تحقیق فلسفه حج ( از نظر عبادی )

چکیده :

حج دارای ابعاد گوناگون است فردی ،اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی و عبادی و غیره . که هر کدام از این ابعاد به تنهایی نیاز به آگاهی  و بصیرت خاص دارند . گه اگر این بصیرت را حج گذار بدست آورد به پالایش روح و پاک شدن از آلودگی های روحی واخلاقی دست می یابد در نتیجه می تواند پله های کمال انسان را طی کند و خودرا به خدای خویش نزدیک و داخل بهشت با مقامات عالی شود .

در این مقاله سعی شده است که خلاصه ای از متن پایان نامه نوشته شود و شمه ‌کوچکی از فلسفه عبادی حج دراین مقاله آورده شود .

واژگان کلیدی : کعبه ، اسرار ، مشعر ، منی ، قربانگاه ، رمی ، حجرالاسود .

مقدمه

حج که یادگاری است از میراث تمامی پیامبران با بر زبان آمدنش سیلی از مشتاقان را به فکر وامی دارد بعضی فکر کوچ به سرزمین مشعر الحرام ،بعضی فکر خود سازی برای دریافت نسیمهای سحری  وبعضی فکر دیدن  روی و کوی یار و معشوق حقیقی .

این مقاله برگرفته ازمتن پایان  نامه است با نام فلسفه عبادی حج  که  سعی شده است با بررسی کلی شمه ای  از  اسرار حج  در این  مقاله آورده  شود از  پیشینه  تاریخی کعبه گرفته شده تا اسرار اجزاء و مناسک حج که سعی شده تک تک اسرار مناسک به اندازه توان بیان شود که امیدوارم کسانی که به این سفر روحانی دعوت می شوند و لبیک می گویند به این دعوت حتماٌ نیم نگاهی به کتابهای اسرار حج داشته باشند و ما را از دعای خیر خویش فراموش نکنند .

ومن الله توفیق .

تاریخچه حج و بنای کعبه

 1-1 حج در لغت

حج در لغت به معنای آهنگ کردن ، بازداشتن ، به جراحت میل فرو بردن به مطالعه ، و غیره می باشد .و اصل حج  قصد  زیارت  است و در عرف شرع واژه حج به قصد زیارت خانه خدای متعال برای بر پاداشتن مناسک  و اعمال حج مخصوص شده است .1

1-2 حج در قرآن و روایات

در قرآن و روایات به حج  پرداخته شده است  و حتی در قرآن  و روایات است که تحولها و تغییرشکل ماه برای تشخیص آسان ماههای حج است تا با حلول آن ماهها مردم به حج مبادرت کنند . در روایات امامان حدیثهای پرمعنا و متفاوتی از حج فرموده اند که هر کدام سرچشمه ای است  برای شناخت حج ، پس رجوع با ید کرد به این احادیث تا اسرار و امراز هویدا گردد و معروفترین روایت  مربوط به حج ، روایت  امام سجاد (ع ) است به شبلی.

 عمل حج  ما بین انبیاء  قبل از اسلام  نیز وجود داشته  است و مثلا ٌسلیمان با حضور انس و جن ، مناسک حج را بجا آورد .2

1-3 پیشینه تاریخی کعبه

در مورد پیشینه  تاریخی  کعبه  باید  بگویم  که  اولین  زمینی  که  پیدا  شد  زمین کعبه  بوده « دحوالارض »  و خداوند خود  فرمود  که  کعبه را مراقبت  خواهد  کرد  همان طوری  که  کعبه را  از دست  ابرهه ( اصحاب فیل ) نجات  داد  تا  آخر  زمان هم از آن نگهداری خواهد  کرد  و نیازی به هیچ  نگهبان  دیگری  نیست .

در روایات امام سجاد (ع ) به شبلی داریم که تمام اعمال و مناسک حج با ید با آگاهی کامل از اسرار باشد مانند اینکه وقتی غسل احرام انجام دادیم باید قصد کنیم که خود را از گناهان شستشو کنیم و اگر به این اسرار واقف نباشیم و تنها به اعمال ظاهری بپردازیم به گفته امام سجاد ( ع ) ، حج نرفته ایم و احرام نبسته ایم .3

1-4 حج از دیدگاه نهج البلاغه

حج  در نهج البلاغه دارای جایگاهی می باشد . مثلاٌ در مورد حج  حضرت علی فرموده اند : حج ،  موجب  تقویت  دین  است . حج ،برترین  وسایل  تقرب به خداست . حج ،جهاد شخص ناتوان . ترک حج  موجب  عذاب است . و در خطبه  قاصعه حضرت به حج پرداخته اند  و توضیح می دهند که چرا  کعبه در بد آب وهواترین مکان  و سخت ترین  مکان  قرار دارد .4

ما باید جزو  وظایف خود شناخت اسرار  و امراز حج ( اعمال و مناسک ) را قرار دهیم مثلا ٌ بدانیم حج مهمانی خداست ( ضیافت الله ) و باید دراین مهمانی خود را برای خدا

( اراده ، نیت ، تصمیم ، و......)  خالص  کنیم.

