مقدمه
ضرورت مطالعه و به تبع آن، اشاعه اطلاعات در جوامع امروزی، جایگاه ویژهای دارد و دراین میان توصیفگران و تسهیل کنندگان امر اطلاع رسانی، کسانی جز کتابداران و متخصصان‌دانش‌شناسی نمی‌باشند، اما افسوس که تا به امروز آن شأن واقعی را نیافته و هنوز بسان‌جزیره‌ای ناشناخته در تلاطمی از ابهامات پیش پا افتاده، سردرگمند و ناپیدا. اگر اطلاعات نیازاست، کتابدار و دانش‌شناس، ضرورت است و اطلاعات و اطلاع رسانی لازم و ملزم همدیگرند.کتابداری عبادت است زیرا کتابخانه‌ها در رویارویی با مردم و خدمت به جامعه معنا و مفهوم‌واقعی خود را می‌یابند. کارهای کتابدار بکلی وسیله‌ایست برای رسیدن به یک هدف و این هدف‌خدمت است و غیر از کتابدار متخصص از کس دیگری ساخته نیست و کس دیگری نمی‌تواندجای او را بگیرد. (عماد خراسانی، 1379، ص 4)
فلذا بر آن شدیم تا مقاله‌ای در شناخت جایگاه مهم کتابخانه ها، بویژه کتابخانه های عمومی‌و ضرورت اطلاعات و نقش منحصر به فرد کتابداران در ترغیب و ترویج فرهنگ عادت به‌مطالعه، ارایه نماییم، انشاءاللّه که مثمرثمر واقع شود.
کتابخانه
کتابخانه باب دانایی است و دانایی توانایی است. توانایی برای کسب پیروزی، سعادت وافتخار.
کتابخانه‌ها وسیله ایجاد انگیزه و ترغیب و پیشرفت تمایل به مطالعه و «اشاعه فرهنگ عادت‌به مطالعه» هستند. کتاب، یک رسانه گروهی است که در آن مطالبی ضبط شده و قابل انتقال‌می‌باشد و بازیابی مطالب آن از نظر زمان و مکان محدودیت ندارد. آموزش بعنوان مقدس‌ترین‌فعالیت آدمی و یادگیری بعنوان عالی‌ترین فرصت در زندگی و کتاب بعنوان ممتازترین ابزارارتباط و مبادله دانش بشری در طول تاریخ مطرح بوده و هست. در تاریخ، کتاب همواره‌بعنوان عامل اصلی انتقال دانش و اندوخته‌های بشری شناخته شده و از ارکان مهم تعامل‌فرهنگ‌ها و اندیشه‌های مردمان و جوامع در همه ادوار تاریخی می‌باشد. از دیرباز حتی دردورانهایی که هنوز کاغذ پس از چاپ وارد عرصه زندگی انسان نشده بود و کتابها بر پیوست‌آهو و نظایر آن نوشته می‌شد، باز هم کتاب از جایگاهی رفیع و تعیین کننده در انتقال طولی وعرضی علوم برخوردار بوده است. بخش عمده‌ای از تثبیت و ماندگاری دانش و فرهنگ،مرهون کتاب است. کتاب، دریچه‌ای است به سوی جهان شگفت‌انگیزعلم و معرفت و مطالعه‌راهی است بسیار ساده و عملی برای پرورش استعدادهای خدادادی انسان، و آموزش علوم وفنونی است که او را در مسیر رشد و تکامل راهنمایی می‌کند. اگر بتوانیم مطالعه را در انسان به‌صورت عادت درآوریم، دیگر ارتباط او با جهان دانش و آگاهی سخت نخواهد بود و بدون هیچ‌دشواری و زحمتی، خواهد توانست از راه مطالعه، درک و اندیشه خود را نسبت به جهان‌هستی رشد و تعالی بخشد. بر این اساس برای حفظ و صیانت از فرهنگ ملی و دستیابی به‌توسعه فرهنگی، پرداختن به کتابخوانی از اهم مسایل است و جامعه امروزی به آستانه فرهنگی‌غیرمادی که در آن، اطلاعات، آموزش و شناخت محور است، قدم می‌گذارد. لذا برای ورود به‌این مرحله از حیات انسان و جامعه نیاز به کسب آمادگی است.
