گوش عضو حس شنوائی و حس تعادل است که به صورت زوج (مانند چشم) در طرفین سر و تقریبا در سطح خط افقی میانه جمجمه قرار دارد. هر گوش به طور کاملا مستقل از دیگری عمل کرده و هیچ راه ارتباطی با یکدیگر ندارند و بیماری و اختلال یکی از آنها هیچ اثری بر کار و فعالیت دیگری ندارد (البته باید قید کرد که در پاره ای موارد، عوامل مولید بیماری، هم زمان بر هر دو گوش اثر می گذارند که در جای خود توضیح داده خواهد شد).
برای سهولت در مطالعه گوش آن را به 3 قسمت تقسیم می نمایند :
گوش خارجی
گوش میانی
گوش داخی
گوش خارجی
گوش خارجی اصطلاحاً به آن قسمتی از گوش که در معرض دید ما قرار دارد اطلاق می گردد و شامل : لاله گوش و مجرای خارجی گوش است.
الف – لاله گوش
همان طور که از ظاهرش مشخص می باشد دارای فرورفتگی ها و برآمدگی های مختلفی است که سوای در نظر گرفتن بعضی استثنائات، شکل آن ها در همه افراد بشری سالم، یکسان می باشد. جنس لاله گوش از نوعی غضروف الاستیک می باشد که پوست بسیار نازکی آن را محافظت می نماید.
تنها در قسمت تحتانی لاله گوش که نرمه نامیده می شود، غضروف وجود ندارد و به جای غضروف، مقداری چربی قرار دارد نرمه در بعضی از افراد به صورت آویزان و در بعضی دیگر به صورت شان چسبیده است که هر دو حالت، البته طبیعی است و توسط توارث به نسل بعد منتقل می گردد.
همین قسمت از لاله گوش است (نرمه) که به عنوان تزئین در خانم ها سوراخ می شود و بدان گوشواره آویزان می گردد و چون از عروق خونی و نیز اعصاب کمی برخوردار است هنگام سوراخ کردن آن، درد یا خونریزی زیادی وجود ندارد.
وظیفه ای که بر لاله گوش می توان ذکر کرد محافظت از گوش (مثلا در مقابل ورود حشرات و گرد و غبار) و نیز جهت یابی صدا می باشد. احتمالا دیده یا شنیده اید که افرادی هستند که می توانند لاله گوش خود را حرکت داده و به سمت های مختلف بچرخانند، اکنون با هم دلیل این امر را بررسی می نمائیم.
لاله گوش توسط 3 عضله در طرفین سر (بالا، جلو و عقب) به جمجمه متصل است و این عضلات احتمالا روزگاری به راحتی لاله گوش همه افراد را برای تعقیب صدا و جهت یابی به حرکت در می آورده اند.
لیکن پس از گذشت اعصار زیاد و در روند تکامل بشری، این عضلات به تدریج قدرت خود را از دست داده و بسیار ضعیف شده اند.
حال، چنانچه فردی تمرین های فراوانی را در به حرکت درآوردن گوش خود انجام دهد کم کم این تمرینات باعث تقویت این 3 عضله شده و می تواند مهارت حرکت دادن گوش خود را مجدداً کسب نماید. در حقیقت این تمرینات به فیزیوتراپی فردی می ماند که به عللی دچار ضعف عضلات پا شده باشد و نتواند به راحتی راه برود ولی پس از تمرین های فیزیوتراپی، راه رفتن خود را از سر می گیرد.
در اینجا بد نیست کمی راجع به جهت یابی صحبت کنیم . جهت یابی صدا یکی از فوائد داشتن دو عدد گوش می باشد، زیرا مثلاً فرض کنیم زنگی در سمت راست بدن مان به صدا در می آید، مسلم است که صدای این زنگ ابتدا وارد گوش راست و پس از چند ثانیه یا چند صدم ثانیه تأخیر، وارد گوش چپ می شود. همین اختلاف جزئی در زمان انتقال صدای زنگ از طریق گوش راست به مغز باعث می گردد که صدا را از سمت راست شنیده و سر به سمت راست یعنی محل تولید صدا برگردد.
