آمبولی ریوی
امروزه آلودگی هوا همچون دیگر موارد آلودگی محیط زیست اثرات مضری بر انسان و دیگر موجودات زنده به جا می گذارد. با توجه به اینکه تهران یکی از آلوده ترین مراکز کشورهای جهان بشمار می رود و دیگر شهرهای بزرگ کشورمان هم روز بروز بیشتر درگیر این مسئله هستند، شناخت هر چه بهتر این مشکل و راه حلهای مؤثر آن یکی از ضرورتهای جامعه ما است. آلوده کننده های هوا که موجب آلودگی هوا می شوند عبارتند از: ازن و دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد، ذرات گردوغبار، سرب و منوکسید کربن تمامی آلوده کننده های هوا به جز سرب و منوکسید کربن بر روی دستگاه تنفسی اثر گذاشته و موجب افزایش علائم ریوی و افزایش علائم بیماری ریوی در بیماران و یا دیگر اثرات مضر بر سلامت می شوند. سرب و منوکسیدکربن گر چه بر فعالیت دستگاه تنفسی اثر آشکاری نمی گذارند ولی بر دیگر اعضای بدن اثرات زیان آوری دارند: سرب موجب اختلال عصبی رفتاری Neurobehaviourial در کودکان می شود همچنین سرب موجب افزایش فشار خون در افراد بالغ می گردد. منوکسید کربن هم بر دستگاه قلبی عروقی اثر گذاشته و موجب افزایش مرگ و میر بیماران قلبی عروقی می گردد.
تلمبه ای به نام قلب
قلب به عنوان تلمبه ای عمل می کند که خون را در بدن به گردش درمی آورد. خون باید به طور متوسط در هر دقیقه یک بار بدن را به طور کامل دور بزند و اگر نتواند این وظیفه را به خوبی انجام دهد نارسایی قلبی به وجود می آید. از شایعترین عوامل ایجاد کننده نارسایی قلبی، بیمار یهای عروقی قلب (مانند سکته قلبی) و فشار خون بالاست. ممکن است فردی به فشار خون بالا مبتلا باشد اما هیچگونه علامتی نداشته باشد، خیلی از افراد اولین بار با عوارض ناشی از پرفشاری خون (مثل همین آب آوردن ریه) به پزشک مراجعه می کنند و عده ای نیز به طور اتفاقی متوجه فشار خون بالا می شوند. به هر حال یکی از مهمترین عوارض فشارخون، نارسایی قلبی است و وقتی هم که نارسایی قلبی پیشرفت کند، مایع در ریه ها جمع می شود و اتفاقی می افتد که پزشکان آن را ادم ریه می نامند و عوام می گویند ریه اش آب آورده .
چرا کار قلب زیاد می شود؟
در مراحل اولیه، یک قلب نارسا با روشهای مختلفی این کمبود را جبران می کند، اما با به وجود آمدن شرایطی که کار قلب را زیاد می کند، دیگر قلب پاسخگو نبوده و علایم بیماری خود را نشان می دهد. بعضی از عوامل که نارسایی قلب را تشدید می کنند عبارتند از:
۱ درمان نامناسب و ناکافی فشار خون: بیماران فشار خونی و بسیاری از بیماران قلبی باید بدانند که لازم است تا آخر عمر به طور مرتب دارو مصرف کنند، اکثر بیماران پس از چندی از درمان، به گمان اینکه دیگر بهبود یافته اند، درمان را قطع می کنند و این خود عاملی برای تشدید علایم به شمار می رود.
۲ عفونتها: بسیاری از بیماران قلبی، با خوردن دارو، رعایت رژیم غذایی و سایر نکات لازم، تحت کنترل اند، اما با یک سرماخوردگی یا مسمومیت غذایی ساده، وارد فاز حاد بیماری می شوند که می تواند حتی کشنده باشد، بنابراین باید با رعایت نکات بهداشتی با بیماری جنگید.