تعریف مطالعه
مطالعه از باب مفاعله است و فرد با بهره جستن از آن به روشنی درونی دست می‌یابد،همان گونه که خورشید طلوع می‌کند و صبح روشن را مژده می‌دهد. در فرهنگ فارسی عمید،مطالعه از نظر معنا و مفهوم، به معنی اطلاع یافتن از چیزی با ادامه نظر در آن، خواندن کتاب یانوشته دیگر و دقت کردن در آن می‌باشد. بنظر آلفرد آدلر، مطالعه یا هنر خواندن، جریانی‌است که فکر بدون کمک منبع خارجی و یا تمرکز روی مطالب با استفاده از نیروی خویش،سبب ارتقاء شود. در نتیجه مطالعه، فکر از درک کمتر به ادراک و فهم بیشتر می‌رسد. اعمال‌مختلف ماهرانه‌ای که باعث این ارتقاء می‌شود، هنر مطالعه یا خواندن را تشکیل می‌دهد. مطالعه‌در فرهنگ انگلیسی به فارسی حییم در برابر واژه "study" قرار گرفته است و معانی دیگر آن‌عبارتند از: تحصیل کردن، درس خواندن، مواظب بودن و بررسی کردن. در فرهنگ انگلیسی‌آکسفورد، واژه "study" عبارت است از صرف کردن وقت در یاد گرفتن چیزی یا مطلبی.
بین خواندن "reading" و مطالعه "study" تفاوت‌هایی وجود دارد. در دایره المعارف کتاب‌جهانی، خواندن، بمعنی توانایی درک و فهم کلمات نوشتاری و چاپی و ابزار عمده دانش و یکی‌از مهمترین مهارتها در زندگی هر شخص می‌باشد. از طریق خواندن می‌توان عقاید واندیشه‌های جدید کسب کرد و علاوه بر اطلاعات موردنیاز به لذت شخصی و گسترش عقایددست یافت، مانند خواندن روزنامه و مجلات سرگرم کننده و... بنابر تعریف دایره المعارف‌دانش‌آموزان بریتانیک، شکل معمول مطالعه این است که شخص با دقت و تیزبینی به مطالب‌کتاب نگاه می‌کند، با این هدف که چیزی را یاد بگیرد. مطالعه اغلب با خواندن، مشاهده کردن،سؤال کردن، گوش دادن اندیشه و اظهار عقیده همراه است. هدف مطالعه، کشف و درک‌اطلاعات است، مثلاً مطالعه یک مقاله علمی و اظهارنظر و تفکر بر روی مطالب آن. پس می‌توان‌مطالعه را خواندن هدفمند و روشمند همراه با یادداشت برداری تعریف کرد.
اهمیت و جایگاه مطالعه
قرآن عنایت خاصی به کتاب دارد و حدود 419 بار از آن به صورت اسمی و فعلی و به‌صورت مفرد و جمع سخن به میان آورده است. نخستین آیه قرآن راجع به خواندن است.«بخوان به نام پروردگارت... بخوان که پروردگار تواناترین است. به نام او که با قلم نوشتن‌آموخت و به وی یاد داد هرآنچه را که نمی‌دانست. «ن والقلم و ما یسطرون» سوگند به قلم وآنچه می‌نویسد.
«الذی علم بالقلم» آنکه نوشتن را به قلم آموخت. سوگند به کتاب نوشته شده در ورق های‌پراکنده (سوره طور آیه 2 و 3)
حضرت محمد (ص): هر که بمیرد و میراث او دفترها و دوات باشد، به بهشت می‌رود.
حضرت علی (ع): کتاب غذای روح بشر است. هر ظرفی با ریختن چیزی در آن پر می‌شود،بجز ظرف دانش که هرچه در آن جای دهد وسعش بیشتر می‌شود.
سرمایه‌گذاری در علم بهترین و بیشترین سود را به بار می‌آورد. (بنیامین، فرانکلین)
با دانش دیگران می‌توانیم صاحب دانش شویم ولی با عقل دیگران نمی‌توانیم عاقل شویم.(میشل مونتعان)
کتاب یعنی زندگی و روح ادوار گذشته. (تامس کارلایل)
جامعه وقتی فرزانگی و سعادت می‌یابد که خواندن کار روزانه‌اش باشد. (سقراط)
حضرت محمد (ص) نیز پیروان خویش را به فراگیری دانش از گهواره تا گورسفارش کرده. از نظر اسلام تحصیل علم، مکان و زمان معینی ندارد. هرجا که علم باشد؛همان زمان و مکان؛ زمان و مکان فراگیری علم است. در اسلام فارغ‌التحصیل نداریم، چون‌زمان شروع و پایان آن و مقدار مطالبی که باید فرا گرفت، نامحدود است. رسول اکرم (ص)فرمودند که علم را جستجو کنید، تحصیل کنید هرچند در چین باشد. به هر حال تحصیل علم‌واجب است، هرچند مستلزم این باشد که به دورترین نقاط جهان سفر کنید. در یکی از احادیث‌معتبر امده است که اگر می‌دانستید که در نتیجه تحصیل و طلب علم، به چه سعادت‌هایی‌می‌رسید به دنبال آن می‌رفتید، ولو اینکه خون شما در این راه ریخته شود یا مستلزم این باشدکه به دریاها وارد شوید و اقیانوس‌ها را بپیمایید.