پستانداران
مقدمه
پستانداران پیشرفته‌ترین مهره داران هستند. اعضای آنها در اکثر اکوسیستمهای دنیا جانوران غالب بوده و نقش تعیین کننده‌ای در زنجیره‌های غذایی دارند. پستانداران گرچه از نقطه نظر تنوع و فراوانی بسیار کمتر از جانواران دیگر و حتی مهره‌داران دیگرند (پرندگان و ماهیان) ولی بخاطر پیچیدگی دستگاههای بدن ، و بخصوص سیستم عصبی و مغز پیشرفته‌تر و بزرگتر نقش کلیدی در بسیاری از اکوسیستمها دارند. پستانداران جانورانی هستند که دارای مو بوده و غدد شیری دارند. معمولا دارای دندانهای متنوعی هستند که درون حفره دندانی جای می‌گیرد.
رده بندی پستانداران
پستانداران را به دو زیر رده تقسیم می‌کنند.
زیررده Prototheria
زیررده Theria
زیر رده Prototheria
پستانداران تخم‌گذاری هستند که دارای لوله تناسلی ، ادراری و دفعی مشترک هستند. یعنی دارای کلوآک می‌باشند. به همین دلیل به تنها راسته باقی مانده آنها Monotremata (تک حفره‌ای) می گویند. اکیدنه و پلاتی پوس از نمونه‌های بارز و مشخص این راسته است. استخوانهای کمربند سینه‌ای شامل ، کتف ، بین ترقوه‌ای ، غرابی ، پیش غرابی و ترقوه است در دوران بلوغ فاقد دندان هستند. استخوان فوق لگنی به لگن متصل است.
زیررده Theria
در استخوانهای کمربند سینه‌ای، پیش غرابی و بین ترقوه‌ای وجود ندارد. به دو بالا راسته و 18 راسته تقسیم می‌شوند.
بالا راسته Metatheria
نوزاد نارس متولد میشود و در کیسه مادر به نوک پستان می‌چسبد و رشد خود را کامل می‌کند. کمربند سینه‌ای شامل کتف ، ترقوه و غرابی است. استخوان کیسه به استخوان لگن متصل است مانند راسته منحصر به فرد Marsupiala. اکثر گونه‌های این راسته در استالیا و جزایر اطراف یافت میشود نظیر باندیکوت ، نام بت ، کوآلا ، فالانژر ، والابی و کانگورو. آپوسوم کیسه داری است که در آمریکا زیست می‌کند.
بالا راسته Eutheria
پستانداران زنده‌زایی هستند که جفت دارند فاقد استخوان کیسه هستند. دارای 17 راسته‌اند.
راسته حشره خواران Insectivora: دارای پوزه بلند ، چشمهای ریز و کوچک ، دست و پا دارای 5 انگشت است مانند خار پشت Erinacidae ، حشره خوارها Soricidae و حفار Tolpidae.
راسته پوست بالان Dermoptera: پروازهای کوتاه انجام می‌دهند، اندازه دست و پا یکسان است، دم به عنوان چتر نجات عمل می‌کند. مانند Colugo یا لمور پرنده در آسیای جنوب شرقی ، اندازه بدن کمتر از نیم متر میباشد.
راسته خفاشها: تنها پستاندارانی هستند که قدرت پرواز واقعی دارند. انگشتان دست رشد زیادی نموده و پوست گسترده و وسیع ، انگشتان دست را به پا و دم متصل می‌کند. پاها به مراتب کوچکتر از دستهاست. شامل خفاش میوه خوار و خفاشهای کوچک جثه‌ای که حشره خوار هستند. تنها خفاش خون آشام که به پستانداران بزرگتر حمله‌ور شده و خونشان را می‌مکد به نام Vampire در آمریکای مرکزی و جنوبی زندگی می‌کنند.
راسته نخستیها Primata: نیمکره‌های مغز بسیار توسعه یافته است. چشمها در جلوی سر واقع شده‌اند. انگشت شصت در پا و یا دست طوری قرار گرفته که گرفتن اجسام را امکان‌پذیر می‌سازد. این انگشت در مقابل چهار انگشت دیگر قرار می‌گیرد. مانند میمونهای دم‌دار آسیایی ، آفریقایی و آمریکایی مانند بابون و یا میمونهای بی‌دم آسیایی و آفریقایی مانند گوریل و ماداگاسکار مانند لمور.
راسته Edentata: بدون دندانها مانند مورچه خوار تنبل.
راسته Pholidota: مورچه خوار فلس‌دار یا پانگولین.
راسته Tubulidentata: دهان گردان آردوارک.
راسته Lagomorpha
راسته Rodentia: بسیاری از افراد موشها ، سنجابها و خرگوشها را به عنوان یک گروه و تحت نام جوندگان می‌شناسند. و گر چه عادات و رفتار و حتی برخی از اندامها بدن خرگوشها نظیر جوندگان ممکن است شبیه جلوه کند اما تفاوتهایشان بیش از شباهتهایشان است.
راسته Cetacea نهنگها: شامل دو زیر راسته است. زیر راسته نهنگهای بالن‌دار (بدون دندان) و زیر راسته نهنگهای دندان‌دار.
راسته Carnivora گوشتخواران: این راسته شامل پستاندارانی است که دارای دندان نیش بلند و دندانهای گوشت‌بر آسیا و پیش آسیا با لبه‌های برنده و تیز هستند. گربه سانان بیشترین عادت گوشتخواری را داشته و اندامهایش جهت ردیابی صید و شکار حیوانات تخصص یافته‌تر است. خرسها بیشتر تمایل به همه چیز خواری و حتی گیاهخواری دارند و به همین جهت دندانهای گوشت‌بر آنها نسبتا کوتاه و نامشخص است. به استثنای خرس قطبی. سمورها ، راکونها ، گربه‌ها ، سگ سانان ، خرسها و کفتارها راسته گوشتخواران را تشکیل می‌دهند.
راسته Pinnipedia: سیلها Seala دست و پا دارای پرده شناست. دم کوتاه و بجز موارد محدود از آب خارج نمی‌شوند. در بسیاری از سیلها لاله گوش دیده نمی شود و حیوان به زحمت خارج از آب روی زمین راه می‌رود.
راسته Probosidea: فیلها که خرطومشان از بینی و لب فوقانی شکل گرفته و عاج در حقیقت دندانهای پیش طویل شده است.