۳ بیماریهای ریوی: ممکن است فرد آسم داشته باشد و از طرفی یک نارسایی قلبی جبران شده نیز داشته باشد، با تشدید علایم آسم، علایم نارسایی نیز بروز خواهد کرد.
۴ فشار روحی، فیزیکی و تغییرات جوی: ضعف و خستگی، بحران های روحی روانی و هوای گرم و مرطوب از دیگر علل شایع نارسایی قلبی به شمار می روند.
۵ نارسایی کلیوی: به دنبال نارسایی کلیه، تجمع مایع در بدن را داریم و این مسئله حجم کار قلب را زیاد می کند قلبی که نارسا باشد، توان جابجایی این حجم مایع را ندارد و علایم نارسایی قلبی تشدید می شود.
علایم نارسایی قلبی
شایعترین و اولین علامت نارسایی قلبی، تنگی نفس است که بر حسب شدت به ترتیب به صورت تنگی نفس فعالیتی، تنگی نفس در حالت درازکش، تنگی نفس حمله ای شبانه و بالاخره شدیدترین حالت، یعنی ادم ریوی یا همان آب آوردن ریه ها تظاهر می یابد.تنگی نفس فعالیتی: منظور این است که فرد با فعالیت جسمی دچار تنگی نفس می شود. در ابتدای شروع علایم، بیمار در فعالیتهای طولانی (ولی نه به اندازه یک فرد طبیعی) دچار تنگی نفس می شود. ولی با پیشرفت نارسایی، بیمار در فعالیت های کم مثل بالا رفتن از پله ها، نیز دچار مشکل می شود. گاهی ممکنست به جای تنگی نفس ضعف و گرفتگی عضلات اندام تحتانی بروز کند.تنگی نفس در حالت درازکش: معمولاً در خانواده افرادی را داریم که موقع خوابیدن چند بالش زیر سر خود می گذارند، اکثراً دلیل آن ایجاد تنگی نفس به دنبال دراز کشیدن می باشد، که پس از نشستن به سرعت برطرف می شود، در موارد شدید بیماری، حتی فرد به صورت نشسته می خوابد.تنگی نفس حمله ای شبانه: در این حالت شخص به خواب می رود، حدود یک تا دو ساعت بعد از به خواب رفتن، به طور مضطرب بیدار شده و سرفه های خشک می کند (البته سرفه های خلط دار و گاهاً خونی نیز دیده می شود.) این حالت یکی از اختصاصی ترین علایم نارسایی قلب است. تنگی نفس حمله ای شبانه اغلب نیمه شب اتفاق می افتد، و بعد از ایجاد تنگی نفس فرد نمی تواند دراز بکشد و می نشیند و بعد از گذشت 30 دقیقه و گاهی بیشتر تنگی نفس برطرف می شود.ادم ریوی: ازبسیاری از دوستان و آشنایان می شنوید که ریه های بیمارشان آب آورده و در سی سی یو بیمارستان بستری است، در واقع در این حالت به علت عدم کفایت قلب و تجمع مایع در ریه ها فرد دچار تنگی نفس می شود که شدیدترین فرم تنگی نفس می باشد.نکته دیگر این که تجمع مایع در بدن، خود را به صورت افزایش وزن و ورم وابسته به ثقل نشان می دهد. یعنی در طول روز که شخص در حالت ایستاده است در پاها و در صورت بی حرکتی طولانی مدت در ساکروم (انتهای ستون فقرات) به وجود می آید.ورم هر دو اندام قرینه است و ابتدا در پشت قوزک پا پیدا شده و به تدریج به بالاتر پیشرفت می کند. این ورم، به قول پزشکان، گوده گذار است، یعنی اگر با فشار انگشت پوست ناحیه متورم فرو برود، با برداشتن انگشت، مدت زمانی طولانی می کشد تا پوست به حالت اولیه برگردد.ضعف و خستگی هم به دنبال کارهای روزمره در این بیماران دیده می شود. همان طور که مشکلات گوارشی، به صورت بی اشتهایی، سوءهضم، یبوست، گاهی دیده می شود.درد نیز در بیشتر مبتلایان به بیماری عروق قلب دیده می شود، زیرا به دنبال پیشرفت نارسایی، اکسیژن کافی به قلب نمی رسد. برخی از بیماران هم به دنبال بروز علایم بیماری، اضطراب پیدا می کنند، ممکن است به علت اضطراب دچار تنگی نفس شوند و به غلط آن را به شدیدتر شدن علایم قلبی، نسبت دهند.