1-5 حقیقت حج

حج  هم خاصیت  تطهیر  دارد  هم  تزئین ، تطهیر مال و تزئین و تحلیه صفات فاصله روحی و اخلاقی در نتیجه حج  دارای حقیقتی  است  که بصیرت  می خواهد ؛ حج نمونه ای  است  از صحرای  معشر و حج  فرار از خود و ما سوی الله است به سوی الله و در خدا حل شدن .5

اسرار ارکان و اجزای حج

            2-1 راز تربیع وا هتمام ویژه به کعبه

ارکان و اجراء حج دارای استرازی می باشد مثلاٌ در مورد راز  تربیع  کعبه  امراز مختلفی  بیان  کرده اند  مثلاٌ  خود  کعبه  مکعب  است  ( 4 گوشه  دارد ) یا  اینکه  تربیع کلماتی است که بر تنزیه تحمید و تهلیل و تکبیر دلالت می کند و غیره .در مورد راز اهتمام ویژه کعبه نیز  برخی گفته اند چون از عرش تنزل شده است حتی  نگاه  کردن به آن ،داخل  و خارج شدن از آن و غیره  دارای  حسانات بسیاری  است .

2-2 اسرار حجر الاسود

در مورد حجر الاسود سخنان  زیادی  موجود  است مثلا ٌ شبیه بودن حجرالاسود به مقام رسول اکرم (ص ) ، تکیه گاه  بودن  حجرالاسود برای حضرت  صاحب الامر ( عج)، نزولش از بهشت  و اینکه در  بهشت  هم نشین حضرت آدم ( ع ) بوده و در دنیا نیز هم این طور و داستان نزول آن .و شهادت  دادن حجرالاسود در روز قیامت و اینکه حجرالاسود جوهر آ سمانی و امین خدا در میان بندگان است و نیز اولین فرشته ای که ایمان آورد و اقرار نمود و خداوند پیمانی را که از خلقتش گرفت در نزد او به امانت سپرد . 6

2-3 مقام ابراهیم

در مورد شکل گیری مقام ابراهیم چند وجه محتمل است که یکی از آنها این است که هنگام ساختن کعبه ابراهیم ( ع ) روی آن می ایستاد که اثر پا برروی آن مانده است .

فلسفه واجبات عبادی مناسک حج

3-1 احرام

واجبات عبادی مناسک حج  دارای  فلسفه  مخصوص  به  خود  است . مثلا ٌ احرام بستن بدین معناست که خدا یا ارتباطم را از غیر تو گوستم . غسل احرام  بدین  معناست که خود را از گناه و لغزش تطهیر کردم . نماز احرام نیز دارای این معنی است ، خدایا من با ستون دین تو ، به تو نزدیک می شوم و پوشیدن لباس احرام یعنی جامه طاعت در برکردن .

3-2 لبیک گفتن

راز لبیک گفتن همان است که خدایا ! پیمان می بندم که از این پس جز به طاعت تو زبان  نگشایم  و  زبانم  را  بر همه  گناهان  ببندم . درجات لبیک گویان  هم  براساس مراتب تلبیه آنان متفاوت است زیرا عده ای اعلان انبیا ء ( ع ) را لبیک می گویند و گروهی دعوت خدای سبحان را.

اهمیت طواف کعبه از نظر علی (ع) : کار طواف کننده مانند کار مردی است که درباره دیگری مرتکب گناه و جنایاتی گشته و حال ندامت و پشیمانی، چنگ به دامن او می زند و گوشه جامه او را می گیرد و با خصوع  و تذلل از او عفو گذشت از تقصیر و گناه را می طلبد .7

3-3 نام گذاری صفا و مروه

امام صادق ( ع ) راز نام  گذاری  صفا  و  مروه  چنین  بیان  می فرماید که :چون حضرت آدم ( ع )  روی کوه صفا  فرود آمد از مصطفی  بودن  آدم  این  کوه  صفا  شد و در مورد مروه  چون  حوا  (ع ) که مرأه بود  در کوه مروه قرار گرفت آن  را مروه خوانده اند. هدف از سعی صفا و مروه، مروه: رمز مروت و مردانگی و صفا : نشان تصفیه و تهذیب روح می باشد .

عرفات :

4-1 عرفات و وقوف درآن

سرزمین عرفات از مقام بالایی برخوردار است که امام باقر (ع ) فرمودند : هیچ مرد با ایمانی از اهل یک قریه و آبادی وقوف درعرفات نمی کند مگر اینکه خدا تمام اهل آن آبادی را که دارای ایمانند می آمرزد و هیچ مردی از خانواده با ایمانی درعرفات و قوف نمی نماید مگر اینکه تمام افراد مومن آن خانواده مشمول مغفرت خدا  قرار می گیرند  و راز وقوف در عرفات این است که عرفات خارج از مرز حرم است و مهمان خدا باید بیرون دروازه ، آن قدر تضرع کند تا لایق ورود حرم شود .

4-2 حضور امام زمان (عج)

هر سال در مراسم حج و به ویژه در عرفات و منا حضور امام زمان ( عج ) و رحمت و مغفرت خداوند را حج  همراه خود  دارد  و همچنین امام سجاد ( ع ) راز بیوته کردن شب دهم را در سرزمین مشعر الحرام ( مشعرومنی ) این است که قلبت را با شعار تقوا آگاه کنی ، یعنی تقوا را شعار قلبت قرار دهی که قلبت با تقوا شناخت پیدا کند و با تقوا شود . و سّر اینکه بین مشعر و منی را طی می کنی به دست راست و چپ نرو در همان محدوده خاص حرکت کن این است که نه متمایل به شرق با ش ونه متمایل به غرب ، در صراط مستقیم حرکت کن زیرا چپ و راست انحراف است و وسط صراط .