فرار مغزها
بررسی نگرش دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اراک پیرامون فرار مغزها
موضوع مورد بررسی در این تحقیق بررسی نگرش دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اراک پیرامون فرار مغزها است . در این پژوهش در پی آن هستیم که دریابیم نگرش دانشجویان نسبت به مهاجرت چگونه است و این نگرش معلول چه عوامل و پارامترهائی است .
اصولا مهاجرت و خصوصا مهاجرت نخبگان موضوعی است که تمامی کشورها چه کشورهای مهاجر فرست و کشورهای مهاجر پذیر به نوعی با آن درگیر هستند . یکی از عوامل اصلی رشد و توسعه کشورها وجود متخصصان و نخبگان علمی آنها
می باشد. تمامی کشورها صرف نظر ازتوسعه یافته یا توسعه نیافته هر سال مبالغ زیادی را صرف آموزش در کشور خود میکنند تا بتوانند از این راه دروازهای ترقی و پیشرفت را بروی خود بگشایند, از طرف دیگر در کشورهای جهان سوم که ایران نیز یکی از آنها بشمار میرود برنامه درست و منطقی برای بکارگیری این نیروها وجود ندارد و با توجه به سیستم حکومتی این کشورها که سنتی می باشد, متخصصانی را که با اشتیاق در پی آبادانی و رشد جامعه خویش هستند سرخورده نموده وحتی گاهی با بی حرمتی و زدن انگهای مختلف آنها را به فرار وا می دارد . باید توجه داشت که وجود بافت سنتی در جوامع به جهت ترس از دست دادن قدرت همیشه با تغییرات در هر زمینه ای مقابله کرده است در حالی که این جوامع برای ادامه حیات در جامعه نوین جهانی مجبور به قبول بعضی از مظاهر تمدن هستند. در این میان قشر نخبه و متخصص جامعه دچار سردرگمی می شود , از طرفی عشق به .وطن دارد و از طرف دیگر نمی خواهد فرصت یک زندگی بهتر و راحت تر را از خود دریغ کند . بنابراین مجبور می شود یکی را برگزینند.
با توجه به اینکه موضوع نگرش در وهله اول بحثی است که در حوزه روانشناسی اجتماعی قرار می گیرد و همچنین نگرش دارای ابعاد شناختی , عاطفی و احساسی و نیز آمادگی برای عمل است و بطور کلی نگرش مرحله قبل از عمل است ,جامعه آماری ما نیز کسانی هستند که هنوز وارد عمل( مهاجرت ) نشده اند . این جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان ورودی سال 1379 دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اراک میباشند . از آنجائی که ممکن است تعدادی از همین دانشجویان در آینده جزء نخبگان کشور شوند , یافتن علل و عوامل مهاجرت این قشر شایان اهمیت است چرا که پیشگیری همیشه بهتر از درمان است.
چهار چوب این تحقیق بر اساس نظرات جامعه شناس بزرگ علم " مرتون "می باشد . مرتون ساخت اجتماعی را انتظام اجتماعی و وسایل پذیرفتنی برای دست یافتن به اهداف تعبیر میکند . از نظر او ساختها جهت رسیدن به مقاصد معیارهای خاص و شیوهای عملی ارائه میدهند, راهکارهائی که عمدتا بصورت کلی بیان میشوند . بطور مثال یکی از این راهکارها برای رسیدن به موفقیت در جامعه تحصیل است . از نظر وی فرد برای رسیدن به اهداف و مقاصد خود در جامعه به رسم پرستی روی می آورد , تحصیل می کند , وارد دانشگاه می شود و پس از فارغ التحصیلی انتظار دارد که وارد بازار کار شود . اما در این مرحله ممکن است نتواند شغلی مناسب رشته و استعدادهای خویش پیدا کند , که عمدتا در این برهه وی تحقق استعدادها , بازار کار و رفاه اجتماعی را در آنسوی مرزهای کشور خویش تصور می کند و با توجه به ساخت سیاسی اجتماعی جامعه خود که در بالا ذکر شد طبق نظریه مرتون به نوآوری دست می زند و مهاجرت می کند.
یکی از ویژگیهای برجسته علم به مثابه یک نهاد اجتماعی به گفته مرتون جامعه شناس برجسته علم , علم جهان گرا و مالکیت ناپذیر است . بنابراین می توان گفت دانشمندان و نخبگان علمی و فکری و فرهنگی به هیچ جای جهان یا دولت خاص یا جامعه ای معین تعلق ندارند.
