصرف مناسب است.
3- میخ ها اگر به صورت کج کوبیده شوند بهتر است زیرا باعث میشود چوب شکافته نشود که اصطلاحاً در بازار به گیلکی معروف است.
4-وزن چکش متناسب با نوع میخ میباشد.
5- محل تماس چکش با میخ باید صاف و تمیز باشد.
6- ضربه زدن به چکش بایستی عمودی باشد.
7- برای جلوگیری از ترکیدن تخته ابتدا با مته سوراخ کوچکی ایجاد کرده سپس میخ را بکوبید.
8- هنگام ضربه زدن دقت کنید ضربه به قطعه کار وارد نشود.
9- هنگام ضربه زدن باید انتهای دسته چکش را در دست گرفت.
10- برای جلوگیری از ترکیدن چوب میتوان سر میخ ها را کند نمود.
پیچ پیچ ها یا با مهره اند یا بدون مهره، پیچ های مهره دار برای کارهایی استفاده میشود که بتوان آنها را به منظور حمل و نقل جدا کرده و دوباره سوار نمود.
پیچ های بدون مهره برای استحکام اتصالات به کار میروند و معمولاً دارای رزوه های درشت میباشند.
پیچ های چوب معمولاً دارای سه قسمت هستند رزوه- بازو- کله، پیچ های چوب دارای سر های تخت عدسی- بیضی و ...
میباشند.
جنس پیچ ها معمولاً فولاد نرم- آهن آب دیده برنج- آلومینیوم- روی- نیکل و ...
میباشد.
پیچ ها دو سو چهار سو میباشند و با پیچ گوشتی باز و بسته میشوند تعداد پیچ ها در یک بسته 144 عدد میباشد که به آن یک قراص می گویند.
بعضی از پیچ ها در سر دارای یک سوراخ هستند که یک روکش پلاستیکی روی آن قرار می گیرد و دیگر نیازی به خزینه کردن پیچ ها نمیباشد.
قبل از پیچ کردن باید محل پیچ را سوراخ کرد.
سوراخ باید کمی باریکتر از بازوی پیچ باشد توجه کنید که پیچ های بدون مهره نباید دائم باز و بسته شوند زیرا در جای خود لق شده و قدرت خود را از دست میدهند.
در شکاف سر پیچ باید پیچ گوشتی مناسب با پیچ را قرار داد زیرا ممکن است سر پیچ بشکند یا خراب شود پیچ های چوبی از 6 میلی متر تا 15 سانتیمتر هستند که با تغییر طول آنها قطر آنها نیز تفاوت پیدا می کند.
بیشترین کاربرد را پیچ های سر تخت در درود گری دارند برای اینکه پیچ کاملاً در چوب بنشیند قبل از قرار دادن پیچ در سوراخ باید محل را به وسیله مته خزینه، خزینه نمود.
پیچ هایی که در ایران استفاده میشوند دارای اندازه های اینچی هستند.
مثلاً پیچ که برای تبدیل اینچ به میلی متر باید عدد اینچ را در 4/25 ضرب کنیم.
بعضی از درودگران برای محکمتر شدن پیچ داخل سوراخ، پیچ را آغشته به چسب چوب کرده سپس استفاده میکنند.
بست ها بست ها را برای استحکام بخشیدن به اتصالات استفاده میکنند که دارای انواع و اقسام مختلفی هستند و جنس آنها نیز فلز میباشد.
بست گوشه ای بیشترین کاربرد را در اتصالات گوشه ای دارد.
بست نبشی که داخل اتصال گوشه ای استفاده میشود.
بست T که در بعضی از اتصالات گوشه ای استفاده میشوند.
بست های تیرآهنی که در اتصال های گوشه ای طولی و عرضی استفاده میشوند و پس از استفاده کمتر به چشم می خورند.
منگنه