حال هر چه منبع تولید صدا (مثل بوق ماشین) نسبت به 2 گوش در خط وسط باشد – یعنی فاصله منبع صدا از هر دو گوش یکسان باشد مثلاً درست در پشت سر یا درست در جلوی بدن یا درست در بالای سر – جهت یابی صدا مشکل تر خواهد شد زیرا صدا همزمان به هر دو گوش رسیده، مغز در جهت یابی دچار اشکال می شود.
از وظایف دیگر لاله گوش آنکه چین و شکن های آن باعث افزایش سطح تماس لاله با امواج صوتی شده و صداهای مختلف از جهت های گوناگون را دریافت می دارد. یکی دیگر از اعمال لاله گوش آن است که همانند قیفی، صداها را در مرکز خود جمع کرده و صداها به سمت مجرای گوش هدایت می گردند.
ب – مجرای خارجی گوش
دومین قسمت از گوش خارجی است که دهانه آن از بیرون قابل دیدن است و در انتهای آن، پرده گوش قرار دارد. طول مجرای گوش از دهانه خارجی تا پرده گوش، در بالغین 3-5/2 سانتی متر و در اطفال بسیار کوتاه تر است. یک سوم طول خارجی آن از غضروف و دو سوم داخلی آن استخوانی می باشد. تمامی مجرای خارجی گوش از یک لایه پوست (بسیار نازک) پوشیده می شود و به علت همین نازکی پوست می باشد که با دست کاری مجرای گوش به جهت پاک کردن آن، اغلب دچار درد و خراشیدگی پوست مجرای گوش می شویم.
همان طور که گفته شد یک سوم خارجی مجرای گوش از غضروف درست شده است و درست در همین قسمت است که مو نیز می روید و غدد ترشح کننده جرم زرد رنگ گوش (که اصطلاحاً به آن واکس گوش می گویند) نیز در همین قسمت قرار دارد و چنانچه توسط چراغی که اطباء با آن به گوش نگاه می کنند (اتوسکوپ) به گوش بنگریم، می بینیم که در قسمت دو سوم داخلی مجرای گوش، نه مویی روئیده و نه جرمی ترشح می شود. جرم گوش – که معمولاً به رنگ زرد قهوه ای دیده می شود – ترشح طبیعی گوش است که در بعضی مواقع و در بعضی از افراد ترشح آن زیاد و یا گاهاً کم می شود که در مبحث بیماری های گوش خارجی به آن اشاره خواهیم کرد.
کار مجرای گوش خارجی، تقویت صدا (صدائی که توسط لاله گوش جمع آوری شده است) و نیز هدایت و انتقال ان به پرده گوشی می باشد. باید بدانیم که مجرای گوش به شکل لوله ای کاملا مستقیم نیست، بلکه دارای دو انحناء می باشدو درست به خاطر همین دو انحنای مجرای گوش است که پزشکان برای معاینه گوش و دیدن پرده گوش با اتوسکوپ، لاله گوش را گرفته و به عقب می کشند زیرا با این کار انحناء های آن تا حدی از بین رفته و پرده گوش بهتر در معرض دید قرار می گیرد (معمولا در معاینه گوش؛ پزشک، لاله گوش افراد مسن تر را به عقب و بالا و لاله گوش نوزادان را به عقب و پائین می کشد).
ضمناً باید بدانیم که کف مجرای گوش، کمی طویل تر از سقف آن است و این امر باعث می گردد تا پرده گوش به شکل عمودی در مجرای خارجی گوش قرار نگیرد بلکه کمی مورّب بوده و با مجرای گوش زاویه ای حدود 55 درجه داشته باشد. شاید این طرز قرارگیری پرده گوش، باعث جذب بهتر صدا گردد.