عمده ترین متغیرهای مستقل این تحقیق عبارتند از:
1- جنسیت 2- سن3 - رشته تحصیلی 4 - شاغل بودن5- محل سکونت 6- درآمد خانواده 7- اشتغال مناسب 8 – درآمد متخصصان 9 - درآمد نامناسب 10- شکوفائی استعداد 11- آزادی سیاسی 12- نیازهای اولیه افراد 13- حمایت دولت
طرح زمانی – اجرایی این تحقیق در پائیز و زمستان سال 82 در نظر گرفته شده است , که بهترین زمان برای بررسیهای مهاجرت با کم ترین دخالت احساسات و علائق روحی افراد می باشد. زیرا از نظر روانشناسان در فصل بهار میل به مهاجرت در افراد نمود پیدا می کند.
فصل تجزیه و تحلیل دادهای این تحقیق با توجه به نوع آن ملزم به استفاده از فن اسنادی و پرسشنامه ای شده است . به این ترتیب که ابتدا با مطالعه متون مختلف, دیدگاهها و نگرش های متفاوت را پیرامون این پدیده بررسی نموده و سپس گزارش اجمالی در مورد آن تهیه شده است و سپس با استفاده از پرسشنامه به سوالاتی مانند جنس , سن , گرایش تحصیلی و ... بدست آمد و آنگاه از طریق "خی دو" رابطه فرضیات را با نگرش ها سنجیده و آن را بصورت جداول نشان داده و سپس به نتیجه گیری دست زده است.
نتایج بدست آمده از فرضیات تحقیق:
فرضیه اول این تحقیق این بود که بین عدم اطمینان به داشتن شغل پس از فارغ التحصیلی و میل به مهاجرت رابطه وجود دارد. پس از بررسی نتایج به عمل آمده برای اثبات این فرضیه از آزمون خی دو ( X2) با درجه آزادی ( df = 8 ) استفاده گردید با توجه به اینکه سطح ( sig = 0/00 ) از ( a = 0/05 )کوچکتر است پس فرض صفر رد میشود و تفاوت بین فراوانی مشاهده شده و فراوانی مورد انتظار از لحاظ آماری معنا دار میباشد.
فرضیه دوم تحقیق این بود که بین کمبود آزادیهای سیاسی و میل به مهاجرت رابطه وجود دارد. پس از بررسی نتایج به عمل آمده برای اثبات این فرضیه از آزمون خی دو ( X2) با درجه آزادی ( df = 8 ) استفاده گردید با توجه به اینکه سطح
(( sig = 0/00 از ( a = 0/05 )کوچکتر است پس فرض صفر رد میشود و تفاوت بین فراوانی مشاهده شده و فراوانی مورد انتظار از لحاظ آماری معنا دار می باشد.
فرضیه سوم تحقیق این بود که بین عدم شکوفائی استعداد با توجه به محیط علمی کشور و مهاجرت رابطه وجود دارد. پس از بررسی نتایج به عمل آمده برای اثبات این فرضیه از آزمون خی دو ( X2) با درجه آزادی ( df = 8 ) استفاده گردید با توجه به اینکه سطح ( sig = 0/00 ) از ( a = 0/05 )کوچکتر است پس فرض صفر رد میشود و تفاوت بین فراوانی مشاهده شده و فراوانی مورد انتظار از لحاظ آماری معنا دار می باشد.
فرضیه چهارم تحقیق این بود که بین تامین اجتماعی نامناسب و مهاجرت رابطه وجود دارد. پس از بررسی نتایج به عمل آمده برای اثبات این فرضیه از آزمون خی دو ( X2) با درجه آزادی ( df = 8 ) استفاده گردید. با توجه به اینکه سطح ( sig = 0/011 ) از آلفا ( a = 0/05 )کوچکتر است پس فرض صفر رد میشود و تفاوت بین فراوانی مشاهده شده و فراوانی مورد انتظار از لحاظ آماری معنا دار می باشد.
اهم یافته های این تحقیق عبارتند از :
1- بین جنسیت, سن پاسخگویان و میل به مهاجرت رابطه ای وجود نداشت و4/76 درصد جامعه آماری این تحقیق فارغ از جنسیت و سنشان تمایل به مهاجرت داشتند
2- برای بررسی رابطه داشتن شغل و میل به مهاجرت پس از بررسی نتایج به عمل آمده برای اثبات از آزمون خی دو استفاده گردید با توجه به اینکه تفاوت بین فراوانی مشاهده شده و فراوانی مورد انتظار از لحاظ آماری معنا دار میباشد. و میتوان نتیجه گرفت که شاغل بودن افراد مورد مطالعه عامل تعیین کننده ای برای میل به مهاجرت می باشد.و نتیجه گرفت که دانشجویان شاغل نسبت به دانشجویان بیکار میل کمتری برای مهاجرت دارند.
3- برای بررسی رابطه طبقه اجتماعی و میل به مهاجرت پس از بررسی نتایج به عمل آمده با توجه به اینکه سطح تفاوتی بین فراوانی مشاهده شده و فراوانی مورد انتظار مشاهده نشد.طبقه اجتماعی افراد مورد مطالعه عاملی برای میل مهاجرت نمیباشد