بیماران نارسایی قلبی چند دسته اند؟
براساس یافته هایی که خود بیمار بیان می کند، پزشکان نارسایی احتقانی قلب را به چهار درجه تقسیم می کنند:
درجه 1: شخص به خوبی فعالیتهای فیزیکی روزمره را بدون ایجاد ناراحتی انجام می دهد و تنها در فعالیت خیلی شدید احساس ناراحتی می کند.
درجه 2: در این حالت شخص در حالت استراحت مشکلی ندارد ولی با انجام فعالیت های روزمره و معمول دچار تنگی نفس، خستگی، طپش قلب یا درد قلبی می شود، فرد به صورت ناخودآگاه فعالیتهای خود را محدود می کند.
درجه 3: در این حالت فرد در حالت استراحت مشکلی ندارد ولی با انجام فعالیتهای مختصر دچار علائم نارسایی می شود.
درجه 4: شخص حتی در حالت استراحت نیز علامت دار است و هر فعالیتی موجب تشدید نارسایی قلبی می شود.
کلیدهای درمان
در درمان نارسایی احتقانی قلب نه تنها باید علایم بیماری را کاهش داد بلکه باید علل زمینه ای و مساعدکننده را نیز درمان کرد.
درمان شامل درمان دارویی و غیر دارویی است. اولین نکته در درمان، محدودیت فعالیت فیزیکی است، این فعالیت ها برحسب شدت نارسایی میزان فعالیت تنظیم می شود، استراحت جسمی و روانی هر دو با اهمیت اند و قاعده کلی بر این است که از انجام فعالیتهایی که باعث ایجاد علامت می گردند خودداری گردد، مثلاً در موارد خفیف خودداری از کارها و ورزشهای سنگین کفایت می کند و در موارد شدیدتر انجام فعالیت کم بر روی صندلی توصیه می شود.در شدیدترین حالت که اصطلاحاً ریه های بیمار آب آورده است بیمار به مدت 2 1 روز در بیمارستان بستری شده و تحت درمان قرار می گیرد.آمبولی ریوی عبارت است از انسداد شریان ریه توسط جسمی خارجی که در خون وجود دارد . در اثر این عارضه اکسیژن کافی به شش ها نمی رسد .خون داخل سیاهرگهای عمقی گاهاً در شرایط بی حرکتی طولانی بعلت تجمع و ساکن بودن در این شرایط مستعد تشکیل لخته می شود. مسافرت طولانی مدت با وسایل نقلیه، بستری در بیمارستان مخصوصاً بعد از عمل جراحی و یا شکستگی اندام تحتانی عوامل خطرساز می باشند.برخی از افراد به صورت ژنتیکی استعداد به تشکیل لخته های وریدی دارند و ضمناً برخی داروها از قبیل داروهای ضدبارداری خوراکی با افزایش خطر این عارضه همراه می باشند. تشکیل لخته وریدی اندام تحتانی( DVT )با درد و تورم و گرمی اندام تحتانی مبتلا همراه بوده و معمولاً عضلات پا سفت شده و پوست ملتهب به نظر می رسد. در صورت ایجاد این علایم فرد مبتلا باید از ایستادن برروی پا پرهیز کرده و اندام درگیر شده بی حرکت حفظ شود.مراجعه فوری به بیمارستان الزامی است. بیمار معمولاً برای یک هفته در بیمارستان بستری شده واز دارو های ضد انعقادی استفاده می شود. در اغلب موارد داروی وارفارین برای مدت ۶-۳ ماه توصیه می شود. خطرناکترین عارضه ایجاد شده براثر تشکیل لخته های وریدی کنده شدن لخته می باشد